29(2): 26-34 T¹p chÝ Sinh häc 6-2007<br />
<br />
<br />
<br />
¶nh h−ëng cña mét sè tÝnh chÊt lý, hãa häc cña ®Êt ®Õn<br />
thµnh phÇn vµ ph©n bè cña giun ®Êt t¹i V−ên quèc gia Tam §¶o<br />
<br />
Huúnh ThÞ Kim Hèi, V−¬ng T©n Tó<br />
ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt<br />
NguyÔn C¶nh TiÕn Tr×nh<br />
Tr−êng ®¹i häc Khoa häc tù nhiªn, §HQGHN<br />
<br />
V−ên quèc gia Tam §¶o n»m trong vïng vµ Tµi nguyªn sinh vËt.<br />
sinh th¸i §«ng B¾c, cã ®Þa h×nh rÊt dèc, céng MÉu ®Êt ®−îc lÊy øng víi c¸c hè ®µo ®Þnh<br />
thªm l−îng m−a h»ng n¨m lín. Bªn c¹nh ®ã, l−îng cña giun ®Êt theo c¸c ®é s©u kh¸c nhau:<br />
viÖc ph¸t triÓn du lÞch, x©y dùng vµ ho¹t ®éng A1: tÇng 0 - 10 cm, A2: tÇng 11 - 20 cm vµ A3:<br />
s¶n xuÊt cña ng−êi d©n, ®Æc biÖt t¹i khu du lÞch tÇng s©u h¬n 20 cm. C«ng viÖc ph©n tÝch c¸c chØ<br />
Tam §¶o, ®· g©y ra nh÷ng t¸c ®éng kh«ng nhá tiªu: pH, hµm l−îng chÊt h÷u c¬ (%OM), hµm<br />
cho th¶m thùc vËt còng nh− m«i tr−êng ®Êt t¹i l−îng N, P, K tæng sè, thµnh phÇn c¬ giíi cña<br />
®©y. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu d−íi ®©y kh«ng chØ ®Êt ®−îc tiÕn hµnh t¹i ViÖn Quy ho¹ch N«ng<br />
bæ sung dÉn liÖu vÒ sù ®a d¹ng thµnh phÇn loµi, nghiÖp theo c¸c ph−¬ng ph¸p th«ng dông.<br />
sù ph©n bè cña giun ®Êt mµ ®· tõng b−íc ®i s©u<br />
t×m hiÓu mét sè ®Æc ®iÓm sinh häc, sinh th¸i cña II. kÕt qu¶ vµ th¶o luËn<br />
giun ®Êt trong mèi liªn hÖ gi÷a chóng víi c¸c<br />
tÝnh chÊt lý, ho¸ häc cña ®Êt t¹i c¸c khu vùc 1. Thµnh phÇn loµi vµ ph©n bè cña giun ®Êt<br />
nghiªn cøu. Tõ ®ã lµm c¬ së cho viÖc qu¶n lý, t¹i c¸c sinh c¶nh nghiªn cøu<br />
sö dông vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng hÖ sinh th¸i ®Êt<br />
t¹i khu vùc nghiªn cøu. §· thu ®−îc t¹i c¸c sinh c¶nh nghiªn cøu ë<br />
V−ên quèc gia Tam §¶o 38 loµi giun ®Êt thuéc<br />
I. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 5 gièng, 4 hä; trong ®ã, gièng Pheretima<br />
MÉu giun ®Êt ®−îc thu ë V−ên quèc gia Kinberg, cã sè loµi ®· gÆp cao nhÊt (34 loµi -<br />
Tam §¶o (tØnh VÜnh Phóc) vµo th¸ng 10/2005 chiÕm 89,47% so víi tæng sè loµi ®· gÆp). TÝnh<br />
t¹i 6 sinh c¶nh sau: ®Êt tù nhiªn (rõng nguyªn riªng t¹i ®Êt tù nhiªn ®· gÆp 19 loµi giun ®Êt,<br />
sinh (RNS), rõng thø sinh (RTS) vµ ®Êt hoang) trong ®ã 17 loµi thuéc gièng Pheretima; sè liÖu<br />
vµ ®Êt nh©n t¸c (®Êt trång c©y l©u n¨m t−¬ng øng t¹i ®Êt nh©n t¸c lµ 25 loµi vµ gièng<br />
(§TCLN), ®Êt trång c©y ng¾n ngµy (§TCNN) Pheretima ®· gÆp 22 loµi (c¸c b¶ng 1, 2, 3). §Æc<br />
vµ v−ên quanh nhµ (VQN)). biÖt, loµi Pheretima xuongmontis Thai et<br />
Samphon tr−íc ®©y ®· gÆp t¹i vïng nói cao cña<br />
MÉu vËt ®−îc thu trong c¸c hè ®µo ®Þnh n−íc CHDCND Lµo [6] vµ trong ®ît nghiªn cøu<br />
l−îng theo ph−¬ng ph¸p cña Ghiliarov M. S., nµy, chóng t«i còng ®· thu ®−îc loµi nµy t¹i sinh<br />
1975: hè ®µo cã kÝch th−íc 50 × 50 cm ®−îc c¶nh §TCNN.<br />
®µo theo ®é s©u cña phÉu diÖn ®Êt, víi c¸c líp<br />
®Êt dµy 10 cm cho ®Õn khi kh«ng cßn thu ®−îc Trong sè 38 loµi giun ®Êt thu ®−îc, cã 18<br />
mÉu ®éng vËt. MÉu ®Þnh tÝnh ®−îc thu ®ång thêi loµi ®· ®−îc ghi nhËn trong c«ng tr×nh nghiªn<br />
