Ảnh hưởng của học vấn đến sự tham gia và quyền ra quyết định của phụ nữ nông thôn tỉnh Quảng Ngãi trong thiết chế gia đình: Qua nghiên cứu 3 xã tại tỉnh Quảng Ngãi - Trần Thị Kim

58 X· héi häc sè 1 (81), 2003<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ¶nh h−ëng cña häc vÊn ®Õn sù tham gia<br /> vµ quyÒn ra quyÕt ®Þnh cña phô n÷ n«ng th«n<br /> tØnh Qu¶ng Ng·i trong thiÕt chÕ gia ®×nh<br /> (Qua nghiªn cøu 3 x· thuéc tØnh Qu¶ng Ng·i)<br /> <br /> TrÇn ThÞ Kim<br /> <br /> <br /> Häc vÊn lµ mét gi¸ trÞ tõ l©u ®· ®−îc nh©n d©n ta rÊt coi träng. §Æc biÖt trong<br /> c«ng cuéc c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc, häc vÊn lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt<br /> gióp c¸c nhãm x· héi cã ®iÒu kiÖn n©ng cao n¨ng lùc, t¹o c¬ héi thuËn lîi cho hä cã<br /> thÓ ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng vèn cã trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc hiÖn nay.<br /> Lµ mét n−íc cã nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp ch−a ph¸t triÓn, ViÖt Nam cã kho¶ng<br /> 78% sè ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng sèng ë n«ng th«n, trong ®ã lao ®éng n÷ chiÕm<br /> trªn 60%, hä cÇn cï lao ®éng trong s¶n xuÊt, nhanh nh¹y trong kinh doanh, chÞu khã<br /> ®¶m ®−¬ng c«ng viÖc néi trî ë gia ®×nh. Tuy nhiªn, cho ®Õn hiÖn nay nhãm phô n÷<br /> n«ng th«n vÉn cßn cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, trong qu¸ tr×nh v−¬n lªn ®Ó hßa<br /> nhËp chung vµo tiÕn tr×nh ®æi míi ®Êt n−íc. Mét trong nh÷ng rµo c¶n c¬ b¶n lµ tr×nh<br /> ®é häc vÊn cña phô n÷ n«ng th«n cßn thÊp.<br /> XuÊt ph¸t tõ nh÷ng ý t−ëng cho r»ng, häc vÊn thÊp lµ nguyªn nh©n lµm trÇm<br /> träng thªm sù ®ãi nghÌo, ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë n«ng th«n hiÖn<br /> nay. Chóng t«i quan t©m ®Õn häc vÊn phô n÷ n«ng th«n - nhãm phô n÷ ®ang chÞu<br /> nhiÒu thiÖt thßi trong c«ng cuéc ®æi míi, nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña häc vÊn ®Õn sù<br /> tham gia vµ quyÒn ra quyÕt ®Þnh cña ng−êi phô n÷ trong gia ®×nh hiÖn nay nh− mét<br /> yªu cÇu bøc xóc cña ®êi sèng.<br /> TØnh Qu¶ng Ng·i thuéc vïng duyªn h¶i miÒn Trung, ®−îc chän lµ ®Þa bµn<br /> kh¶o s¸t cña ®Ò tµi nghiªn cøu. Qu¶ng Ng·i lµ mét tØnh cã d©n sè n«ng th«n chiÕm<br /> tíi 88,96%, trong ®ã tû lÖ n÷ chiÕm trªn mét nöa sè d©n. Tû lÖ phô n÷ sèng ë n«ng<br /> th«n vµ ho¹t ®éng trong khu vùc n«ng nghiÖp t−¬ng ®−¬ng tû lÖ chung toµn tØnh.