Bài giảng Đại cương ký sinh trùng - Nguyễn Thị Ngọc Yến

7/11/2017<br /> <br /> Đại cương<br /> Bệnh do ký sinh trùng và vi nấm thường gặp ở:<br /> <br /> Thú<br /> <br /> ĐẠI CƯƠNG<br /> KÝ SINH TRÙNG<br /> <br /> • Yếu tố xã hội<br /> • Thời tiết<br /> • Địa lý<br /> • Phong tục địa phương<br /> <br /> Người<br /> <br /> BỆNH KST Ở VN<br /> <br /> • Tập quán ăn uống<br /> <br /> Nguyễn Thị Ngọc Yến<br /> <br /> KST<br /> <br /> Môi<br /> trường<br /> <br /> • Điều kiện sống<br /> Kiến thức cơ bản về KST học và vi nấm học cần<br /> thiết/phòng ngừa, ngăn chặn sự lây lan bệnh ký<br /> sinh trùng và bệnh vi nấm trong cộng đồng<br /> <br /> Danh pháp kst (quốc tế)<br /> <br /> Các mối liên hệ trong tự nhiên<br /> • Cộng sinh (+ & + ): “sống cùng nhau” *<br /> <br /> Tên giống +<br /> (viết hoa)<br /> <br /> Tên loài<br /> <br /> + Tên tác giả + năm<br /> <br /> (không viết hoa)<br /> <br /> Ký sinh trùng là gì?<br /> Ký chủ<br /> <br /> • Hội sinh (+ & 0); VD: Entamoeba coli /ruột già<br /> • Ký sinh (+ & -); VD: Giun sán<br /> • Hoại sinh: SV sống trong thiên nhiên hoặc ở người<br /> <br /> Ví dụ: Ascaris lumbricoides , Linné 1758<br /> <br /> sử dụng các chất hữu cơ bị phân hủy hoặc chất bã<br /> của cơ thể *<br /> <br /> Để biểu diễn loài phụ, dùng 3 chữ La tinh<br /> <br /> – Ngoại hoại sinh (Aspergillus, giun lươn)<br /> <br /> Ví dụ: Culex pipiens pipiens<br /> <br /> – Nội hoại sinh (Entamoeba dispar, Candida)<br />  bệnh cơ hội<br /> <br /> SV sống suốt đời/ tạm<br /> thời ở SV khác để sinh<br /> trưởng và phát triển<br /> <br /> 1<br /> <br /> 7/11/2017<br /> <br /> Ký sinh trùng (1)<br /> • Kst vĩnh viễn: sống suốt đời trên/ trong ký chủ<br /> <br /> Ký sinh trùng (2)<br /> <br /> • Kst tạm thời<br /> <br /> Giun móc chó<br /> <br /> • Kst truyền bệnh: vận chuyển mầm bệnh<br /> <br /> Giun đũa chó – mèo<br /> <br /> • Kst gây bệnh: trực tiếp gây bệnh<br /> <br /> Tính đặc hiệu ký sinh<br /> <br /> Kst lạc chủ: sai ký chủ<br /> Đặc hiệu về ký chủ # KST lạc chủ<br /> <br /> Kst lạc chỗ: sai cơ quan ký sinh<br /> <br /> – Hẹp (Ascaris lumbricoides)<br /> – Rộng (Toxoplasma gondii)<br /> <br /> Giun đũa/ ống mật<br /> <br /> – Nội ký sinh<br /> <br /> – Ngoại ký sinh<br /> Sống ở da /xoang<br /> <br /> KST cơ hội<br /> <br /> Đặc hiệu về nơi ký sinh # KST lạc chỗ<br /> <br /> Từ nội hoại sinh → gây bệnh. VD: Candida albicans<br /> <br /> Đặc điểm kst*<br /> Hình thể<br /> • Đơn/ đa bào<br /> <br /> – Hẹp (Ascaris lumbricoides)<br /> – Rộng (Entamoeba histolytica)<br /> <br /> Sống bên ngoài nhưng truyền bệnh<br /> <br /> Ký chủ<br /> <br /> Chu trình phát triển<br /> <br /> • Ký chủ chính (KCC): mang KST ở gđ trưởng thành<br /> <br /> Chu trình phát triển là toàn bộ quá trình phát triển của<br /> <br /> hoặc có khả năng sinh sản hữu tính<br /> <br /> • Kích thước<br /> • Hình dạng<br /> <br /> KST từ lúc sinh ra đến lúc chết đi<br /> <br /> • Ký chủ trung gian (KCTG): mang KST ở gđ ấu trùng<br /> • Trung gian truyền bệnh cơ học là các sinh vật tải,<br /> <br /> Cấu tạo<br /> <br /> chở kst mà không bắt buộc đảm nhận sự phát triển<br /> <br /> • Thoái hóa chân mắt, thính/ khứu giác<br /> <br /> của kst. Ví dụ: ruồi vận chuyển mầm bệnh (bào<br /> <br /> • Phát triển: đĩa hút, kẹp chân…<br /> <br /> nang amip, trứng giun sán…) đến lây nhiễm cho<br /> <br /> Sinh sản: nhanh, nhiều<br /> <br /> người một cách cơ học<br /> <br /> • Hữu tính: đẻ trứng, phôi<br /> • Vô tính: nảy chồi, cắt đôi<br /> <br /> 2<br /> <br /> 7/11/2017<br /> <br /> CT trực tiếp: không KCTG<br /> <br /> CT gián tiếp: qua 1/ nhiều KCTG + 1 KCC.