Bài giảng Chương 7: Chỉ số

4/26/2014<br /> <br /> CHƯƠNG 7: CHỈ SỐ<br /> 1. Khái niệm và phân loại chỉ số<br /> <br /> 1. Khái niệm và phân loại chỉ số<br /> 1.1. Khái niệm<br /> <br /> 2. Phương pháp tính chỉ số<br /> <br /> CS trong thống kê là chỉ tiêu tương đối biểu hiện quan hệ<br /> so sánh giữa hai mức độ nào đó của một HT KT-XH<br /> <br /> 3. Hệ thống chỉ số<br /> <br /> Ví dụ: GDP tỉnh Đồng Nai năm 2008 là 35.090 tỷ đồng,<br /> năm 2009 là 38.390 tỷ đồng<br /> <br /> 4. Vận dụng PP chỉ số để phân tích biến động<br /> của chỉ tiêu BQ và tổng lượng biến tiêu thức<br /> <br /> So sánh GDP năm 2009 với năm 2008 ta được chỉ số<br /> GDP là 1,093 lần tương đương 109,30%<br /> <br /> 1. Khái niệm và phân loại chỉ số<br /> <br /> 1. Khái niệm và phân loại chỉ số<br /> <br /> Phân biệt chỉ số với các số tương đối<br /> <br /> 1.2. Đặc điểm của phương pháp chỉ số<br /> <br /> Số tương đối động thái, số tương đối kế hoạch và số tương<br /> đối không gian là chỉ số<br /> <br /> Giá bán<br /> (1.000 đồng)<br /> <br /> Khối lượng hàng hóa<br /> tiêu thụ<br /> <br /> Vì nó không thể hiện mối quan hệ so sánh giữa hai mức độ<br /> của cùng một hiện tượng kinh tế.<br /> <br /> Tên hàng<br /> <br /> Đơn vị<br /> tính<br /> <br /> Kỳ gốc<br /> <br /> Kỳ NC<br /> <br /> Kỳ gốc<br /> <br /> Kỳ NC<br /> <br /> A<br /> <br /> Kg<br /> <br /> 10<br /> <br /> 12<br /> <br /> 2.000<br /> <br /> 3.000<br /> <br /> B<br /> <br /> Mét<br /> <br /> 8<br /> <br /> 10,4<br /> <br /> 4.000<br /> <br /> 4.400<br /> <br /> C<br /> <br /> Số tương đối kết cấu, số tương đối cường độ không phải là<br /> chỉ số. Vì sao?<br /> <br /> Cái<br /> <br /> 6<br /> <br /> 5,4<br /> <br /> 10.000<br /> <br /> 12.000<br /> <br /> 1. Khái niệm và phân loại chỉ số<br /> <br /> 2. Phương pháp tính chỉ số<br /> <br /> 1.2. Đặc điểm của phương pháp chỉ số<br /> <br /> 2.1. Tính chỉ số cá thể<br /> <br /> Khi nghiên cứu biến động về khối lượng HH tiêu thụ (A, B,<br /> C), chúng ta không thể trực tiếp cộng (kg + mét + cái) được<br /> với nhau.<br /> <br /> Tương tự như tính số tương đối động thái, kế hoạch, không<br /> gian<br /> <br /> Phương pháp chỉ số giúp ta cộng chúng được với nhau<br /> thông qua việc tính giá trị khối lượng hàng hóa (doanh thu).<br /> <br /> ip =<br /> <br /> Chênh lệch tuyệt đối<br /> <br /> ( P1 - P0 )<br /> <br /> Doanh thu = giá bán HH x khối lượng HH<br /> So sánh doanh thu nhưng lại nghiên cứu sự biến động của<br /> khối lượng HH, phương pháp chỉ số phải cố định nhân tố<br /> giá bán HH.