<br /> Bµi viÕt nµy dùa trªn kÕt qu¶ nghiªn cøu, tæng hîp tõ nhiÒu nguån tµi liÖu<br /> kh¸c nhau trong ®ã cã cuéc ®iÒu tra x· héi häc t¹i 3 x· ®¹i diÖn cho 3 vïng sinh th¸i<br /> t¹i miÒn nói, ®ång b»ng vµ ven biÓn thuéc tØnh Qu¶ng Ng·i: x· S¬n Thµnh (S¬n Hµ),<br /> NghÜa Kú (T− NghÜa) vµ TÞnh Khª (S¬n TÞnh). Tæng sè mÉu ®iÒu tra b»ng b¶ng hái lµ<br /> 298 ng−êi, pháng vÊn s©u 30 tr−êng hîp, tiÕn hµnh 6 cuéc th¶o luËn nhãm tËp trung;<br /> trong ®ã cã 131 n÷ chiÕm 44%. Sau ®©y lµ mét sè ®Æc ®iÓm cña mÉu ®iÒu tra:<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  TrÇn ThÞ Kim 59<br /> <br /> - Theo vïng sinh th¸i: n«ng th«n ®ång b»ng cã 98 ng−êi, (32%) miÒn nói 100<br /> ng−êi, (33,6%); ven biÓn 99 ng−êi, (33,2%).<br /> - Theo ®é tuæi: cã 17,1% thuéc nhãm tõ 21 - 30 tuæi; 30,2% nhãm 30 - 39 tuæi,<br /> 32,9% nhãm 40 - 49 tuæi; 19,8% nhãm trªn 49 tuæi.<br /> Tr×nh ®é häc vÊn cña n÷ giíi trong mÉu ®iÒu tra thÊp h¬n nam giíi (nhÊt lµ tû<br /> lÖ ng−êi kh«ng biÕt ®äc biÕt viÕt). Chi tiÕt c¸c nhãm häc vÊn cña mÉu ®iÒu tra n÷ cô<br /> thÓ nh− sau: 13,0% phô n÷ ch−a biÕt ®äc biÕt viÕt, tû lÖ nµy ë nam giíi lµ 4,2%, tr×nh<br /> ®é tiÓu häc n÷ cã tû lÖ cao h¬n nam 42,7% so víi 36,7%. Tr×nh ®é trung häc c¬ së n÷<br /> cã tû lÖ thÊp h¬n nam: 22,9% so víi 36,1%. Riªng tr×nh ®é phæ th«ng trung häc n÷ cã tû lÖ<br /> xÊp xØ víi nam 21,4% so víi 22,9%.<br /> - VÒ tr×nh ®é chuyªn m«n: cã 75,5% lao ®éng kh«ng qua ®µo t¹o; 3,7% s¬ cÊp;<br /> 7,7% trung cÊp; 7,4% cao ®¼ng ®¹i häc.<br /> - VÒ nghÒ nghiÖp: trong mÉu ®iÒu tra cã 63,8% lµm n«ng nghiÖp; 4,4% thî thñ<br /> c«ng vµ bu«n b¸n; 0,3% lµ c«ng nh©n; 12,8% lµ c¸n bé viªn chøc nhµ n−íc; 0,3% häc<br /> sinh; 3,4% kh«ng nghÒ nghiÖp; 0,3% lùc l−îng vò trang; 14,4% ®¸nh b¾t h¶i s¶n.<br /> Bµi viÕt nµy sÏ tËp trung ph©n tÝch ¶nh h−ëng cña häc vÊn ®Õn sù tham gia vµ<br /> quyÒn ra quyÕt ®Þnh cña phô n÷ n«ng th«n ë mét sè c«ng viÖc trong gia ®×nh hiÖn nay.<br /> 1. Häc vÊn ¶nh h−ëng ®Õn sù tham gia cña phô n÷ ë mét sè c«ng<br /> viÖc s¶n xuÊt<br /> Kh«ng cã sù chªnh lÖch ®¸ng kÓ gi÷a nam vµ n÷ vÒ tû lÖ chång vµ vî ai lµ<br /> ng−êi lµm ruéng chÝnh trong gia ®×nh. 70% ng−êi ®−îc hái cho r»ng vî vµ chång lµ<br /> ng−êi lµm ruéng chÝnh trong gia ®×nh. T−¬ng tù nh− vËy tû lÖ chång vµ vî ®Òu lµ<br /> ng−êi lµm v−ên chÝnh theo tr¶ lêi cña nam vµ n÷ cã tû lÖ t−¬ng øng (37,7%; 51,2%).<br /> Riªng ®èi víi c«ng viÖc ch¨n nu«i cã 51,0% nam giíi cho r»ng c«ng viÖc nµy<br /> ng−êi vî lµm lµ chÝnh; trong khi ®ã cã tíi 65,4% n÷ giíi cho r»ng c«ng viÖc nµy vî<br /> lµm lµ chÝnh. ViÖc ch¨n nu«i, mang l¹i thu nhËp ®¸ng kÓ cho gia ®×nh, ng−êi phô n÷<br /> ®¶m nhËn chÝnh tõ tr−íc ®Õn nay. §iÒu nµy còng rÊt phï hîp khi ph©n tÝch tµi liÖu<br /> pháng vÊn s©u: "Ch¨n nu«i trong gia ®×nh lµ do vî t«i ®¶m nhËn chÝnh, viÖc ch¨m<br /> sãc sóc vËt phï hîp víi phô n÷ nhiÒu h¬n".