Ảnh hưởng của tia Gamma đến sự xuất hiện các biến dị và đột biến ở đậu tương

Trần Đình Đông<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 85(09)/1: 47 - 51<br /> <br /> ẢNH HƢỞNG CỦA TIA GAMMA ĐẾN SỰ XUẤT HIỆN CÁC BIẾN DỊ<br /> VÀ ĐỘT BIẾN Ở ĐẬU TƢƠNG<br /> Trần Đình Đông*<br /> Trường ĐH Nông nghiệp Hà Nội<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Hạt khô của các giống đậu tƣơng DT83, DT74 và M103 đƣợc xử lý bằng tia gamma với các liều<br /> 100Gy, 150Gy, 170Gy và 200Gy, sau đó đƣợc trồng và theo dõi từ các thế hệ M1 cho thế hệ M3.<br /> Tia gamma đã ức chế sự sinh trƣởng, phát triển của cây và tạo ra các sai hình nhiễm sắc thể trong<br /> quá trình phân chia tế bào. Tia Gamma gây ra nhiều biến dị và đột biến của các tính trạng ở đậu<br /> tƣơng. Các biến dị và các đột biến đó di truyền khác nhau ở các thế hệ sau.<br /> Từ khóa: Tia gamma, sinh trưởng, phát triển, biến dị, đột biến, phân bào, đậu tương.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ*<br /> <br /> Tia gamma (  ) là một bức xạ phóng xạ có tác<br /> động rất mạnh đến cơ thể sinh vật. Những tổn<br /> thƣơng gây ra bởi tia  có thể làm sinh vật tử<br /> vong hoặc làm xuất hiện những biến dị và đột<br /> biến ở sinh vật [5]. Trong số những biển dị và đột<br /> biến xuất hiện do tác động của tia  , có thể có<br /> một số mang lại lợi ích cho con ngƣời, nhƣ tạo ra<br /> vật liệu cho việc chọn tạo giống, cải thiện tính<br /> trạng ở cây trồng. Với mục đích tạo ra các đột<br /> biến có ích làm vật liệu cho chọn tạo giống đậu<br /> tƣơng, chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu “ảnh<br /> hƣởng của tia  đến sự xuất hiện các biến dị và<br /> đột biến ở đậu tƣơng” ở các thế hệ M1, M2 và M3.<br /> VẬT LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> Vật liệu và phƣơng pháp xử lý<br /> - Hạt của các giống đậu tƣơng ĐT74, DT83,<br /> M103 đƣợc chọn lọc kỹ theo các đặc điểm di<br /> truyền của giống, lấy các hạt có kích thƣớc trung<br /> bình, không bị sâu, bệnh, lép.<br /> <br /> - Xử lý bức xạ  nguồn Co lên hạt khô của mỗi<br /> giống đậu tƣơng theo các công thức tƣơng ứng với<br /> các liều 100Gy, 150Gy, 170Gy và 200Gy, mỗi<br /> công thức xử lý 400 hạt. Đối chứng của mỗi giống<br /> là hạt không xử lý tia  .<br /> 60<br /> <br /> Phƣơng pháp nghiên cứu<br /> Thế hệ M1<br /> - Hạt của các giống đậu tƣơng sau khi xử lý tia <br /> và đối chứng đƣợc lấy ra mỗi công thức 100 hạt,<br /> *<br /> <br /> Tel: 0912351297<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> cho nảy mầm ở 250C, khi độ dài mầm đạt 0,7 đến<br /> 1cm, cắt ở mỗi công thức 30 mầm, đem cố định<br /> trong dung dịch canua 6:3:1 trong 6 giờ, sau đó<br /> rửa sạch bằng nƣớc cất, giữ trong cồn 700 ở 40C.