<br /> <br /> P1<br /> P0<br /> <br /> Công thức<br /> <br /> iq =<br /> <br /> Q1<br /> Q0<br /> <br /> (Q1 - Q 0 )<br /> <br /> 1<br /> <br /> 4/26/2014<br /> <br /> Tên hàng<br /> <br /> Đơn vi tính<br /> <br /> Giá bán lẻ<br /> (1.000 đồng)<br /> <br /> Khối lượng hàng hóa<br /> tiêu thụ<br /> <br /> Kỳ gốc<br /> <br /> Kỳ NC<br /> <br /> Kỳ gốc<br /> <br /> 2. Phương pháp tính chỉ số<br /> <br /> Kỳ NC<br /> <br /> A<br /> <br /> Kg<br /> <br /> 10<br /> <br /> 12<br /> <br /> 2.000<br /> <br /> 3.000<br /> <br /> B<br /> <br /> Mét<br /> <br /> 8<br /> <br /> 10,4<br /> <br /> 4.000<br /> <br /> 4.400<br /> <br /> C<br /> <br /> Cái<br /> <br /> 6<br /> <br /> 5,4<br /> <br /> 10.000<br /> <br /> 12.000<br /> <br /> i pA =<br /> <br /> 12<br /> = 1,2 Þ 120%<br /> 10<br /> <br /> 2.2. Tính chỉ số chung<br /> 2.2.1. Chỉ số phát triển (CS liên hợp, bình quân)<br /> 2.2.2. Chỉ số không gian<br /> <br /> P - P0 = 12 -10 = 2<br /> 1<br /> <br /> 2.2.3. Chỉ số kế hoạch<br /> <br /> Giá bán mặt hàng A kỳ NC so với kỳ gốc tăng 20% tương<br /> ứng với tăng 2 ngàn đồng/kg<br /> Tương tự tính chỉ số giá của mặt hàng B, C và chỉ số lượng<br /> hàng hóa tiêu thụ của mặt hàng A, B, C<br /> <br /> 2.2.1. Chỉ số phát triển<br /> <br /> 2.2.1. Chỉ số phát triển<br /> <br /> Chỉ số liên hợp: được tính bằng phương pháp tổng hợp từ<br /> các mức độ, phần tử, yếu tố hợp thành tổng thể chung<br /> <br /> a1. Tính chỉ số liên hợp về giá cả<br /> <br /> Tên hàng<br /> <br /> Giá bán<br /> (1.000 đồng)<br /> <br /> Đơn vi tính<br /> <br /> Kỳ gốc<br /> <br /> Khối lượng hàng hóa<br /> tiêu thụ<br /> <br /> Kỳ NC<br /> <br /> Kỳ gốc<br /> <br /> Công thức tổng quát<br /> <br /> Ip =<br /> <br /> Kg<br /> <br /> 10<br /> <br /> 12<br /> <br /> 2.000<br /> <br /> 3.000<br /> <br /> B<br /> <br /> Mét<br /> <br /> 8<br /> <br /> 10,4<br /> <br /> 4.000<br /> <br /> 4.400<br /> <br /> C<br /> <br /> Cái<br /> <br /> 6<br /> <br /> 5,4<br /> <br /> 10.000<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> Kỳ NC<br /> <br /> A<br /> <br /> åpq<br /> åp q<br /> <br /> 12.000<br /> <br /> 2.2.1. Chỉ số phát triển<br /> <br /> 2.2.1. Chỉ số phát triển<br /> <br /> a1. Tính chỉ số liên hợp về giá cả<br /> Nếu chọn quyền số (q) ở kỳ nghiên cứu<br /> <br /> Công thức<br /> <br /> Ip =<br /> <br /> åpq<br /> åp q<br /> <br /> 1 1<br /> 0 1<br /> <br /> Mức chênh lệch tuyệt đối<br /> <br /> Ip:<br /> chỉ số chung về giá<br /> p1, p0: giá bán tại kỳ NC, kỳ gốc<br /> q:<br /> khối lượng HH tiêu thụ<br /> <br /> Dpq( p) = å p1q1 - å p0 q1<br /> <br /> Ip =<br /> <br /> å<br /> å<br /> <br /> p1 q 1<br /> p 0 q1<br /> <br /> =<br /> <br /> 12 ´ 3 . 