zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Y Tế - Sức Khoẻ

» Y khoa - Dược

Bài giảng Đái tháo đường - ThS. BS Nguyễn Phúc Học

Chia sẻ: Nguyễn Phúc Học | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:41

Báo xấu

106
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mời các bạn cùng tìm hiểu và tham khảo "Bài giảng Đái tháo đường" để trình bày được nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh của bệnh đái tháo đường; nêu được tiêu chuẩn chẩn đoán và những điểm khác nhau giữa đái tháo đường typ 1 và đái tháo đường typ 2; kể tên được các biến chứng của đái tháo đường; trình bày được phương pháp điều trị đái tháo đường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Đái tháo đường - ThS. BS Nguyễn Phúc Học

B Ộ G I Á O D Ụ C – Đ À O T Ạ O T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C D U Y T Â N - K H O A Y ĐÁI THÁO ĐƯỜNG Mục tiêu học tập: Sau khi học xong bài này, sinh viên có khả năng: 1.Trình bày được nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh của bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) 2. Nêu được tiêu chuẩn chẩn đoán và những điểm khác nhau giữa ĐTĐ typ 1 và ĐTĐ typ 2 3. Kể tên được các biến chứng của ĐTĐ 4. Trình bày được phương pháp điều trị ĐTĐ 1
B Ộ G I Á O D Ụ C – Đ À O T Ạ O T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C D U Y T Â N - K H O A Y 1. Nhắc lại sinh lý Insulin và chuyển hóa glucose 1.1 Sinh lý Insulin Insulin (5.800 Da) được tổng hợp từ tế bào Beta tuyến tụy (các tế bào khác trong tiểu đảo tụy là tế bào alpha – sản xuất glucagon, và tế bào delta – sản xuất somatostatin). Insulin được dự trữ trong các hạt ở tuyến tụy dưới dạng tiền chất chưa có hoạt tinh là proinsulin (9.000 Da), sẽ bị tách thành insulin và C-peptit trước khi vào máu tĩnh mạch cửa. Thời gian bán hủy của insulin khoảng 5 phút. Khoảng 50% insulin bị phân hủy ở gan 2
B Ộ G I Á O D Ụ C – Đ À O T Ạ O T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C D U Y T Â N - K H O A Y Sự bài tiết Insulin được bài tiết ở mức cơ sở liên tục trong vòng 24 giờ vào khoảng 1 UI/giờ. Nồng độ glucose máu là yếu tố chính kiểm soát sự bài tiết insulin . Nồng độ acid amin và chất béo cũng thúc đẩy sự bài tiết insulin Kích thích thần kinh giao cảm và phó giao cảm cũng có thể làm tăng bài tiết insulin. 3
B Ộ G I Á O D Ụ C – Đ À O T Ạ O T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C D U Y T Â N - K H O A Y Receptor của insulin Trên bề mặt các tế bào của các mô nhạy cảm với insulin có sự hiện diện của các receptor. Chúng có ái lực và tính đặc hiệu cao với insulin. Chúng được điều hòa bởi nồng độ insulin, đặc biệt khi mực insulin thường xuyên cao như: tăng insulin máu sau ăn, trong bệnh u đảo Tụy, béo phì hoặc béo phì liên quan liên quan ĐTĐ typ 2 thì nồng độ các recetor giảm đi. Đây là hiện tượng giảm nhạy cảm insulin (kháng insulin) được tìm thấy ở bệnh nhân ĐTĐ typ 2. Nhờ sự điều chỉnh giảm các receptor insulin mà các tế bào đích giới hạn đáp ứng của chúng với nồng độ hormon thừa, do đó giảm cân, đặc biệt giảm béo bụng có thể làm tăng nhạy cảm với insulin của mô đích. 4
B Ộ G I Á O D Ụ C – Đ À O T Ạ O T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C D U Y T Â N - K H O A Y HbA1 Huyết sắc tố kết hợp glucose: có 3 loại HbA1a, HbA1b, HbA1c; - HbA1c tăng khi tăng đường huyết mãn nếu > 10% tổng số Hb là phản ảnh tình trạng không kiểm soát được của đường huyết, - Chu kỳ HC 120 ngay - nên cần đo HbA1c mỗi 3-6 tháng để đánh giá hiệu quả kiểm soát đường huyết. 5
