10 đại mưu lược gia trung quốc: phần 2 - nxb thanh niên

V. Trương Nghi - Nhà Tung Hoành Đưa Nước Tần Trở<br /> Thành Cường Quốc<br /> <br /> Giữa thời Chiến Quốc, sau nhiều năm đánh chiếm lẫn nhau, các nước chư hầu đã hình<br /> thành một số nước khá lớn, chủ yếu là Tề, Sở, Yên, Hàn, Triệu, Ngụy và Tần. Thời đó<br /> người ta gọi là Chiến Quốc thất hùng. Giữa thất hùng này lúc nào cũng nhìn nhau lom<br /> lom, vì số người muốn thống nhất nước Trung Quốc không phải ít. Nhưng, đứng về mặt<br /> thực lực mà nói, những nước đủ điều kiện để thống nhất toàn quốc, chỉ có ba nước là Tần,<br /> Sở và Tề. <br /> Lịch sử đấu tranh giữa ba nước này tức là lịch sử thống nhất cuối thời Chiến Quốc. Nếu so<br /> sánh lực lượng của ba nước, thì giữa họ có chỗ mạnh chỗ yếu khác nhau. Trong khi đó, ở<br /> các nước lại xuất hiện một số đông những nhà du thuyết. Có người đề xướng “hợp tung”,<br /> có người đề xướng “liên hoành”, hoặc “tung hoành bài hợp”, ai cũng cho thuyết của mình<br /> là hay, được người lúc bấy giờ gọi là “Tung hoành gia”.<br /> Số “Tung hoành gia” nói trên, nếu hiểu theo ý nghĩa hiện giờ thì họ chính là những nhà<br /> ngoại giao. Một khi họ được các nhà chư hầu sử dụng, thì sẽ trở thành khanh tướng áo<br /> trắng, chấp chưởng quốc chính, tác dụng của họ không thể xem thường.<br /> “Hợp tung” có nghĩa là mấy nước liên hợp lại để cùng đánh một nước. Còn “liên hoành”<br /> là phá rã sự liên hiệp của đối phương, để đánh bại từng nước một. Trong khi các nước chư<br /> hầu tranh giành thế lực tại Trung Nguyên, thì hai sách lược này tất nhiên phải được áp<br /> dụng. Cho nên “Tung hoành gia” hầu hết được trọng dụng, đó cũng là cái thế tất nhiên của<br /> thời bấy giờ. Trương Nghi là một trong những “Tung hoành gia” có tiếng. Ông là người<br /> cùng một thời với Công Tôn Diễn (cũng có tên là Tê Thủ), đều là những nhân vật nổi bật.<br /> Người Sở là Cảnh Xuân từng nói:<br /> - Công Tôn Diễn, Trương Nghi là những đại trượng phu chân chính. Hai người họ khi nổi<br /> giận thì tất cả chư hầu đều sợ hãi. Nhưng, khi hai người họ bình tĩnh, thì thiên hạ cũng sẽ<br /> được hưởng thái bình, vô sự!<br /> Trương Nghi là người nước Ngụy, thuộc hàng thứ dân của nước này. Ở nước Ngụy ông<br /> không được trọng dụng. Tương truyền ông thường theo học với Quỷ Cốc Tử, chuyên<br /> nghiên cứu về thuật “Tung hoành”. Sau khi học thành tài, Trương Nghi trước tiên đến<br /> nước Sở để du thuyết. Có lần Trương Nghi dự một buổi tiệc do Thừa tướng nước Sở<br /> khoản đãi. Trong buổi tiệc, vị Thừa tướng này đánh mất một miếng ngọc bích. Bọn thủ hạ<br /> của vị Thừa tướng hoài nghi Trương Nghi lấy cắp nên bắt giữ ông. Chúng không cần biết<br /> ất giáp chi cả, thẳng tay đánh đập Trương Nghi để tra hỏi, đổ máu ướt cả áo. Nhưng<br /> Trương Nghi nhất quyết phủ nhận. Vị Thừa tướng thấy không có bằng cớ gì, buộc phải thả<br /> Trương Nghi.