<br /> Ph©n tÝch vai trß giíi trong kinh doanh, chóng ta thÊy cã sù kh¸c biÖt râ rÖt<br /> vÒ tû lÖ bu«n b¸n chÝnh trong gia ®×nh; 75,0% n÷ giíi cho r»ng hä lµ ng−êi bu«n b¸n<br /> chÝnh (chång chØ cã 6,3%). Trong khi ®ã 66,7% nam giíi còng cho r»ng trong ho¹t<br /> ®éng bu«n b¸n, ng−êi phô n÷ vÉn ®¶m nhiÖm chÝnh (b¶ng 1).<br /> §èi víi viÖc ch¨n nu«i, kÕt qu¶ ®iÒu tra cho biÕt nh÷ng ng−êi cã tr×nh ®é häc<br /> vÊn trung häc c¬ së tr¶ lêi cã tíi 61,5% ch¨n nu«i chÝnh trong gia ®×nh hiÖn nay lµ do<br /> ng−êi vî ®¶m nhiÖm. Trong khi ®ã tû lÖ nµy ë nh÷ng ng−êi cã tr×nh ®é trung häc phæ<br /> th«ng chØ cßn 48,6%.<br /> Chång vµ vî cã tr×nh ®é häc vÊn trung häc c¬ së cã tû lÖ lµm ruéng, lµm v−ên<br /> thÊp h¬n so víi chång vµ vî cã tr×nh ®é häc vÊn tiÓu häc (29,4% so víi 49,4%); (20%<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br /> 60 ¶nh h−ëng cña häc vÊn ®Õn sù tham gia vµ quyÒn ra quyÕt ®Þnh cña phô n÷ ...<br /> <br /> so víi 48,6%). §iÒu nµy chøng tá, khi cã tr×nh ®é häc vÊn phæ th«ng trung häc, vî<br /> chång t×m kiÕm c¸c ngµnh nghÒ phi n«ng, dÞch vô ®Ó lµm ¨n, t¹o thu nhËp cao h¬n<br /> cho gia ®×nh.<br /> B¶ng 1: Møc ®é tham gia vµo c«ng viÖc s¶n xuÊt trong gia ®×nh, giíi tÝnh ng−êi tr¶ lêi (%)<br /> <br /> Lµm ruéng Ch¨n nu«i Bu«n b¸n<br /> Nam N÷ Nam N÷ Nam N÷<br /> Chång 42 15 2 2 1 1<br /> 38,5% 25,0% 2,1% 3,8% 16,7% 6,3%<br /> Vî 18 16 49 34 4 12<br /> 16,5% 22,2% 51,0% 65,4% 66,7% 75,0%<br /> C¶ 2 48 32 41 14 1 1<br /> 44,0% 44,4% 42,7% 26,9% 16,7% 6,3%<br /> Ng−êi kh¸c 1 7 4 2 2<br /> 9% 8,4% 4,1% 3,8% 12,5%<br /> Tæng céng 100 100 100 100 100 100<br /> <br /> Vî vµ chång cã tr×nh ®é tiÓu häc cã tû lÖ bu«n b¸n 8,3% trong khi ®ã vî chång<br /> cã tr×nh ®é phæ th«ng trung häc tû lÖ trªn lµ 25,0%. T−¬ng tù vî chång lµm dÞch vô<br /> còng cã tû lÖ chªnh lÖch kh¸ râ (20% víi 33,3%).<br /> Tû lÖ phô n÷ lµm lµ chÝnh ë mét sè ngµnh nghÒ lµ kh¸ cao, cã ngµnh nghÒ<br /> v−ît tréi h¬n nam giíi, cô thÓ bu«n b¸n, dÞch vô.<br /> B¶ng 2: Ng−êi lµm chÝnh mét sè c«ng viÖc trong gia ®×nh (%)<br /> <br /> Ng−êi lµm chÝnh<br /> Vî Chång C¶ 2 Con trai Con g¸i<br /> Lo¹i viÖc<br /> Bu«n b¸n 72,7 9,1 9,1 9,1<br /> <br /> DÞch vô 34,8 26,1 21,7 13,0 4,1<br /> <br /> <br /> Sù tham gia vµo nhãm nghÒ dÞch vô, bu«n b¸n cña ng−êi vî tuy cã cao h¬n<br /> ng−êi chång, nh−ng thùc tÕ t¹i ®Þa ph−¬ng cho thÊy, phô n÷ th−êng lµm c¸c dÞch vô<br /> bu«n b¸n nhá, nÕu nh− nam giíi th−êng lµm c¸c dÞch vô c¬ khÝ söa ch÷a m¸y mãc,<br /> hoÆc c¸c ®¹i lý lín th× phô n÷ th−êng lµm c¸c dÞch vô bu«n b¸n nhá: dÞch vô xay x¸t,<br /> bu«n b¸n t¹p hãa, phÕ liÖu, c¸c dÞch vô gi¶i kh¸t ¨n uèng v.v...