333 sơ đồ kế toán áp dụng cho các loại hình doanh nghiệp: phần 2

PHAN III<br /> HỆ THỐNG<br /> BÁO CAO TÀI CHÍNH<br /> <br /> 212<br /> <br /> I. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỂ HỆ THỐNG BÁO CÁO TÀI CHÍNH (BCTC)<br /> <br /> 1.1 BẢN CHẤT CỦA BÁO CÁO TÀI CHÍNH:<br /> Báo cáo kế toán là kết quả của công tác kế toán trong 1 kỳ kế toán, nócung cấp<br /> thông tin một cách toàn diện về tình hình tài sản, nguồn vốn cũng như tình hình và<br /> kết quả hoạt động của doanh nghiệp trong kỳ kế toán.<br /> Báo cáo kế toán là nguồn thông tin quan trọng không chỉ cho doanh nghiệp mà<br /> còn cho nhiều đồi tượng khác ờ bên ngoài có quyền lợi trực tiếp hoặc gián tiếp đối với<br /> hoạt động của doanh nghiệp, trong đó có các cơ quan chức năng của nhà nước.<br /> Căn cứ vào mục đích cung cấp thông tin cũng như tính pháp lệnh của thông tin<br /> được cung cấp thì báo cáo kế toán trong doanh nghiệp được phân thành: báo cáo tài<br /> chính và báo cáo kế toán quản trị.<br /> - Báo cáo tài chính là một phân hệ thuộc hệ thông báo cáo kế toán, cung cấp<br /> thông tin về tài sản, nguồn vốn, về tình hình và kết quả hoạt động của doanh nghiệp<br /> để phục vụ cho yêu cầu quản lý của doanh nghiệp cũng như của các đốitượngkhác ở<br /> bên ngoài, nhưng chủ yếu là phục vụ cho các đối tượng ở bên ngoài.<br /> Báo cáo tài chính là báo cáo bắt buộc, được nhà nước quy định thống nhất về danh<br /> mục các báo cáo, biểu mẫu và hệ thống các chi tiêu, phương pháp lập, nơi gởi báo cáo<br /> và thời gian gởi các báo cáo (quý, năm).<br /> Theo quy định hiện nay thì hệ thống báo cáo tài chính doanh nghiệp Việt Nam<br /> bao gồm 4 báo cáo:<br /> 1) Bảng cân đối kế toán<br /> 2) Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh<br /> 3) Báo cáo lưu chuyển tiền tệ<br /> 4) Thuyết minh báo cáo tài chính<br /> - Báo cáo kế toán quản trị là những báo cáo phục vụ cho yêu cầu quản<br /> hành hoạt động sản xuất kinh doanh của nhà quản lý doanh nghiệp.<br /> <br /> trị và điều<br /> <br /> Báo cáo kế toán quản trị cung cấp những thông tin được cần bởi nhà<br /> quản lýđể<br /> lập kế hoạch, đánh giá và kiểm soát hoạt động trong doanh nghiệp; nó tồn tại vì lợi<br /> ích của nhà quản lý. Nói một cách tổng quát, nó cung cấp những thông tin phục vụ cho<br /> mục tiêu ra quyết định của nhà quản lý, và chủ yếu là định hướng cho tương lai.<br /> Báo cáo kê toán quản trị được doanh nghiệp lập ra theo yêu cầu quản lý cụ thể,<br /> không mang tính pháp lệnh<br /> 1.2.<br /> <br /> VAI TRÒ CỦA BÁO CÁO TÀI CHÍNH:<br /> <br /> Báo cáo tài chính là nguồn thông tin quan trọng không chỉ đối với doanh nghiệp<br /> mà còn phục vụ chủ yêu cho các đối tượng bên ngoài doanh nghiệp, như các cơ quan<br /> quản lý Nhà nước, các nhà đầu tư hiện tại và đầu tư tiềm năng, các chủ nợ, nhà quản<br /> 213<br /> <br /> lý, kiêm toán viên độc lập và các đối tượng khác có liên quan. Sau đây chúng ta sè<br /> xem xét vai trò của báo cáo tài chính thông qua một số đối tượng chú yếu:<br /> - Đối với Nhà nước, báo cáo tài chính cung cấp thông tin cần thiết giúp cho việc<br /> thực hiện chức năng quản lý vĩ mô cua Nhà nước đối với nền kinh tế, giúp cho các cơ<br /> quan tài chính Nhà nước thực hiện việc kiểm tra định kỳ hoặc đột xuất đôi với hoạt<br /> động của doanh nghiệp, đồng thời làm cơ sở cho việc tính thuế và các khoản nộp khác<br /> của doanh nghiệp đối với ngân sách Nhà nước.