000 + 10 , 4 ´ 4 . 400 + 5 , 4 ´ 12 . 000<br /> 146 . 560<br /> =<br /> = 1, 068<br /> 10 ´ 3 . 000 + 8 ´ 4 . 400 + 6 ´ 12 . 000<br /> 137 . 200<br /> <br /> Dpq( p) = å p1q1 - å p0q1 = 146.560 - 137.200 = 9.360<br /> Giá bán của các mặt hàng kỳ NC so với kỳ gốc tăng 0,068<br /> lần hay 6,8% làm cho doang thu tăng 9.360 ngàn đồng.<br /> Đây là số tiền thực tế mà người mua hàng ở kỳ NC phải trả<br /> thêm do giá cả nói chung đã tăng cao hơn kỳ gốc<br /> <br /> 2<br /> <br /> 4/26/2014<br /> <br /> 2.2.1. Chỉ số phát triển<br /> <br /> 2.2.1. Chỉ số phát triển<br /> <br /> a2. Tính chỉ số liên hợp về khối lượng lượng HH tiêu thụ<br /> <br /> a2. Tính chỉ số liên hợp về khối lượng HH tiêu thụ<br /> <br /> Công thức tổng quát<br /> <br /> Iq<br /> <br /> åq p<br /> =<br /> åq p<br /> <br /> Nếu chọn quyền số (p) ở kỳ gốc<br /> <br /> 1<br /> 0<br /> <br /> Công thức<br /> <br /> Iq =<br /> <br /> åq p<br /> åq p<br /> <br /> 1 0<br /> 0<br /> <br /> Iq:<br /> chỉ số chung về khối lượng HH<br /> q1, q0: khối lượng HH kỳ NC, kỳ gốc.<br /> p:<br /> giá bán HH<br /> <br /> 2.2.1. Chỉ số phát triển<br /> Iq =<br /> <br /> åq<br /> åq<br /> <br /> 1<br /> <br /> p0<br /> <br /> 0<br /> <br /> p0<br /> <br /> =<br /> <br /> 3 . 000 ´ 10 + 4 . 400 ´ 8 + 12 . 000 ´ 6 137 . 200<br /> =<br /> = 1, 225<br /> 2 . 000 ´ 10 + 4 . 000 ´ 8 + 10 . 000 ´ 6 112 . 000<br /> <br /> Dqp(q) = å q1 p0 - å q0 p0 = 137.200 - 112.000 = 25.200<br /> Khối lượng HH tiêu thụ kỳ NC cứu so với kỳ gốc tăng 0,225<br /> lần hay 22,5% làm cho doanh thu tăng lên 25.200 ngàn<br /> đồng<br /> <br /> Mức chênh lệch tuyệt đối<br /> <br /> 0<br /> <br /> Dqp (q ) = å q1 p0 - å q0 p0<br /> <br /> 2.2.1. Chỉ số phát triển<br /> Khi tính chỉ số liên hợp cần chú ý:<br /> Phải chuyển các phần tử khác nhau của hiện tượng phức<br /> tạp thành dạng đồng nhất để có thể cộng chúng lại được<br /> với nhau.<br /> Khi tính chỉ số liên hợp để nghiên cứu sự biến động của<br /> hiện tượng nào đó trong các nhân tố tham gia tính toán,<br /> phải cố định các nhân tố khác còn lại.<br /> Quyền số chọn khác nhau sẽ làm cho trị số và nội dung<br /> kinh tế của chỉ số khác nhau<br /> Chọn quyền số phải căn cứ vào mục đích nghiên cứu<br /> <br /> 2.2.1. Chỉ số phát triển<br /> Chọn quyền số của chỉ số liên hợp<br /> Đối với chỉ số của chỉ tiêu chất lượng, quyền số thường là<br /> chỉ tiêu số lượng được cố định ở kỳ báo cáo<br /> Đối với chỉ số của chỉ tiêu số lượng, quyền số thường là<br /> chỉ tiêu chất lượng được cố định ở kỳ gốc<br /> Tuy nhiên tùy theo yêu cầu nghiên cứu, dựa vào việc<br /> phân tích nội dung kinh tế mà chỉ số phản ánh, việc cố<br /> định quyền số có thể khác nhau với những trường hợp<br /> chung trên.