<br /> ViÖc tiÕp cËn vai trß cña phô n÷ trong viÖc tham gia c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ<br /> ngoµi n«ng nghiÖp, khu vùc kinh tÕ phi chÝnh thøc trong thêi kú chuyÓn ®æi cho thÊy:<br /> §Ó t×m ra c¬ héi kiÕm sèng, ®¶m b¶o sù tån t¹i, vµ ®øng v÷ng ®−îc ë khu vùc nµy,<br /> ng−êi phô n÷ ph¶i biÕt tÝnh to¸n, nhanh nh¹y, nÕu kh«ng rÊt khã "c¹nh tranh" ®Ó<br /> tån t¹i.<br /> Nh÷ng c«ng viÖc ë khu vùc kinh tÕ phi chÝnh thøc th−êng rÊt ®a d¹ng song<br /> kh«ng æn ®Þnh nh− c«ng viÖc nhµ n«ng (trång trät ch¨n nu«i), nh−ng thu nhËp l¹i<br /> cao h¬n nÕu nh− biÕt t¹o ra cung c¸ch lµm ¨n vµ n¾m b¾t ®−îc nhu cÇu cña bµ con ë<br /> ®Þa ph−¬ng.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  TrÇn ThÞ Kim 61<br /> <br /> ë c¸c vïng n«ng th«n Qu¶ng Ng·i hiÖn nay, viÖc phô n÷ ®i lµm ¨n xa ë c¸c<br /> tØnh phÝa trong, nh− §¾c L¾c, B×nh ThuËn vµ ®Æc biÖt thµnh phè Hå ChÝ Minh ®ang<br /> lµ vÊn ®Ò rÊt ®¸ng l−u ý. Qua b¸o c¸o cña ñy ban nh©n d©n x· NghÜa Kú vµ x· TÞnh<br /> Khª, vµi n¨m trë l¹i ®©y, nh÷ng lóc nhµ n«ng nhµn rçi, ng−êi phô n÷ ®· chÊp nhËn<br /> ®Ó l¹i con vµ c«ng viÖc gia ®×nh cho ng−êi chång ®Ó ®i lµm ¨n xa. Cã hé gia ®×nh, c¶<br /> hai vî chång cïng ®i, göi l¹i con cho «ng bµ néi, hoÆc ngo¹i, ch¨m sãc hé. Cã ng−êi ®i<br /> lµm xa th−êng xuyªn hµng n¨m, chØ vÒ vµo dÞp lÔ tÕt, hoÆc khi gia ®×nh cã c«ng viÖc<br /> ®ét xuÊt. HiÖn nay Qu¶ng Ng·i cã tíi 23.041 chÞ em phô n÷ rêi nhµ ®i lµm ¨n xa, vµo<br /> tËn thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ c¸c tØnh phÝa Nam ®Ó bu«n b¸n nhá, b¸n vÐ sè, b¸n<br /> hµng rong. Sè phô n÷ ®i lµm xa, theo mïa vô cã thêi gian lªn tíi 50 - 60%. Cã thÓ<br /> tham kh¶o mét nghiªn cøu di d©n theo mïa tõ n«ng th«n ra thµnh thÞ ë hai x· TÞnh<br /> Thä (S¬n TÞnh) vµ §øc Phong (Mé §øc) thuéc tØnh Qu¶ng Ng·i.<br /> KÕt qu¶ nghiªn cøu ®iÒu tra nhanh vÒ di d©n theo mïa, cho thÊy:<br /> Cã kho¶ng 85% hé gia ®×nh ë TÞnh Thä vµ §øc Phong cã ng−êi di d©n theo<br /> mïa tõ 3 ®Õn 6 th¸ng mçi n¨m. Trong ®ã phô n÷ chiÕm 70% tæng sè ng−êi di d©n ë<br /> c¶ 2 x·, 90% lao ®éng di d©n theo mïa cã tr×nh ®é häc vÊn tiÓu häc hay trung häc c¬<br /> së. Tuy nhiªn cã kho¶ng 10% lao ®éng di d©n theo mïa cã tr×nh ®é häc vÊn trung häc<br /> phæ th«ng, hä lµm c¸c viÖc lao ®éng phæ th«ng. Thu nhËp b×nh qu©n mçi lao ®éng tõ<br /> 600.000 ®ång ®Õn 700.000®/th¸ng. Cã 90% hé gia ®×nh ®−îc nghiªn cøu nãi môc ®Ých<br /> di d©n theo mïa cña hä lµ ®Ó t¨ng thu nhËp cho gia ®×nh. Cã 85% hé gia ®×nh nãi<br /> r»ng hä muèn ë nhµ nÕu hä t×m ®−îc viÖc lµm víi thu nhËp b»ng 2/3 thu nhËp hä kiÕm<br /> ®−îc khi di d©n theo mïa.1<br /> Do tr×nh ®é häc vÊn thÊp nªn ng−êi phô n÷ kh«ng cã c¬ héi ®Ó t×m kiÕm<br /> nh÷ng viÖc lµm cã thu nhËp cao, hä chÊp nhËn lµm viÖc tËp trung vµo khu vùc<br /> ngµnh nghÒ cã thu nhËp thÊp, lao ®éng th« s¬ vµ nÆng nhäc. Mong sao cã thu<br /> nhËp ®Ó trang tr¶i chi tiªu häc hµnh cho con c¸i vµ tÝch lòy ®Ó tu söa nhµ cöa.