víi ®Þa ®iÓm cña hè ®Þnh l−îng ®Ó bæ sung cøu cña Th¸i TrÇn B¸i vµ NguyÔn V¨n C¶nh,<br />
thµnh phÇn loµi. Sau ®ã, mÉu vËt ®−îc ®Þnh h×nh 2001 [1]. Tæng sè loµi giun ®Êt gÆp t¹i ®Êt nh©n<br />
cè ®Þnh trong phãc-ma-lin 4%. ViÖc ®Þnh lo¹i vµ t¸c (25 loµi) cao h¬n so víi ®Êt tù nhiªn (19<br />
ph©n tÝch sè liÖu vÒ giun ®Êt dùa theo c¸c tµi loµi). Cã 6 loµi gÆp trong c¶ 2 sinh c¶nh lµ:<br />
liÖu chuyªn ngµnh. MÉu vËt ®−îc l−u gi÷ t¹i Pheretina digna, Ph. domosa, Ph. infantiloides,<br />
phßng Sinh th¸i M«i tr−êng ®Êt, ViÖn Sinh th¸i Ph. penichaetifera, Ph. triastriata vµ<br />
<br />
26<br />
Pontoscolex corethrurus. Cã 6 loµi: Pheretima Ph. morrisi, Ph. tschiliensis vµ Dichogaster<br />
grandipapillata, Ph. guillemi, Ph. tuberculata, modigliani chØ gÆp trong c¸c hè ®µo ®Þnh tÝnh.<br />
<br />
B¶ng 1<br />
Thµnh phÇn ph©n lo¹i häc cña giun ®Êt t¹i c¸c sinh c¶nh nghiªn cøu<br />
ë v−ên quèc gia Tam §¶o<br />
Sè loµi<br />
STT Hä Gièng<br />
§Êt tù nhiªn §Êt nh©n t¸c TÝnh chung<br />
1 Glossoscolecidae Pontoscolex 1 1 1 2,63%<br />
2 Ocnerodrilidae Ocnerodrilus 1 1 2,63%<br />
Pheretima 17 22 34 89,47%<br />
3 Megascolecidae<br />
Dichogaster 1 1 2,63%<br />
4 Octochaetidae Ramiella 1 1 2,63%<br />
Tæng 4 5 19 25 38 100%<br />
<br />
B¶ng 2<br />
Thµnh phÇn loµi vµ ®é phong phó cña giun ®Êt trong ®Êt tù nhiªn<br />
t¹i khu vùc nghiªn cøu<br />
RNS (N = 5) RTS (N = 5) §Êt hoang (N = 5)<br />
S<br />
Loµi, ph©n loµi A1 A2 A1 A2 A1 A2<br />
TT<br />
n’ p’ n’ p’ n’ p’ n’ p’ n’ p’ n’ p’<br />
I. MEGASCOLECIDAE<br />
Mich., 1900<br />
1. Pheretima Kinberg,<br />
1867<br />
1 Pheretima angusticauda<br />
14,29 7,00<br />
Thai, 1982<br />
2 Ph. brevicapitata Thai,<br />
3,23 31,39<br />
1984(1)<br />
3 Ph. chaubinhensis Do et<br />
14,29 7,35<br />
Tran, 1994<br />
4 Ph. digna Chen, 1946 + 16,13 6,03<br />
5 Ph. domosa Chen, 1946 14,29 11,06 20,0 29,77<br />
6 Ph. elongata Perrier,<br />
20,0 51,68<br />
1872<br />
7 Ph. exilis Gates, 1935(1) 6,45 6,37<br />
8 Ph. grandipapillata<br />
+<br />
Thai, 1984<br />
9 Ph. guillemi Mich.,<br />
+<br />
1894(1)<br />
10 Ph. hiepcatana Do et<br />
16,67 15,22<br />
Tran, 1994<br />
11 Ph. infantiloides Thai,<br />
16,13 8,42 10 10<br />
1984(1)<br />
12 Ph. leucocirca Chen,<br />
16,67 56,29<br />
1933(1)<br />
<br />
27<br />
13 Ph. papulosa papulosa<br />
28,57 69,46 16,67 8,93 50,0 14,97<br />
Rosa, 1896<br />
14 Ph. penichaetifera Thai,<br />
+ 16.67 9.48<br />
1984<br />
15 Ph. triastriata Chen,<br />
14,29 3,27 20,0 6,56<br />
1946(1)<br />
16 Ph. tuberculata Gates,<br />
+<br />
1935(1)<br />
17 Ph. vuongmontis Thai,<br />
50,0 85,03<br />
1984(1)<br />
II. GLOSSOSCOLECIDAE<br />
(Mich., 1900)<br />
2. Pontoscolex Schmard,<br />
1856<br />
18 Pontoscolex corethrurus<br />
12,90 23,11<br />
(Muller, 1856)(1)<br />
III. OCTOCHAETIDAE<br />
Gates, 1959<br />
3. Ramiella Stephenson,<br />
1921<br />
19 Ramiella bishambari<br />
6.45 4.09<br />
(Stephenson, 1914)<br />
Pheretima non 14,29 1,86 40,0 11,99 33,33 10,08 38,71 20,60<br />
Tæng sè l−îng, tæng sinh<br />
7,00 12,10 5,00 4,30 6,00 7,43 2,00 3,55 31,00 3,55 3,00 0,12<br />
khèi<br />
MËt ®é TB (con/m2)/Sinh<br />
