Ảnh hưởng của ủ chua và kiềm hóa đến tính chất, thành phần hóa học và tỷ lệ tiêu hóa in-vitro của rơm lúa tươi

Chia sẻ: Sunshine_3 Sunshine_3 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

67
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chăn nuôi trâu bò nứớc ta, kể cả chăn nuôi bò sữa, phụ thuộc rất nhiều vào các nguồn phụ phẩm nông nghiệp, đặc biệt là vào vụ đông-xuân ở miền Bắc hay mùa khô ở miền Nam. Từ trứớc tới nay rơm lúa là loại phụ phẩm chính đứợc sử dụng để nuôi trâu bò trong vụ đông xuân. Tuy nhiên, rơm đứợc nông dân sử dụng chủ yếu ở dạng rơm khô dự trữ không qua chế biến nên giá trị dinh dứàng thấp. Các phứơng pháp xử lý để nâng cao giá trị dinh dứàng của rơm...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ảnh hưởng của ủ chua và kiềm hóa đến tính chất, thành phần hóa học và tỷ lệ tiêu hóa in-vitro của rơm lúa tươi

¶nh h−ëng cña ñ chua vµ kiÒm ho¸ ®Õn tÝnh chÊt, thµnh phÇn ho¸ häc vµ tû lÖ tiªu ho¸ in-vitro cña r¬m lóa t−¬i Effects of alkali treatment and silage making of fresh rice straw on its intuitional properties, chemical composition and in-vitro digestibility NguyÔn Xu©n Tr¹ch, Mai ThÞ Th¬m, NguyÔn ThÞ Tó, Lª V¨n Ban, Bïi ThÞ BÝch Summary Treatment and preservation of fresh straw right after harvesting was tried as an effort for improved utilization of rice straw as feed for cattle and buffaloes. Fresh straw was ensiled with either molasses (1, 2, and 3% w/w) or urea (1, 1.5, and 2% w/w) in small silos for 30, 60 or 90 days. Evaluation was made based on color, mold, smell, pH, chemical composition (DM, CP, ADF, NDF, ADL, ash), and in-vitro digestibility. Results showed that straw silage making with molasses reduced pH low enough for effective preservation of straw with good color and smell. However, an upper part of straw silage was molded. Especially, silage making of fresh straw without addition of molasses resulted in extensive mold development and could not reduce pH low enough for good preservation. Whereas, urea treatment allowed to preserve fresh straw without mold and with dramatically increased crude protein, highly increased pH (>8), significantly reduced NDF, and improved in-vitro digestibility. The higher the level of urea the better the effect was found. It is therefore recommended that fresh rice straw be treated with 1.5-2% urea for long-term preservation and improving its feeding value. Key words: Fresh rice straw, chemical composition, pH, in-vitro digestibility 1. §ÆT VÊN §Ò Ch¨n nu«i tr©u bß