<br /> Tế bào chóp rễ đƣợc kiểm tra bằng phƣơng pháp<br /> nhuộm tiêu bản tạm thời, quan sát dƣới kính hiển<br /> vi quang học Olemput. Mỗi công thức nghiên cứu<br /> 500 tế bào ở giai đoạn hậu kỳ (10 đến 15 rễ mầm).<br /> - Hạt còn lại của các công thức đƣợc gieo theo<br /> phƣơng pháp bố trí tuần tự có đối chứng xen kẽ,<br /> mật độ gieo 7x40 cm. Theo dõi các chỉ tiêu sinh<br /> trƣởng, phát triển và các dạng biến đổi từ lúc gieo<br /> hạt đến khi thu hoạch. Tính tần số biến dị và đột<br /> biến ở mỗi công thức theo tỷ lệ phần trăm giữa số<br /> cây có biến đổi và tổng số cây theo dõi.<br /> Thế hệ M2 và M3<br /> Gieo hạt của cây M1 theo từng công thức, theo dõi<br /> các chỉ tiêu sinh trƣởng, phát triển và phát hiện<br /> các biến dị, đột biến ở M2. Phân tích phƣơng sai,<br /> hệ số biến động của một số tinh trạng ở các công<br /> thức M2. Nghiên cứu mức độ phân ly tính trạng từ<br /> M1 sang M2 của một số biến dị đặc biệt tách ra từ<br /> M1..<br /> Gieo hạt của cây M2 theo các công thức để phát<br /> hiện biến dị và đột biến mới xuất hiện ở M3. Phần<br /> hạt còn lại của M1 đƣợc gieo đồng thời với hạt<br /> của các cây có biến dị đặc biệt tách từ M2 để xác<br /> định vi phân chọn lọc và hệ số di truyền thực<br /> nghiệm của một số dòng từ M2 sang M3.<br /> Phương pháp xử lý số liệu<br /> Số liệu đƣợc xử lý thống kê, với một số công thức<br /> đã sử dụng:<br /> X <br /> <br /> X<br /> <br /> i<br /> <br /> - Giá trị trung bình:<br /> với xi là giá trị lần đo thứ i; n là số lần đo.<br /> 47<br /> <br /> n<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Trần Đình Đông<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> - Phạm vi biến động: R = Xmax → Xmin<br /> <br /> (X<br /> - Phƣơng sai:<br /> <br /> S=<br /> <br /> i<br /> <br />  X)<br /> <br /> n 1<br /> <br /> S<br /> .100%<br /> X<br /> <br /> - Hệ số biến động: Cv% =<br /> <br /> S<br /> n<br /> - Sai số tiêu chuẩn: Sx =<br /> - Giá trị ƣớc lƣợng trung bình:<br />  t .S<br /> <br /> <br /> x<br /> X= X<br /> - Hệ số di truyền thực nghiệm xác định theo<br /> phƣơng pháp của Allard R.W. [1] và Mather K.<br /> <br /> GS/<br /> G<br /> [4]: h2 = s<br /> G<br /> <br /> Trong đó S là vi phân chọn lọc giả định, bằng<br /> độ lệch giữa số đo cá thể chọn lọc Xi với giá trị<br /> <br /> G<br /> trung bình của quần thể xuất phát X P1 : S = Xi<br /> - X P1<br /> <br /> G S/ là vi phân chọn lọc thực, bằng độ lệch giữa số<br /> đo trung bình của quần thể mới đƣợc tạo lập từ cá<br /> thể chọn lọc X P 2 với giá trị trung bình của quần<br /> thể xuất phát đƣợc gieo trồng ở cùng điều kiện:<br /> <br /> GS<br /> <br /> = X P 2 - X P1<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Những biến đổi ở quần thể đậu tƣơng thế hệ<br /> M1<br /> Sự nảy mầm, sinh trƣởng, phát triển của cây là kết<br /> quả của tƣơng tác giữa genotip và điều kiện ngoại<br /> cảnh. Trong thí nghiệm, ngoài điều kiện gieo<br /> trồng, còn có ảnh hƣởng của tia  nên sự nảy<br /> mầm, sinh trƣởng, phát triển của cây có nhiều<br /> biến đổi khác nhau.