5,60 9,68 4,00 3,44 4,80 5,95 1,60 2,84 24,80 2,84 2,40 0,10<br />
khèi TB (g/m2)<br />
Tæng sè loµi, ph©n loµi 10 3 4 2 6 1<br />
Ghi chó: A1. tÇng 0 - 10 cm; A2. tÇng 11 - 20 cm; A3. tÇng s©u h¬n 20 cm; N. sè hè ®µo ®Þnh l−îng; +. loµi<br />
gÆp trong mÉu ®Þnh tÝnh; TB. trung b×nh; n’. ®é phong phó vÒ sè l−îng (%); p’. ®é phong phó vÒ sinh khèi<br />
(%), (1). loµi ®· gÆp trong c«ng tr×nh nghiªn cøu cña Th¸i TrÇn B¸i vµ NguyÔn V¨n C¶nh, 2001 [1].<br />
B¶ng 3<br />
Thµnh phÇn loµi vµ ®é phong phó cña giun ®Êt trong ®Êt nh©n t¸c<br />
t¹i khu vùc nghiªn cøu<br />
§TCLN (N = 5) §TCNN (N = 5) VQN (N = 5)<br />
S<br />
Loµi, ph©n loµi A1 A2 + A3 A1 A2 A3 A1 A2<br />
TT<br />
n’ p’ n’ p’ n’ p’ n’ p’ n’ p’ n’ p’ n’ p’<br />
I. MEGASCOLECIDAE<br />
Mich., 1900<br />
1. Pheretima Kinberg,<br />
1867<br />
1 Pheretima acidophila<br />
0,50 0,49<br />
Chen, 1946<br />
2 Ph. arrobusta Thai,<br />
7,46 13,56<br />
1984<br />
3 Ph. arrobustoides Thai,<br />
0,50 4,77 3,33 9,84 16,67 14,99<br />
1984<br />
28<br />
4 Ph. californica Kinberg,<br />
19 9,59<br />
1866(1)<br />
5 Ph. cupreae Chen,<br />
1,49 3,31<br />
1946(1)<br />
6 Ph. digna Chen, 1946* 0,5 0,05 3,33 0,05<br />
7 Ph. domosa Chen,<br />
2,99 1,7<br />
1946*<br />
8 Ph. exigua exigua<br />
+ 9,09 0,61<br />
Gates, 1932<br />
9 Ph. exigua taybacana<br />
50 2,21 36,5 15,39 51,67 4,99 16,67 0,53 16,42 4,08 9,09 0,56<br />
Thai, 1984<br />
10 Ph. exilisaria Thai,<br />
18,18 4,32<br />
1984(1)<br />
11 Ph. glabra Gates,<br />
8,33 0,43<br />
1932(1)<br />
12 Ph. infantiloides Thai,<br />
4,50 1,21 28,36 1,59 9,09 0,58<br />
1984*(1)<br />
13 Ph. javanica Kinberg,<br />
1,67 2,20<br />
1867<br />
14 Ph. khami Thai, 1984 18,18 78,12<br />
15 Ph. manicata manicata<br />
6 9,38 10 2,42 2,99 0,94<br />
Gates, 1931(1)<br />
16 Ph. morrisi Beddard,<br />
+<br />
1982(1)<br />
17 Ph. penichaetifera Thai,<br />
2 6,96<br />
1984*<br />
18 Ph. robusta Perrier,<br />
50 97,79 1 22,21 18,33 79,78 58,33 84,05 5,97 27,27 9,09 0,56<br />
1872(1)<br />
19 Ph. triastriata Chen,<br />
0,5 0,3<br />
1946*(1)<br />
20 Ph. tschiliensis Mich.,<br />
+<br />
1938<br />
21 Ph. wui Chen, 1935(1) 8 13,71<br />
22 Ph. xuongmontis Thai et<br />
0,5 0,45 5 0,67<br />
Samphon, 1990<br />
2. Dichogaster Beddard,<br />
1988<br />
23 Dichogaster modigliani<br />
+<br />
(Rosa, 1986)(1)<br />
II.GLOSSOSCOLECIDAE<br />
(Mich., 1900)<br />
3. Pontoscolex<br />
Schmard, 1856<br />
24 Pontoscolex corethrurus<br />
0,5 0,06<br />
(Muller, 1856)*(1)<br />
III. OCNERODRILIDAE<br />
Beddard, 1891<br />
<br />
29<br />
4. Ocnerodrilus Eisen,<br />
1878<br />
25 Ocnerodrilus occidentalis<br />
0,5 0,001<br />
Eisen, 1878(1)<br />
Pheretima non 100 100 19,5 15,41 6,67 0,06 34,33 47,56 27,27 15,26<br />
Tæng sè l−îng, tæng sinh<br />
2 0,94 5 15,51 20 76,64 6 106,48 12 61,13 67 39,86 11 10,88<br />
khèi<br />
MËt ®é TB (con/m2), sinh<br />
1,6 0,75 3,20 12,41 16 61,31 48 85,19 9,6 48,91 53,6 31,88 8,8 8,7<br />
khèi TB (g/m2)<br />
- 2 16 7 4 9 6<br />
Tæng sè loµi, ph©n loµi<br />
2 18 12<br />
Ghi chó: gièng b¶ng 2; *. loµi còng gÆp trong ®Êt tù nhiªn.<br />
<br />
