(Systemic Acquired Resistance(Resistance) – một hướng đi mới trong phòng trị bệnh cháy lá lúa ?

Chia sẻ: Sunshine_2 Sunshine_2 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:3

Thêm vào BST

Báo xấu

116
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bệnh cháy lá lúa (Pyricularia oryzae) là một trong những bệnh hại phổ biến và nguy hiểm gây thiệt hại năng suất cho lúa ở Đồng Bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) (Phạm Minh Sang và ctv.1996). Theo số liệu của Cục Bảo Vệ Thực Vật phía Nam cho biết vào năm 1990, miền Bắc bị nhiễm cháy lá 632.000 ha, còn ở miền Nam thì hầu như tỉnh nào...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: (Systemic Acquired Resistance(Resistance) – một hướng đi mới trong phòng trị bệnh cháy lá lúa ?

Chaøo möøng Ngaøy Nhaø giaùo Vieät Nam 20/11/2003 (Systemic Acquired Resistance) – moät höôùng ñi môùi trong phoøng trò beänh chaùy laù luùa ? Nguy n Phú Dũng h c ch ng minh, ñ c bi t lúa thì các y u t vô hay h u sinh ñư c s d ng ñ kích kháng SAR ch ng l i b nh cháy lá như các hoá ch t t ng h p ñư c s d ng ñ kích kháng g m Salicyclic Acid (SA), Acetyl Salicylic Acid (ASA), Di-Potassium Phosphate (K2HP04), CuCl2, Sodium Salicylate … cũng ñư c ghi nh n (Manandhar et al 1998, Kloepper et al 1992). Theo các nghiên c u trong nhà lư i c a Lê Thanh Phong, Tr nh Ng c Thuý, Di p ðông Tùng và Ph m Văn Kim (1999) cũng cho th y các hoá ch t K2HP04, Na2Si03, Acid Benzoid, CuCl2 … có hi u qu kích kháng b nh cháy lá lúa. Vì v y vi c tìm ra bi n pháp nh m nâng cao hi u qu phòng tr b nh I. M ð U cũng như b o v môi trư ng là ñi u c n thi t, trong ñó B nh cháy lá lúa (Pyricularia oryzae) là m t trong kích kháng có th ñư c xem như là bi n pháp có tri n nh ng b nh h i ph bi n và nguy hi m gây thi t h i v ng. năng su t cho lúa ð ng B ng Sông C u Long II. N i Dung (ðBSCL) (Ph m Minh Sang và ctv.1996). Theo s li u 2.1. ð nh nghĩa c a C c B o V Th c V t phía Nam cho bi t vào năm SAR là kích thích tính kháng b nh lưu d n ( th c 1990, mi n B c b nhi m cháy lá 632.000 ha, còn v t), thư ng ñư c g i là “kích kháng”. mi n Nam thì h u như t nh nào cũng có b nh xu t hi n V y kích kháng là gì? Nghĩa là khi chúng ta dùng m t và gây thi t h i, n ng nh t là t nh Long An v i 33.000 tác nhân (vi sinh v t hay hoá ch t không ph i là thu c ha, An giang v i 88.981 ha trong ñó v ðông Xuân 2001 b o v th c v t) tác ñ ng lên lá, ch i non ho c lên h t, là 76.765 ha (Chi c c b o v th c v t An Giang 2001). giúp cho cây có kh năng kháng v i m t b nh mà chúng B nh gây h i n ng v ðông Xuân và nh hơn v ta xem xét. Tuy nhiên cây ñư c kích kháng tr nên Hè Thu, nhưng lúc nào b nh cũng xu t hi n do trong vài kháng b nh ch m t m c ñ nào ñó. th p niên g n ñây nông dân s d ng gi ng lúa cao s n, 2.2. Cơ ch thâm canh tăng v nên cây lúa hi n di n quanh năm t o m t s gi ng cây tr ng có mang tính kháng b nh, ñi u ki n cho b nh lưu t n và phát tri n như huy n khi b m m b nh t n công, cây s có ph n ng ñ Ch M i, An Giang v i 3 v /năm. ch ng l i s xâm nhi m c a m m b nh, nh ñó cây ð phòng tr b nh này, cho ñ n nay bi