<br /> Trong điều kiện nhiệt độ phòng thí nghiệm (250C)<br /> các công thức xử lý tia  liều lƣợng cao đều làm<br /> giảm tỷ lệ nảy mầm so với đối chứng. Chẳng hạn<br /> liều 200Gy làm giảm tỷ lệ nảy mầm so với đối<br /> chứng 13,4 % ở giống DT83 và 14,1% ở giống<br /> M103.<br /> Trên đồng ruộng, tia  các liều 170Gy, 200Gy<br /> làm giảm rõ rệt tỷ lệ cây sống sót so với đối<br /> chứng ở tất cả các giống. Tia  có tác dụng kìm<br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> 85(09)/1: 47 - 51<br /> <br /> hãm sinh trƣởng phát triển của cây đậu tƣơng, nên<br /> ở các công thức xử lý tia  đều có chiều cao cây,<br /> số đốt/thân chính thấp hơn đối chứng và càng thấp<br /> khi liều lƣợng xử lý càng tăng. Tia  cũng kéo dài<br /> thời gian sinh trƣởng phát triển của cây đậu tƣơng<br /> so với đối chứng từ từ 2 đên 6 ngày (ở giống<br /> ĐT74, M103) hay 2 đến 9 ngày (ở giống DT83).<br /> Do tác động của tia  , nhiều dạng biến dị khác<br /> nhau đã xuất hiện ở các giống đậu tƣơng với tần<br /> số tăng theo chiều tăng của liều lƣợng xử lý. Kết<br /> quả ở bảng 1 cho thấy ở giống ĐT74, các công<br /> thức xử lý có từ 3,8 đến 40,9% số cây xuất hiện<br /> biến dị, trong khi đó ở đối chứng không xử lý chỉ<br /> là 1,6%. Kết quả tƣơng tự cũng thấy ở các giống<br /> DT83 và M103. Tia  tạo ra phổ biến dị khá rộng<br /> trên tất cả các giống đậu tƣơng, từ biến đổi về<br /> hình dạng, kích thƣớc, màu sắc thân, lá, hoa, quả,<br /> hạt đến các biến dị về chiều cao cây, số cành, số<br /> lá; Các biến dị cây nhiều quả, cây không có quả<br /> hoặc bất dục một nửa cây,…Sự đa dạng của biến<br /> dị còn thể hiện ở chỗ trên cùng một cây có thể<br /> xuất hiện đồng thời nhiều biến dị và trên một cơ<br /> quan của cây có nhiều dạng biến dị khác nhau.<br /> Chẳng hạn biến dị lá chét có dạng lá từ 1 đến 6<br /> thùy, hoặc vẫn ba thùy nhƣng hình dạng, kích<br /> thƣớc các thùy khác xa đối chứng. Với liều xử lý<br /> tăng dần thì số dạng biến dị xuất hiện cũng tăng<br /> dần ở tất cả các giống (từ 6 đến 13 dạng), trong<br /> khi đó ở đối chứng không xử lý chỉ có từ 3 đến 4<br /> dạng biến dị.<br /> Những biến động trong quá trình phân bào do<br /> ảnh hƣởng của tia <br /> Để kiểm tra tác động của tác nhân đột biến và xác<br /> định độ mẫn cảm của các giống đậu tƣơng, nhiều<br /> tác giả đã tiến hành nghiên cứu các biến đổi trong<br /> quá trình phân bào nguyên nhiễm và giảm nhiễm<br /> [3]. Do đậu tƣơng có số nhiễm sắc thể (NST) lớn<br /> (2n = 40), các NST lại nhỏ, dạng que ngắn, tƣơng<br /> đối giống nhau, rất khó phân biệt dƣới kính hiển<br /> vi quang học, do vậy chúng tôi chỉ tập trung quan<br /> sát những sai hình NST ở hậu kỳ của quá trình<br /> phân bào ở mô phân sinh rễ do tác động của tia <br /> .