Ảnh hưởng của văn hóa truyền thống đến hoạt động giao tiếp hành chính văn phòng

Ảnh hưởng của văn hóa . . .<br /> <br /> ẢNH HƯỞNG CỦA VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG ĐẾN<br /> HOẠT ĐỘNG GIAO TIẾP HÀNH CHÍNH VĂN PHÒNG<br /> Đặng Thị Thu Phương*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> <br /> Hoạt động giao tiếp là hoạt động mang tính xã hội. Tùy theo tính chất mối quan hệ các chủ<br /> thể tham gia giao tiếp mà có cách ứng xử khác nhau. Trong hoạt động giao tiếp hành chính, người<br /> cán bộ, công chức vừa phải tuân thủ những nguyên tắc của giao tiếp nói chung, vừa phải chú ý tới<br /> những yêu cầu riêng của giao tiếp hành chính. Giao tiếp hành chính văn phòng trong thực tế đã<br /> chịu ảnh hưởng rất lớn từ nền văn hóa truyền thống. Trong những năm gần đây, vấn đề giao tiếp<br /> trong lĩnh vực hành chính văn phòng đã thu hút được nhiều sự quan tâm chú ý của các nhà nghiên<br /> cứu. Bài viết này đề cập đến sự ảnh hưởng của văn hóa truyền thống đến giao tiếp hành chính văn<br /> phòng trên hai phương diện là cách xưng hô và tâm lý, thái độ ứng xử.<br /> Keywords: giao tiếp hành chính; văn hóa truyền thống<br /> <br /> EFFECTS OF CULTURAL TRADITIONS ACTIVITIES<br /> OF THE OFFICE OF COMMUNICATIONS<br /> ABSTRACT<br /> Communication activities as a social activity. Depending on the nature of the relationship of<br /> the actors to communicate that different behavior. In the communication of administrative activity,<br /> the officers and employees must comply with both the principles of communication in general, has<br /> to pay attention to the specific requirements of the administrative interface. Office administrative<br /> communication in practice was influenced greatly from traditional cultures. In recent years, the<br /> problem of communication in the office administration field has attracted the attention of researchers.<br /> This article refers to the influence of traditional culture to communicate the administrative offices<br /> on two fronts is the vocative and psychology, behavior.<br /> Keywords: administrative communication; Traditional culture<br /> <br /> 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ GIAO TIẾP<br /> HÀNH CHÍNH VĂN PHÒNG VÀ VĂN<br /> HÓA TRUYỀN THỐNG<br /> “Văn phòng là bộ máy điều hành tổng hợp<br /> của một cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, là<br /> nơi tiếp thu, thu nhận và xử lý thông tin nhằm<br /> phục vụ cho lãnh đạo, quản lý; là nơi đảm bảo<br /> cơ sở vật chất cho hoạt động của cơ quan và<br /> tổ chức”1. Có thể nói văn phòng có vai trò rất<br /> quan trọng trong quá trình hoạt động của mỗi<br /> cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp. Cùng với quá<br /> <br /> trình hoạt động của mình, văn phòng luôn giữ<br /> vai trò là chiếc cầu nối truyền tải thông tin<br /> đến với các cá nhân, đơn vị, tổ chức trong và<br /> ngoài cơ quan. Đồng thời, đây cũng là nơi tạo<br /> nên bộ mặt, hình ảnh của người lãnh đạo, của<br /> cơ quan, tổ chức. Lao động trong văn phòng<br /> thể hiện kết hợp giữa lao động cá nhân và lao<br /> động tập thể. Vì vậy, vấn đề giao tiếp hành<br /> chính văn phòng góp phần không nhỏ để tạo<br /> nên nề nếp, phong cách làm việc của mỗi cán<br /> bộ, công chức nhà nước.