<br /> <br /> 3. Hệ thống chỉ số<br /> 3.3. Hệ thống chỉ số các chỉ tiêu có liên hệ với nhau<br /> Các hiện tượng KT phức tạp thường bao gồm nhiều nhân tố<br /> cấu tạo nên nó, mà các nhân tố này có mối quan hệ tích số<br /> với nhau (PTKT)<br /> Doanh thu = Giá bán 1 SP x Số lượng SP tiêu thụ<br /> Tổng giá thành SP = Giá thành 1 SP x SL SP sản xuất<br /> Tổng sản lượng = NSLĐ 1 công nhân x Số công nhân<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4/26/2014<br /> <br /> 3. Hệ thống chỉ số<br /> <br /> 3.3. HTCS các chỉ tiêu có liên hệ với nhau<br /> <br /> 3.3. Hệ thống chỉ số các chỉ tiêu có liên hệ với nhau<br /> <br /> 3.3.1. HTCS phân tích sự biến động của doanh thu theo 2<br /> nhân tố là: Giá cả và lượng hàng hóa tiêu thụ<br /> <br /> Như vậy bản thân hiện tượng biến động là kết quả tổng hợp<br /> các sự biến động các nhân tố gây nên.<br /> Để thể hiện được vai trò và ảnh hưởng của từng nhân tố<br /> khác nhau đến sự biến động của hiện tượng nghiên cứu<br /> người ta sử dụng hệ thống chỉ số được xây dựng trên cơ sở<br /> các PTKT<br /> <br /> I pq = I p ´ I q<br /> <br /> åpq = åpq ´åp q<br /> åp q åp q åp q<br /> <br /> Hay<br /> <br /> 1 1<br /> <br /> 1 1<br /> <br /> 0 1<br /> <br /> 0 0<br /> <br /> 0 1<br /> <br /> 0 0<br /> <br /> Chênh lệch tuyệt đối<br /> <br /> å p q - å p q = (å p q - å p q ) + (å p q - å p q )<br /> 1 1<br /> <br /> Giá bán lẻ<br /> (1.000 đồng)<br /> <br /> Khối lượng hàng hóa<br /> tiêu thụ<br /> <br /> 0 0<br /> <br /> 1 1<br /> <br /> 0 1<br /> <br /> 0 1<br /> <br /> 0 0<br /> <br /> 3.3. HTCS các chỉ tiêu có liên hệ với nhau<br /> <br /> Tên hàng<br /> <br /> Đơn vi tính<br /> <br /> Kỳ gốc (p0)<br /> <br /> Kỳ NC (p1)<br /> <br /> Kỳ gốc (q0)<br /> <br /> Kỳ NC (q1)<br /> <br /> A<br /> <br /> Kg<br /> <br /> 10<br /> <br /> 12<br /> <br /> 2.000<br /> <br /> 3.000<br /> <br /> Kết luận:<br /> <br /> B<br /> <br /> Mét<br /> <br /> 8<br /> <br /> 10,4<br /> <br /> 4.000<br /> <br /> 4.400<br /> <br /> C<br /> <br /> Cái<br /> <br /> 6<br /> <br /> 5,4<br /> <br /> 10.000<br /> <br /> 12.000<br /> <br /> Doanh thu kỳ NC tăng so với kỳ gốc là 34.560 ngàn đồng,<br /> tốc độ tăng 30,85% là do:<br /> <br /> åpq = åpq ´åp q<br /> åp q åp q åp q<br /> 1 1<br /> <br /> 1 1<br /> <br /> 0 1<br /> <br /> 0 0<br /> <br /> 0 1<br /> <br /> 0 0<br /> <br /> Þ<br /> <br /> 146.560 146.560 137.200<br /> =<br /> ´<br /> 112.000 137.200 