Theo c¸c b¶ng nµy th× sù ph©n bè cña giun lµ 5,60 con/m2 vµ 9,68 g/m2; t−¬ng øng ë tÇng A2<br />
®Êt theo chiÒu s©u cña phÉu diÖn thÓ hiÖn ë sè lµ 4,00 con/m2 vµ 3,44 g/m2. T−¬ng tù nh− vËy, t¹i<br />
l−îng loµi giun ®Êt gi¶m rÊt râ rÖt ë c¸c tÇng ®Êt ®Êt RTS, ë tÇng A1 lµ 4,80 con/m2 vµ 5,95 g/m2 vµ<br />
s©u so víi tÇng A1. ë tÇng A2 lµ 1,60 con/m2 vµ 2,84 g/m2; t¹i ®Êt<br />
Trong ®Êt tù nhiªn, sè l−îng loµi giun ®Êt hoang lµ 24,80 con/m2 vµ 2,84 g/m2 ë tÇng A1 vµ ë<br />
gÆp cao nhÊt t¹i ®Êt RNS (11 loµi), gi¶m t¹i ®Êt tÇng A2 lµ 2,40 con/m2 vµ 0,10 g/m2.<br />
hoang (6 loµi) vµ thÊp nhÊt t¹i ®Êt RTS (5 loµi) Sè liÖu ë b¶ng 3 cho thÊy mËt ®é cña giun<br />
(b¶ng 2). Cßn trong ®Êt nh©n t¸c, sè l−îng loµi ®Êt trong ®Êt nh©n t¸c ®Òu gi¶m theo chiÒu s©u<br />
giun ®Êt gi¶m tõ §TCNN (18 loµi) -> VQN (12 cña phÉu diÖn (ngo¹i trõ t¹i ®Êt §TCLN) cßn vÒ<br />
loµi) -> §TCLN (2 loµi) (b¶ng 3). sinh khèi trung b×nh cña giun ®Êt chØ cã VQN lµ<br />
cßn gi¶m theo chiÒu s©u cña phÉu diÖn, cßn t¹i<br />
2. §é phong phó cña giun ®Êt t¹i c¸c sinh<br />
®Êt §TCLN vµ §TCNN, sinh khèi trung b×nh ë<br />
c¶nh nghiªn cøu tÇng ®Êt s©u l¹i cao h¬n so víi tÇng A1. §iÒu<br />
Sinh c¶nh RNS trong c¸c hè ®µo ®Þnh l−îng nµy lµ do cã mét sè loµi cã kÝch th−íc c¬ thÓ lín<br />
ë tÇng A1 ®· gÆp 5 loµi giun ®Êt, trong ®ã tËp trung t¹i tÇng ®Êt nµy.<br />
Pheretima papulosa papulosa lµ loµi gÆp phong ë c¸c hè ®µo ®Þnh l−îng t¹i ®Êt §TCLN chØ<br />
phó nhÊt (n’ = 28,57; p’ = 69,46) vµ ë tÇng A2 gÆp 2 loµi giun ®Êt lµ Ph. exigua taybacana vµ<br />
®· gÆp 3 loµi, trong ®ã Ph. elongata lµ loµi gÆp Ph. robusta ë tÇng A2 vµ tÇng A3; trong ®ã, Ph.<br />
phong phó h¬n (n’ = 20; p’ = 51,68). robusta lµ loµi cã kÝch th−íc c¬ thÓ lín nªn cã<br />
Trong c¸c hè ®µo ®Þnh l−îng t¹i sinh c¶nh ®é phong phó vÒ sinh khèi cao (p’ = 97,79).<br />
RTS ë tÇng A1 ®· gÆp 4 loµi giun ®Êt, trong ®ã Trong khi ®ã, t¹i ®Êt §TCNN ë tÇng A1 vµ tÇng<br />
Ph. leucocirca lµ loµi gÆp phong phó h¬n (n’ = A2, Ph. exigua taybacana lµ loµi gÆp phong phó<br />
16,67; p’ = 56,29) vµ ë tÇng A2 ®· gÆp 2 loµi, nhÊt vÒ sè l−îng vµ Ph. robusta lµ loµi gÆp<br />
trong ®ã Ph. vuongmontis lµ loµi gÆp phong phó phong phó nhÊt vÒ sinh khèi; ë tÇng A3, Ph.<br />
h¬n vÒ sinh khèi (p’ = 85,03). robusta lµ loµi gÆp phong phó h¬n c¶ vÒ sè<br />
Trong c¸c hè ®µo ®Þnh l−îng t¹i sinh c¶nh l−îng vµ sinh khèi.<br />
®Êt hoang ®· gÆp 6 loµi giun ®Êt ë tÇng A1, ë tÇng A1 t¹i ®Êt VQN, Ph. infantiloides lµ<br />
trong ®ã Pheretima infantiloides lµ loµi gÆp loµi gÆp phong phó h¬n vÒ sè l−îng vµ Ph. robusta<br />
phong phó h¬n vÒ sè l−îng cßn Ph. gÆp phong phó h¬n vÒ sinh khèi; cßn ë tÇng A2,<br />
brevicapitata lµ loµi gÆp phong phó h¬n vÒ sinh Ph. khami lµ loµi gÆp phong phó h¬n.<br />
khèi; ë tÇng A2, chØ gÆp duy nhÊt loµi Ph.<br />
infantiloides. 3. ¶nh h−ëng cña mét sè tÝnh chÊt lý, ho¸<br />
Theo sè liÖu ë b¶ng 2, mËt ®é vµ sinh khèi häc cña ®Êt ®Õn thµnh phÇn vµ ph©n bè<br />
trung b×nh cña giun ®Êt trong ®Êt tù nhiªn ®Òu cña giun ®Êt t¹i khu vùc nghiªn cøu<br />
gi¶m theo chiÒu s©u cña phÉu diÖn ®Êt; cô thÓ, t¹i Sèng trong ®Êt, giun ®Êt chÞu sù t¸c ®éng cña<br />