B Ộ G I Á O D Ụ C – Đ À O T Ạ O T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C D U Y T Â N - K H O A Y 1.2 Tác dụng của Insulin Trong cơ thể, insulin là Tác dụng vận chuyển Tác dụng của các hormone hormone đồng hóa chính, glucose dị hóa có tác dụng dự trữ năng Glucose được đưa qua lượng do insulin thúc đấy màng vào trong tế bào nhờ Khi có nhiễm khuẩn, chấn sự thu nạp glucose vào chênh lệch gradient nồng thương nặng…các hormon trong các tế bào (các độ trong ngoài tế bào. dị hóa (như adrenalin, hormone dị hóa như corticoid, glucagon …) sẽ adrenalin, corticoid, Ở cơ và mô mỡ, bơm vận tăng đảo chiều. glucagon, GH-hormon phát chuyển glucose qua màng Glucose tăng nhanh để triển, yếu tố tăng trưởng - GLUT (glucose transporter) cung cấp năng lượng cho growth factor có tác dụng cần sự có mặt của insulin cơ, nếu không đủ thì chất huy động glucose để sử để đưa glucose vào trong tế béo được giải phóng thành dụng khi cần tăng tiêu thụ bào, vì vậy thiếu hụt insulin acid béo tự do-khi oxy hóa năng lượng thì có tác dụng làm glucose không vào ở gan sẽ tạo ra nhiều năng đối ngược lại). được trong các tế bào này. lượng, đồng thời ở gan sản xuất ra một lượng Hai hệ thống này phối hợp Các tế bào ở gan, não, thận ceton…từ đó khi thiếu với nhau để duy trì hằng và ống tiêu hóa không cần insulin gây nhiễm toan định nồng độ glucose nội insulin để đưa glucose vào máu. môi. trong tế bào…. 6
B Ộ G I Á O D Ụ C – Đ À O T Ạ O T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C D U Y T Â N - K H O A Y 1.3 Thiếu hụt Insulin Thiếu hụt một phần (typ 2) – biểu hiện lâm sàng là hậu quả trực tiếp của tăng đường huyết Thiếu insulin tương đối do insulin không phát huy được tác dụng, glucose máu tăng nguyên nhân do rối laonj vận chuyển và thu nạp glucose vào trong tế bào. Khi glucose vượt ngưỡng thận (>180 mg/dl) xuất hiện glucose niệu, làm tăng áp lực thẩm thấu niệu nên gây khát, uônh nhiều, đái nhiều, giảm cân… Thiếu hụt toàn bộ (typ 1) – biểu hiện lâm sàng chủ yếu là các rối loạn về chuyển hóa trong tế bào 7
B Ộ G I Á O D Ụ C – Đ À O T Ạ O T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C D U Y T Â N - K H O A Y 2. Định nghĩa, phân loại, nguyên nhân, cơ chế bệnh sinh 2.1 Định nghĩa Đái tháo đường “Là một rối loạn mạn tính, có những thuộc tính sau: (1) tăng glucose máu, (2) kết hợp với những bất thường về chuyển hoá carbohydrat, lipid và protein, (3) bệnh luôn gắn liền với xu hướng phát triển các bệnh lý về thận, đáy mắt, thần kinh và các bệnh tim mạch do hậu quả của xơ vữa động mạch”. (Theo Tài liệu “Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh nội tiết - chuyển hóa” ban hành kèm theo Quyết định 3879 /QĐ-BYT, Hà Nội, ngày 30 tháng 09 năm 2014) 8
B Ộ G I Á O D Ụ C – Đ À O T Ạ O T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C D U Y T Â N - K H O A Y 2.2 Nguyên nhân ĐTĐ Đặc điểm quan trọng nhất trong sinh lý bệnh của đái tháo đường typ 2 là có sự tương tác giữa yếu tố gen và yếu tố môi trường. - Yếu tố di truyền. - Yếu tố môi trường: là nhóm các yếu tố có thể can thiệp để làm giảm tỷ lệ mắc bệnh. Các yếu tố đó là: + Sự thay đổi lối sống: giảm các hoạt động thể lực; thay đổi chế độ ăn uống theo hướng tăng tinh bột, giảm chất xơ gây dư thừa năng lượng. + Chất lượng thực phẩm: ăn nhiều các loại carbohydrat hấp thu nhanh (đường tinh chất, bánh ngọt, kẹo…), chất béo bão hòa, chất béo trans… + Các stress về tâm lý. - Tuổi thọ ngày càng tăng, nguy cơ mắc bệnh càng cao: Đây là yếu tố không thể can thiệp được. 9