112.000<br /> <br /> Giá bán lẻ HH tăng 6,8% làm cho doanh thu tăng 9.360<br /> ngàn đồng<br /> Khối lượng HH tiêu thụ tăng 22,5% làm cho doanh thu<br /> tăng 25.200 ngàn đồng<br /> <br /> 1,3085 = 1,068´1,225 Û 130,85% = 106,8% ´122,5%<br /> Chênh lệch tuyệt đối<br /> 146.560 - 112.000 = (146.560 - 137.200) + (137.200 - 112.000) Û 34.560 = 9.360 + 25.200<br /> <br /> 3.3. HTCS các chỉ tiêu có liên hệ với nhau<br /> <br /> 3.3. HTCS các chỉ tiêu có liên hệ với nhau<br /> <br /> 3.3.2. HTCS phân tích sự biến động của tổng giá thành sản<br /> <br /> 3.3.3. HTCS phân tích sự biến động của tổng sản lượng<br /> <br /> phẩm theo 2 nhân tố là: Giá thành và khối lượng SP sản<br /> xuất<br /> <br /> theo 2 nhân tố là: Năng suất lao động và Số công nhân<br /> <br /> I WT = I W ´ I T<br /> <br /> I zq = I z ´ I q<br /> <br /> åz q = åz q ´ åz q<br /> åz q åz q åz q<br /> 1 1<br /> <br /> 1 1<br /> <br /> 0 1<br /> <br /> åW T = åW T ´ åW T<br /> åW T åW T åW T<br /> <br /> 0 1<br /> <br /> 0 0<br /> <br /> 0 0<br /> <br /> 1 1<br /> <br /> å z q - å z q = (å z q - å z q ) + (å z q - å z q )<br /> 1 1<br /> <br /> 0 0<br /> <br /> 1 1<br /> <br /> 0 1<br /> <br /> 0 1<br /> <br /> 0 0<br /> <br /> 1 1<br /> <br /> 0 1<br /> <br /> 0 0<br /> <br /> 0 1<br /> <br /> 0 0<br /> <br /> å W T - å W T = (å W T - å W T ) + (å W T - å W T )<br /> 1 1<br /> <br /> 0 0<br /> <br /> 1 1<br /> <br /> 0 1<br /> <br /> 0 1<br /> <br /> 0 0<br /> <br /> 4<br /> <br /> 4/26/2014<br /> <br /> 4. Vận dụng PPCS để phân tích biến động của chỉ<br /> <br /> 4. Vận dụng PPCS để phân tích biến động của chỉ<br /> <br /> 4.1. Phân tích biến động của chỉ tiêu bình quân<br /> <br /> 4.1. Phân tích biến động của chỉ tiêu bình quân<br /> <br /> tiêu bình quân và tổng lượng biến tiêu thức<br /> <br /> Chỉ tiêu bình quân biến động do ảnh hưởng của 2 nhân tố<br /> là: tiêu thức NC (X) và kết cấu tổng thể (d=f/Σf).<br /> Phân tích và đánh giá vai trò ảnh hưởng của từng nhân tố<br /> đến sự biến động chung của chỉ tiêu bình quân sẽ giúp ta<br /> đánh giá đúng đắn chất lượng công tác của đơn vị.<br /> Để giải quyết nhiệm vụ này chúng ta sử dụng phương<br /> pháp chỉ số:<br /> <br /> tiêu bình quân và tổng lượng biến tiêu thức<br /> <br /> åx f<br /> åf<br /> åx f<br /> åf<br /> <br /> 1 1<br /> <br /> I X = I X ´ Id<br /> <br /> 1<br /> <br /> Hay<br /> <br /> 0 0<br /> <br /> Viết gọn lại<br /> <br /> åxd<br /> åx d<br /> <br /> 1 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> =<br /> <br /> åxd ´ åx d<br /> åx d åx d<br /> 1 1<br /> <br /> 0 1<br /> <br /> 0 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> åx f åx f<br /> åf ´ åf<br /> =<br /> åx f åx f<br /> åf åf<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1 1<br /> <br /> 0 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0 1<br /> <br /> 0 0<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> x1<br /> x x<br /> = 1 ´ 01<br /> x0 x01 x0<br /> <br /> 4. Vận dụng PPCS để phân tích biến động của chỉ<br /> <br /> 4. Vận dụng PPCS để phân tích biến động của chỉ<br /> <br /> Trong đó:<br /> <br /> 4.1. Phân tích biến động của chỉ tiêu bình quân<br /> <br /> tiêu bình quân và tổng lượng biến tiêu thức<br /> <br /> X1 =<br /> <br /> åx f<br /> åf<br /> <br /> 1 1<br /> <br /> X0 =<br /> <br /> 1<br /> <br /> åx f<br /> åf<br /> <br /> 0 0<br /> <br /> X 01 =<br /> <br /> 0<br /> <br /> åx f<br /> åf<br /> <br /> 0 1<br /> <br /> X 1 - X 0 = (X 1 - X 01 ) + (X 01 - X 0 )<br /> <br /> Kỳ gốc<br /> <br /> Kỳ nghiên cứu<br /> <br /> TL 1 CN<br /> (1.000)<br /> <br /> Số CN<br /> (người)<br /> <br /> TL 1 CN<br /> (1.000)<br /> <br /> Số CN<br /> (người)<br /> <br /> I<br /> <br /> 520<br /> <br /> 140<br /> <br /> 640<br /> <br /> 120<br /> <br /> II<br /> <br /> 400<br /> <br /> 110<br /> <br /> 480<br /> <br /> 80<br /> <br /> Tiền lương bình quân 1 công nhân trong DN ở kỳ nghiên cứu<br /> <br /> 640´120 + 480´ 80<br /> = 576<br /> 120 + 80<br /> <br /> Tiền lương bình quân 1 công nhân trong DN ở kỳ gốc<br /> <br /> 520 ´ 140 + 400 ´110<br /> = 467,2<br /> 140 + 110<br /> <br /> Ix: Chỉ số cấu thành cố định, nêu lên sự biến động của chỉ<br /> tiêu bình quân do ảnh hưởng của sự biến động của tiêu thức<br /> nghiên cứu (tiêu thức được bình quân hóa)<br /> Id: Chỉ số ảnh hưởng kết cấu, nêu lên sự biến động của chỉ<br /> tiêu bình quân do ảnh hưởng của sự thay đổi kết cấu tổng<br /> thể<br /> <br /> Phân xưởng<br /> <br /> X0 =<br /> <br /> Ix : Chỉ số cấu thành khả biến, nêu lên sự biến động của chỉ<br /> tiêu bình quân giữa kỳ nghiên cứu và kỳ gốc<br /> <br /> 1<br /> <br /> Chênh lệch tuyệt đối<br /> <br /> X1 =<br /> <br /> tiêu bình quân và tổng lượng biến tiêu thức<br /> <br /> Tiền lương bình quân 1 công nhân trong DN ở kỳ gốc tính<br /> theo kết cấu công nhân kỳ nghiên cứu<br /> <br /> X 01 =<br /> <br /> 520 ´120 + 400 ´ 80<br /> = 472<br /> 120 + 80<br /> <br /> Thay số liệu vào hệ thống chỉ số ta có<br /> 576 576 472<br /> =<br /> ´<br /> Û 123,2% = 122,0% ´101,0%<br /> 467,2 472 467,2<br /> <br /> Chênh lệch tuyệt đối<br /> 576 - 467,2 = (576 - 472) + (472 - 467,2) Û 108,8 = 104 + 4,8<br /> <br /> 5<br /> <br />