<br /> <br /> Trương Nghi trở về đến nhà, bà vợ bèn chê cười:<br /> - Ông bảo ông đi du thuyết để làm quan, thế tại sao lại bị người ta xem là trộm và đã đánh<br /> đập không nương tay vậy ?<br /> Trương Nghi buồn bã không muốn trả lời, chỉ há miệng ra hỏi vợ:<br /> - Bà xem thử chiếc lưỡi cửa tôi còn không ?<br /> <br /> Bà vợ đáp :<br /> - Khắp mình ông đều bị thương, nhưng chỉ có chiếc lưỡi là không hề hấn gì cả.<br /> Trương Nghi an tâm, nói :<br /> - Chỉ cần chiếc lưỡi còn là đủ rồi. Làm nghề của tôi, hoàn toàn phải nhờ vào chiếc lưỡi.<br /> Nếu chiếc lưỡi còn, thì thử hỏi có lo chi không tìm được vinh hoa phú quý ?<br /> “Hễ núi còn thì không sợ thiếu củi đốt”, đó chính là niềm tin của Trương Nghi. Với ba tấc<br /> lưỡi của mình, ông nhất định sẽ có một ngày trở thành Đại tướng, hoặc Tướng quốc. Cái<br /> nhục ở nước Sở, ông nhất định phải tìm cơ hội để trả thù. Ông suy nghĩ thấy muốn đối phó<br /> với nước Sở, tốt nhất là phải dựa vào nước Tần. Do vậy, Trương Nghi lại lên đường sang<br /> nước Tần. Sự nghiệp của ông sau này, từ đầu chí cuối lúc nào cũng gắn bó với nước Tần<br /> cả. <br /> <br /> <br /> 1. Một Mình Vào Nước Tần<br /> <br /> Năm 329 trước công nguyên, Trương Nghi vượt qua sông Hoàng Hà, đơn thân độc mã từ<br /> nước Ngụy đi vào nước Tần. Lúc bấy giờ, Tần Hiếu Công, một nhà vua tích cực cải cách<br /> đã chết, vào năm 337 trước công nguyên người con là Tần Huệ Văn Quân lên nối ngôi.<br /> Giữa Tần Huệ Văn Quân và Trương Ưởng có mối thâm thù, nên vừa lên ngôi thì nhà vua<br /> giết ngay Trương Ưởng, một nhân vật đang chủ trương cải cách pháp luật cho nhà Tần.<br /> Lúc bấy giờ, thế nước của nhà Tần vẫn đang tiếp tục vươn lên. Tần Huệ Văn Quân có rất<br /> nhiều tham vọng, nên đã tích cực tiến hành những cuộc chiến tranh thôn tính, mưu đô<br /> thống nhất Trung Quốc.<br /> Trương Nghi dùng thuyết “liên hoành” để du thuyết Tần Huệ Văn Quân, thực hành chính<br /> sách nước xa thì giao hảo, nước gần thì tấn công. Rốt cục đã đánh bại sáu nước. Phương<br /> lược cụ thể là trước tiên đánh nước Ngụy, để tranh thủ quyền khống chế vùng trung du<br /> Hoàng Hà, rồi tiếp tục thôn tính Ba Thục ở phía Tây, chiếm Thượng Quận ở phía Bắc,<br /> chiếm Hán Trung ở phía Nam, xây dựng một vùng căn cứ địa rộng lớn, trên cơ sở đó tiếp<br /> tục tiến về phía Đông, thôn tính tất cả sáu nước để thống nhất Hoa Hạ.<br /> Kế hoạch trên, hoàn toàn phù hợp với ý nghĩ của Tần Huệ Văn Quân, nên được Tần Huệ<br /> Văn Quân tán thành. Đồng thời, nhà vua còn phong cho Trương Nghi làm Khách Khanh.