Áp dụng phương pháp tự học theo Mô đun trong dạy học môn Hóa học hữu cơ

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 4(29) - Thaùng 6/2015<br /> <br /> <br /> <br /> Áp dụng phương pháp tự học theo Mô đun trong<br /> dạy học môn Hóa học hữu cơ<br /> Methods of self – Study with Modules apply in teaching the organic chemistry<br /> <br /> ThS. Vương Cẩm Hương<br /> Trường Đại học Phạm Văn Đồng<br /> <br /> M.A. Vuong Cam Huong<br /> Pham Van Dong University<br /> <br /> <br /> Tóm tắt<br /> Bài viết này giới thiệu một cách tiếp cận dạy học đại học thông qua phương pháp tự học theo mô đun.<br /> Phương pháp này tương đối mới mẻ đối với sinh viên song nó phù hợp với việc dạy và học theo hình<br /> thức tín chỉ, đặc biệt trong Hoá học hữu cơ - ngành học gần gũi với thực tiễn và đời sống.<br /> Từ khóa: phương pháp tự học, tự học theo mô đun.<br /> Abstract<br /> This paper introduces a college teaching approach which is studied with self – study and self – reseach<br /> in modules. This method is quite new to students, but it is suitable for the teaching and learning in the<br /> form of credits, especially in The organic chemistry - a field of study which is close to reality and life.<br /> Keywords: methods of self-study, self-study with modules.<br /> <br /> <br /> 1. Mở đầu 2. Lý thuyết về dạy học bằng<br /> Chuyển đổi phương thức đào tạo từ phương pháp tự học theo mô đun<br /> niên chế sang học chế tín chỉ là bước Mô đun dạy học là một đơn vị, một<br /> chuyển tất yếu khách quan của hệ thống chương trình dạy học tương đối độc lập,<br /> giáo dục đào tạo đại học của Việt Nam được cấu trúc một cách đặc biệt nhằm phục<br /> theo xu thế hội nhập khu vực và quốc tế. vụ cho người học, nó chứa đựng cả mục<br /> Đào tạo đại học theo học chế tín chỉ dựa tiêu, nội dung, phương pháp dạy học và hệ<br /> trên sự phân chia chương trình học tập thống công cụ đánh giá kết quả học tập,<br /> thành các mô đun có thể đo lường, tích luỹ chúng gắn bó chặt chẽ với nhau thành một<br /> và lắp ghép được để tiến tới hệ thống văn thể hoàn chỉnh.<br /> bằng theo các tiêu thức tổ hợp nhất định, Nội dung chính của phương pháp dạy<br /> được thống nhất và công nhận rộng rãi học theo mô đun là nhờ các mô đun học mà<br /> thông qua hoạt động quản lý giáo dục đào sinh viên được dẫn dắt từng bước để đạt tới<br /> tạo ở những thời gian và địa điểm khác mục tiêu dạy học. Nhờ nội dung dạy học<br /> nhau. Đổi mới phương thức đào tạo đồng được phân nhỏ ra từng phần, nhờ hệ thống<br /> nghĩa với việc phải đổi mới cách dạy học mục tiêu chuyên biệt và hệ thống test, sinh<br /> cho phù hợp. Trong phạm vi bài viết này viên có thể tự học và kiểm tra mức độ nắm<br /> chúng tôi sẽ trình bày phương pháp tự học vững kiến thức, kỹ năng và thái độ trong<br /> có hướng dẫn theo mô đun. từng tiểu mô đun. Bằng cách này họ có thể<br /> <br /> 101<br /> tự học theo nhịp độ riêng. tập; test trung gian.