n pháp hoá thoát kho i b nh ho c ch b nh nh . h c v n là ph bi n. Tuy nhiên, bi n pháp này v n còn Cơ nguyên kháng b nh này do nhi u cơ ch khác h n ch nhi u, m t m t do ñ c ñi m phát tri n c a nhau, trong ñó có th do cây ti t ra các ch t ch ng l i n m b nh, m t khác nông dân s d ng thu c hoá h c s xâm nhi m c a m m b nh ho c do ph n ng t khi m m b nh vư t quá m c phòng tr , ô nhi m môi ch t c a mô cây, do ñó cây không b m m b nh gây h i trư ng s ng… Bi n pháp s d ng gi ng có tính kháng (Ph m Văn Kim, 2000). trên di n tích r ng s gây áp l c ch n l c c a sâu b nh, cây tr ng có các gen ñi u khi n t bào ti t ra các ñi u này d phát sinh ra nòi sinh h c m i phá v tính ch t giúp mô cây kháng l i v i m t b nh nào ñó. Trong kháng c a cây tr ng (Kiyosawa S, 1989; Way và Heong, ñi u ki n bình thư ng, các gen này b m t gen c ch 1994; Noda và ctv, 1998), th c t thì ñã phát hi n nhi u bên c nh c ch . Do b c ch nên các gen này không nòi gây b nh cháy lá lúa ðBSCL (Dư et al, 1998; ð nh ho t ñ ng ñư c. Ta g i ñó là các gen kháng b nh n. et al, 1999). Vi c s d ng ch t kích kháng lưu d n Khi ta s d ng các tác nhân gây kích kháng lên lá (System Acquired Resistance, SAR), giúp cây có ph n cây, kích thích các th th có b m t lá. Các th th ng t b o v khi ñư c ch ng trư c vi sinh v t và sau này t o ra tín hi u và truy n ñ n nhân t bào và tác ñó lây nhi m v i cùng ho c khác ch ng vi sinh v t gây ñ ng vào các gen ñi u ti t. Gen ñi u ti t b tác ñ ng nên b nh ñã ñư c nghiên c u nhi u và cho k t qu kh không ho t ñ ng và không còn gen c ch các gen quan (Sticher et al, 1997). SAR cây tr ng ñư c kích kháng b nh n, nh ñó t bào cây có th ti t ra các ch t thích b i các y u t ngo i sinh ñã ñư c nhi u nhà khoa kháng b nh. Thoâng tin khoa hoïc S 15 11 ð i h c An Giang 11/2003
Chaøo möøng Ngaøy Nhaø giaùo Vieät Nam 20/11/2003 2.3. Tác nhân gây kích kháng theo hư ng s d ng hoá ch t ñ kích thích tính kháng 2.3.1. Tác nhân h u sinh nh m ch ng l i b nh này như: Vi khu n và n m là hai tác nhân thư ng ñư c dùng * Song và ctv (1994), cho r ng s d ng hai acid béo trong nghiên c u gây s kích kháng ch ng l i b nh trên 11(s), 12(s), 13(s)- trihydroxy-(9z,15z)-octadecadienoic cây tr ng. Các vi sinh v t này không có tác ñ ng ñ i acid và 11(R)-hydroxy-12(s),13(s)-epoxy-(9z,15z)- kháng v i m m b nh thì m i ñư c xem là tác nhân gây octadecadienoic acid, phun qua lá trư c hay sau khi kích kháng. nhi m b nh giúp tăng tính kháng b nh c a lúa ñ i v i 2.3.2. Tác nhân vô sinh b nh cháy lá lúa và giúp gi m b nh hơn 50%. S d ng các hoá ch t không ph i là thu c b o v * Phun SA 0,01mM lên lá m , thì SA kích thích làm th c v t làm tác nhân gây kích kháng. Các hoá ch t này cho hai ch t Phenylalanine amonialyase (PAL) và không có tác ñ ng tr c ti p lên m m b nh, mà ch gây Peroxidase (POD) ho t ñ ng trong cây tăng lên, khi ñó kích thích tính kháng b nh c a cây. hàm lư ng lignin cũng tăng lên và tích lu ñ c t 2.4. Các k t qu ng d ng kích kháng trong và Monilactone, là m t ch t kháng sinh th c v t giúp kìm ngoài nư c hãm s n y m m c a bào t n m Magnaporthe grisea 2.4.1. K t qu