<br /> - Đối với nhà quán lý doanh nghiệp<br /> Các nhà quản lý thường cạnh tranh với nhau để tìm kiếm nguồn vốn, và cố gắng<br /> thuyết phục với các nhà đầu tư và các chủ nợ rằng họ sẽ đem lại mức lợi nhuận cao<br /> nhất với độ rủi ro thấp nhất. Đế thực hiện được điều này, các nhà quản lý phải công<br /> bố công khai các thông tin trên báo cáo tài chính định kỳ về hoạt động cúa doanh<br /> nghiệp. Ngoài ra, nhà quản lý còn sứ dụng báo cáo tài chính để tiến hành quản lý,<br /> điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp mình.<br /> - Đối với các nhà đẩu tư, cấc chủ nợ: Nhìn chung các nhà đầu tư và các chủnợ đòi<br /> hỏi báo cáo tài chính vì 2 lý do: họ cần các thông tin tài chính để giám sát và bắt buộc<br /> các nhà quản lý phải thực hiện theo đúng hợp đồng đã ký kết, và họ cần các thông tin<br /> tài chính đế thực hiện các quyết định đầu tư và cho vay của mình.<br /> - Đối với các kiểm toán viên độc lập:<br /> Các nhà đầu tư và cung cấp tín dụng có lý do để mà lo lắng rằng các nhà quản lý<br /> có thể bóp méo các báo cáo tài chính do họ cung cấp nhằm mục dích tìm kiếm nguồn<br /> vốn hoạt động. Vì vậy, các nhà đầu tư và tín dụng đòi hỏi các nhà quản lý phải bỏ tiền<br /> ra thuê các kiểm toán viên độc lập đế kiếm toán báo cáo tài chính, các nhà quản lý<br /> đương nhiên phải chấp thuận vì họ cần vốn. Như vậy báo cáo tài chính đóng vai trò<br /> như là đối tượng của kiểm toán độc lập.<br /> 1.3. TIÊU CHUẨN ĐỂ ĐÁNH GIÁ THÒNG TIN KẾ TOÁN HỮU ÍCH TRÊN BÁO<br /> CÁO TÀI CHÍNH.<br /> Để thông tin trên báo cáo tài chính mang tính hữu ích, ủ y ban chuẩn mực kế<br /> toán quốc tế (IASC) đã đưa ra các tính chất định tính mà báo cáo tài chính phải đạt<br /> được là: tính dễ hiểu, tính thích hợp, tính đáng tin cậy và tính so sánh được. Các tính<br /> chất định tính nói trên chính là tiêu chuẩn đế đánh giá tính hữu ích của các thông tin<br /> trình bày trên báo cáo tài chính, đồng thời nó cũng là cơ sở để đưa ra ý kiến về tính<br /> trung thực và hợp lý hoặc trình bày hợp lý của các thông tin trên báo cáo tài chính.<br /> Ngoài ra IASC còn đưa ra một số khái niệm nhằm làm cho các thông tin trên báo cáo<br /> tài chính đạt được các tính chất trên như: Khái niệm trọng yếu, trình bày trung thực,<br /> nội dung hơn hình thức, tính khách quan, thận trọng và đầy đủ.