®Êt RNS mËt ®é vµ sinh khèi trung b×nh ë tÇng A1 c¸c yÕu tè m«i tr−êng cña ®Êt, tuy nhiªn th«ng<br />
30<br />
qua ho¹t ®éng cña m×nh, giun ®Êt còng cã vai trß qu¶ nghiªn cøu vÒ thµnh phÇn lý, ho¸ häc cña ®Êt<br />
c¶i t¹o m«i tr−êng ®Êt n¬i chóng sinh sèng. KÕt t¹i khu vùc nghiªn cøu ®−îc tr×nh bµy ë b¶ng 4.<br />
B¶ng 4<br />
Mét sè tÝnh chÊt lý, hãa häc cña nÒn ®Êt vµ chØ sè ®Þnh l−îng<br />
cña giun ®Êt t¹i khu vùc nghiªn cøu<br />
Sinh c¶nh RNS RTS §Êt hoang §TCLN §TCNN VQN<br />
ChØ tiªu A1 A2 A1 A2 A1 A2 A1 A2 A1 A2 A3 A1 A2<br />
C¸t (2-0,02 mm) 28,74 35,20 46,32 47,05 18,66 14,45 14,48 10,28 30,82 31,94 16,98 43,78 31,96<br />
Thµnh Limon (0,02-0,002 mm) 47,95 44,55 39,40 36,43 48,09 49,35 51,02 49,05 47,86 47,73 47,59 37,48 34,44<br />
phÇn SÐt (< 0,002mm) 23,31 20,25 14,28 16,52 33,25 36,20 34,50 40,67 21,32 20,33 35,43 18,74 33,60<br />
c¬<br />
giíi Tªn gäi ®Êt ThÞt ThÞt SÐt SÐt SÐt SÐt<br />
ThÞt ThÞt<br />
SÐt SÐt<br />
nÆng ThÞt ThÞt nÆng nÆng ThÞt<br />
theo thµnh phÇn pha nÆng trung nÆng pha pha pha pha<br />
pha pha<br />
pha<br />
nÆng<br />
pha<br />
c¬ giíi b×nh limon limon limon limon limon thÞt<br />
limon limon limon<br />
pHKCl 3,81 3,79 4,06 4,14 4,20 4,18 4,08 4,09 5,96 5,95 4,31 5,74 4,62<br />
Hµm l−îng %OM 10,51 6,49 11,02 8,61 3,44 2,53 2,76 2,07 4,71 3,10 1,89 2,58 1,78<br />
Hµm l−îng Nts(%) 0,487 0,324 0,560 0,369 0,224 0,168 0,162 0,145 0,291 0,173 0,140 0,156 0,112<br />
Hµm l−îng P2O5ts(%) 0,162 0,131 0,155 0,138 0,172 0,134 0,079 0,102 0,392 0,231 0,145 0,103 0,094<br />
Hµm l−îng K2Ots(%) 0,89 0,84 1,08 1,12 1,34 1,33 1,18 1,26 1.67 1,68 1,72 1,28 1,31<br />
MËt ®é (con/m2) 5,60 4,00 4,80 1,60 24,80 2,40 1,60 3,20 160 48,00 9,60 53,60 8,80<br />
Sinh khèi TB (g/m2) 9,68 3,44 5,95 2,84 2,84 0,10 0,75 12,41 61,31 85,19 48,91 31,88 8,70<br />
Tæng sè loµi ®· gÆp 10 3 4 2 6 1 - 1 16 7 4 9 6<br />
<br />
<br />
a. ¶nh h−ëng cña thµnh phÇn c¬ giíi (TPCG) ®iÓm kh¸c. §iÒu nµy chøng tá kÕt cÊu ®Êt cña<br />
cña ®Êt ®Õn giun ®Êt c¸c lo¹i ®Êt thÞt nµy trong khu vùc nghiªn cøu<br />
thÝch hîp cho nhiÒu loµi giun ®Êt sinh sèng.<br />
ViÖc ®µo hang lµm ®−êng ®i cña giun ®Êt<br />
gióp ®Êt ®−îc x¸o xíi, t¬i xèp, ®ång thêi sù bµi b. ¶nh h−ëng cña mét sè tÝnh chÊt ho¸ häc cña<br />
tiÕt cña giun ®Êt d−íi d¹ng ph©n giun lµm cho ®Êt ®Êt ®Õn giun ®Êt<br />
cã kÕt cÊu viªn. Tuy nhiªn, møc ®é chÆt cña ®Êt<br />
¶nh h−ëng lín ®Õn ®Æc ®iÓm h×nh th¸i - sinh th¸i C¸c nghiªn cøu tr−íc ®©y ®· chØ ra r»ng 3<br />
cña giun ®Êt, mËt ®é vµ sinh khèi cña giun ®Êt. yÕu tè: pH, hµm l−îng %OM vµ hµm l−îng Nts<br />
cã quan hÖ rÊt mËt thiÕt víi nhau [4, 6]. §é chua<br />
Tõ b¶ng 4, ta thÊy tÊt c¶ c¸c sinh c¶nh cña ®Êt cã ¶nh h−ëng ®Õn sù ph©n bè cña giun<br />
nghiªn cøu ®Òu cã TPCG kh¸ nÆng. Trong ®ã, ë ®Êt. §a sè giun ®Êt sèng ë m«i tr−êng ®Êt trung<br />
®Êt RTS, tÇng A1 cã TPCG nhÑ nhÊt (thÞt trung tÝnh; nÕu ®Êt qu¸ chua hoÆc qu¸ kiÓm sÏ ¶nh<br />
b×nh) cßn ®Êt cã TPCG nÆng nhÊt lµ ®Êt sÐt pha h−ëng kh«ng tèt ®Õn thµnh phÇn loµi còng nh−<br />
limon gÆp ë c¸c sinh c¶nh ®Êt hoang, §TCLN sù ®a d¹ng vÒ sè l−îng, sinh khèi cña giun ®Êt.<br />
vµ §TCNN (tÇng A3). Cµng xuèng s©u theo Bªn c¹nh ®ã, hµm l−îng %OM vµ hµm l−îng Nts<br />