<br /> Theo l.D’Hainaut, một mô đun dạy Hệ ra của mô đun gồm: một bản tổng<br /> học gồm ba bộ phận hợp thành chủ yếu: kết chung; một test kết thúc; hệ thống chỉ<br /> Hệ vào. dẫn để tiếp tục học tập tuỳ theo kết quả tự<br /> Thân mô đun. học mô đun của người học. Nếu người học<br /> Hệ ra. đã đạt được tất cả các mục tiêu của mô đun<br /> Ba bộ phận này là một chỉnh thể thống thì chuyển sang mô đun tiếp theo. Nếu<br /> nhất. Đó là sự văn bản hoá nội dung và không qua được phần lớn các test kết thúc<br /> phương pháp dạy học: thì cần phải học lại mô đun hoặc khi thực<br /> HÖ vào Thân mô ®un HÖ ra hiện test kết thúc còn có những thiếu sót thì<br /> Hệ vào của mô đun gồm: Tên gọi hay chỉ học lại những mô đun cần thiết chưa<br /> tiêu đề của mô đun; giới thiệu vị trí, tầm đạt hoặc mô đun bổ trợ.<br /> quan trọng và lợi ích của việc học theo mô Thông thường để việc dạy học theo<br /> đun; nêu rõ các kiến thức, kỹ năng cần có mô đun được thuận lợi cần phải có một số<br /> trước; hệ thống các mục tiêu của mô đun; công cụ kèm theo như:<br /> test vào mô đun. - Những bản hướng dẫn cho giảng viên<br /> Thân mô đun: Là bộ phận chủ yếu của (hướng dẫn giảng dạy), cho sinh viên (hướng<br /> mô đun. Nó chứa đựng đầy đủ nội dung dẫn học tập), hoặc kết hợp cả hai bản hướng<br /> dạy học được trình bày theo một cấu trúc dẫn trên (bản hướng dẫn dạy học).<br /> rất rõ ràng kèm theo những hướng dẫn cần - Giáo trình và các tài liệu tham khảo<br /> thiết về phương pháp học tập giúp cho – tài liệu chứa đựng những thông tin cần<br /> người học tự chiếm lĩnh được nội dung và thiết ứng với các dạng hoạt động học tập<br /> hình thành được phương pháp tự học. Thân khác nhau.<br /> mô đun gồm một loạt những tiểu mô đun - Hệ thống test: để điều khiển quá<br /> kế tiếp nhau. Mỗi tiểu mô đun gồm ba trình dạy học đảm bảo mối liên hệ ngược<br /> phần: phần mở đầu (giống hệ vào của mô bên trong và bên ngoài.<br /> đun); phần nội dung và phương pháp học<br /> <br /> Phương pháp tự học theo mô đun được thể hiện qua sơ đồ sau::<br /> <br /> Gi¬Ý thiÖu c¸ch dïng m« ®un<br /> <br /> <br /> Sinh viªn nghiªn cøu m« ®un thø nhÊt<br /> ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®· ®Ò ra<br /> <br /> <br /> Sinh viªn tù häc tËp theo nhÞp ®é riªng Gi¶ng viªn gióp ®ì<br /> khi cÇn thiÕt<br /> <br /> <br /> Sinh viªn tù ®¸nh gi¸ b»ng c¸c test trung gian<br /> <br /> <br /> <br /> Gi¶ng viªn ®¸nh gi¸ b»ng c¸c test kÕt thóc<br /> <br /> <br /> Kh«ng ®¹t §¹t Nghiªn cøu m« ®un<br /> tiÕp theo<br /> <br /> <br /> 102<br />  3. Áp dụng phương pháp tự học theo sánh, nhận biết.<br /> mô đun trong dạy học hóa học hữu cơ - Thành thạo trong việc viết các<br /> Sinh viên được cung cấp đề cương chi phương trình phản ứng, cơ chế phản ứng.<br /> tiết học phần môn học, trong đó có mã số - Giải các bài tập.