n−íc ta, kÓ c¶ ch¨n nu«i bß s÷a, phô thuéc rÊt nhiÒu vµo c¸c nguån phô phÈm n«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ vµo vô ®«ng-xu©n ë miÒn B¾c hay mïa kh« ë miÒn Nam. Tõ tr−íc tíi nay r¬m lóa lµ lo¹i phô phÈm chÝnh ®−îc sö dông ®Ó nu«i tr©u bß trong vô ®«ng xu©n. Tuy nhiªn, r¬m ®−îc n«ng d©n sö dông chñ yÕu ë d¹ng r¬m kh« dù tr÷ kh«ng qua chÕ biÕn nªn gi¸ trÞ dinh d−ìng thÊp. C¸c ph−¬ng ph¸p xö lý ®Ó n©ng cao gi¸ trÞ dinh d−ìng cña r¬m mÆc dï ®· ®−îc nghiªn cøu nhiÒu nh−ng míi tËp trung vµo r¬m kh« (Nguyen Xuan Trach, 1998). Tuy nhiªn, vÊn ®Ò b¶o qu¶n vµ chÕ biÕn r¬m kh« cã mét sè khã kh¨n vµ h¹n chÕ nh− sau: (1) Tèn nhiÒu thêi gian vµ lao ®éng ph¬i r¬m trong lóc thêi vô khÈn tr−¬ng, (2) Phô thuéc nhiÒu vµo thêi tiÕt, (3) N¬i ph¬i vµ dù tr÷ r¬m bÞ h¹n chÕ, nhÊt lµ hiÖn nay khi quü ®Êt bÞ thu hÑp, (4) MÊt chÊt dinh d−ìng vµ r¬i v·i nhiÒu trong qu¸ tr×nh ph¬i kh«. ChÝnh v× thÕ mµ hiÖn nay trong lóc tr©u bß thiÕu thøc ¨n th« nghiªm träng trong mïa ®«ng-xu©n th× sau vô gÆt lóa r¬m vÇn bÞ ®èt ch¸y ngay t¹i ®ång ruéng mµ kh«ng ®−îc dù tr÷ hÕt. NÕu cã ®−îc biÖn ph¸p xö lý r¬m ®−îc ngay sau khi thu ho¹ch (tuèt lóa) vµ b¶o qu¶n ®−îc l©u dµi th× sÏ gi¶i quyÕt ®−îc nh÷ng nh−îc ®iÓm trªn cña r¬m kh«, gãp phÇn t¨ng kh¶ n¨ng khai th¸c nguån r¬m dåi dµo ®Ó nu«i tr©u bß. Nghiªn cøu nµy nh»m b−íc ®Çu t×m gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng bµo qu¶n vµ chÕ biÕn lµm t¨ng gi¸ trÞ dinh d−ìng cña r¬m lóa lµm thøc ¨n cho tr©u bß th«ng qua viÖc ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng b¶o qu¶n r¬m t−¬i b»ng ph−¬ng ph¸p ñ chua cã bæ sung rØ mËt vµ b»ng c¸ch ñ kiÒm ho¸ víi urª thay thÕ cho ph−¬ng ph¸p ph¬i kh« truyÒn thèng. 2. VËT LIÖU Vµ PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU 2.1. Ph−¬ng ph¸p ñ r¬m R¬m lóa t−¬i ngay sau khi thu ho¹ch ®−îc ñ chua (nh»m b¶o qu¶n l©u dµi) vµ ñ kiÒm ho¸ (nh»m b¶o qu¶n vµ lµm t¨ng gi¸ trÞ dinh d−ìng) theo c¸c c«ng thøc sau:
• R¬m lóa t−¬i ñ kh«ng bæ sung • R¬m lóa t−¬i ñ víi 1% rØ mËt ñ CHUA • R¬m lóa t−¬i ñ víi 2% rØ mËt • R¬m lóa t−¬i ñ víi 3% rØ mËt • R¬m lóa t−¬i ñ víi 1% urª • R¬m lóa t−¬i ñ víi 1,5% urª KIÒM HO¸ • R¬m lóa t−¬i ñ víi 2% urª Tr−íc khi ñ, r¬m lóa t−¬i ®−îc b¨m nhá tíi kÝch th−íc tõ 1-3 cm råi trén ®Òu víi c¸c chÊt bæ sung (tuú theo c«ng thøc) theo ®óng tû lÖ. Sau ®ã cho 2 kg hçn hîp ®· trén vµo mçi bocan thÝ nghiÖm (lÆp l¹i 3 lÇn), lÌn chÆt vµ bÞt kÝn khÝ vµ ñ trong phßng thÝ nghiÖm. 2.2. Ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ chÊt l−îng r¬m Sau khi ñ ®−îc 30, 60 hay 90 ngµy c¸c mÉu r¬m ñ ®¹i diÖn ®−îc lÊy (theo TCVN – 86) ®Ó ®¸nh gi¸ theo nh÷ng chØ tiªu sau: - C¸c chØ tiªu trùc quan: Mµu s¾c, mèc vµ mïi ®−îc x¸c ®Þnh b»ng m¾t th−êng mµ ngöi mÉu 5 phót sau khi lÊy ra khái bocan. - §é pH: Gi¸ trÞ pH cña r¬m ®−îc x¸c ®inh theo ph−¬ng ph¸p cña Hartley vµ Jones (1978). - Thµnh phÇn ho¸ häc: + VËt chÊt kh« (VCK) vµ protein th« (CP) ®−îc x¸c ®Þnh theo ph−¬ng ph¸p cña AOAC (Cunniff, 1997). + C¸c thµnh phÇn thuéc v¸ch tÕ bµo thùc vËt (NDF, ADF vµ ADL) ®−îc x¸c ®Þnh theo ph−¬ng ph¸p cña Van Soest vµ Robertson (1985). - Tû lÖ tiªu ho¸ in-vitro:Tû lÖ tiªu ho¸ in-vitro cña r¬m ®−îc x¸c ®Þnh theo ph−¬ng ph¸p tiªu ho¸ hai giai ®o¹n pepsin-xenlulaza cña Jones vµ Hayward (1975). 2.3. Xö lý sè liÖu Sè liÖu thÝ nghiÖm ®−îc ph©n tÝch ph−¬ng sai (ANOVA) th«ng qua ch−¬ng tr×nh MINITAB (Release 12, 1998). So s¸nh cÆp ®«i gi÷a c¸c c«ng thøc ñ r¬m ®−îc ¸p dông theo ph−¬ng ph¸p Tukey. 3. KÕT QU¶ Vµ TH¶O LUËN 3.1. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ trùc quan KÕt qu¶ theo dâi vÒ mµu s¾c, mïi, vµ hiÖn t−îng mèc cña r¬m lóa t−¬i sau xö lý ®−îc tr×nh bµy ë b¶ng 1. VÒ mµu s¾c, r¬m ñ urª nãi chung cã mµu vµng sÉm; r¬m ñ rØ mËt cã mµu vµng t−¬i, cßn r¬m ñ kh«ng cã bæ sung cã mµu n©u ®en. VÒ mïi, r¬m ñ víi 1% urª, 1,5% urª vµ 2% urª cã mïi h¾c nång ®Æc tr−ng cña amoniac rÊt m¹nh; riªng b×nh ®èi chøng (ñ kh«ng bæ sung) cã mïi Èm mèc; r¬m ñ víi rØ mËt cã mïi chua th¬m dÔ chÞu. §iÒu ®Æc biÖt lµ r¬m ñ víi urª ë c¸c tû lÖ kh¸c nhau ®Òu kh« vµ kh«ng xuÊt hiÖn mèc, r¬m ñ ®èi chøng th× rÊt Èm vµ bÞ mèc nhiÒu nhÊt, cßn r¬m ñ víi rØ mËt cã bÞ mèc ë ph¸i trªn nh−ng kh«ng ®¸ng kÓ. KÕt qu¶ nµy kh¶ng ®Þnh urª trong qu¸ tr×nh ñ ®· gi¶i phãng ra amoniac vµ amoniac nµy cã t¸c dông tèt trong viÖc øc chÕ nÊm mèc ph¸t triÓn (Fradhan et al., 1997). Nh− vËy, qua theo dâi sù biÕn ®æi vÒ mµu s¾c, mïi vµ ®é mèc chóng t«i s¬ bé nhËn thÊy c¸c c«ng thøc ñ víi 1-2% urª hay ñ víi 2-3% rØ mËt cã thÓ ¸p dông ®Ó b¶o qu¶n r¬m lóa lµm thøc ¨n cho tr©u bß. B¶ng 1. Mét sè tÝnh chÊt cña r¬m lóa t−¬i sau 30 ngµy ñ Ph−¬ng ph¸p ñ r¬m Mµu s¾c Mïi §é mèc kh«ng bæ sung N©u ®en Èm mèc +++ CHUA 1% rØ mËt Vµng nh¹t Chua nhÑ + ñ 2% rØ mËt Vµng t−¬i Th¬m dÔ chÞu + 3% rØ mËt Vµng t−¬i Th¬m dÔ chÞu + 1% urª Vµng sÉm Amoniac nhÑ - KiÒM HO¸ 1,5% urª Vµng sÉm Amoniac nhÑ - 2% urª Vµng sÉm Amoniac nÆng - Ghi chó: - : Kh«ng mèc, +: Møc ®é mèc 2
3.2. §é pH §é pH lµ mét chØ tiªu rÊt quan träng ph¶n ¸nh kÕt qu¶ ñ chua vµ kiÒm ho¸. KÕt qu¶ x¸c ®Þnh ®é pH cña r¬m tr−íc vµ sau khi ñ ®−îc tr×nh bµy ë b¶ng 2. R¬m lóa t−¬i (pH = 6,02) sau khi ñ chua ®· gi¶m pH xuèng rÊt râ rÖt, kÓ c¶ r¬m lóa t−¬i ñ chua kh«ng bæ sung. §é pH gi÷a c¸c c«ng thøc ñ chua kh¸c nhau còng cã sù sai kh¸c râ rÖt (P
Nh×n chung, viÖc ñ chua r¬m lóa t−¬i kh«ng cã chÊt bæ sung hay cã bæ sung rØ mËt ®Òu kh«ng lµm thay ®æi râ rÖt hµm l−îng protein th« (P>0,05). Ng−îc l¹i víi ñ chua th× viÖc kiÒm ho¸ b»ng urª ®· lµm t¨ng hµm l−îng protein th« trong r¬m rÊt râ rÖt (P0,05) mÆc dÇu cã xu h−íng t¨ng lªn khi l−îng urª t¨ng. VÒ x¬, ph−¬ng ph¸p ñ chua kh«ng lµm thay ®æi ®¸ng kÓ hµm l−îng NDF, ADF vµ ADL (P>0,05). VÒ nguyªn t¾c ñ chua kh«ng ph¸ vì ®−îc c¸c mèi liªn kÕt ligno-hemi-/xenluloza trong v¸ch tÕ bµo thùc vËt cña r¬m nªn kh«ng thÓ lµm gi¶m ®−îc c¸c thµnh phÇn NDF, ADF vµ ADL vÒ l−îng tuyÖt ®èi. MÆc dï rØ mËt lµ chÊt h÷u c¬ kh«ng chøa c¸c thµnh phÇn v¸ch tÕ bµo nªn khi míi bæ sung ch¾c ch¾n sÏ lµm gi¶m tû lÖ t−¬ng ®èi cña c¸c thµnh phÇn nµy trong khèi thøc ¨n. Tuy nhiªn, khi ph©n tÝch s¶n phÈm lªn men thi tû lÖ cña c¸c thµnh phÇn v¸ch tÕ bµo vÉn kh«ng sai kh¸c ®¸ng kÓ so víi r¬m t−¬i, chøng tá hÇu hÕt l−îng rØ mËt bæ sung ®· bÞ lªn men trong qu¸ tr×nh ñ. Tr¸i víi ñ chua, viÖc kiÒm ho¸ r¬m lóa t−¬i b»ng urª ®· dÉn ®Õn gi¶m hµm l−îng NDF râ rÖt (P0,05), tuy trong ®ã cµng t¨ng tû lÖ urª sö dông th× hµm l−îng NDF cµng gi¶m. VÒ hµm l−îng ADF vµ ADL, c¸c c«ng thøc xö lý urª kh¸c nhau kh«ng lµm thay ®æi râ rÖt so víi r¬m kh«ng xö lý (P>0,05). Cã thÓ gi¶i thÝch r»ng do ADF vµ ADL lµ nh÷ng cÊu tróc bÒn v÷ng cña v¸ch tÕ bµo r¬m nªn khã bÞ t¸c ®éng ngay c¶ khi pH t¨ng cao. §iÒu ®ã chøng tá trong m«i tr−êng kiÒm (pH>8) chØ mét phÇn hemixenluloza ®· bÞ hoµ tan. Còng nh− ñ chua c¸c c«ng thøc xö lý r¬m víi urª kh«ng lµm thay ®æi ®¸ng kÓ hµm l−îng VCK cña r¬m so víi tr−íc khi xö lý (P>0,05). Tuy c¸c c«ng thøc ñ chua cã bæ sung thªm rØ mËt cã lµm t¨ng thªm hµm l−îng kho¸ng tæng sè (KTS) nh−ng còng kh«ng ®¸ng kÓ. T−¬ng tù, kiÒm ho¸ r¬m lóa t−¬i b»ng urª còng kh«ng cã ¶nh h−ëng râ rÖt ®Õn hµm l−îng kho¸ng tæng sè cña r¬m (P>0,05). Còng cÇn nhÊn m¹nh r»ng môc ®Ých vµ t¸c dông chñ yÕu cña ph−¬ng ph¸p kiÒm ho¸ r¬m b»ng urª lµ nh»m ph¸ vì c¸c mèi liªn kÕt gi÷a lignin vµ polysacarit cÊu tróc ®Ó gióp cho qu¸ tr×nh tiªu ho¸ vi sinh vËt ë d¹ cá dÔ dµng h¬n, chø kh«ng ph¶i lµm thay ®æi c¸c thµnh phÇn dinh d−ìng vÒ mÆt ®Þnh l−îng. Do vËy, sù biÕn ®éng vÒ c¸c thµnh phÇn dinh d−ìng nãi trªn sau khi ñ kh«ng hoµn toµn ph¶n ¸nh sù biÕn ®æi vÒ chÊt l−îng dinh d−ìng cña r¬m (Sundstol vµ Owen, 