<br /> Thùc tÕ nµy hiÖn nay lµ kh¸ phæ biÕn ë n«ng th«n Qu¶ng Ng·i. §ång chÝ N.V.H.<br /> (BÝ th− §¶ng ñy x· NghÜa Kú), ®· nhËn xÐt: "PhÇn lín nh÷ng chÞ em n«ng th«n cã<br /> tr×nh ®é häc vÊn thÊp th−êng ph¶i lao ®éng nÆng nhäc vµ gi¸ trÞ ngµy c«ng kh«ng<br /> cao, nh−ng râ rµng ®Ó duy tr× cuéc sèng cña c¸c gia ®×nh n«ng hiÖn nay kh«ng thÓ<br /> thiÕu nh÷ng ®ãng gãp tõ phÝa ng−êi vî".<br /> Ngoµi c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt trùc tiÕp phô n÷ n«ng th«n Qu¶ng Ng·i ®ang<br /> ph¶i ®¶m nhËn phÇn lín c¸c ho¹t ®éng cÇn thiÕt cho viÖc t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng.<br /> Cã thÓ nãi ph©n c«ng lao ®éng trong gia ®×nh, c«ng viÖc nÊu ¨n, ®i chî mua b¸n thøc<br /> ¨n lµ lÜnh vùc Ýt cã sù thay ®æi (so víi sù ph©n c«ng truyÒn thèng). §èi víi c«ng viÖc<br /> nµy tr×nh ®é häc vÊn kh«ng ¶nh h−ëng nhiÒu l¾m, v× quan niÖm x· héi vµ gia ®×nh<br /> ®Òu cho r»ng “Néi trî lµ thiªn chøc” cña phô n÷. ë tr×nh ®é tiÓu häc cã 93,6% ng−êi<br /> nÊu ¨n chÝnh trong gia ®×nh lµ ng−êi vî, tû lÖ nµy ë tr×nh ®é phæ th«ng c¬ së lµ 95,3%<br /> vµ tr×nh ®é trung häc phæ th«ng lµ 84,4%.<br /> <br /> 1<br /> Nguån: Ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng th«n Qu¶ng Ng·i - giai ®o¹n 1 (2001) B¸o c¸o nghiªn cøu vÒ ph¸t<br /> triÓn x· héi vµ giíi tÝnh. Do c¸n bé t− vÊn vµ qu¶n lý dù ¸n so¹n th¶o.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br /> 62 ¶nh h−ëng cña häc vÊn ®Õn sù tham gia vµ quyÒn ra quyÕt ®Þnh cña phô n÷ ...<br /> <br /> 2. Häc vÊn ¶nh h−ëng ®Õn quyÒn ra quyÕt ®Þnh mét sè c«ng viÖc<br /> trong gia ®×nh<br /> Dï vai trß kinh tÕ cña phô n÷ n«ng th«n Qu¶ng Ng·i rÊt quan träng nh− trªn<br /> ®· nªu, nh−ng sù ph©n c«ng lao ®éng theo giíi trong gia ®×nh còng diÔn ra víi quyÒn<br /> quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò trong s¶n xuÊt kh¸c nhau gi÷a vî vµ chång. Ng−êi vî gi÷<br /> quyÒn quyÕt ®Þnh trong c¸c kh©u gièng vËt nu«i vµ b¸n s¶n phÈm. Ng−êi chång<br /> quyÕt ®Þnh kh©u gièng c©y trång vµ vay vèn (xem b¶ng 3). Häc vÊn cña ng−êi phô n÷<br /> n«ng th«n cµng cao th× quyÒn quyÕt ®Þnh cµng lín trong nh÷ng lÜnh vùc nµy.