<br /> Qua năm sau (328 trước công nguyên), lại cử Trương Nghi làm Thừa tướng. Dưới sự cổ<br /> xúy của Trương Nghi, Tần Huệ Văn Quân nối gót theo sau hai nước Ngụy và Tề, chính<br /> thức xưng vương vào năm 325 trước công nguyên, tức Tần Huệ Văn Vương. Trong lịch sử<br /> nước Tần, Trương Nghi là vị thừa tướng thứ nhất, còn Tần Huệ Văn Vương là vị Vương<br /> thứ nhất.<br /> Kế đó, nước Tần bèn dựa theo kế hoạch của Trương Nghi, mở cuộc chiến tranh giành đất<br /> dữ dội với nước Ngụy. Nước Ngụy trong thời kỳ đầu của Chiến Quốc, đã tiến hành cải<br /> cách trước tiên. Ngụy Văn Hầu trọng dụng Lý Khôi, thực hành pháp trị, và đã lần lượt sử<br /> dụng những nhân tài như Đoàn Can Mộc, Quan Khởi, Tây Môn Báo, Lạc Dương v.v…<br /> nhanh chóng đưa đất nước trở thành phú cường. Ngụy Vệ Vương thiên đô về Đại Lương,<br /> trọng thị việc xây dựng thủy lợi, phát triển kinh tế, nên thế nước ngày một thịnh.<br /> Năm 344 trước công nguyên, Ngụy Huệ Vương mở cuộc đại hội liên minh tại Phùng<br /> Trạch, có mười hai nước chư hầu tham gia, và Ngụy Huệ Vương trở thành bá chủ. Trương<br /> Nghi thực hành chính sách nước xa thì kết giao, nước gần tấn công, trong khi ranh giới<br /> của Tần và Ngụy dính liền nhau, nên trong cuộc chiến tranh đầu Tần đã giành được thắng<br /> lợi, cướp một vùng đất của nước Ngụy. Chính vì vậy giữa Tần và Ngụy cứ xảy ra chiến<br /> tranh liên miên, không bao giờ dứt.<br /> <br /> <br /> 2. Đánh Ngụy Và Làm Thừa Tướng Nước Ngụy<br /> <br /> Ngay từ năm 333 trước công nguyên, khi Tần sử dụng Công Tôn Diễn thì nước Ngụy đã<br /> bắt buộc phải hiến vùng Âm Tấn (nay là huyện Hoa âm, thuộc tỉnh Thiểm Tây) cho nước<br /> Tần. Tần đổi tên đất này là Ninh Tần. Kể từ đó, Tần xây dựng nơi này thành một đầu cầu<br /> để tiến về phía Đông.<br /> Năm 330 trước công nguyên, Công Tôn Diễn dẫn binh đánh bại quân Ngụy tại Điêu Âm<br /> (nay là vùng đất nằm về phía nam huyện Cam Tuyền, tỉnh Thiểm Tây), bắt sống được<br /> tướng Ngụy là Long Dã, và chiếm được đất Hà Tây của Ngụy.<br /> Năm 329 trước công nguyên, quân Tần lại đánh chiếm Phần Âm, Bì Thị, thuộc vùng Hà<br /> Đông, và chiếm Tiêu, Khúc Ốc, thuộc vùng Hà Nam của Ngụy. Trương Nghi sau khi làm<br /> Thừa tướng cho nước Tần, bèn bài xích Công Tôn Diễn, nên ông này phải ra đi. Công Tôn<br /> Diễn không có cách nào khác hơn, đành phải trở về nước Ngụy làm tướng.<br /> Đối với Ngụy, Trương Nghi đã áp dụng phương châm ban ân lẫn uy hiếp, quân sự lẫn<br /> ngoại giao. Một mặt Trương Nghi muốn liên tục cướp đoạt đất đai của Ngụy, nhưng mặt<br /> khác, lại hy vọng Ngụy cầm đầu nhiều chư hầu khác khuất phục nước Tần.<br /> Năm 328 trước công nguyên, Trương Nghi và công tử Hoa xua quân tiến chiếm vùng Bồ<br /> Dương (nay là Thấp Huyện, thuộc tỉnh Sơn Tây) của nước Ngụy, nhưng sau đó lại giả ân<br /> giả nghĩa, trả lại Bồ Dương cho Ngụy. Ngụy Huệ Vương không biết đó là mưu kế, trái lại<br /> tỏ ra hết lòng cảm kích đem mười lăm huyện ở Thượng Quận (bao gồm cả Thiếu Lương,<br /> tức Hàn Thành thuộc tỉnh Thiểm Tây ngày nay) hiến dâng cho nước Tần. Thế là, Tần<br /> không tốn một tí sức lực nào, đã lấy được vùng đất chiến lược Thượng Quận mà họ hằng<br /> mơ ước.