B Ộ G I Á O D Ụ C – Đ À O T Ạ O T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C D U Y T Â N - K H O A Y 2.3 Phân loại (tóm tắt - phân loại đơn giản) 2.3.1. Đái tháo đường typ 1 “Là hậu quả của quá trình huỷ hoại các tế bào beta của đảo tuỵ. Do đó cần phải sử dụng insulin ngoại lai để duy trì chuyển hoá, ngăn ngừa tình trạng nhiễm toan ceton có thể gây hôn mê và tử vong”. 2.3.2. Đái tháo đường typ 2 2.3.3 Các thể đặc biệt khác - Khiếm khuyết chức năng tế bào beta, giảm hoạt tính của insulin do gen. - Bệnh lý của tuỵ ngoại tiết. - Do các bệnh nội tiết khác. - Nguyên nhân do thuốc hoặc hoá chất khác. - Nguyên nhân do nhiễm trùng - Các thể ít gặp, các bệnh nhiễm sắc thể... 2.3. 4. Đái tháo đường thai kỳ 10
B Ộ G I Á O D Ụ C – Đ À O T Ạ O T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C D U Y T Â N - K H O A Y 2.4 Cơ chế bệnh sinh 2.4.1 Đái tháo đường typ 1 “Là hậu quả của quá trình huỷ hoại các tế bào beta của đảo tuỵ. Do đó cần phải sử dụng insulin ngoại lai để duy trì chuyển hoá, ngăn ngừa tình trạng nhiễm toan ceton có thể gây hôn mê và tử vong”. 11
B Ộ G I Á O D Ụ C – Đ À O T Ạ O T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C D U Y T Â N - K H O A Y 2.4.2 Đái tháo đường typ 2 Suy giảm chức năng tế bào beta và kháng insulin: - Tình trạng thừa cân, béo phì, ít hoạt động thể lực, là những đặc điểm thường thấy ở người đái tháo đường typ 2 có kháng insulin. Tăng insulin máu, kháng insulin còn gặp ở người tiền đái tháo đường, tăng huyết áp vô căn, người mắc hội chứng chuyển hóa v.v… - Người đái tháo đường typ 2 bên cạnh kháng insulin còn có thiếu insulin- đặc biệt khi lượng glucose huyết tương khi đói trên 10,0 mmol/L. 12
B Ộ G I Á O D Ụ C – Đ À O T Ạ O T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C D U Y T Â N - K H O A Y 3. Triệu chứng và tiêu chuẩn chẩn đoán 3.1 Triệu chứng Triệu chứng của ĐTĐ thể hiện mối quan hệ với cơ chế bệnh sinh, tóm tắt như sau: - Hậu quả trực tiếp của tăng glucose máu: + Đái nhiều lần, lượng nước tiểu tăng, tiểu đêm và khát nhiều (bài niệu thẩm thấu) + Rối loạn thị giác (thay đổi áp lực thẩm thấu trong nhãn cầu) + Viêm âm hộ, âm đạo, niệu đạo, bao qui đầu (nhiễm trùng tiết niệu) - Hậu quả của rối loạn chuyển hóa glucose + Ngủ lịm, yếu mệt, giảm cân (thiếu glucose trong tế bào) + Nhiễm toan ceton (tăng chuyển hóa mỡ) - Biến chứng mãn tính của tăng glucose và lipit máu: Bệnh lý mạch máu, tim, thạn, thần kinh, bệnh mắt, nhiễm khuẩn, bệnh khớp. 13
B Ộ G I Á O D Ụ C – Đ À O T Ạ O T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C D U Y T Â N - K H O A Y Triệu chứng của ĐTĐ 14
B Ộ G I Á O D Ụ C – Đ À O T Ạ O T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C D U Y T Â N - K H O A Y Triệu chứng của ĐTĐ 15
B Ộ G I Á O D Ụ C – Đ À O T Ạ O T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C D U Y T Â N - K H O A Y 3.2 Tiêu chuẩn chẩn đoán Tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh đái tháo đường - theo WHO; IDF - 2012, dựa vào một trong các tiêu chí: - Mức glucose huyết tương lúc đói ≥7,0mmol/l (≥126mg/dl). Hoặc: - Mức glucose huyết tương ≥ 11,1 mmol/l (200mg/dl) ở thời điểm 2 giờ sau nghiệm pháp dung nạp glucose bằng đường uống. Hoặc: - HbA1c ≥ 6,5% (48 mmol/mol theo Liên đoàn Sinh hóa Lâm sàng Quốc tếIFCC). Hoặc: - Có các triệu