<br /> B¶ng 3 : Ng−êi quyÕt ®Þnh chän gièng c©y trång, vËt nu«i, b¸n s¶n phÈm (%)<br /> <br /> <br /> Ng−êi quyÕt ®Þnh Ng−êi<br /> Chång Vî C¶ 2 Con trai Con g¸i<br /> Chän kh¸c<br /> <br /> Gièng c©y trång 59,7 19,5 18,2 1,3 1,3<br /> <br /> Gièng vËt nu«i 28,4 40,3 27,8 1,1 1,7 0,6<br /> <br /> B¸n s¶n phÈm 11,4 50,6 34,2 0,6 1,3 1,9<br /> <br /> Ng−êi phô n÷ n«ng th«n hiÖn nay, tham gia vµo tÊt c¶ c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt<br /> n«ng nghiÖp, song vÊn ®Ò chän gièng c©y trång trong gia ®×nh ng−êi nam giíi tá ra cã<br /> −u thÕ m¹nh h¬n. §èi víi viÖc chän gièng vËt nu«i, b¸n s¶n phÈm, ng−êi phô n÷ cã<br /> tû lÖ ra quyÕt ®Þnh cao h¬n nam giíi, cã thÓ v× hä lµ ng−êi tham gia chÝnh vµo c«ng<br /> viÖc ch¨n nu«i t¹i hé gia ®×nh.<br /> Tõ c¸c sè liÖu cô thÓ trªn cho thÊy, riªng s¶n xuÊt ch¨n nu«i, phô n÷ tham<br /> gia nh− mét lùc l−îng c¬ b¶n, ®ãng vai trß to lín trong viÖc ra c¸c quyÕt ®Þnh: tõ<br /> chän gièng vËt nu«i, ch¨m sãc chóng hµng ngµy, ®Õn khi mang ra chî b¸n.<br /> Tr×nh ®é häc vÊn cña ng−êi phô n÷ ¶nh h−ëng ®Õn quyÒn quyÕt ®Þnh chän<br /> gièng vËt nu«i trong gia ®×nh: tiÓu häc (32,9%), tr×nh ®é trung häc phæ th«ng (56,1%)<br /> vµ quyÒn quyÕt ®Þnh b¸n s¶n phÈm trong gia ®×nh: tiÓu häc (47,5%); trung häc phæ<br /> th«ng (59,5%).<br /> Xu h−íng d©n chñ hãa trong gia ®×nh víi sù bµn b¹c vµ quyÕt ®Þnh cña c¶<br /> hai vî chång t¨ng lªn vµ ®ang chiÕn −u thÕ ë nhiÒu lÜnh vùc quan träng cña ®êi<br /> sèng gia ®×nh nh−: quyÕt ®Þnh sè con, mua s¾m tµi s¶n cã gi¸ trÞ, chi tiªu cho viÖc<br /> häc tËp cña con c¸i ...<br /> Häc vÊn cña phô n÷ n«ng th«n cµng cao th× sù bµn b¹c d©n chñ cïng quyÕt<br /> ®Þnh gi÷a hai vî chång cµng lín (Xem b¶ng 4).<br /> Häc vÊn cã vai trß quan träng trong viÖc n©ng cao quyÒn quyÕt ®Þnh trong gia<br /> ®×nh cña phô n÷ n«ng th«n Qu¶ng Ng·i vµ cã t¸c ®éng s©u s¾c tíi xu h−íng d©n chñ<br /> hãa trong viÖc ra quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò quan träng trong gia ®×nh.<br /> KÕt qu¶ ë b¶ng 4 cho thÊy: ng−êi chång quyÕt ®Þnh mét sè vÊn ®Ò trong gia<br /> ®×nh vÉn cao h¬n, ®iÒu nµy cho thÊy m« h×nh ph©n c«ng theo truyÒn thèng vÉn cßn<br /> nÆng nÒ ë n«ng th«n Qu¶ng Ng·i. §a sè ng−êi chång quyÕt ®Þnh c«ng viÖc vay vèn<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  TrÇn ThÞ Kim 63<br /> <br /> (60%) trong khi ®ã tØ lÖ nµy ë ng−êi vî lµ rÊt khiªm tèn (12,5%). Ng−êi chång ®ãng<br /> vai trß chñ hé ®−îc ñy ban x· c«ng nhËn (®iÒu nµy lµ phæ biÕn ë c¸c hé gia ®×nh trªn<br /> ®Þa bµn kh¶o s¸t) nªn hä cã quyÒn vay vèn, tiÖn lîi cho viÖc thÕ chÊp ng©n hµng,<br /> trong khi ®ã ng−êi vî rÊt Ýt khi ®−îc lµm chñ hé.