chiÒu s©u cña phÉu diÖn, TPCG cña ®Êt cµng ph¶n ¸nh møc ®é “giµu cã” vÒ thøc ¨n cña giun<br />
nÆng (thÓ hiÖn ë hµm l−îng sÐt (%) cµng chiÕm ®Êt. KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ mét sè tÝnh chÊt ho¸<br />
−u thÕ). §iÒu nµy ®· ¶nh h−ëng ®Õn sù ph©n bè häc cña ®Êt t¹i khu vùc nghiªn cøu ®−îc tr×nh<br />
cña giun ®Êt theo chiÒu s©u cña phÉu diÖn. T¹i bµy ë b¶ng 4 vµ sù biÕn ®éng cña 3 yÕu tè pH,<br />
hÇu hÕt c¸c sinh c¶nh nghiªn cøu, sè l−îng loµi, hµm l−îng %OM vµ hµm l−îng Nts ®−îc biÓu<br />
mËt ®é, sinh khèi trung b×nh cña giun ®Êt ë tÇng diÔn ë h×nh 1.<br />
A1 cao h¬n ë c¸c tÇng s©u h¬n. ë nh÷ng ®iÓm<br />
B¶ng 4 vµ h×nh 1 cho thÊy: pH cña ®Êt t¹i c¸c<br />
nghiªn cøu cã kiÓu ®Êt thÞt nÆng vµ ®Êt thÞt nÆng<br />
sinh c¶nh dao ®éng tõ rÊt chua ®Õn gÇn trung tÝnh<br />
pha limon, cã sè loµi giun ®Êt cao h¬n so víi c¸c<br />
31<br />
(tõ 3,79 ë tÇng A2 t¹i ®Êt RNS ®Õn 5,96 ë tÇng c¸c sinh c¶nh ®Êt nh©n t¸c cã pH cao h¬n so víi<br />
A1 t¹i ®Êt §TCNN). T¹i 6 sinh c¶nh nghiªn cøu, c¸c sinh c¶nh ®Êt tù nhiªn.<br />
12 0,6<br />
<br />
10 0,5<br />
<br />
8 0,4<br />
5,96 5,95<br />
5,74<br />
6 4,62 0,3<br />
3,81 4,06 4,14 4,2 4,18 4,08 4,09 4,31<br />
3,79<br />
4 0,2<br />
<br />
2 0,1<br />
<br />
0 0<br />
A1 A2 A1 A2 A1 A2 A1 A2 A1 A2 A3 A1 A2<br />
RNS RTS §Êt hoang §TCLN §TCNN VQN<br />
pHKCl Hµm l−îng %OM Hµm l−îng Nts(%)<br />
<br />
H×nh 1. BiÕn ®éng cña pH, hµm l−îng %OM vµ hµm l−îng Nts t¹i c¸c sinh c¶nh nghiªn cøu<br />
<br />
Hµm l−îng %OM vµ Nts cã biÕn ®éng tû lÖ l−îng Nts cña ®Êt t¹i tÊt c¶ c¸c sinh c¶nh ®Òu tõ<br />
thuËn víi nhau. Hµm l−îng %OM cña ®Êt t¹i tÊt kh¸ cho ®Õn giµu (hµm l−îng Nts trung b×nh<br />
c¶ c¸c sinh c¶nh ë tÇng ®Êt trªn lu«n cao h¬n trong ®Êt lµ 0,1%) vµ hµm l−îng Nts ë tÇng A1<br />
c¸c tÇng ®Êt phÝa d−íi. §Êt t¹i hai sinh c¶nh lu«n lín h¬n ë tÇng A2.<br />
RTS vµ RNS cã hµm l−îng %OM cao nhÊt Tõ kÕt qu¶ trªn, ta thÊy sè l−îng loµi, mËt<br />
(11,02% vµ 10,51%) do 2 sinh c¶nh nµy cã líp ®é vµ sinh khèi trung b×nh cña giun ®Êt t¹i hÇu<br />
th¶m môc kh¸ dµy ®−îc h×nh thµnh tõ l¸, cµnh, hÕt c¸c sinh c¶nh ®Òu gi¶m theo chiÒu s©u cña<br />
th©n c©y.… Cßn t¹i 2 sinh c¶nh VQN (tÇng A2) phÉu diÖn t−¬ng øng víi sù gi¶m cña pH, hµm<br />
vµ §TCNN (tÇng A3) cã hµm l−îng %OM ë l−îng %OM vµ hµm l−îng Nts. §iÒu nµy ®−îc<br />
møc nghÌo bëi tÇng ®Êt kh¸ s©u nªn c¸c ho¹t thÓ hiÖn râ h¬n ë h×nh 2.<br />
®éng canh t¸c Ýt t¸c ®éng ®Õn tÇng ®Êt nµy. Hµm<br />
<br />
180 12<br />
160 10<br />
140<br />
120 8<br />
100 6<br />
80<br />
60 4<br />
40 2<br />
20<br />
0 0<br />
A1 A2 A1 A2 A1 A2 A1 A2 A3 A1 A2 A1 A2<br />
RNS RTS §Êt hoang §TCNN VQN §TCLN<br />
§Êt tù nhiªn §Êt nh©n t¸c<br />
<br />
MËt ®é Sinh khèi §é pH %OM<br />
<br />
H×nh 2. Mèi t−¬ng quan gi÷a pH vµ hµm l−îng %OM víi mËt ®é, sinh khèi trung b×nh<br />
cña giun ®Êt t¹i c¸c sinh c¶nh nghiªn cøu<br />
<br />
Tõ b¶ng 4 vµ h×nh 2, ta thÊy trong ®Êt tù cña giun ®Êt l¹i thÊp h¬n so víi sinh c¶nh ®Êt<br />
nhiªn, sè l−îng loµi giun ®Êt t¹i sinh c¶nh RNS hoang. §iÒu nµy cã thÓ do ®Þa h×nh rÊt dèc vµ cã<br />
lµ cao nhÊt, øng víi ®Êt ë ®ã cã hµm l−îng nhiÒu sái ®¸ cña sinh c¶nh RTS, ®©y lµ nh÷ng<br />