<br /> 1.3.1 T ín h d ễ h iế u<br /> <br /> Một đặc tính chủ yếu của thông tin trên báo cáo tài chính là phải dễ hiểu đối với<br /> người sử dụng. Người sử dụng ớ đày được hiếu là người có kiến thức về kinh doanh và<br /> 214<br /> <br /> hoạt động kinh tế, hiếu biết về kế toán ở mức vừa phải, sẵn lòng nghiên cứu các thông<br /> tin được cung cấp với mức độ tập trung suy nghĩ vừa phải. Tuy nhiên, những thông tin<br /> về những vấn đề phức tạp cũng cần phải trình bày trong báo cáo tài chính vì sự thích<br /> hợp của nó đối với nhu cầu đưa ra các quyết định kinh tế của người sử dụng, không<br /> nên bị loại trừ vì lý do là nó quá khó hiểu đôi với người sử dụng.<br /> 1.3.2 T ín h th íc h hợp:<br /> <br /> Đế có ích, các thông tin phải thích hợp với những nhu cầu đề ra quyết định kinh<br /> tế của người sử dụng. Những thông tin có chất lượng thích hợp là những thông tin có<br /> tác động đến quyết định kinh tế của người sử dụng bằng cách giúp họ đánh giá các sự<br /> kiện quá khứ, hiện tại, tương lai hoặc xác nhận, chỉnh lý các đánh giá quá khứ của họ.<br /> Tính thích hợp của các thông tin còn chịu ảnh hưởng bởi tính trọng yếu của thông<br /> tin đó.<br /> Các thông tin được coi là trọng yếu nếu bỏ sót hoặc xác định sai những thông tin<br /> đó có thể ảnh hưởng nghiêm t.rọng tới quyết định kinh tê cùa người sử dụng thông tin.<br /> Mức độ trọng yếu lại tùy thuộc vào mức độ của khoản mục hoặc mức độ sai lầm mà<br /> trong hoàn cảnh cá biệt nào đó đã bị bỏ sót hoặc xác định sai. Vì vậy khái niệm trọng<br /> yếu đưa ra một ngường hơn là một định tính mà thông tin phải chứa đựng nếu nó là<br /> hữu ích.<br /> 1.3.3 T ín h d á n g tin c ậ y<br /> <br /> Để có ích thông tin cũng phải đáng tin cậy. Thông tin có chất lượng đáng tin cậy<br /> khi chúng không mắc những sai lầm nghiêm trọng hoặc phản ánh méo mó một cách<br /> cố ý và có thể phụ thuộc vào người sử dụng khi sứ dụng các thông tin đó cho một mục<br /> đích khách quan hợp lý.<br /> Các thông tin có thế thích hợp nhưng lại không đáng tin cậy về bản chất hoặc<br /> cách trình bày, bới vì các thông tin này có thể có những sai lầm mà người ta chưa<br /> phát hiện ra. Ví dụ, nêu trí giá của các khoản tiền đòi bồi thường trong một vụ kiện<br /> tụng, tranh chấp đang được bàn cãi, sẽ là không hợp lý khi ta công nhận toàn bộ sô<br /> tiền này trong bảng cân đối kế toán, nhưng sẽ là hợp lý khi ta trình bày khoản tiền<br /> đó ở tài liệu bố sung.<br /> Để đảm bảo tính đáng tin cậy của thông tin về bản chất hoặc cách trình bày,<br /> thông tin trong các báo cáo tài chính phải thỏa mãn các tính chất sau:<br /> - Trình bày trung thực.<br /> Để đáng tin cậy, các thông tin phải được trình bày một cách trung thực về những<br /> giao dịch và các sự kiện khác có liên quan. Nó trợ giúp cho việc trình bày hoặc có thế<br /> được dự kiến là hợp lý để trình bày. Ví dụ, bảng cân đối kế toán cần trình bàv một<br /> cách trung thực các nghiệp vụ, sự kiện khác có liên quan đến việc đánh giá tài sản<br /> công nợ và nguồn vôn chú sớ hữu của doanh nghiệp vào thời điểm lập báo cáo mà<br /> những chỉ tiêu đó đáp ứng được yêu cầu của các tiêu thức hạch toán.<br /> <br /> 215<br /> <br /> Hầu hết các thông tin tài chính đều phụ thuộc vào một sô rủi ro do việc trình bày<br /> chưa xác thực với tình hình thực tế. Điều này không phải do không khách quan, mà<br /> phần nào do những khó khăn vốn có như: việc nhận ra các nghiệp vụ được đánh giá,<br /> việc đặt ra và áp dụng các kỹ thuật đánh giá, việc trình bày làm sao để truyền đạt<br /> được những thông tin phù hợp với những nghiệp vụ đó. Trong một số trường hợp, việc<br /> đánh giá những ảnh hưởng tài chính của các chỉ tiêu có thê không th ật chắc chắn đến<br /> nỗi doanh nghiệp không dám công nhận chúng trên báo cáo tài chính của mình. Ví dụ,<br /> mặc dù hầu hết doanh nghiệp trong quá trình kinh doanh đều cố gắng tạo ra uy tín,<br /> nhưng người ta khó mà nhận ra hoặc đánh giá chỉ tiêu này một cách đáng tin cậy.<br /> - Nội dang hơn lùnh thức<br /> Nếu thông tin được trình bày một cách trung thực về những nghiệp vụ và sự kiện<br /> khác mà chúng phải trình bày, thì điều cần thiết ở đây là những thông tin đó phải<br /> được tính toán và trình bày phù hợp với nội dung và tính xác thực kinh tế của chúng<br /> chứ không chỉ đơn thuần là hình thức pháp lý của chúng, bởi lẽ nội dung của những<br /> nghiệp vụ, sự kiện không phải lúc nào cũng phù hợp với hình thức bên ngoài hoặc<br /> hình thức pháp lý của chúng.<br /> - Khách quan<br /> Để có độ tin cậy cao, thông tin trong báo cáo tài chính phải khách quan, không bị<br /> xuyên tạc, bóp méo một cách cố ý. Các báo cáo tài chính sẽ không được coi là khách<br /> quan nếu như bằng việc lựa chọn hoặc trình bày thông tin chúng có ảnh hưởng đến<br /> việc ra quyết định hoặc xét đoán, và cách lựa chọn trình bày đó nhằm đạt đến kết quả<br /> mà người lập báo cáo đã biết trước.<br /> - Thận trọng<br /> Những người lập báo cáo tài chính thường phải trình bày các nôi dung về nhiều sự<br /> kiện, tình thế không chắc chắn, ví dụ như khả năng thu hồi các ỉđioản thu khó đòi,<br /> thời gian hữu dụng có thể của máy móc thiết bị... Các yếu tố không chắc chắn như vậy<br /> được hạch toán bằng cách trình bày nội dung, bản chất của nó và thực hiện nguyên tắc<br /> thận trọng trong việc lập các báo cáo tài chính. Thận trọng bao gồm cả mức độ lường<br /> trước các sự kiện cần xét đoán trong quá trình hạch toán trên cơ sở những dữ liệu<br /> không thật chắc chắn, ví dụ như tài sản và thu nhập thì không được tính cao lên,<br /> ngược lại công nợ và chi phí lại không được tính thấp xuống. Tuy nhiên việc thực hiện<br /> tính thận trọng cũng không có nghĩa là che giấu nguồn dự trữ hoặc lập các quĩ dự<br /> phòng lớn hơn yêu cầu thực tế.<br /> - Đầy đủ<br /> Để có độ tin cậy, các thông tin trong các báo cáo tài chính phải đầy đủ trong<br /> phạm vi của tính trọng yếu. Một sự bỏ sót có thể gây ra những thông tin sai lệch dẫn<br /> đến những kết luận nhầm lẫn và như vậy các thông tin không được coi là thích hợp vì<br /> chúng không đầy đủ và không đáng tin cậy.<br /> 1.3.4. T ín h so s á n h đư ợc.<br /> <br /> Những người sử dụng phải có kha năng so sánh các thông tin trong các báo cáo<br /> 216<br /> <br />