nghiên c u trên th gi i theo Cai và ctv (1996). ðã có nhi u công trình nghiên c u khoa h c v vi c * Theo Manandhar (1998), x lý cây lúa v i ch t s d ng hoá ch t ñ kích thích tính kháng cây tr ng Ferric chioride, K2HP04, Probenazole và SA thì các ch t ñ ch ng l i s xâm này có kh năng làm cho cây lúa ti t ra ch t kháng sinh nhi m c a n m ho c vi th c v t gây kích kháng khu n như: ch ng l i n m Magnaporthe * Yamada và ctv (1990), grisea. ñã s d ng Methanol trích * X lý cây lúa ch t PAL t h t lúa mì và lúa m ch và Cinnamyl-alcoho- ñ ch ng l i n m dehydrogenase, th y cây lúa Pyricularia oryzae r t có tính kháng v i n m m nh. Magnaporthe grisea theo * Phun Silincon d ng Thieron và ctv (1995). b t m n (Si02) cho th y * Manandhar và ctv kích kháng SAR do gia (1998), nói r ng Yoshida tăng ho t ñ ng c a phân (1992) ñã s d ng ch t 2,6- hoá t ñ i v i Chitin dichloro-iso-niconitinamid là (Schneider and Ulrich, 1994). tác nhân làm tăng ho t ñ ng * Salicyclic acid (SA) trong cây lúa và cây thu c lá c a Jasmonic acid trong cây lúa nh m kìm hãm s phát ñư c t ng h p t Cinnamic acid qua Benzoic acid. Khi tri n c a b nh cháy lá lúa và cho r ng ch t này là ch t tiêm ch ng vi khu n không gây b nh Pseudomonas có kh năng kích kháng ch ng l i b nh do n m syrinae D20 ho c ch ng n m gây b nh Magnaporthe Magnaporthe grisea. grisea trong cây thì th y có tương quan ñ n tính kháng * SA, Acetyl Salicylic Acid (ASA), Di-Potassium b nh (Silverman và ctv, 1995). Phosphate (K2HP04), CuCl2, Sodium Salicylate … cũng * SA cũng kích thích tính kháng b nh trên dưa leo ñư c ghi nh n có kh năng kích kháng b nh cháy lá lúa ch ng l i n m Colletotrichum và trên lúa m ch ch ng l i (Manandhar et al 1998, Kloepper et al 1992). b nh ph n tr ng (Erysiphe graminis f. sp. hordei) theo 2.4.2. K t qu nghiên c u trong nư c Manandhar (1998). Cũng theo tác gi này thì K2HP04 gây Cho ñ n nay cũng ñã có nhi u công trình nghiên c u ra tính kháng b nh trên cây dưa leo, nho và b p. v b nh cháy lá lúa ñư c th c hi n trong nư c, ñ c * X lý Nickel nitrate trên callus cây lúa có tác d ng bi t ð i H c C n Thơ và Vi n Lúa Ô Môn như: là tăng ho t ñ ng c a Phenylalanine amonialyase và * S d ng hoá ch t như Ethrel 800ppm, Saccharine Peroxidase, s kích kháng ñ i v i b nh cháy bìa lá lúa 0,05mM, Bion 200ppm, Natrium silicate 4mM và CuCl2 do Xanthomonas campestris pv. oryzae (Rajoppan và ctv, 0,05mM cho hi u qu kích kháng b nh cháy lá lúa kéo 1995). dài ñ n 18 ngày sau khi phun trên lá lúa. Ngoài ra, các * Theo Asai và Nakai (1998), thì vi c x lý h t và hoá ch t Chitosan glucosamine, Napthalene acetic acid phun trên lá lúa b ng ch t Ethyleneimine và 30ppm, KH2P04 5mM, Aspirin (Acetylsalicylic acid) 0,4mM, Ethylmethanosulfonate s kích thích tính kháng ch ng l i SA 0,4mM, Ascorbic acid 1mM và Benzoic acid cũng gây b nh cháy bìa lá lúa do Xanthomonas campestris pv. kích kháng b nh nhưng không kéo dài ñư c lâu (Lê oryzae... Thanh Phong, Tr nh Ng c Thuý, Di p ðông Tùng, Võ Riêng v b nh cháy lá lúa do n m Pyricularia oryzae, Bình Minh và Ph m Văn Kim, 1999). thì cũng có r t nhi u công trình nghiên c u khoa h c Thoâng tin khoa hoïc S 15 12 ð i h c An Giang 11/2003