<br /> Kết quả cho thấy các dạng sai hình NST ở các<br /> công thức xử lý tia  khá phong phú, biểu hiện ở<br /> các dạng biến đổi sau: Thứ nhất, các NST chạy về<br /> hai cực không đều, khoảng giữa hai nhóm NST đã<br /> tập trung còn các NST nằm rải rác. Thứ hai, xuất<br /> hiện cầu nhiễm sắc giữa hai đám NST đã chạy về<br /> hai cực. Thứ ba là xuất hiện vòng NST ở không<br /> 48<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Trần Đình Đông<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> gian giữa hai cực, đây có thể là những đoạn NST<br /> bị đứt hoặc tách ra và cuộn lại. Dạng thứ tƣ là<br /> NST tiến trƣớc, tức là khi các NST chạy về hai<br /> cực thì một số chạy quá, nên hình thành những<br /> đám nhỏ NST ở trƣớc hai cực. Dạng thứ năm là<br /> biến đổi tổng hợp của các dạng trên, nên xuất hiện<br /> một đám lớn nhiều mảnh NST nằm giữa hai cực.<br /> Nhìn chung ở tất cả các giống, số dạng và tần số<br /> sai hình NST đều tăng theo chiều tăng của liều<br /> lƣợng xử lý tia  (bảng 2).<br /> Bảng 2. Tần số và số dạng sai hình NST ở M1<br /> Công<br /> ĐT74<br /> DT83<br /> M103<br /> thức thí Tần Số Tần Số Tần Số<br /> nghiệm số dạng số dạng số dạng<br /> (%)<br /> (%)<br /> (%)<br /> ĐC<br /> 0,6<br /> 1<br /> 0,8<br /> 1<br /> 0,8<br /> 1<br /> 100Gy 4,2<br /> 4<br /> 3,6<br /> 3<br /> 4,1<br /> 4<br /> 150Gy 16,8<br /> 4<br /> 14,0<br /> 4<br /> 15,7 4<br /> 170Gy 23,6<br /> 4<br /> 20,2<br /> 4<br /> 21,8 5<br /> 200Gy 28,6<br /> 5<br /> 24,4<br /> 4<br /> 26,6 5<br /> <br /> Sự xuất hiện biến dị ở quần thể đậu tƣơng thế<br /> hệ M2<br /> Kết quả theo dõi ở thế hệ M2 cho thấy tần số xuất<br /> hiện biến dị ở các công thức xử lý đều cao hơn<br /> đối chứng (bảng 3). Chẳng hạn với giống ĐT74,<br /> tần số xuất hiện biến dị ở các công thức xử lý tia<br />  từ 4,05 đến 6,62%, đối chứng chỉ có 0,93%.<br /> Tƣơng tự với giống DT83 tần số xuất hiện biến dị<br /> ở các công thức xử lý tia  từ 5,34 đến 7,65%,<br /> còn đối chứng là 1,55%. Với giống M103, tần số<br /> xuất hiện biến dị ở các công thức xử lý tia  từ<br /> 3,23 đến 9,61%, còn đối chứng là 1,54%. Nhìn<br /> chung tần số xuất hiện biến dị ở M2 thấp hơn M1<br /> và cao nhất ở các công thức xử lý 150Gy và<br /> 170Gy; Tuy nhiên số dạng biến dị ở M2 phong<br /> phú hơn M1. Hầu hết các dạng biến dị xuất hiện ở<br /> M1 đều xuất hiện ở M2, ngoài ra còn xuất hiện<br /> thêm nhiều dạng biến dị mới trong đó có những<br /> biến dị có giá trị kinh tế nhƣ cây nhiều quả, năng<br /> suất cao, chống chịu bệnh sƣơng mai, gỉ sắt hay<br /> chín sớm hơn đối chứng. Kết quả này cũng phù<br /> hợp với nghiên cứu của nhiều tác giả nhƣ Tambe<br /> A.B., Apporao B.J. [6].