<br /> <br /> • (1) Ngắn: rời khỏi cơ thể ký chủ có thể lây nhiễm<br /> <br /> VD: sán dải heo, sán lá*<br /> <br /> Nội tạng: gan, phổi, CNS<br /> Hệ tiêu hóa: di động hay<br /> không di động<br /> <br /> (nước, phân, KCTG)<br /> <br /> • (2) Dài: có gđ phát triển ở ngoại cảnh*<br /> Người bệnh<br /> <br /> Nơi KST định cư<br /> <br /> MIỆNG<br /> Trứng, bào nang<br /> <br /> ngay. VD: giun kim, trùng roi<br /> <br /> 1<br /> <br /> Đường xâm nhập<br /> <br /> KCC<br /> KST ở GĐ trưởng thành<br /> <br /> Da và<br /> <br /> Người lành<br /> KCTG<br /> <br /> 2<br /> <br /> Môi trường<br /> <br /> hệ bạch huyết<br /> <br /> Ấu trùng qua da theo<br /> vết cắn của côn trùng<br /> <br /> KCTG II<br /> <br /> KCTG I<br /> <br /> Sự xâm nhập<br /> ấu trùng xuyên qua da<br /> <br /> Mật<br /> <br /> Các mạch máu<br /> (quanh túi mật và ruột)<br /> <br /> 15<br /> <br /> Tác động gây hại của KST<br /> <br /> Biến đổi huyết học: thiếu máu, tăng BCTT<br /> <br /> • Đề kháng tự nhiên<br /> <br /> • Chiếm thức ăn<br /> • Tiết độc tố<br /> <br /> BIỂU ĐỒ LAVIER<br /> <br /> • Gây chấn thương<br /> <br /> 3 giai đoạn:<br /> <br /> • Tác động cơ học *<br /> <br /> 1. BCTT chưa tăng<br /> <br /> • Gây phản ứng mô: viêm, tăng sản, chuyển sản, tân<br /> sinh*<br /> <br /> – Hàng rào cơ học<br /> – Hàng rào hóa học<br /> – Sự thực bào<br /> • Đáp ứng miễn dịch<br /> <br /> • Gây kích thích<br /> • Vận chuyển mầm bệnh<br /> <br /> Cơ chế đề kháng KST của ký chủ<br /> <br /> 2. BCTT tăng tối đa<br /> <br /> Chuyên biệt với vật lạ xâm nhập. Cơ chế này cần<br /> thời gian để phát triển, xảy ra nhanh và mạnh hơn<br /> <br /> 3. BCTT giảm dần<br /> <br /> trong đáp ứng lần 2<br /> <br /> 3<br /> <br /> 7/11/2017<br /> <br /> Đặc điểm bệnh KST<br /> <br /> Chẩn đoán bệnh KST<br /> <br /> Chẩn đoán lâm sàng<br /> <br /> • Gây bệnh lâu dài<br /> • Tính âm thầm<br /> • Tính có thời hạn<br /> <br /> • Chẩn đoán lâm sàng: con trưởng thành, trứng, ấu<br /> trùng /bệnh phẩm<br /> <br /> • Tính vùng và tính xã hội<br /> <br /> • Phân: đơn bào, giun, sán<br /> • Máu: Plasmodium sp., giun chỉ<br /> • Nước tiểu: giun chỉ<br /> <br /> • Chẩn đoán xét nghiệm (miễn dịch học): phản ứng<br /> <br /> đặc hiệu giữa kháng nguyên và kháng thể<br /> <br /> • Đàm: trứng sán lá phổi, Cryptococcus neoformans<br /> <br /> • Dịch tá tràng: Trứng và ấu trùng giun lươn, trứng<br /> giun móc, Giardia lamblia, …<br /> <br /> Chẩn đoán xét nghiệm<br /> <br /> Phản ứng ngưng kết hồng cầu (hémagglutination test)<br /> <br /> Phản ứng miễn dịch điện di<br /> (immunoelectrophoresis)<br /> <br /> KN + KT (huyết thanh BN)  Kết hợp đặc hiệu<br /> <br /> • Phản ứng ngưng kết hồng cầu<br /> • Miễn dịch huỳnh quang (trực tiếp/ gián tiếp)<br /> • Miễn dịch điện di<br /> • Miễn dịch men (ELISA: Enzyme Linked immunoSorbent Assay)<br /> 24<br /> <br /> 4<br /> <br /> 7/11/2017<br /> <br /> Phản ứng miễn dịch huỳnh quang trực tiếp<br /> <br /> Phản ứng miễn dịch huỳnh quang trực tiếp<br /> <br /> Phản ứng miễn dịch men ELISA<br /> (Enzym Linked Immuno Sorbent Assay)<br /> <br /> Bộ thử nghiệm tìm kháng nguyên Trichomonas<br /> <br /> 27<br /> <br /> Phân loại<br /> <br /> Phân loại<br /> <br /> Kst thuộc giới động vật<br /> <br /> Kst thuộc giới động vật<br /> <br /> • Ký sinh trùng gây bệnh<br /> <br /> • Ký sinh trùng truyền bệnh<br /> <br /> – Đơn bào<br /> • Trùng chân giả<br /> • Trùng roi<br /> <br /> • Lớp Nhện<br /> Bộ Ve mạt<br /> • Lớp Côn trùng<br /> <br /> • Trùng bào tử<br /> <br /> Bộ Côn trùng<br /> <br /> • Trùng lông<br /> <br /> Hết!<br /> <br /> Bộ Bọ chét<br /> <br /> – Đa bào<br /> Giun, sán<br /> <br /> Bộ Côn trùng không cánh<br /> Bộ Côn trùng cánh nửa<br /> Kst thuộc giới thực vật: vi nấm ký sinh<br /> <br /> 5<br /> <br />