<br /> <br /> ThS. Gv. Học viện Hành chính Quốc gia (cơ sở TP. Hồ Chí Minh)<br /> 1 Đào Xuân Chúc, “Văn phòng và quản trị văn phòng - Lý luận và thực tiễn”, Kỷ yếu Hội thảo khoa học do Trường Đại học Khoa học xã<br /> hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức ngày 17/12/2004, trang 50<br /> <br /> *<br /> <br /> 123<br /> <br /> Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật<br /> <br /> Trong công tác quản lý hành chính, hoạt<br /> động giao tiếp thường xuyên diễn ra: giao tiếp<br /> giữa cấp trên và cấp dưới, giữa các nhóm làm<br /> việc, giữa các đồng nghiệp với nhau... Hiệu<br /> quả của hoạt động giao tiếp sẽ ảnh hưởng<br /> không nhỏ tới hiệu quả hoạt động của từng<br /> cá nhân, nhóm, người lãnh đạo và hoạt động<br /> chung của tổ chức.<br /> 1.1. Giao tiếp và giao tiếp hành chính<br /> văn phòng<br /> Cùng với những yêu cầu cần phải đổi mới<br /> một cách toàn diện văn phòng thì mô hình văn<br /> phòng mở đã xuất hiện, phá vỡ thế độc tôn của<br /> văn phòng cổ điển. Có thể nói mục tiêu của<br /> đổi mới và hiện đại văn phòng cũng nhằm thực<br /> hiện tốt chức năng nhiệm vụ của văn phòng,<br /> mà trong đó công tác đối nội và đối ngoại cũng<br /> là một trong những nhiệm vụ giữ vai trò quan<br /> trọng và có liên quan một cách trực tiếp đến<br /> hoạt động giao tiếp. Từ đây các nhà nghiên cứu<br /> đã tiếp cận lĩnh vực quản trị văn phòng ở nhiều<br /> góc độ và giao tiếp hành chính văn phòng là<br /> một trong những nội dung được đề cập đến.<br /> Giao tiếp là một hoạt động diễn ra thường<br /> xuyên và không thể thiếu trong đời sống xã<br /> hội. Đồng thời, cũng có nhiều cách tiếp cận<br /> và định nghĩa về giao tiếp. Thông qua đó,<br /> các định nghĩa đã khái quát lên những dấu<br /> hiệu cơ bản như sau: Giao tiếp là một hiện<br /> tượng đặc thù của con người, nghĩa là chỉ<br /> riêng con người mới có sự giao tiếp khi họ<br /> biết sử dụng phương tiện ngôn ngữ (nói, viết,<br /> hình ảnh nghệ thuật...) và được thực hiện chỉ<br /> trong xã hội. Giao tiếp được thể hiện ở sự trao<br /> đổi thông tin, sự rung động và ảnh hưởng lẫn<br /> nhau; Giao tiếp dựa trên cơ sở hiểu biết lẫn<br /> nhau giữa người với người1.<br /> Trên cơ sở đó chúng ta có thể nói, giao tiếp<br /> hành chính văn phòng là những hoạt động trao<br /> đổi thông tin giữa các cán bộ, công chức với<br /> nhau trong quá trình giải quyết các công việc<br /> văn phòng của mỗi cơ quan, tổ chức. Theo<br /> Giáo sư Mai Hữu Khuê thì: “Giao tiếp hành<br /> chính văn phòng là những hoạt động giao tiếp<br /> chính thức nhằm giải quyết các vấn đề, các mối<br /> quan hệ có liên quan đến việc thực hiện chức<br /> năng nhiệm vụ và quyền hạn của cơ quan”2.<br /> <br /> Như vậy, giao tiếp hành chính văn phòng<br /> là những hoạt động giao tiếp diễn ra trong quá<br /> trình giải quyết công việc của cán bộ, công<br /> chức nhằm thực hiện chức năng nhiệm vụ của<br /> cơ quan, tổ chức. Đồng hành với việc nhằm<br /> thực hiện chức năng nhiệm vụ của văn phòng<br /> thì không thể không sử dụng đến hoạt động<br /> giao tiếp. Đây là một trong những phương tiện<br /> giúp cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức<br /> thực hiện công việc hiệu quả hơn.Giao tiếp nói<br /> chung và giao tiếp hành chính văn phòng nói<br /> riêng là những hoạt động diễn ra rất đa dạng và<br /> phong phú.Vì vậy mà các hình thức giao tiếp,<br /> giao tiếp hành chính văn phòng cũng được nhìn<br /> nhận và phân chia ở nhiều cách khác nhau.<br /> - Xét theo góc độ tính chất tiếp xúc thì<br /> hoạt động giao tiếp có thể chia thành hai loại:<br /> Giao tiếp trực tiếp, là giao tiếp không qua<br /> các khâu trung gian, giao tiếp “mặt đối mặt”;<br /> Giao tiếp gián tiếp, là giao tiếp thông qua các<br /> phương tiện giao tiếp như: thư từ, sách báo,<br /> văn bản, dữ liệu điện tử...<br /> - Xét theo tính chất của giao tiếp, gồm có:<br /> Giao tiếp chính thức, là những hoạt động giao<br /> tiếp được tổ chức và tiến hành theo quy định<br /> của pháp luật, theo một quy định đã được thể<br /> hiện hóa như: mít tinh, hội họp, tiếp dân, hội<br /> thảo... Giao tiếp không chính thức, là những<br /> giao tiếp có tính cá nhân, tuy không bị ràng<br /> buộc bởi những quy định có tính chất pháp<br /> lý, nghi thức nhưng lại chịu sự tác động của<br /> những quy tắc và tập quán xã giao.<br /> - Dựa vào tâm thế thì hoạt động giao<br /> tiếp có thể chia làm ba loại: giao tiếp ở thế<br /> vững mạnh; giao tiếp ở thế yếu; giao tiếp ở<br /> thế cân bằng.<br /> Từ những cách phân loại như trên chúng<br /> ta thấy ở trong văn phòng, các cán bộ, công<br /> chức, viên chức tham gia hầu hết vào các<br /> hình thức giao tiếp cơ bản như: Giao tiếp<br /> (trao đổi và xử lý thông tin) qua điện thoại;<br /> Giao tiếp trong các cuộc họp, hội thảo, hội<br /> nghị; Giao tiếp qua việc biên tập và xử lý<br /> thông tin bằng văn bản, thư từ giao dịch;<br /> Giao tiếp qua việc tiếp khách của thủ trưởng<br /> và khách đến làm việc, giao dịch với cơ quan.<br /> Các hình thức giao tiếp này đang chịu sự tác<br /> động của rất nhiều yếu tố, trong đó có sự tác<br /> động đậm nét từ ảnh hưởng của văn hóa giao<br /> tiếp truyền thống.<br /> <br /> 1 Lê Thị Bừng, Phương tiện giao tiếp trong hoạt động quản lý,<br /> NXB Chính trị Quốc gia,2014,Trang 10<br /> 2 Mai Hữu Khuê, Tâm lý học trong quản lý Nhà nước, Học viện<br /> Hành chính Quốc gia, 1996, trang 94,95<br /> <br /> 124<br /> <br /> Ảnh hưởng của văn hóa . . .<br /> <br /> 1.2. Văn hóa và văn hóa truyền thống<br /> Để làm rõ sự ảnh hưởng, tác động của<br /> văn hóa truyền thống đến hoạt động giao<br /> tiếp hành chính văn phòng, cần thống nhất<br /> một khái niệm văn hóa làm mạch dẫn, định<br /> vị nội hàm và ngoại diên của đối tượng cần<br /> nghiên cứu. Ngày nay, văn hóa trở thành đối<br /> tượng nghiên cứu của các nhà khoa học xã<br /> hội, do đó đã có trên 300 định nghĩa khác<br /> nhau về văn hóa. Căn cứ vào mục đích tiếp<br /> cận và nghiên cứu của bài viết, định nghĩa<br /> của tác giả Trần Ngọc Thêm là hướng ưu tiên<br /> để tiếp cận. Trong cuốn “Cơ sở văn hóa Việt<br /> Nam” ông đã đưa ra định nghĩa về văn hóa<br /> như sau:“Văn hóa là một hệ thống hữu cơ<br /> các giá trị vật chất và tinh thần do con người<br /> sáng tạo và tích lũy qua quá trình hoạt động<br /> thực tiễn, trong sự tương tác giữa con người<br /> với môi trường tự nhiên và xã hội”1. Văn hóa<br /> được con người tạo ra và chỉ có được khi con<br /> người trải qua thực tế lao động, là sự tích tụ<br /> bền bỉ các hiện tượng, sự vật riêng lẻ của<br /> từng dân tộc, để khái quát thành những đặc<br /> trưng chung của một cộng đồng cư dân trên<br /> một lãnh thổ nhất định. Chính vì vậy mà mỗi<br /> dân tộc dù ở trình độ văn minh cao hay thấp<br /> đều có những văn hóa truyền thống đặc trưng<br /> riêng của mình. Hệ thống giá trị đó chính là<br /> sự kết tinh tất cả những gì tốt đẹp nhất được<br /> chắt lọc qua nhiều thời đại lịch sử để tạo nên<br /> bản sắc riêng của mỗi dân tộc. Giá trị văn<br /> hóa truyền thống đó được truyền lại cho thế<br /> hệ sau và trở thành một động lực nội sinh để<br /> phát triển đất nước.<br /> Vậy, văn hóa truyền thống là gì? Theo<br /> giáo sư Trần Ngọc Thêm: “Truyền thống<br /> văn hóa là những giá trị tương đối ổn định<br /> (những kinh nghiệm tập thể) thể hiện dưới<br /> những khuôn mẫu xã hội được tích lũy và tái<br /> tạo trong cộng đồng người qua không gian và<br /> được cố định hóa dưới dạng những phong tục<br /> tập quán, nghi lễ, luật pháp, dư luận…”2.<br /> Ngày nay, xã hội loài người đã đạt được<br /> những bước tiến bộ vượt bậc trong nhiều lĩnh<br /> vực, đặc biệt là kinh tế, thì con người ngày<br /> càng tỏ rõ xu hướng trở về, giữ gìn những<br /> giá trị văn hóa truyền thống. Con người sẽ<br /> <br /> không quay đầu lại với văn hóa truyền thống<br /> một khi còn mang nặng trong mình tính nhân<br /> văn, bởi vì bản thân mỗi con người đều có<br /> chứa đựng trong đó đặc tính nhân văn sâu sắc.<br /> Một biểu hiện hùng hồn cho sức sống của văn<br /> hóa là hiện nay ở nhiều thuật ngữ đa ngành<br /> cụm từ “văn hóa” đã có mặt thường xuyên với<br /> tư cách như một thước đo giá trị, chẳng hạn<br /> trong thương mại có cụm từ “văn hóa trong<br /> kinh doanh”, hay “văn hóa ẩm thực”, “văn<br /> hóa ứng xử trong sinh hoạt đời thường” hoặc<br /> “văn hóa giao tiếp”, “văn hóa công sở” và gần<br /> đây người ta còn đưa ra cụm từ “bản sắc văn<br /> hóa của tổ chức Nhà nước”. Như vậy, văn hóa<br /> đã có mặt và tác động đến mọi góc cạnh của<br /> đời sống xã hội với mọi sắc thái, mọi cường<br /> độ khác nhau của nó. TS.Huỳnh Văn Thới,<br /> trong cuốn sách Văn hóa công vụ ở Việt Nam<br /> đã viết: “…nền công vụ Việt Nam đậm nét<br /> truyền thống văn hóa phương Đông”3.<br /> Trong bối cảnh chung đó, giao tiếp hành<br /> chính văn phòng không nằm ngoài sự tác động<br /> của văn hóa truyền thống. Sự tác động này đã<br /> đem lại cho giao tiếp hành chính văn phòng cả<br /> mặt tích cực và tiêu cực. Nắm bắt được điều<br /> đó sẽ giúp cho chúng ta có cách nhìn nhận và<br /> cách ứng xử cho phù hợp trong quá trình giải<br /> quyết công việc ở văn phòng.<br /> 2. GIAO TIẾP HÀNH CHÍNH VĂN<br /> PHÒNG DƯỚI SỰ TÁC ĐỘNG CỦA<br /> VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG<br /> Hành chính văn phòng là các hoạt động tổ<br /> chức và điều hành các tổ chức, các nhóm thực<br /> hiện các công việc văn phòng, trong đó hoạt<br /> động chủ yếu là soạn thảo, quản lý hồ sơ, giấy<br /> tờ… để đảm bảo các yêu cầu thông tin phục<br /> vụ lãnh đạo, quản lý. Giao tiếp hành chính<br /> văn phòng là nhằm mục đích hướng tới giải<br /> quyết các công việc liên quan tới chức năng<br /> nhiệm vụ của văn phòng, của cơ quan. Vì vậy,<br /> có thể nói giao tiếp hành chính văn phòng<br /> vừa mang tính quy phạm vừa mang tín nghệ<br /> thuật, lại vừa mang tính kỹ thuật và thực tiễn<br /> cao. Cho nên văn hóa truyền thống trong quá<br /> trình tác động vào giao tiếp hành chính văn<br /> phòng cũng có những ảnh hưởng nhất định.<br /> Tuy nhiên, trong quá trình tác động thì văn<br /> hóa truyền thống không hề đơn độc mà còn có<br /> <br /> 1 Trần Ngọc Thêm, Cơ sở văn hóa Việt Nam, 1999, trang 10<br /> 2 Trần Ngọc Thêm, Tìm hiểu bản sắc văn hóa<br /> Việt Nam,1998, trang 26<br /> <br /> 3 Huỳnh Văn Thới, Văn hóa công vụ ở Việt Nam, Nhà xuất bản<br /> Lý luận chính trị,2016, trang 143<br /> <br /> 125<br /> <br /> Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật<br /> <br /> sự tham gia của các yếu tố như: trình độ học<br /> vấn, vốn ngôn từ, đặc điểm môi trường địa<br /> lý... của các đối tượng giao tiếp. Nhưng văn<br /> hóa có một vai trò mà các yếu tố khác không<br /> thể thay thế được ở chỗ văn hóa là một điều<br /> kiện tiên quyết để nhận diện một dân tộc, một<br /> quốc gia. Sự tác động của các yếu tố văn hóa<br /> truyền thống vào giao tiếp hành chính chủ yếu<br /> thể hiện ở các góc độ sau:<br /> Thứ nhất, văn hóa truyền thống tác động<br /> đến giao tiếp hành chính văn phòngthể hiện<br /> qua cách xưng hô<br /> Xưng hô là cách gọi và xưng mình. Trong<br /> văn hóa truyền thống của người Việt Nam<br /> xưng hô bao giờ cũng thể hiện trật tự thứ bậc<br /> rõ ràng. Thứ tự này dựa trên cơ sở độ tuổi,<br /> giới tính hoặc là quan hệ huyết thống... Chính<br /> vì vậy, trong giao tiếp ứng xử, người Việt rất<br /> coi trọng trật tự trên dưới. Cách ứng xử dựa<br /> trên quan niệm đạo đức và niềm tin vào phúc<br /> đức. Trật tự trên dưới thể hiện mối quan hệ<br /> cha - con, vợ - chồng, anh - em họ hàng. Điều<br /> này dẫn đến cách ứng xử, xưng hô của người<br /> Việt phong phú phức tạp có xu hướng “gia<br /> đình hóa”. Đồng thời, văn hóa truyền thống<br /> cho thấy người Việt rất coi trọng tình cảm,<br /> thường lấy tình cảm làm chuẩn mực ứng xử,<br /> “nặng tình mà nhẹ lý”. Do phải đấu tranh với<br /> thiên nhiên khắc khiệt, với giặc ngoại xâm<br /> trong nhiều thế kỷ vì sự sinh tồn, người Việt<br /> có truyền thống gắn bó, yêu thương, giúp đỡ<br /> lẫn nhau. Vì thế, người Việt rất coi trọng quan<br /> hệ tình cảm, xem tình cảm là cơ sở để xử lý<br /> các vấn đề nảy sinh trong đời sống cộng đồng.1<br /> Có thể nói hệ thống xưng hô trong cách ứng<br /> xử này đã tồn tại suốt chiều dài của lịch sử<br /> của đất nước. Nó gắn bó với mỗi người Việt<br /> Nam như chính máu thịt của mình và nó cũng<br /> tác động vào mọi mặt hoạt động của đời sống<br /> xã hội. Trong quá trình tác động đó văn hóa<br /> truyền thống đã rất thành công khi thâm nhập<br /> vào môi trường giao tiếp hành chính. Tuy<br /> nhiên, sự sự thành công ấy không phải trên cơ<br /> sở áp đặt khuôn mẫu mà có sự phù hợp, thích<br /> ứng linh hoạt trong từng môi trường cụ thể.<br /> Thông thường trong môi trường làm việc<br /> tại các cơ quan thì cách xưng hô giữa thủ<br /> trưởng với nhân viên và nhân viên với nhân<br /> <br /> viên đều sử dụng hệ thống ngôn từ xưng hô<br /> trong văn hóa giao tiếp cổ truyền của người<br /> Việt Nam; thể hiện tính tôn ti trật tự kỹ lưỡng<br /> về độ tuổi, về sự tôn trọng. Trong thực tế cho<br /> thấy cách xưng hô trong văn bản và cách xưng<br /> hô “mặt đối mặt” còn có độ vênh nhất định,<br /> không trùng khớp với nhau. Biểu hiện cụ thể<br /> là trong văn bản khi phải gọi đối tượng giao<br /> tiếp tùy ý theo giới tính có thể gọi là ông hoặc<br /> bà trong khi trong giao tiếp mặt đối mặt (hoặc<br /> là qua điện thoại) thì không sử dụng các đại<br /> từ mà chỉ dùng các danh từ thân mật hóa coi<br /> mọi người trong văn phòng như bà con ruột<br /> thịt. Trong khi chấp nhận lối xưng hô ông (bà)<br /> trong văn bản thì người Việt Nam lại chưa<br /> quen, đúng hơn là không mặn mà với cách<br /> xưng hô theo lối ông (bà) khi giao tiếp trực<br /> diện với nhau. Điều này xuất phát từ chính<br /> tâm lý, thái độ giao tiếp của người Việt.<br /> Dưới ảnh hưởng của văn hóa truyền thống<br /> người Việt Nam không có thói quen gọi thẳng<br /> tên đối tượng giao tiếp, vì như vậy sẽ bị xem<br /> là thiếu lịch sự, thiếu tôn trọng người khác. Ví<br /> dụ một nhân viên có thể gọi thủ trưởng là anh<br /> X. Cách xưng hô trong văn phòng hành chính<br /> chủ yếu thực hành theo cách hoặc đại từ nhân<br /> xưng hoặc danh từ chỉ quan hệ thân mật “+”<br /> tên người giao tiếp.<br /> Thứ hai, văn hóa truyền thống tác động<br /> đến giao tiếp hành chính văn phòng qua<br /> cách thể hiện tâm lý, thái độ ứng xử<br /> Người Việt có tính cấu kết cộng đồng<br /> rất cao, thể hiện niềm tin vào làng xóm quê<br /> hương, tình làng nghĩa xóm, “tối lửa tắt đèn<br /> có nhau”. Người Việt thích lối giao tiếp tế nhị,<br /> giữ gìn ý tứ và coi trọng sự hòa thuận. Trong<br /> giao tiếp, người Việt còn rụt rè, dè dặt, đặc<br /> biệt là ở các môi trường không quen thuộc.<br /> Người Việt thích giao tiếp nhưng họ chỉ cảm<br /> thấy tự nhiên, thoải mái trong cộng đồng quen<br /> thuộc, còn khi trước mặt là người lạ hoặc chưa<br /> thật sự quen biết thì thường ngại tiếp xúc, gặp<br /> gỡ. Do coi trọng sự hòa thuận và quan niệm<br /> “sự thật mất lòng” cho nên trong giao tiếp,<br /> người Việt thường rất ý tứ, tế nhị, cân nhắc<br /> lấy từng lời từng ý, ít khi họ nói thẳng vào<br /> vấn đề, đặc biệt là các vấn đề “tế nhị”. Đồng<br /> thời, cũng do xuất phát từ tâm lý cộng đồng<br /> làng xã, người Việt rất thích quây quần hay<br /> <br /> 1 Trần Ngọc Thêm, Tìm về bản sắc văn hóa Việt Nam, NXB<br /> TPHCM, 1997<br /> <br /> 126<br /> <br /> Ảnh hưởng của văn hóa . . .<br /> <br /> gặp gỡ, thăm viếng nhau. Dù ở miền Bắc hay<br /> miền Nam, ở đồng bằng hay miền núi, người<br /> Việt đều quan niệm rằng sống cùng nhau thì<br /> phải yêu thương đùm bọc, vui buồn cùng chia<br /> sẻ. Người việt thường quan tâm hỏi han tìm<br /> hiểu hoàn cảnh của nhau chẳng hạn quê quán,<br /> nghề nghiệp, gia đình, bố mẹ, con cái... Điều<br /> đó cho thấy trong văn hóa truyền thống Người<br /> Việt thích giao tiếp và ưa tìm hiểu, đánh giá<br /> đối tượng giao tiếp1. Chính nét văn hóa này<br /> đã được tác động mạnh mẽ đến giao tiếp hành<br /> chính văn phòng, làm nảy sinh một đặc tính<br /> tâm lý trong giao tiếp hành chính văn phòng<br /> của công chức là vừa thích giao tiếp lại vừa<br /> rụt rè trong giao tiếp. Thích giao tiếp có thể do<br /> động cơ thăng tiến hoặc có thể là do cá nhân<br /> đã quen với môi trường hoạt động hoặc để tìm<br /> kiếm cơ hội hợp tác. Còn rụt rè trong trong<br /> tiếp có thể khởi nguồn từ những yếu kém về<br /> chuyên môn, tự ti về vị trí nghề nghiệp hoặc<br /> là ở một môi trường chưa quen biết... Một<br /> trong những tâm lý, thái độ trong giao tiếp<br /> hành chính văn phòng của người Việt Nam<br /> là sự cả nể, tế nhị, luôn chủ động “dĩ hòa vi<br /> quý”, thích lối mở đầu giao tiếp dài dòng, kiểu<br /> “vòng vo tam quốc”cố tránh mở đầu theo lối<br /> trực diện. Hơn nữa, trong giao tiếp hành chính<br /> văn phòng các đối tượng giao tiếp luôn có thái<br /> độ cân nhắc kỹ lưỡng khi xuất ngôn, quyết<br /> định vấn đề.<br /> Bên cạnh đó trong văn hóa truyền thống<br /> của người Việt Nam có một nguyên tắc rất tối<br /> quan trọng là phải luôn tôn trọng đối tượng<br /> giao tiếp. Nguyên tắc này cũng đã có một chỗ<br /> đứng vững chắc trong giao tiếp hành chính<br /> văn phòng. Vì thế trở lại vấn đề xưng hô với<br /> lối sử dụng đại từ nhân xưng ông - bà như<br /> đã trình bày ở phần trên, chính là tuân theo<br /> nguyên tắc tôn trọng này. Theo ấn tượng tâm<br /> lý của người Việt Nam, thì đại từ ông - bà, khi<br /> đã dùng để xưng hô kết hợp với khẩu khí kém<br /> thiện chí (hoặc không kèm theo) thì đó có<br /> thể là biểu hiện của sự coi thường, một điều<br /> khó chấp nhận, nó chỉ được dùng khi diễn ra<br /> xung đột hoặc tượng trưng cho sự xung đột<br /> trong quan hệ. Điều này đã đi vào tiềm thức<br /> của người Việt dường như khó xóa bỏ được.<br /> Tính cộng đồng trong văn hóa Việt Nam đã<br /> <br /> làm nảy nở tâm lý mong muốn cộng tác cũng<br /> như cần có sự đồng cảm trong giao tiếp hành<br /> chính văn phòng trong các cơ quan, tổ chức.<br /> 3. KẾT LUẬN<br /> Văn hóa truyền thống luôn giữ vai trò là<br /> nền tảng cho mỗi một quốc gia, dựa vào đó<br /> người ta phân biệt được nền văn hóa nước này<br /> với nước khác. Do đó điều mà không thể phủ<br /> nhận là văn hóa truyền thống đã tác động khá<br /> sâu sắc đến giao tiếp hành chính văn phòng<br /> cả trên hai phương diện ưu điểm và hạn chế.<br /> Sự tác động của văn hóa truyền thống dẫn<br /> đến cách xưng hô, thái độ, cử chỉ trong giao<br /> tiếp hành chính đã tạo nên bản sắc của các tổ<br /> chức, là dấu hiệu để nhận diện và phân biệt<br /> các cơ quan Nhà nước với các cơ quan của<br /> các nước khác. Qua cách nhận diện đó, vai trò<br /> của văn hóa truyền thống lại thực sự có ảnh<br /> hưởng nổi bật. Trong quá trình tác động của<br /> văn hóa truyền thống đến giao tiếp hành chính<br /> văn phòng thì sự chuyển hóa của một loạt các<br /> ngôn từ xưng hô dùng trong quan hệ thân<br /> tộc, gia đình đã tạo ra những tác dụng tích<br /> cực không thể phủ nhận. Đó là việc phi hành<br /> chính hóa mối quan hệ, tạo nên mối quan hệ<br /> gần gũi thân ái hơn giữa các thành viên trong<br /> văn phòng, tăng cường sự ổn định, trật tự,<br /> đoàn kết nhất trí nội bộ, tạo nên được sự phối<br /> hợp trong quá trình giải quyết công việc thuận<br /> lợi và đạt kết qủa tốt. Nói cách khác, nó đem<br /> lại sự cộng tác và cộng cảm trong công việc<br /> một cách bền vững cấu kết. Với sự ảnh hưởng<br /> của văn hóa, xưng hô, tâm lý giao tiếp hành<br /> chính văn phòng của cán bộ, công chức, viên<br /> chức luôn tạo ra những ấn tượng tốt đẹp với<br /> đối tượng giao tiếp, tạo ra nét đặc sắc trong<br /> phong cách giao tiếp của người công chức<br /> Việt Nam.Nét đẹp này cần được phát huy trên<br /> tình thần kết hợp giữa truyền thống và hiện<br /> đại trong nền văn hóa Việt.<br /> Bên cạnh những ưu điểm trên thì sự tác<br /> động của văn hóa giao tiếp truyền thống đã<br /> để lại những hạn chế nhất định. Có thể nói<br /> cách xưng hô và tâm lý giao tiếp hành chính<br /> văn phòng rất dễ tạo nên sự trì trệ, những ảnh<br /> hưởng tiêu cực, sự tùy tiện có thể làm mờ đi<br /> sự khách quan, nhất là trong điều kiện chúng<br /> ta đang xây dựng một nhà nước pháp quyền.<br /> Chính các yếu tố văn hóa truyền thống cũng<br /> <br /> 1 Trần Ngọc Thêm, Tìm về bản sắc văn hóa Việt Nam, NXB<br /> TPHCM, 1997<br /> <br /> 127<br /> <br />