1984). NÕu kiÒm ho¸ cã t¸c dông thùc sù th× ph¶i lµm thay ®æi ®−îc tû lÖ tiªu ho¸ cña r¬m. 3.4. Tû lÖ tiªu ho¸ in-vitro KÕt qu¶ x¸c ®Þnh tû lÖ tiªu ho¸ chÊt h÷u c¬ in-vitro cña r¬m ®−îc tr×nh bµy ë b¶ng 4. Cã thÓ thÊy ®−îc r»ng ñ chua kh«ng cã t¸c dông c¶i thiÖn tû lÖ tiªu ho¸ chÊt h÷u c¬ in-vitro cña r¬m. Trong khi ®ã tû lÖ tiªu ho¸ in-vitro cña r¬m lóa t−¬i tr−íc vµ sau khi xö lý urª cã sù sai kh¸c râ rÖt (P
c¸c mèi liªn kÕt gi÷a lignin víi xenluloza vµ hemixeluloza ®· bÞ ph¸ vì t¹o ®iÒu kiÖn cho men tiªu ho¸ dÔ tÊn c«ng vµo v¸ch x¬ cña tÕ bµo r¬m ®Ó ph©n gi¶i c¸c c¬ chÊt. 4. KÕT LUËN - ViÖc ñ chua r¬m lóa t−¬i, dï cã hay kh«ng cã bæ sung rØ mËt, ®Òu cã mét phÇn thøc ¨n phÝa trªn bÞ mèc. - ViÖc ñ chua cã bæ sung 2-3% rØ mËt cã t¸c dông b¶o qu¶n r¬m lóa t−¬i nhê h¹ ®−îc pH xuèng ®ñ thÊp ®Ó øc chÕ vi sinh vËt, nh−ng kh«ng lµm t¨ng kh¶ tû lÖ tiªu ho¸ in-vitro cña r¬m. - ViÖc kiÒm ho¸ b»ng 1-2% urª cho phÐp b¶o qu¶n ®−îc r¬m lóa t−¬i kh«ng bÞ mèc, t¨ng hµm l−îng protein th«, gi¶m NDF vµ t¨ng tû lÖ tiªu ho¸ in-vitro cña r¬m mét c¸ch râ rÖt. T¸c dông kiÒm ho¸ nµy t¨ng m¹nh khi tû lÖ sö dông urª lµ 1,5-2%. Tµi liÖu tham kh¶o Chen X. B. (1997) Neway Excel: A utility for processing data of feed degradability and in-vitro gas production (version 5.0). Rowett Research Institute. UK. Cunniff P. (ed.) 1997. Official Methods of Analysis of AOAC International. Maryland, USA. Hartley R. D. and Jones E. C. (1978). Effect of aqueous ammonia and other alkalis on the in-vitro digestibility of barley straw. Journal of the Science of Food and Agriculture 29: 92-98. Jones D.I.H., Hayward M.V (1975). The effect of pepsin pretreatment of herbage on the prediction of dry matter digestibility for solubility in fungal cellulose solution. Journal of the Science of Food and Agriculture 26: 711-718. Minitab Release 12 (1998) MINITAB User’s Guide. USA. Nguyen Xuan Trach (1998) The need for improved utilization of rice straw as feed for ruminants in Vietnam: An overview. Livestock Research for Rural Development 10. Pradhan R., Tobioka H. and Tasaki I. (1997) Effect of moisture content and different levels of additives on chemical composition and in-vitro dry matter digestibility of rice straw. Animal Science and Technology (Japan) 68: 273-284. Sundstøl F and Owen E C (eds.) (1984) Straw and other by-products as feed. Elsevier. Amsterdam. Van Soest P. J. and Robertson J. B. (1985) Analysis of Forages and Fibrous Foods. A Laboratory Manual for Animal Science 613. Cornell University. USA. 5