<br /> Đến năm 327 trước công nguyên, nước Tần lại trao trả cho Ngụy các vùng đất Tiêu và<br /> Khúc ốc, là những vùng đất không quan trọng lắm về mặt chiến lược. Ngụy Huệ Vương<br /> lại tỏ ra cảm kích. Nhưng nào ngờ đến năm 324 trước công nguyên, thì Trương Nghi lại<br /> xua quân tấn công Ngụy, chiếm Thiểm Thành, và lập đồn trại để giữ.<br /> Đến đây, Tần đã chiếm được những vùng đất như Hà Tây, Thượng Quận, đồng thời cũng<br /> chiếm được một số đất đai ở vùng Hà Đông và Hà Nam. Tại bờ Tây sông Hoàng Hà, quân<br /> Tần đã lập nhiều căn cứ địa, tiến có thể công, thoái có thể thủ, đoạt được những thắng lợi<br /> chưa từng có.<br /> Sau đó, để đối phó với các nước “Hợp tung” chống Tần ở phía Đông, Trương Nghi từng<br /> <br /> đại biểu cho nước Tần, mở một cuộc hội họp với các đại thần của nước Tề, Sở, tại Nghiết<br /> Tang. Đến năm 322 trước công nguyên, nước Ngụy đã khuất phục nước Tần và mời<br /> Trương Nghi sang làm Tướng quốc cho Ngụy, đuổi nhà chánh trị trứ danh là Huệ Thi ra<br /> đi. Trương Nghi đòi nước Ngụy Quốc phải công khai rời bỏ “hợp tung”, đơn độc “liên<br /> hoành” với nước Tần. Ngụy Huệ Vương không nghe. Do vậy, Tần lại ra quản đánh chiếm<br /> hai thành mà trước kia đã trả lại cho Ngụy là thành Khúc Ốc tại Hà Đông (nay là địa<br /> phương nằm về phía Đông Văn Hỷ, tỉnh Sơn Tây), và thành Bình Châu (nay là địa phương<br /> nằm về phía Tây huyện Giới Hưu, tỉnh Sơn Tây).<br /> Năm 319 trước công nguyên, năm nước Tề, Sở, Yên, Triệu, Hàn, liên hợp chi viện cho<br /> Ngụy đánh bại quân Tần. Ngụy Huệ Vương được năm nước trên ủng hộ. Trương Nghi bị<br /> đuổi trở về nước Tần, và Công Tôn Diễn lại được Ngụy sử dụng làm Thừa tướng.<br /> Công Tôn Diễn chủ trương hợp tung để đánh Tần. Vào năm 318 trước công nguyên, năm<br /> nước Sở, Triệu, Yên, Hàn và Ngụy liên hợp nhau đánh Tần. Sở Hoài Vương được đề cử<br /> làm “Tung Trưởng”. Nhưng, do giữa các nước liên hợp đều có những mưu tính riêng,<br /> không thể đồng tâm hiệp lực, nên quân đội của năm nước đều bị quân Tần đánh bại tại<br /> hàm Cốc Quan, phải rút trở về.<br /> Tuy sự liên hợp của năm nước bị thất bại, nhưng nước Tần vẫn chịu một áp lực rất lớn.<br /> Năm 317 trước công nguyên, dưới sự xúi bẩy của Công Tôn Diễn, một quốc gia thuộc dân<br /> tộc thiểu số là nước Nghĩa Cù, đã thừa cơ đứng lên tấn công và đánh bại quân Tần tại Lý<br /> Bạch. Mưu đồ phát triển sang phía đông của Tần gặp trở lực. Từ đó trở đi, Tần đã quay<br /> mũi giáo tấn công về Ba Thục, ở phía Tây Nam.<br /> <br /> <br />