<br /> Đột biến diệp lục là một chỉ tiêu quan trọng để<br /> đánh giá hiệu quả gây đột biến của tác nhân xử lý<br /> tính trạng nghiên cứu.<br /> Dựa theo cách phân loại đột biến diệp lục của<br /> Gottschank W. [2], chúng tôi đã quan sát đƣợc 6<br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> 85(09)/1: 47 - 51<br /> <br /> dạng đột biến diệp lục ở các công thức xử lý tia <br /> . Dạng thứ nhất – Albina, cây có lá sò màu trắng<br /> hoặc toàn thân màu trắng, dạng này xuất hiện ở<br /> cây non sau vài ngày nảy mầm và đều bị chết ở<br /> giai đoạn còn non. Dạng thứ hai – Xantha, cây<br /> non có màu vàng úa và cũng khô héo rồi chết ở<br /> giai đoạn non. Hai dạng ở cây non là lá có lá màu<br /> xanh sáng – Cloroviridis và lá màu xanh thẫm –<br /> aroviren. Ở cây trƣởng thành có hai dạng đột biến<br /> diệp lục lá màu vàng sáng – terminlis và lá có sọc<br /> trắng – marginata. Trung bình, tần số xuất hiện<br /> đột biến diệp lục là 0,989% ± 0,003% ở giống<br /> DT83, 1,086 ± 0,002% ở giống ĐT74 và 1,125%<br /> ± 0,004% ở giống M103. Các dạng đột biến diệp<br /> lục trên không xuất hiện ở các công thức đối<br /> chứng.<br /> Phƣơng sai kiểu hình và hệ số biến động của<br /> một số tính trạng<br /> Từ năm 1949, Mather K. [4] đã dùng phƣơng sai<br /> kiểu hình để khảo sát sự đa dạng về kiểu hình<br /> trong quần thể đậu tƣơng. Để đánh giá một cách<br /> định lƣợng sự khác biệt kiểu hình giữa các cá thể<br /> của quần thể đậu tƣơng thế hệ M2 do tác động của<br /> tia  , chúng tôi tiến hành phân tích phƣơng sai<br /> kiểu hình (S2), hệ số biến động (Cv%) và phạm vi<br /> biến động R của một số tính trạng số lƣợng nhƣ<br /> chiều cao cây, số đốt trên thân chính, số quả/cây<br /> và khối lƣợng hạt/cây. Kết quả thu đƣợc ở bảng 4<br /> với giống Đ74 cho thấy, tuy mức độ khác nhau<br /> song tia  đã làm tăng phƣơng sai kiểu hình, hệ<br /> số biến động và phạm vi biến động của các tính<br /> trạng nghiên cứu. Chẳng hạn, chiều cao cây có<br /> phƣơng sai kiểu hình là 239,6, hệ số biến động<br /> 30,6% ở công thức xử lý 150Gy, trong khi đó ở<br /> đối chứng phƣơng sai kiểu hình chỉ là 27,8 và hệ<br /> số biến động 10,4%. Kết quả tƣơng tự cũng thu<br /> đƣợc với số đốt/thân chinh và số quả/cây.<br /> Khối lƣợng hạt/cây là tổng hợp hợp của nhiều tính<br /> trạng, khi phân tích các số liệu thí nghiệm về tính<br /> trạng này chúng tôi thấy so với đối chứng thì các<br /> công thức xử lý tia  có S2 và Cv% lớn hơn. Kết<br /> quả cũng cho thấy, với giống ĐT74 thì liều<br /> 150Gy tác động mạnh nhất, nên S2 và Cv% ở<br /> công thức này cao nhất với cả bốn.