Chaøo möøng Ngaøy Nhaø giaùo Vieät Nam 20/11/2003 * SA, ASA, K2HP04 và Chitosan ñư c x lý 1 và 2 hư ng ñi m i trong phòng tr sinh h c ñ i v i b nh cháy gi trư c khi ch ng b nh v i P.oryzae trên 2 gi ng OM lá lúa nư c ta 269 và OM 1723, cho th y có nh hư ng ñ n tính kháng lưu d n (Ph m Văn Dư và ctv, 2000). * H t lúa ñư c x lý v i Na2B407 thì có kh năng làm gi m di n tích b nh trên lá t 19-27% trong thí nghi m nhà lư i và 7% b nh trên bông thí nghi m ñ ng ru ng (Ph m Văn Dư và ctv, 2001). * Tính kháng b nh ñ o ôn cây lúa ñư c ghi nh n khi x lý h t v i K2HP04 20-23mM thì không gây h i ñ n t l n y m m, chi u dài r và phát tri n ch i và K2HP04 15mM phun trên lá gi ng lúa CMK 39(Khao Dawk Mali) vào các ngày 10, 35 và 65 ngày sau khi s thì có th làm tăng tính kháng qua vi c gi m s v t b nh ñang phát tri n, t ng v t b nh trên lá và t l ñ o ôn c bông (Ph m Văn Dư và ctv, 2000). * S d ng Acibenzolar-S-methyl kích kháng b nh cháy lá lúa khi x lý h t, thì có th kéo dài tính kháng ñ n 30 ngày sau khi s (Di p ðông Tùng, 2000). * X lý h t lúa b ng cách ngâm v i CuCl2 0,05mM, cây lúa thì có kh năng kích kháng b nh cháy lá lúa t 9- 24 ngày sau khi s và khi phun trên lá vào 20 ngày sau khi s thì làm gi m ñ n nh hơn 50% t l b nh trên lá lúa và có th kéo dài ñ n 43 ngày sau khi s (Tr nh Ng c Thuý, 1999). 2.4.3. Các th nghi m trên ñ ng ru ng S d ng K2HP04 ñ k ích kháng và cho k t qu gi m ñư c b nh trên lá ñ n 54% và gi m th i c gié 60%. K2HP04 15mM và phun vào 10, 35 và 65 ngày sau khi s ñ i v i gi ng lúa CMK 39. Ngoài ra x lý h t lúa v i CuCl2 0.05mM trong 24 gi trư c khi giúp cây lúa n y m m s m và m nh hơn, cây m m c m nh và giúp gi m b nh cháy lá ñ n 60%, giai ño n 30 ngày tu i và kéo dài hi u l c ñ n hơn 30 ngày. M t khác thí nghi m Natritetraborac 0.2 - 0.35mM x lý h t trư c ngâm và phun v i n ng ñ 0.05 – 0.35mM s giúp gi m b nh và tăng năng su t t 10 ñ n 12% trong thí nghi m tr i th c nghi m c a Vi n Nghiên C u Lúa ðBSCL. M t s hoá ch t khác cũng có hi u qu kích kháng lưu d n như: benzoic acid, saccharin, Oxalic acid… Hi n nay, vi c tri n khai ng d ng k t qu nghiên c u kích kháng ñã ñư c th c hi n m t vài ñ a phương nh m ñánh giá hi u qu kích kháng ñích th c trên ñ ng ru ng di n r ng như Nông Trư ng c ð , Th t N t, xã An Bình (C n Thơ), Th nh Tr (Sóc Trăng), B c Liêu, Cai L y (Ti n Giang)… Qua ñó t ng bư c hoàn thi n d n k thu t và kh năng ng d ng ñ xem “kích kháng” như là bi n pháp phòng tr sinh h c ñ i v i b nh cháy lá lúa. III. K T LU N V i nhi u công trình nghiên c u hi u qu kích kháng cho th y ñây là bi n pháp có tri n v ng giúp gi m b t m t l n phun thu c ñ c tr b nh cháy lá lúa trong giai ño n ñ u c a cây lúa. X lý h t v i ch t kích kháng v a r ti n, ít t n công nhưng có tác d ng kích thích h t lúa n y m m, cây m m c kho và m nh hơn. Ngoài ra, ch t kích kháng không là thu c b o v th c v t và ñư c s d ng v i n ng ñ loãng nên không gây ô nhi m cho môi trư ng. Có th nói “kích kháng” là m t Thoâng tin khoa hoïc S 15 13 ð i h c An Giang 11/2003