<br /> B¶ng 4: Ng−êi quyÕt ®Þnh chÝnh c¸c c«ng viÖc cña gia ®×nh dùa theo häc vÊn cña ng−êi tr¶ lêi (%)<br /> <br /> <br /> Häc vÊn ng−êi tr¶ lêi<br /> <br /> TiÓu häc Trung häc c¬ së Phæ th«ng trung häc<br /> <br /> Chång 60.0 57.4 47.3<br /> <br /> Vay vèn Vî 12.5 7.4 10.9<br /> <br /> C¶ hai 27.5 35.2 38.2<br /> <br /> Ng−êi kh¸c 1.8<br /> <br /> Chång 15.6 19.0 15.5<br /> <br /> Sè con Vî 19.7 12.7 6.9<br /> <br /> C¶ hai 64.8 68.4 77.6<br /> <br /> Mua s¾m Chång 45.3 38.4 23.7<br /> <br /> Tµi s¶n cã Vî 18.2 4.7 8.5<br /> <br /> gi¸ trÞ C¶ hai 36.5 55.8 64.4<br /> <br /> Ng−êi kh¸c 1.2 1.7<br /> <br /> Chi tiªu Chång 13.3 20.5 8.2<br /> <br /> häc tËp Vî 39.0 30.8 26.5<br /> <br /> cho con C¶ hai 47.6 48.7 65.3<br /> <br /> Tuy nhiªn, cã ®iÒu ®¸ng l−u ý khi tr×nh ®é häc vÊn ®−îc n©ng lªn, tØ lÖ hai vî<br /> chång cïng quyÕt ®Þnh còng t¨ng theo (27% vµ 38,2%). Riªng viÖc quyÕt ®Þnh sè con,<br /> ng−êi vî cã tØ lÖ cao h¬n chång (19,5% so víi 15,6%), ®iÒu nµy cho thÊy ®· cã mét sù<br /> chuyÓn biÕn kh¸ s©u s¾c trong nhËn thøc cña ng−êi phô n÷.<br /> *<br /> * *<br /> Cã thÓ nhËn xÐt r»ng, tr×nh ®é häc vÊn cã ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ ®Õn vÊn ®Ò bµn b¹c<br /> d©n chñ trong gia ®×nh, so víi gia ®×nh truyÒn thèng, ®©y lµ mét chØ b¸o rÊt ®¸ng ®−îc<br /> ghi nhËn.<br /> Ng−êi phô n÷ tham gia vµo viÖc ra quyÕt ®Þnh trong c¸c hé gia ®×nh n«ng th«n<br /> hiÖn nay, phÇn nµo thÓ hiÖn ®−îc vai trß cña hä trong gia ®×nh. Nh÷ng sè liÖu nªu trªn<br /> phÇn nµo nãi lªn ®−îc vÞ thÕ ng−êi phô n÷ trong gia ®×nh ®ang dÇn ®−îc thay ®æi,<br /> tr×nh ®é häc vÊn cao cã ¶nh h−ëng râ rÖt ®Õn quyÒn ra quyÕt ®Þnh cña phô n÷.<br /> Xu h−íng cïng chia sÎ, cïng bµn b¹c, cïng quyÕt ®Þnh trong gia ®×nh thÓ<br /> hiÖn rÊt râ ë nh÷ng ng−êi cã tr×nh ®é häc vÊn trung häc phæ th«ng.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br /> 64 ¶nh h−ëng cña häc vÊn ®Õn sù tham gia vµ quyÒn ra quyÕt ®Þnh cña phô n÷ ...<br /> <br /> ViÖc n©ng cao vai trß vÞ thÕ cña ng−êi phô n÷ trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ rÊt<br /> quan träng. Häc vÊn cña ng−êi phô n÷ sÏ lµ nh÷ng t¸c nh©n gãp phÇn lµm thay ®æi vai<br /> trß vÞ thÕ cña hä trong gia ®×nh. §©y võa lµ thùc tÕ, võa lµ mét sù phï hîp víi tiÕn tr×nh<br /> ph¸t triÓn cña x· héi, lµ b−íc khëi ®Çu cho qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi, ph©n c«ng l¹i lao ®éng<br /> trong t−¬ng lai khi mµ c¶ vî vµ chång cïng san xÎ tr¸ch nhiÖm víi nhau trong gia ®×nh.