Bài giảng chuyên đề Tâm thần học: Các rối loạn tâm thần thực tổn

BÀI GIẢNG CHUYÊN ĐỀ:<br /> <br /> TÂM THẦN HỌC: CÁC RỐI LOẠN<br /> TÂM THẦN THỰC TỔN<br /> <br /> 1<br /> <br /> MỤC TIÊU CHUYÊN ĐỀ:<br /> Sau khi học xong chuyên đề “Tâm thần học: Các rối loạn tâm thần<br /> thực tổn”, người học nắm được những kiến thức có liên quan đến đến<br /> bệnh này như: Khái niệm chung về rối loạn tâm thần thực tổn; Nguyên<br /> nhân của rối loạn tâm thần thực tổn; Phân loại; Đặc điểm lâm sàng<br /> chung; Chẩn đoán phân biệt; Một số rối loạn tâm thần thực tổn thường<br /> gặp.<br /> <br /> 2<br /> <br /> NỘI DUNG<br /> I. KHÁI NIỆM CHUNG<br /> Rối loạn tâm thần thực tổn là các bệnh tâm thần hay các trạng thái rối<br /> loạn tâm thần có liên quan trực tiếp đến tổn thương thực thể ở tổ chức não do<br /> nhiều nguyên nhân khác nhau. Đó có thể là các bệnh của não (u não, viêm<br /> não, tai biến mạch máu não,…) nhưng phần nhiều là các bệnh ngoài não<br /> (nhiễm khuẩn huyết, nhiễm độc, chấn thương sọ não, các bệnh tim mạch các<br /> bệnh gan, thận, nội tiết,…).<br /> Sự đa dạng về mức độ tiến triển của các triệu chứng lâm sàng rối loạn<br /> tâm thần thực tổn phụ thuộc không chỉ vào vị trí, mức độ tổn thương của não<br /> nặng hay nhẹ, lan toả hay khu trú, mà còn cả vào trạng thái tinh thần, sức đề<br /> kháng của cơ thể, các yếu tố tác động của môi trường xung quanh đến từng cá<br /> thể trước khi bị bệnh.<br /> Bệnh cảnh lâm sàng của các trạng thái rối loạn tâm thần trong tổn<br /> thương thực thể não phụ thuộc không chỉ vào sự tiến triển của bệnh chính,<br /> vào mức độ phá huỷ của tổ chức thần kinh não bộ mà còn vào nhiều yếu tố<br /> tác động tâm lý, môi trường khác nữa. Sức đề kháng của cơ thể yếu, môi<br /> trường tâm lý không thuận lợi, nhân cách của người bệnh không bền vững,<br /> suy đồi, yếu ớt,… đều là các nhân tố thúc đẩy quá trình bệnh lý, làm cho các<br /> triệu chứng lâm sàng chủ yếu có thể bị che lấp hoặc bị cường điệu quá mức.<br /> Một số bệnh tâm thần và cơ thể khác vốn tiềm tàng, nay được dịp thuận<br /> lợi bùng phát, làm cho bệnh cảnh lâm sàng phức tạp hơn, gây nhiều trở ngại<br /> cho công tác theo dõi chẩn đoán và điều trị.<br /> Nghiên cứu rối loạn tâm thần thực tổn có liên quan chặt chẽ đến các<br /> chuyên ngành khác của Y học. Do vậy, người thầy thuốc tâm thần phải có<br /> <br /> 3<br /> <br /> kiến thức rộng và hiểu biết sâu một số chuyên ngành có liên quan trực tiếp<br /> như Thần kinh học, Truyền nhiễm học và các kiến thức nội - ngoại khoa<br /> chung khác để có đủ khả năng giúp đỡ người bệnh tốt hơn.<br /> Thực tế còn cho thấy có những trường hợp rối loạn tâm thần thực tổn bị<br /> bỏ sót trong quá trình theo dõi, chẩn đoán và điều trị ở các cơ sở tâm thần<br /> không phải do thầy thuốc tâm thần không đủ kiến thức y học nói chung mà do<br /> thăm khám không tỷ mỷ hoặc “ám ảnh phân liệt hoá” nhiều loại bệnh tâm<br /> thần, trong đó có rối loạn tâm thần thực tổn.<br /> Mặt khác trong thực hành lâm sàng người ta cũng nhận thấy rằng không<br /> phải bất cứ rối loạn tâm thần nào trên bệnh nhân bị bệnh cơ thể đều là rối loạn<br /> tâm thần thực tổn. Nhiều trường hợp, bệnh cơ thể chỉ là một trong những yếu<br /> tố thúc đẩy quá trình rối loạn tâm thần nội sinh, vốn tiềm tàng nay được bộc<br /> lộ rõ. Ví dụ, theo V.M.Morkovkin, A.V.Kartelisev (1988), cứ một trường hợp<br /> bệnh tâm thần phân liệt có biểu hiện lâm sàng rõ thì có 3 trường hợp khác<br /> bệnh đang tiềm ẩn, luôn luôn có nguy cơ bùng phát khi gặp tác nhân thuận lợi<br /> như chấn thương sọ não, nhiễm khuẩn, nhiễm độc,…<br /> Tiến triển của rối loạn tâm thần thực tổn cũng như các bệnh cơ thể khác<br /> là cấp tính hay mạn tính tuỳ thuộc khả năng phục hồi của các triệu chứng rối<br /> loạn tâm thần, vào phương thức khởi bệnh từ từ hay đột ngột và vào thời gian<br /> kéo dài của bệnh. Khái niệm cấp tính hay mạn tính cũng rất tương đối bởi vì<br /> chúng có thể chuyển từ loại này sang loại kia trong quá trình tiến triển của<br /> bệnh chính.<br /> II. NGUYÊN NHÂN<br /> Có nhiều nguyên nhân gây rối loạn tâm thần thực tổn. Tuỳ thuộc vào<br /> phương thức tiến triển, vào biểu hiện lâm sàng mà người ta thường chú ý đến<br /> các nguyên nhân sau đây:<br /> <br /> 4<br /> <br /> 1. Nhiễm độc<br /> Thường gặp nhiễm độc các loại thuốc dùng trong nông nghiệp, công<br /> nghiệp và trong y học.<br /> Đáng chú ý là: các thuốc chống Parkinson, thuốc hướng thần, giảm đau<br /> chống động kinh, thuốc mê, rượu, kim loại nặng, các chất ma tuý,…<br /> 2. Nhiễm khuẩn<br /> Bao gồm 2 loại nhiễm khuẩn nội sọ và nhiễm khuẩn toàn thân, tiến triển<br /> cấp tính hoặc mạn tính.<br /> - Nhiễm khuẩn nội sọ: viêm màng não, viêm não, ápxe não, giang mai<br /> não,…<br /> - Nhiễm khuẩn toàn thân: nhiễm khuẩn huyết, nhiễm khuẩn một số cơ<br /> quan nội tạng, nhiễm khuẩn đặc hiệu như lao, thương hàn, sốt rét,…<br /> 3. Rối loạn chuyển hoá<br /> Chứng tăng urê máu, suy gan, rối loạn nước - điện giải,…<br /> 4. Thiếu hoặc giảm oxy não<br /> Suy tim, rối loạn thông khí phổi (bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính),…<br /> 5. Các rối loạn mạch máu não<br /> Đột quỵ não, suy chức năng não, tăng huyết áp, viêm tắc mạch não,<br /> nhồi máu não,…<br /> 6. Chấn thương sọ não<br /> Thường gặp do nhiều tác nhân khác nhau trong thời bình (tai nạn giao<br /> thông, tai nạn lao động,…) cũng như trong thời chiến (các vết thương do hoả<br /> khí, chấn thương do sóng nổ,…).<br /> 7. Rối loạn nội tiết<br /> Bệnh tuyến giáp, bệnh tuyến yên, bệnh tuyến thượng thận,…<br /> <br /> 5<br /> <br />