<br /> học phần, thời gian cụ thể từng chương, II. Nội dung, tài liệu tự học<br /> mục tiêu học phần, mục tiêu mỗi chương; 1. Tài liệu chính: Trần Quốc Sơn,<br /> tài liệu tham khảo… Đặng Văn Liếu. Giáo trình cơ sở hoá học<br /> Coi chương Hiđrocacbon thơm là một hữu cơ, tập 1, NXB đại học Sư phạm, 2005.<br /> mô đun ký hiệu HR, thời gian 6 tiết (4,2) và 2. Tài liệu tham khảo:<br /> trong mô đun này chia ra ba tiểu mô đun: - Nguyễn Hữu Đĩnh, Đỗ Đình Rãng.<br /> Tiểu mô đun 1: Benzen và các đồng Hoá học hữu cơ 1, NXB Giáo dục, 2003.<br /> đẳng của benzen.- mã số 01 - Nguyễn Văn Tòng, Bài tập hoá học<br /> Tiểu mô đun 2: Các aren khác.- mã số 02 hữu cơ, NXB đại học Sư phạm, 2000.<br /> Tiểu mô đun 3: Hợp chất thơm không 3. Nội dung cần nghiên cứu:<br /> chứa vòng benzen.- mã số 03 a. Cấu trúc phân tử benzen:<br /> Một số câu hỏi tự kiểm tra trước khi - Cấu trúc phân tử benzen theo<br /> nghiên cứu mô đun HR (đầu vào) : Kekule, nhận xét.<br /> Câu 1. a, Chứng minh công thức - Công thức cấu tạo của benzen theo<br /> chung của dãy đồng đẳng của benzen là phương pháp Olbitan phân tử<br /> CnH2n-6 (n≥6 ). - Chứng minh công thức chung của<br /> b, Viết công thức cấu tạo của các đồng dãy đồng đẳng của benzen là CnH2n-6 (n≥6).<br /> phân loại benzen có công thức phân tử b. Đồng phân và danh pháp:<br /> C9H12 và gọi tên chúng theo danh pháo - Viết công thức cấu tạo của các đồng<br /> thường và danh pháp IUPAC. phân loại benzen có công thức phân tử<br /> Câu 2. Từ các chất vô cơ cần thiết hãy C9H12 và gọi tên chúng theo danh pháo<br /> điều chế: thường và danh pháp IUPAC.<br /> a, Toluen - Các đồng đẳng của benzen có thể có<br /> b, p-clonitrobenzen đồng phân cấu hình không? Tại sao? Cho<br /> c, 1,3,5-trimetyl benzen ví dụ minh hoạ.<br /> Câu 3. Bằng phương pháp hoá học hãy c. Tính chất vật lý: Độ tan, nhiệt độ sôi,<br /> phân biệt: phổ tử ngoại, phổ hồng ngoại, phổ công<br /> a, Etylbenzen và stiren hưởng từ proton của benzen và đồng đẳng.<br /> b, Stiren và phenylaxetilen d. Tính chất hoá học:<br /> c, Benzen và toluen - Từ cấu trúc phân tử hãy cho biết khả<br /> Tiểu mô đun 1: Benzen và các đồng năng phản ứng hoá học của benzen.<br /> đẳng của benzen.- mã số 01 - Cơ chế phản ứng SE : halogen hoá,<br /> Thời gian tự nghiên cứu: Không qui định ankyl hoá, axyl hoá, nitro hoá, sunfo hoá.<br /> Thời gian thảo luận: 3 tiết (2,1) So sánh và nhận xét.<br /> I. Mục đích, yêu cầu - Quy luật thế khi vòng benzen đã<br /> 1, Kiến thức: chứa nhóm thế.<br /> Sinh viên nắm được đồng phân, danh - Phản ứng oxi hoá.<br /> pháp; tính chất vật lý, hoá học; phương - So sánh cấu tạo và tính chất hoá học đặc<br /> pháp điều chế và ứng dụng của benzen và trưng của aren với các hiđrocacbon đã học.<br /> đồng đẳng; cơ chế SE. Căn cứ vào nội dung hướng dẫn tài<br /> 2, Kỹ năng: liệu tự học của sinh viên. Giảng viên<br /> - Rèn luyện kỹ năng phân tích, so hướng dẫn sinh viên thảo luận theo các câu<br /> <br /> 103<br /> hỏi và bài tập mà họ đã được chuẩn bị ở Hóa học, mặc dù việc thiết kế các mô đun<br /> nhà. Sau đó bổ sung, chính xác hoá những dạy học đòi hỏi phải đầu tư khá nhiều thời<br /> kiến thức cần nắm. gian và công sức nhưng cho kết quả rất tích<br /> Câu hỏi tự kiểm tra sau khi nghiên cực qua các bài kiểm tra đạt kết quả tốt của<br /> cứu tiểu mô đun 1 (đầu ra): sinh viên.<br /> Cung cấp cho sinh viên khoảng 10 câu - Nhiều giáo viên xác nhận lợi ích<br /> hỏi và bài tập dưới dạng tự luận và trắc thiết thực của phương pháp tự học theo mô<br /> nghiệm khách quan để họ tự đánh giá kết đun và đề nghị nên áp dụng rộng rãi hơn<br /> quả học tập ở tiểu mô đun 1. Nếu đạt sinh trong dạy học các học phần khác.<br /> viên sẽ được nghiên cứu tiếp tiểu mô đun 2, 5. Kết luận<br /> 3, nếu không phải quay lại tiểu mô đun 1. Từ những kết quả áp dụng thực<br /> Cách xây dựng tiểu mô đun 2, 3 cũng nghiệm trên, chúng tôi nhận thấy rằng một<br /> làm tương tự như tiểu mô đun 1. trong những định hướng đổi mới phương<br /> Sau khi sinh viên đạt cả 3 tiểu mô đun pháp dạy học là tăng cường khả năng tự<br /> (mô đun HR) sẽ được tham gia làm bài kiểm học, tự nghiên cứu của sinh viên. Việc<br /> tra trên lớp thời gian từ 90 đến 120 phút. nghiên cứu thiết kế và sử dụng một cách<br /> 4. Một số kết quả bước đầu thực hợp lý các tài liệu tự học có hướng dẫn<br /> nghiệm ở Trường Đại học Phạm Văn theo mô đun sẽ góp phần đáng kể vào việc<br /> Đồng - Quảng Ngãi nâng cao chất lượng học tập của sinh viên,<br /> Chúng tôi đã áp dụng phương pháp tự góp phần vào công cuộc đổi mới phương<br /> học theo mô đun trong dạy học Hóa học ở pháp dạy học.<br /> môn Hóa học hữu cơ 1, 2, 3 tại khoa Cơ<br /> bản, Trường Đại học Phạm Văn Đồng, tỉnh TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> Quảng Ngãi. Kết quả thực nghiệm cho thấy:<br /> a, Đối với sinh viên: 1. Nguyễn Cương, Nguyễn Mạnh Dung, Nguyễn<br /> - Sinh viên chủ động, tích cực, nâng Thị Sửu (2000), Phương pháp dạy học hoá<br /> cao được kỹ năng tự đọc, phân tích, so học , tập I, Nxb Giáo dục.<br /> sánh và giải thích... 2. Nguyễn Hữu Đĩnh, Đỗ Đình Rãng (2003),<br /> - Kích thích sự tìm tòi, tra cứu, tham Hoá học hữu cơ 1, Nxb Giáo dục.<br /> khảo các tài liệu trong sách, thự viện và các 3. Trần Quốc Sơn, Đặng Văn Liếu (2005), Giáo<br /> phương tiện thông tin để trả lời câu hỏi đặt trình cơ sở hoá học hữu cơ, tập 1, Nxb Đại<br /> học Sư phạm.<br /> ra trong tiểu mô đun.<br /> b, Đối với giáo viên 4. Nguyễn Hữu Đĩnh (Chủ biên), Đặng Đình<br /> - Các giáo viên dạy môn Hóa học rất Bạch, Lê Thị Anh Đào, Phạm Hữu Điển,<br /> Phạm Văn Hoan (2008), Bài tập hoá học hữu<br /> quan tâm và hứng thú áp dụng phương cơ, Nxb Giáo dục, 2008.<br /> pháp tự học theo mô đun trong dạy học<br /> <br /> <br /> <br /> Ngày nhận bài: 25/3/2015 Biên tập xong: 20/6/2015 Duyệt đăng: 25/6/2015<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 104<br />