<br /> Tõ sè liÖu ®iÒu tra cho thÊy tr×nh ®é häc vÊn cã ¶nh h−ëng rÊt râ ®Õn sù tham<br /> gia vµ quyÒn ra quyÕt ®Þnh trong gia ®×nh. Song trªn thùc tÕ hiÖn nay tr×nh ®é häc vÊn<br /> cña phô n÷ n«ng th«n vÉn thÊp so víi nam vµ so víi phô n÷ ®« thÞ. NÕu kh«ng cã mÆt<br /> b»ng tr×nh ®é häc vÊn nhÊt ®Þnh, chÞ em kh«ng thÓ cã ®iÒu kiÖn hßa nhËp vµo c«ng<br /> cuéc ®æi míi cña ®Êt n−íc hiÖn nay. Còng qua kÕt qu¶ cña cuéc ®iÒu tra, phô n÷ n«ng<br /> th«n hiÖn nay rÊt khã kh¨n trong viÖc n©ng cao häc vÊn cña m×nh. Ngoµi thêi gian<br /> tham gia lao ®éng s¶n xuÊt, bu«n b¸n, lµm thuª t¨ng thu nhËp, hä ph¶i lo c«ng viÖc<br /> chî bóa nÊu ¨n, ch¨m sãc cho c¶ nhµ. C«ng viÖc "truyÒn thèng" nµy hÇu nh− rÊt Ýt<br /> ®−îc ng−êi chång chia xÎ. Mäi thµnh viªn trong gia ®×nh, trong céng ®ång ®Òu coi ®©y<br /> lµ "thiªn chøc" cña phô n÷. §Æc biÖt ®èi víi n«ng th«n, phÇn ®a ng−êi d©n kh«ng chÊp<br /> nhËn viÖc ng−êi chång chia sÎ c«ng viÖc néi trî cïng víi vî. Cã lÏ ®©y còng lµ mét<br /> trong nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n c¶n trë lµm cho sè ®«ng phô n÷ Ýt khi nghÜ ®Õn viÖc<br /> ®i häc thªm n©ng cao tr×nh ®é (khi ®· cã chång cã con). Do ®ã, cÇn cã sù hç trî tÝch cùc<br /> tõ c¸c chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, tõ c¸c cÊp chÝnh quyÒn c¬ së, tõ c¸c ®oµn thÓ<br /> ®Æc biÖt lµ Héi phô n÷ ®Ó ng−êi phô n÷ n«ng th«n cã c¬ héi n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn.<br /> <br /> <br /> Trªn gi¸ s¸ch cña nhµ X· héi häc<br /> <br /> T¹p chÝ X· héi häc ®· nhËn ®−îc s¸ch cña c¸c nhµ xuÊt b¶n, c¸c t¸c gi¶ sau ®©y göi tÆng.<br /> C¸m ¬n c¸c nhµ xuÊt b¶n, c¸c t¸c gi¶ vµ tr©n träng giíi thiÖu cïng b¹n ®äc.<br /> T¹p chÝ x· héi häc<br /> • §ç Minh C−¬ng - NguyÔn thÞ ®oan: Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc gi¸o dôc ®¹i<br /> häc ViÖt Nam. Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia. 2001, 212 tr.<br /> • Ph¹m H÷u DËt: MÊy vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn liªn quan ®Õn mèi quan hÖ<br /> d©n téc hiÖn nay. Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, 2001, 365 tr.<br /> • Khæng DiÔn (chñ biªn): D©n sè kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh c¸c d©n téc ë Hoµ B×nh.<br /> Nxb Khoa häc x· héi. 2001, 232 tr.<br /> • Ph¹m Minh H¹c: Nghiªn cøu con ng−êi vµ nguån nh©n lùc ®i vµo c«ng nghiÖp<br /> hãa, hiÖn ®¹i hãa. Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia. 2001, 338 tr.<br /> • L−¬ng ViÖt H¶i: HiÖn ®¹i hãa x· héi: mét sè vÊn ®Ò vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn.<br /> Nxb Khoa häc x· héi. 2001, 406 tr.<br /> • L−u ®øc h¶i – nguyÔn ngäc sinh: Qu¶n lý m«i tr−êng trong sù ph¸t triÓn<br /> bÒn v÷ng. Nxb §¹i häc Quèc gia. 2001, 338 tr.<br /> • Lª Nh− Hoa (chñ biªn): V¨n hãa øng xö c¸c d©n téc ViÖt Nam. Nxb V¨n hãa th«ng<br /> tin. 2002, 394 tr.<br /> (Xem tiÕp trang 92)<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />