Ảnh hưởng của thức ăn và mật độ lên sinh trưởng và tỉ lệ sống của ấu trùng nghêu Meretrix lyrata (Sowerby, 1851) tại Thái Bình

Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 4/2015<br /> <br /> KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU ÑAØO TAÏO SAU ÑAÏI HOÏC<br /> <br /> ẢNH HƯỞNG CỦA THỨC ĂN VÀ MẬT ĐỘ LÊN SINH TRƯỞNG<br /> VÀ TỶ LỆ SỐNG CỦA ẤU TRÙNG NGHÊU Meretrix lyrata<br /> (Sowerby, 1851) TẠI THÁI BÌNH<br /> EFFECTS OF FOOD AND DENSITY ON GROWTH AND SURVIVAL RATE<br /> OF WHITE CLAM LARVAE Meretrix lyrata (Sowerby, 1851) IN THAI BINH<br /> Nguyễn Thị Hằng1, Lại Văn Hùng2<br /> Ngày nhận bài: 13/5/2015; Ngày phản biện thông qua: 24/7/2015; Ngày duyệt đăng: 15/12/2015<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Thí nghiệm nghiên cứu ảnh hưởng của loại thức ăn (4 nghiệm thức) và mật độ ương (4 nghiệm thức) lên<br /> sinh trưởng và tỷ lệ sống của nghêu giai đoạn ấu trùng chữ D được thực hiện từ tháng 5 đến tháng 11 năm<br /> 2013 tại Tiền Hải, Thái Bình. Kết quả nghiên cứu cho thấy, sử dụng thức ăn là hỗn hợp tảo đơn bào với tỷ lệ<br /> (70% I. galbana, 20% Chlorella sp, 10% N. oculata) cho tốc độ sinh trưởng và tỷ lệ sống của ấu trùng là tốt<br /> nhất (1.071µm và 11,66%).<br /> Ở mật độ ương 5 cá thể/ml tốc độ tăng trưởng và tỷ lệ sống của ấu trùng nghêu là nhanh nhất (1.040μm<br /> và 10,33%).<br /> Từ khóa: mật độ ương, thức ăn, sinh trưởng, tỷ lệ sống, nghêu Bến Tre<br /> ABSTRACT<br /> The experiments on effects of food and density on growth rate and survival rate of white clam larvae<br /> were carried out from May to November, 2013 at Tien Hai, Thai Binh. The results showed that using combined<br /> algae as food (70% I. galbana, 20% Chlorella sp, 10% N. oculata) had maximum of growth rate (1,071µm)<br /> and survival rate (11.66%).<br /> At density of 5 individuals/ml, the larvae at D stage of this species reached high growth rate and survival<br /> rate (1,040μm and 10.33%, respectively).<br /> Keywords: rearing densities, food, survival rate, white clam<br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Nghêu Bến Tre (Meretrix lyrata) là loại<br /> động vật thân mềm có giá trị kinh tế ở Việt<br /> Nam. Theo thống kê của Tổng cục Hải quan,<br /> xuất khẩu nghêu của cả nước trong năm 2009<br /> đạt 17.624 tấn, trị giá trên 37,2 triệu USD, giá<br /> xuất khẩu trung bình đạt 2,11 USD/kg. Việc<br /> sản xuất giống nhân tạo và di giống nghêu<br /> Bến Tre thành công từ miền Nam ra nuôi ở<br /> <br /> 1<br /> 2<br /> <br /> miền Bắc vào năm 2004 đã mở ra một hướng<br /> phát triển mới cho cộng đồng dân cư ven biển<br /> miền Bắc trong việc tìm đối tượng nuôi phù<br /> hợp với điều kiện khí hậu, sinh trưởng nhanh<br /> và giá trị kinh tế cao [1, 2]. Đáp ứng được các<br /> yêu cầu đó, nghêu Bến Tre đã được người<br /> dân lựa chọn và đưa vào nuôi thử nghiệm ở<br /> một số tỉnh ven biển miền Bắc và đã cho kết<br /> quả tốt [3].<br /> <br /> Nguyễn Thị Hằng: Cao học Nuôi trồng thủy sản 2012 – Trường Đại học Nha Trang<br /> PGS.TS. Lại Văn Hùng: Viện Nuôi trồng thủy sản – Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> 114 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> Hiện nay, nghề nuôi nghêu nước ta chủ<br /> yếu theo phương thức quảng canh cải tiến,<br /> phần lớn dựa vào nguồn giống tự nhiên. Trong<br /> khi đó, việc khai thác con giống một cách ồ<br /> ạt, thiếu trách nhiệm đã làm cho nguồn lợi tự<br /> nhiên ngày càng suy giảm nghiêm trọng [4].<br /> Tuy nhiên cho đến nay, quy trình sản xuất<br /> giống nghêu chưa có hiệu quả cao, thường<br /> không ổn định khi triển khai sản xuất đại trà,<br /> đặc biệt là tỷ lệ sống của ấu trùng thấp và năng<br /> suất trong quá trình ương không ổn định. Điều<br /> này chịu ảnh hưởng trực tiếp của hai yếu tố là<br /> thức ăn và mật độ ương nuôi.<br /> Vì vậy, việc nghiên cứu tìm ra loại thức<br /> ăn và mật độ nuôi phù hợp là rất cần thiết,<br /> giúp tăng tốc độ sinh trưởng và tỷ lệ sống của<br /> nghêu nuôi, nâng cao hiệu quả của quá trình<br /> sản xuất giống.<br /> II. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> 1. Thời gian và địa điểm nghiên cứu<br /> Nghiên cứu được thực hiện tại Doanh<br /> nghiệp sản xuất giống thủy sản xã Đông Minh,<br /> huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình trong khoảng<br /> thời gian từ tháng 5 đến tháng 11 năm 2013.<br /> 2. Vật liệu và phương pháp bố trí thí nghiệm<br /> Đối tượng nghiên cứu là nghêu giai đoạn<br /> veliger (ấu trùng chữ D).<br /> Thí nghiệm nghiên cứu ảnh hưởng<br /> của thức ăn sử dụng hỗn hợp của ba loài<br /> vi tảo (Isochrysis galbana, Chlorella sp,<br /> <br /> Số 4/2015<br /> Nannochloropsis oculata) theo các tỷ lệ % lượng<br /> tảo khác nhau thành 4 nghiệm thức: Nghiệm thức<br /> 1 (NT1): 70% Chlorella sp, 20% N. oculata, 10%<br /> I. galbana; Nghiệm thức 2 (NT2): 70% N. oculata,<br /> 20% Chlorella sp, 10% I. galbana; Nghiệm thức<br /> 3 (NT3): 70% I. galbana, 20% Chlorella sp, 10%<br /> N. oculata; Nghiệm thức 4 (NT4): 1/3 I. galbana,<br /> 1/3 Chlorella sp, 1/3 N. oculata.<br /> Mật độ hỗn hợp tảo cho ăn phụ thuộc theo<br /> từng giai đoạn phát triển của ấu trùng nghêu,<br /> duy trì với mật độ ban đầu là là 10.000 tb/ml,<br /> mỗi ngày cho ăn 3 lần/ngày: sáng 7h, chiều<br /> 14h, tối 20h và cứ sau mỗi ngày tăng lên<br /> 500 tb/ml cho đến khi đạt mật độ cao nhất là<br /> 15.000 tb/ml.<br /> Mật độ ương nuôi ban đầu là 5 ấu trùng/ml<br /> trong thể tích thí nghiệm 10 lít, duy trì sục khí<br /> liên tục, thay nước từ ngày thứ 2 (25%); thứ 4<br /> (50%), thứ 6 (100%).<br /> Thí nghiệm nghiên cứu ảnh hưởng của<br /> mật độ ương được bố trí trong bể xi măng hình<br /> vuông (kích thước 2 x 2 x 1m) với 4 nghiệm<br /> thức mật độ: 5, 10, 15, 20 ấu trùng/ml. Sử<br /> dụng thức ăn là hỗn hợp 70% I. galbana, 20%<br /> Chlorella sp, 10% N. oculata với mật độ ban<br /> đầu là là 10.000 tb/ml, mỗi ngày cho ăn 3 lần/<br /> ngày: sáng 7h, chiều 14h, tối 20h và cứ sau<br /> mỗi ngày tăng lên 500 tb/ml cho đến khi mật độ<br /> tảo là 15.000 tb/ml.<br /> Các nghiệm thức được bố trí theo kiểu<br /> ngẫu nhiên hoàn toàn và lặp lại 3 lần.<br /> <br /> Hình 1. Ấu trùng nghêu Bến Tre giai đoạn chữ D và giai đoạn bám đáy<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 115<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> 3. Phương pháp thu thập số liệu<br /> Các yếu tố môi trường của các nghiệm<br /> thức thí nghiệm được xác định hàng ngày bằng<br /> các phương pháp sau: nhiệt độ đo bằng nhiệt<br /> kế bách phân, độ chính xác 0,5oC; độ mặn<br /> đo bằng khúc xạ kế, độ chính xác 0,5‰; hàm<br /> lượng oxy hoà tan (DO) bằng máy HANNA, độ<br /> chính xác 0,2 mg/L; pH đo bằng máy HANNA,<br /> độ chính xác 0,1 đơn vị.<br /> Mẫu nghêu được thu định kỳ 2 ngày/lần, số<br /> lượng 30 con/nghiệm thức để xác định chiều<br /> dài (μm) và tỷ lệ sống (%) theo các công thức<br /> sau:<br /> - Chiều dài (μm) của nghêu được xác định<br /> bằng trắc vi thị kính.<br /> - Tốc độ sinh trưởng chiều dài ấu trùng (Ln)<br /> tính theo công thức của Ball và Jones (1960).<br /> <br /> Số 4/2015<br /> L2: Chiều dài vỏ trung bình (μm) của lần<br /> lấy mẫu tại thời gian T2.<br /> - Tỉ lệ sống của nghêu:<br /> Số lượng ấu trùng tại thời điểm sau<br /> TLS (%) =<br /> x 100<br /> Số lượng ấu trùng ban đầu<br /> 4. Phương pháp xử lý số liệu<br /> Số liệu được xử lý bằng phần mềm<br /> Microsotf Excel 2010 và SPSS 16.0. Số liệu<br /> được trình bày dưới dạng trung bình ± độ lệch<br /> chuẩn (Mean±SD) và được phân tích bằng<br /> phương pháp phân tích ANOVA và kiểm định<br /> post hoc test Duncan ở mức tin cậy p < 0,05.<br /> III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN<br /> 1. Điều kiện môi trường trong quá trình<br /> thí nghiệm<br /> Kết quả nghiên cứu cho thấy, các yếu tố<br /> môi trường trong quá trình ương nuôi ấu trùng<br /> có những biến động nhất định nhưng nhìn<br /> chung đều nằm trong giới hạn cho phép, phù<br /> hợp với sinh trưởng và phát triển của nghêu:<br /> <br /> Trong đó: L1: Chiều dài vỏ trung bình (μm)<br /> của lần lấy mẫu tại thời gian T1.<br /> Bảng 1. Điều kiện môi trường trong quá trình thí nghiệm<br /> Chỉ tiêu<br /> <br /> Sáng<br /> <br /> Chiều<br /> <br /> Dao động<br /> <br /> Nhiệt độ ( C)<br /> <br /> 24,9 ± 2,15<br /> <br /> 26,1 ± 2,23<br /> <br /> 22,2 ÷ 29,7<br /> <br /> Độ mặn (‰)<br /> <br /> 18,2 ± 1,03<br /> <br /> 18,6 ± 1,12<br /> <br /> 16,5 ÷ 20,8<br /> <br /> DO (mg/l)<br /> <br /> 4,7 ± 0,06<br /> <br /> 4,8 ± 0,08<br /> <br /> 4,5 ÷ 5,0<br /> <br /> pH<br /> <br /> 7,0 ÷ 7,8<br /> <br /> 7,2 ÷ 8,1<br /> <br /> 7,0 ÷ 8,1<br /> <br /> o<br /> <br /> Nhiệt độ trong 3 đợt thí nghiệm biến thiên<br /> trong khoảng 22,2 ÷ 29,7oC, trong đó nhiệt<br /> độ trung bình dao động trong khoảng 24,9 ±<br /> 2,15oC vào buổi sáng và 26,1 ± 2,23oC vào<br /> buổi chiều.<br /> Độ mặn đo được trong thời gian thí nghiệm<br /> dao động trong khoảng 16,5 ÷ 20,8‰ và không<br /> có sự dao động trong ngày (sáng 18,2 ± 1,03‰<br /> và chiều 18,6 ± 1,12‰).<br /> Trong thời gian thí nghiệm, hàm lượng oxy<br /> hòa tan (DO) dao động trong khoảng từ 4,5<br /> ÷ 5,0mg/l. Chênh lệch hàm lượng DO giữa<br /> sáng (4,7 ± 0,06mg/l) và chiều (4,8 ± 0,08mg/l)<br /> không lớn.<br /> Yếu tố pH biến động không lớn trong thời<br /> gian tiến hành thí nghiệm và chênh lệch pH<br /> <br /> 116 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br /> trong ngày không đáng kể. pH buổi sáng dao<br /> động trong khoảng 7,0 - 7,8 và buổi chiều trong<br /> khoảng 7,2 – 8,1.<br /> So sánh với kết quả nghiên cứu của Chu<br /> Chí Thiết và Martin (2008) thì các điều kiện của<br /> yếu tố môi trường tại Thái Bình trong thời gian<br /> thí nghiệm hoàn toàn phù hợp cho ấu trùng<br /> nghêu sinh trưởng và phát triển[5].<br /> 2. Ảnh hưởng của thức ăn lên sinh trưởng<br /> và tỷ lệ sống của ấu trùng nghêu<br /> Kết quả nghiên cứu cho thấy, tốc độ tăng<br /> trưởng bình quân từ giai đoạn veliger (ấu trùng<br /> chữ D) đến giai đoạn ấu trùng spat khi cho<br /> ăn với tỷ lệ % lượng tảo khác nhau là khác<br /> nhau. Ở nghiệm thức 3 (70% I. galbana, 20%<br /> Chlorella sp, 10% N. oculata) ấu trùng nghêu<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> có tốc độ tăng trưởng trung bình cao nhất,<br /> đạt 1.071 μm sau 18 ngày ương. Tiếp đến là<br /> nghiệm thức 2 (70% N. oculata, 20% Chlorella<br /> sp, 10% I. galbana) đạt 1.036 μm. Thấp nhất là<br /> <br /> Số 4/2015<br /> nghiệm thức 4 (1/3 I. galbana, 1/3 Chlorella<br /> sp, 1/3 N. oculata) đạt 1.002 μm và nghiệm<br /> thức 1 (10% I. galbana, 20% Chlorella sp, 70%<br /> N. oculata) đạt 994 μm.<br /> <br /> Hình 2. Tăng trưởng chiều dài của ấu trùng nghêu sử dụng các loại thức ăn khác nhau<br /> <br /> Trong khi đó, tốc độ tăng trưởng tuyệt<br /> đối về chiều dài vỏ của nghêu tại các lô thí<br /> nghiệm dao động từ 50,14 – 53,86 μm/ngày<br /> nhưng không có sự sai khác có ý nghĩa thống<br /> kê (p>0,05). Cụ thể, nghiệm thức 3 đạt tốc độ<br /> <br /> tăng trưởng tuyệt đối cao nhất 53,86 ± 10,90<br /> μm/ngày. Tiếp đến là nghiệm thức 2, đạt 52,03<br /> ± 10,87 μm/ngày. Thấp nhất là nghiệm thức 4,<br /> đạt 50,50 ±1,28 μm/ngày và nghiệm thức 1,<br /> đạt 50,14 ± 9,39 μm/ngày.<br /> <br /> Bảng 2. Tốc độ tăng trưởng tuyệt đối của nghêu sử dụng các loại thức ăn khác nhau<br /> Nghiệm<br /> thức<br /> <br /> Tốc độ tăng trưởng tuyệt đối<br /> theo giai đoạn (μm/ngày)<br /> <br /> Tốc độ tăng trưởng<br /> chung (μm/ngày)<br /> <br /> Chữ D sang Umbo<br /> <br /> Cuối Umbo sang Spat<br /> <br /> 1<br /> <br /> 26,16±7,80<br /> <br /> 40,81±11,98 a<br /> <br /> 50,14 ± 9,39 a<br /> <br /> 2<br /> <br /> 31,61 ± 8,87 a<br /> <br /> 42,83 ±12,29 a<br /> <br /> 52,03 ±10,87 a<br /> <br /> 3<br /> <br /> 35,73 ±11,48 a<br /> <br /> 44,27 ±12,35 a<br /> <br /> 53,86 ±10,90a<br /> <br /> 4<br /> <br /> 25,20 ±7,26 a<br /> <br /> 41,02 ±14,38 a<br /> <br /> 50,50 ±1,28 a<br /> <br /> a<br /> <br /> Như vậy, sử dụng hỗn hợp tảo với tỷ<br /> lệ 70% I. galbana, 20% Chlorella sp, 10%<br /> N. oculata để ương nuôi ấu trùng nghêu từ giai<br /> đoạn đỉnh vỏ thẳng (giai đoạn chữ D) đến giai<br /> đoạn spat sẽ cho tốc độ tăng trưởng trung bình<br /> tốc độ tăng trưởng tuyệt đối cao nhất.<br /> Trong cả 4 nghiệm thức, tỷ lệ sống của ấu<br /> trùng đều có xu hướng giảm dần trong thời<br /> gian nuôi và giảm mạnh nhất từ ngày nuôi<br /> thứ nhất đến ngày nuôi thứ 6. Tuy nhiên, có<br /> sự sai khác có ý nghĩa thống kê về tỷ lệ sống<br /> của ấu trùng ở các nghiệm thức (p