%OM vµ hµm l−îng Nts cao nhÊt. Riªng t¹i sinh ®iÒu kiÖn bÊt lîi cho giun ®Êt.<br />
c¶nh RTS, n¬i cã hµm l−îng %OM vµ hµm Còng tõ b¶ng 4 vµ h×nh 2, ta thÊy trong ®Êt<br />
l−îng Nts cao h¬n nh−ng sè l−îng loµi, mËt ®é nh©n t¸c sè l−îng loµi, mËt ®é vµ sinh khèi cña<br />
32<br />
giun ®Êt gi¶m tõ sinh c¶nh §TCNN -> VQN -> sè l−îng loµi, mËt ®é vµ sinh khèi cña giun ®Êt ë<br />
§TCLN; trong ®ã, t¹i sinh c¶nh §TCNN, sè tÇng A1 cña sinh c¶nh §TCLN l¹i thÊp h¬n so<br />
liÖu t−¬ng øng lµ ë tÇng A1: 16 loµi, 160 víi sinh c¶nh VQN. §iÒu nµy cã thÓ lµ do c©y<br />
con/m2, 61,31g/m2; ë tÇng A2: 7 loµi, 48 con/m2, trång (chÌ, th«ng...) kÕt hîp víi ®é chÆt cña ®Êt<br />
85,19 g/m2 vµ ë tÇng A3 (duy nhÊt ë sinh c¶nh ë sinh c¶nh nµy quyÕt ®Þnh ®Õn sù kh¸c biÖt<br />
nµy cßn thu ®−îc mÉu giun ®Êt ë tÇng nµy): 4 trªn.<br />
loµi, 9,6 con/m2, 48,91 g/m2. T¹i sinh c¶nh nµy, Hµm l−îng P vµ K tæng sè trong nghiªn cøu<br />
pH, hµm l−îng %OM vµ hµm l−îng Nts ®Òu cao cña chóng t«i ¶nh h−ëng ®Õn giun ®Êt kh¸ râ rÖt,<br />
h¬n so víi c¸c sinh c¶nh kh¸c ë ®Êt nh©n t¸c ë ®Æc biÖt t¹i c¸c sinh c¶nh trong ®Êt nh©n t¸c vµ<br />
cïng mét tÇng ®Êt. MÆc dï cã hµm l−îng %OM ®−îc thÓ hiÖn ë h×nh 3.<br />
vµ hµm l−îng Nts cao h¬n nh−ng pH còng nh−<br />
<br />
180 2<br />
160 1,8<br />
140 1,6<br />
120 1,4<br />
100 1,2<br />
80 1<br />
0,8<br />
60 0,6<br />
40 0,4<br />
20 0,2<br />
0 0<br />
A1 A2 A1 A2 A1 A2 A1 A2 A3 A1 A2 A1 A2<br />
RNS RTS §Êt hoang §TCNN VQN §TCLN<br />
§Êt tù nhiªn §Êt nh©n t¸c<br />
MËt ®é Sinh khèi Hµm l−îng P2O5ts(%) Hµm l−îng K2Ots(%)<br />
<br />
H×nh 3. Mèi t−¬ng quan gi÷a hµm l−îng P2O5 vµ K2O víi mËt ®é, sinh khèi trung b×nh<br />
cña giun ®Êt t¹i c¸c sinh c¶nh nghiªn cøu<br />
<br />
B¶ng 4 vµ h×nh 3 cho thÊy hµm l−îng Pts t¹i §TCNN (18 loµi) -> ®Êt VQN (12 loµi) -> ®Êt<br />
hÇu hÕt c¸c sinh c¶nh ®Òu ë møc giµu; t¹i hÇu hÕt §TCLN (2 loµi). Sè l−îng loµi giun ®Êt gi¶m rÊt<br />
c¸c sinh c¶nh, hµm l−îng chÊt nµy ®Òu gi¶m theo râ rÖt ë c¸c tÇng ®Êt s©u so víi tÇng A1.<br />
chiÒu s©u cña phÉu diÖn (trõ §TCLN). T−¬ng Pheretima xuongmontis Thai et Samphon lµ loµi<br />
øng víi sù gi¶m nµy, sè l−îng loµi, mËt ®é vµ lÇn ®Çu gÆp ë khu vùc nghiªn cøu t¹i ViÖt Nam.<br />
sinh khèi trung b×nh cña giun ®Êt t¹i hÇu hÕt c¸c 2. Pheretima exigua taybacana vµ Ph.<br />
sinh c¶nh còng gi¶m theo; ë ®Êt nh©n t¸c ®iÒu robusta lµ 2 loµi gÆp phæ biÕn vµ phong phó h¬n<br />
nµy rÊt râ. Nh− vËy, hµm l−îng Pts cã t−¬ng quan t¹i c¸c sinh c¶nh nghiªn cøu.<br />
tû lÖ thuËn víi sù ph©n bè cña giun ®Êt theo chiÒu<br />
s©u cña phÉu diÖn. Hµm l−îng Kts dao ®éng tõ 3. MËt ®é vµ sinh khèi trung b×nh cña giun<br />
0,8 - 2% vµ ng−îc víi hµm l−îng Pts, hµm l−îng ®Êt ®Òu gi¶m theo chiÒu s©u cña phÉu diÖn.<br />
chÊt nµy t¨ng dÇn theo chiÒu s©u cña phÉu diÖn. Riªng hai sinh c¶nh §TCLN vµ §TCNN, sinh<br />
Do ®ã, nã cã t−¬ng quan tû lÖ nghÞch víi sù ph©n khèi trung b×nh ë tÇng ®Êt s©u cao h¬n so víi<br />
bè theo chiÒu s©u cña giun ®Êt. tÇng A1.<br />
4. Thµnh phÇn c¬ giíi, pH, hµm l−îng %OM<br />
III. KÕt luËn vµ hµm l−îng Nts cña ®Êt ¶nh h−ëng ®Õn sù ph©n<br />