<br /> Kết quả theo dõi ở thế hệ M3 cho thấy, nhìn chung<br /> tần số và số dạng biến dị xuất hiện ở tất cả các<br /> công thức đều rất thấp hơn M2; Chẳng hạn ở<br /> giống ĐT74 tần số biến dị chỉ từ 0,5 đến 1,4% và<br /> chỉ có 3 dạng biến dị về hình dạng lá chét, hình<br /> dạng quả và cây không phân cành.<br /> <br /> 49<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Trần Đình Đông<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 85(09)/1: 47 - 51<br /> <br /> Từ kết quả nghiên cứu ảnh hƣởng của tia  đến<br /> sự xuất hiện biến dị và đột biến ở các giống đậu<br /> tƣơng chúng tôi rút ra một số kết luận sau:<br /> - Tia  khi xử lý lên hạt khô của đậu tƣơng đã<br /> kìm hãm sinh trƣởng, phát triển của cây đậu<br /> tƣơng thế hệ M1, gây biến động trong phân chia<br /> tế bào, tạo nên những sai hình NST, đƣợc biểu<br /> hiện ở 5 dạng khác nhau.<br /> - Tác động của tia  đã làm xuất hiện nhiều<br /> dạng biến dị, đột biến khác nhau ở các thế hệ<br /> đậu tƣơng, trong đó có nhiều biến dị có giá trị<br /> kinh tế. Tần số và phổ biến dị rộng ở thế hệ M1,<br /> M2 và thấp ở thế hệ M3; Do vậy việc chọn lọc đột<br /> biến nên tập trung vào hai thế hệ đầu.<br /> - Sự di truyền của các biến dị sang thế hệ sau là<br /> khác nhau, các biến dị về hình dạng lá chét,<br /> thân, vỏ quả ở M1 là thƣờng biến nên không di<br /> truyền sang thế hệ sau. Một số biến dị có giá trị<br /> về kinh tế, chọn lọc từ M2 nhƣ tăng chiều cao<br /> cây, số cành cấp 1, số quả/cây có hệ số di truyền<br /> thực nghiệm từ 0,23 đến 0,82.<br /> <br /> Để phân lập các dòng đột biến có giá trị kinh tế,<br /> cần phải kiểm tra khả năng di truyền của các<br /> biến dị đã tạo ra. Tuy nhiên một số tính trạng số<br /> lƣợng nhƣ chiều cao cây, số cành cấp 1, số<br /> quả/cây,…có thể do nhiều cặp gen quy định nên<br /> sự phân ly của biến dị về các tính trạng này rất<br /> phức tạp, khó xác định. Để tránh phiến diện khi<br /> đánh giá hiệu quả chọn lọc các dòng theo các<br /> tính trạng này; Cùng với đánh giá bằng quan sát,<br /> chúng tôi dựa vào các số đo để tính vi phân chọn<br /> lọc và hệ số di truyền thực nghiệm theo phƣơng<br /> pháp của Allard K.W. [1]. Kết quả ở bảng 5 cho<br /> thấy, với tính trạng chiều cao cây, cả hai dòng<br /> CA34 và CA63 đều có chiều cao cây vƣợt giá trị<br /> trung bình của quần thể chọn lọc 13,6 cm nhƣng<br /> chọn dòng CA63 sẽ có hiệu quả cao hơn vì sự di<br /> truyền của tính trạng này sang thế hệ sau là h2 =<br /> 0,8, còn dòng CA34 chỉ đạt h2 = 0,49. Tƣơng tự,<br /> nếu chọn theo tính trạng số cành cấp 1, sẽ có<br /> hiệu quả cao ở dòng CN48 (có h2 = 0,82). Ở tính<br /> trạng số quả/cây thì việc chọn lọc sẽ đạt hiệu<br /> quả với xác suất từ 60% (dòng CA34) đến 80%<br /> (dòng CN48).