chứng của đái tháo đường (lâm sàng); mức glucose huyết tương ở thời điểm bất kỳ ≥ 11,1 mmol/l (200mg/dl). Những điểm cần lưu ý: - Nếu chẩn đoán dựa vào glucose huyết tương lúc đói và/hoặc nghiệm pháp dung nạp glucose bằng đường uống, thì phải làm hai lần vào hai ngày khác nhau. - Có những trường hợp được chẩn đoán là đái tháo đường nhưng lại có glucose huyết tương lúc đói bình thường. Trường hợp này phải ghi rõ chẩn đoán bằng phương pháp nào. Ví dụ “Đái tháo đường typ 2- Phương pháp tăng glucose máu bằng đường uống”. 16
B Ộ G I Á O D Ụ C – Đ À O T Ạ O T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C D U Y T Â N - K H O A Y 3.3 Chẩn đoán sớm bệnh đái tháo đường typ 2 3.3.1. Đối tượng có yếu tố nguy cơ để sàng lọc bệnh đái tháo đường typ 2 - Tuổi trên 45. - BMI trên 23. - Huyết áp tâm thu ≥ 140 và/hoặc huyết áp tâm trương ≥ 85 mmHg. - Trong gia đình có người mắc bệnh đái tháo đường ở thế hệ cận kề (bố, mẹ, anh, chị em ruột, con ruột bị mắc bệnh đái tháo đường typ 2). - Tiền sử được chẩn đoán mắc hội chứng chuyển hóa, tiền đái tháo đường. - Phụ nữ có tiền sử thai sản đặc biệt (đái tháo đường thai kỳ, sinh con to- nặng trên 4000 gam, xảy thai tự nhiên nhiều lần, thai chết lưu…) - Người có rối loạn lipid máu; đặc biệt khi HDL-c dưới 0,9 mmol/l và Triglycrid trên 2,2 mmol/l. 3.3.2. Các bước tiến hành chẩn đoán bệnh - Bước 1: Sàng lọc bằng câu hỏi, chọn ra các yếu tố nguy cơ. - Bước 2: Chẩn đoán xác định theo các tiêu chuẩn WHO, IDF-2012. 17
B Ộ G I Á O D Ụ C – Đ À O T Ạ O T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C D U Y T Â N - K H O A Y Trình tự tiến hành: WHO-2011. Ghi chú: XN - Xét nghiệm, ĐHLĐ - Đường huyết lúc đói, ĐHBK - Đường huyết bất kì, ĐH 2giờ - Đường huyết 2 giờ sau uống 75g glucose, NPDNGĐU- Nghiệm pháp dung nạp glucose đường uống, RLĐHLĐ - Rối loạn đường huyết lúc đói, RLDNG - Rối loạn dung nạp glucose, Đái tháo đường. * Xác định lại chẩn đoán nếu đường máu lúc đói ban đầu 5,6-6,9 mmol/l hoặc đường máu bất kỳ 5,6-11,0 mmol/l. Theo Hiệp hội đái tháo đường Mỹ, rối loạn đường huyết lúc đói khi glucose huyết lúc đói từ 5,6-6,9 mmol/L. ** Nếu glucose huyết tương lúc đói dưới 7,0 mmol/l thì làm nghiệm pháp dung nạp glucose đường uống. Nếu đường huyết ≥ 7,0 mmol/l, chẩn đoán là đái tháo đường. # Người có chẩn đoán ĐTĐ hoặc RLĐHLĐ/ RLDNG mà không được xác định lại sẽ phải xét nghiệm lại sau 1 năm và căn cứ vào kết quả xét nghiệm sau 1 năm để xác định lần xét nghiệm tiếp theo. 18
B Ộ G I Á O D Ụ C – Đ À O T Ạ O T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C D U Y T Â N - K H O A Y 4. Biến chứng 4.1 Biến chứng cấp tính - Hôn mê nhiễm toan ceton - Hạ glucose máu - Hôn mê tăng glucose máu không nhiễm toan ceton - Hôn mê nhiễm toan lactic - Các bệnh nhiễm trùng cấp tính. 4.2 Biến chứng mạn tính Thường được chia ra bệnh mạch máu lớn và mạch máu nhỏ hoặc theo cơ quan bị tổn thương : - Bệnh mạch máu lớn: Xơ vữa mạch vành tim gây nhồi máu cơ tim, hội chứng mạch vành cấp, xơ vữa mạch não gây đột quỵ, xơ vữa động mạch ngoại vi gây tắc mạch. - Bệnh mạch máu nhỏ: Bệnh võng mạc đái tháo đường, bệnh thận đái tháo đường, bệnh thần kinh đái tháo đường (Bệnh lý thần kinh cảm giác - vận động, thần kinh tự động) - Phối hợp bệnh lý thần kinh và mạch máu: Loét bàn chân đái tháo đường. 19
B Ộ G I Á O D Ụ C – Đ À O T Ạ O T R Ư Ờ N G Đ Ạ I H Ọ C D U Y T Â N - K H O A Y Biến chứng 20

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.