bè theo c¸c tÇng ®Êt kh¸c nhau cña giun ®Êt, thÓ<br />
1. §· thu ®−îc t¹i c¸c sinh c¶nh nghiªn cøu hiÖn ë sù gi¶m vÒ sè l−îng loµi, mËt ®é vµ sinh<br />
38 loµi giun ®Êt thuéc 5 gièng, 4 hä; trong ®ã, khèi trung b×nh cña giun ®Êt t¹i hÇu hÕt c¸c sinh<br />
gièng Pheretima cã sè loµi gÆp cao nhÊt (34 loµi c¶nh theo chiÒu s©u cña phÉu diÖn. C¸c yÕu tè<br />
- chiÕm 89,47%). Sè l−îng loµi giun ®Êt trong nµy cßn ¶nh h−ëng ®Õn sù ph©n bè cña giun ®Êt<br />
®Êt tù nhiªn gi¶m tõ ®Êt RNS (11 loµi) -> ®Êt theo sinh c¶nh.<br />
hoang (6 loµi) -> ®Êt RTS (5 loµi). Trong ®Êt 5. Sù biÕn ®éng cña hµm l−îng P cã tû lÖ<br />
nh©n t¸c, sè l−îng loµi giun ®Êt gi¶m tõ ®Êt thuËn víi sù biÕn ®éng vÒ sè l−îng loµi, mËt ®é<br />
33<br />
vµ sinh khèi cña giun ®Êt; trong khi hµm l−îng V−¬ng T©n Tó, 2005: §a d¹ng giun ®Êt<br />
K tæng sè th× ng−îc l¹i víi hµm l−îng P tæng sè. trong mèi t−¬ng quan víi mét sè tÝnh chÊt<br />
®Êt ë v−ên quèc gia Xu©n S¬n, Phó Thä:<br />
Tµi liÖu tham kh¶o 177 - 179. Nh÷ng vÊn ®Ò nghiªn cøu c¬ b¶n<br />
trong khoa häc sù sèng. Nxb. Khoa häc vµ<br />
1. Th¸i TrÇn B¸i, NguyÔn V¨n C¶nh, 2001: Kü thuËt. Hµ Néi.<br />
T¹p chÝ Sinh häc, 23(3B): 3-10. Hµ Néi. 5. Samphon Keungphachanh, 1990: Khu hÖ<br />
2. Ghiliarov M. S., 1975: Ph−¬ng ph¸p nghiªn giun ®Êt n−íc Céng hßa D©n chñ Nh©n d©n<br />
cøu ®éng vËt kh«ng x−¬ng sèng ë ®Êt Lµo. LuËn ¸n tiÕn sü sinh häc.<br />
(mesofauna): 12-29. Nxb. Khoa häc, 6. Lª V¨n Khoa vµ cs., 2000: Ph−¬ng ph¸p<br />
Matxc¬va (tiÕng Nga). ph©n tÝch ®Êt - n−íc - ph©n bãn vµ c©y trång.<br />
3. Lª V¨n TriÓn, 1995: Khu hÖ giun ®Êt miÒn Nxb. Gi¸o dôc, Hµ Néi.<br />
§«ng b¾c ViÖt Nam. LuËn ¸n tiÕn sü sinh häc. 7. TrÇn K«ng TÊu, 2005: VËt lý thæ nh−ìng<br />
4. Huúnh ThÞ Kim Hèi, NguyÔn §øc Anh, m«i tr−êng. Nxb. §¹i häc quèc gia Hµ Néi.<br />
<br />
<br />
Effects of some physic - Chemical characteristics<br />
of the soil on earthworms at the TamDao national park,<br />
Vinhphuc province<br />
<br />
<br />
Huynh Thi Kim Hoi, Vuong Tan Tu,<br />
Nguyen Canh Tien Trinh<br />
<br />
<br />
Summary<br />
<br />
This paper presents the effects of a number of soil characteristics on earthworms at the Tamdao national<br />
park, Vinhphuc province in October 2005. Earthworms and soil samples collected in different biotopes of the<br />
natural and anthropogenic lands. The results showed as following:<br />
1 - 38 earthworm species belonging to five genera, four families was found in this area. Among these<br />
species, 18 species were found in natural lands and 25 species in anthropogenic lands. Among these genera,<br />
Pheretima Kinberg was the dominant genus with the highest species number (34 species). Typically,<br />
Pheretima xuongmontis Thai et Samphon was the new record for Vietnam. Among these earthworm species,<br />
Pheretima exigua taybacana Thai and Ph. robusta Perrier were the abundant species.<br />
2 - Among soil characteristics, the structure, the acidity and the phosphorus contents have barely<br />
relationships with the composition, the density and biomass of earthworm species.<br />
<br />
Ngµy nhËn bµi: 25-3-2006<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
34<br />