<br /> KẾT LUẬN<br /> <br /> Bảng 1. Tần số và số dạng biến dị ở M1<br /> Công thức thí<br /> nghiệm<br /> ĐC<br /> 100Gy<br /> 150Gy<br /> 170Gy<br /> 200Gy<br /> Tần số trung<br /> bình (trừ ĐC)<br /> <br /> ĐT74<br /> Tần số biến dị<br /> Số dạng<br /> (%)<br /> biến dị<br /> 1,6 ± 0,1<br /> 3<br /> 3,8 ± 0,1<br /> 7<br /> 10,0 ± 0,7<br /> 10<br /> 17,4 ± 0,5<br /> 10<br /> 40,9 ± 2,0<br /> 12<br /> <br /> DT83<br /> Tần số biến<br /> Số dạng<br /> dị (%)<br /> biến dị<br /> 1,9 ± 0,1<br /> 3<br /> 5,9 ± 0,2<br /> 6<br /> 21,4 ± 0,6<br /> 10<br /> 34,3 ± 1,5<br /> 10<br /> 47,6 ± 1,0<br /> 12<br /> <br /> M103<br /> Tần số biến<br /> Số dạng<br /> dị (%)<br /> biến dị<br /> 1,7 ± 0,1<br /> 4<br /> 8,0 ± 0,3<br /> 7<br /> 16,1 ± 0,6<br /> 11<br /> 19,5 ± 1,0<br /> 11<br /> 43,1 ± 2,0<br /> 13<br /> <br /> 19,2 ± 0,3 %<br /> <br /> 16,8 ± 0,3 %<br /> <br /> 19,5 ± 0,3 %<br /> <br /> Bảng 3. Tần số và số dạng biến dị ở M2<br /> Công thức<br /> thí<br /> nghiệm<br /> ĐC<br /> 100Gy<br /> 150Gy<br /> 170Gy<br /> 200Gy<br /> <br /> ĐT74<br /> Tần số biến dị Số dạng<br /> (%)<br /> biến dị<br /> 0,93 ± 0,01<br /> 3<br /> 5,45 ± 0,01<br /> 13<br /> 6,62 ± 0,01<br /> 17<br /> 6,00 ± 0,01<br /> 15<br /> 4,05 ± 0,01<br /> 13<br /> <br /> DT83<br /> Tần số biến dị<br /> Số dạng<br /> (%)<br /> biến dị<br /> 1,55 ± 0,01<br /> 4<br /> 5,34 ± 0,01<br /> 11<br /> 6,81 ± 0,01<br /> 12<br /> 7,65 ± 0,01<br /> 14<br /> 6,17 ± 0,10<br /> 11<br /> <br /> M103<br /> Tần số biến dị<br /> (%)<br /> 1,54 ± 0,01<br /> 3,32 ± 0,01<br /> 9,61 ± 0,01<br /> 8,26 ± 0,01<br /> 5,72 ± 0,01<br /> <br /> Số dạng<br /> biến dị<br /> 3<br /> 10<br /> 14<br /> 15<br /> 11<br /> <br /> Bảng 4. Phƣơng sai kiểu hình và hệ số biến động của một số tính trạng ở các công thức xử lý tia gamma của giống<br /> đậu tƣơng ĐT74<br /> Công thức<br /> thí nghiệm<br /> Đ. chứng<br /> 100Gy<br /> 150Gy<br /> 170Gy<br /> <br /> Chiều cao cây<br /> S2<br /> Cv%<br /> 27,8*<br /> 10,4<br /> 53,7**<br /> 14,7<br /> 239,6*<br /> 30,6<br /> 172,5*<br /> 25,7<br /> <br /> Số đốt/thân chính<br /> S2<br /> Cv%<br /> 0,4*<br /> 5,2<br /> 1,8*<br /> 11,1<br /> 4,38<br /> 17,5<br /> 3,3*<br /> 15,3<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> Số quả/cây<br /> S2<br /> Cv%<br /> 31,7*<br /> 16,2<br /> 58,1**<br /> 21,1<br /> 155,4*<br /> 35,2<br /> 103,5*<br /> 28,1<br /> 50<br /> <br /> Khối lƣợng hạt/cây<br /> S2<br /> Cv%<br /> 0,2*<br /> 7,9<br /> 0,8*<br /> 16,2<br /> 2,7*<br /> 31,1<br /> 1,9*<br /> 26,0<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Trần Đình Đông<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 154,0*<br /> <br /> 200Gy<br /> <br /> 24,6<br /> <br /> 3,2*<br /> <br /> 101,2*<br /> <br /> 15,0<br /> <br /> 85(09)/1: 47 - 51<br /> 1,9*<br /> <br /> 29,2<br /> <br /> 28,9<br /> <br /> * - F > F0,01 ; ** - F > F0,05<br /> Bảng 5. Vi phân chọn lọc và và hệ số di truyền thực nghiệm của một số dòng đậu tƣơng<br /> Chiều cao cây<br /> <br /> Dòng<br /> <br /> Gs (cm)<br /> CA31<br /> CA34<br /> CN48<br /> CA63<br /> <br /> 5,0<br /> 13,6<br /> 5,6<br /> 13,6<br /> <br /> G<br /> <br /> /<br /> S<br /> <br /> (cm)<br /> <br /> 4,1<br /> 6,7<br /> 3,5<br /> 10,9<br /> <br /> Số cành cấp 1<br /> -<br /> <br /> h<br /> <br /> Gs (cm)<br /> <br /> 0,82<br /> 0,49<br /> 0,62<br /> 0,80<br /> <br /> 1,5<br /> 1,7<br /> 3,4<br /> 2,2<br /> <br /> G<br /> <br /> /<br /> S<br /> <br /> (cm)<br /> <br /> 0,6<br /> 0,4<br /> 2,8<br /> 0,7<br /> <br /> Số quả/cây<br /> h<br /> <br /> Gs (cm)<br /> <br /> G /S (cm)<br /> <br /> h2<br /> <br /> 0,40<br /> 0,23<br /> 0,82<br /> 0,31<br /> <br /> 11,2<br /> 20,5<br /> 31,2<br /> 18,7<br /> <br /> 8,3<br /> 12,3<br /> 25,0<br /> 12,6<br /> <br /> 0,74<br /> 0,60<br /> 0,80<br /> 0,67<br /> <br /> 2<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> [1]. Allard R.W. Principles of plant breeding. Wiley and Sons, New York and London, 1967, 115-150p.<br /> [2]. Gottschalk W., The yield capacity of useful mutation: a critial review of a collection of mutant types of Pisum. In: Mutation<br /> and plant breeding, Vienna, 1965, 86p.<br /> [3]. Gustaffson A., Heriditas, 22, 1937, 181p<br /> [4]. Mather K., Biometrical Gennetics. London, 1949, 68-69p.<br /> [5]. Swaminathan M..S., Siddig E.A,…Studies on the enhancement of mutation frequency and indentification of mutation of<br /> plant breeding and physio-genetic significance in some breeding. II Proc. IAEA, Vienna, 1968, 233-239p.<br /> [6]. Tambe A. B., Apporao B. J. Gamma rays induced mutations in soybean. Proceeding ò an International Joint FAO/IAEA<br /> Symposium, 2008-2009, 95-96p.<br /> <br /> SUMMARY<br /> INFUENCE OF GAMMA RAYS ON THE APPEARANCE OF VARIANTS<br /> AND MUTATIONS OF SOYBEAN<br /> Tran Dinh Dong<br /> <br /> *<br /> <br /> Hanoi University of Agriculture<br /> <br /> Dry seed of soybean varieties DT74, DT83 and M103 were treated by gamma rays with 100Gy, 150Gy,<br /> 170Gy and 200Gy doses. The treated seeds were planted and observed from the M1 generation to the M3<br /> generation. Gamma rays inhibited growth, development of plant and created wrong types of chromosome in<br /> the cell division process. Gamma rays caused many variations and mutations of soybean traits. The<br /> variations and the mutations inherited differently in generations<br /> Key words: Gamma rays, growth, development, variation, mutation, cell division, soybean.<br /> <br /> *<br /> <br /> Tel: 0912351297<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> 51<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br />