Bài giảng Giun sán - Nguyễn Thị Ngọc Yến

7/18/2017<br /> <br /> Mục tiêu<br /> • Mô tả được đặc điểm chung của giun ký sinh<br /> <br /> GIUN SÁN<br /> GV: Nguyễn Thị Ngọc Yến<br /> <br /> • Mô tả được đặc điểm hình thể đặc trưng của giun<br /> <br /> Giun ký sinh<br /> Nematoda<br /> <br /> trưởng thành và các dạng trứng của các giống giun ký<br /> sinh thường gặp ở người<br /> • Trình bày được chu trình phát triển của một số giống<br /> <br /> giun ký sinh điển hình<br /> • Biết được cách chẩn đoán và điều trị một số bệnh do<br /> giun ký sinh<br /> <br /> Hình thể ngoài<br /> <br /> Sinh thái<br /> <br /> Phân loại<br /> <br /> • Đa bào<br /> <br /> • Đa số ký sinh, một số sống tự do (giun lươn)<br /> <br /> Nhóm giun ký sinh ở ruột<br /> <br /> • Hình ống (giun tròn)<br /> <br /> • Khi xâm nhập cơ thể, một số giun có giai đoạn di<br /> <br /> • Giun đũa (Ascaris lumbricoides)<br /> <br /> • Kích thước thay đổi<br /> • Sinh sản hữu tính:<br /> – Con đực < con cái<br /> – Con đực đuôi cong<br /> <br /> chuyển trong cơ thể<br /> • Giun ký sinh ở các bộ phận khác nhau: ống tiêu hóa,<br /> hệ tuần hoàn, nội tạng…<br /> • Giun có thể di chuyển lạc chỗ<br /> • Sau thụ tinh, giun cái đẻ trứng nở ngay sau đẻ, trứng<br /> nở sau một thời gian hoặc đẻ con<br /> <br /> • Giun kim (Enterobius vermicularis)<br /> • Giun tóc (Trichuris trichiura)<br /> • Giun<br /> <br /> móc<br /> <br /> (Ancylostoma<br /> <br /> duodenale,<br /> <br /> Necator<br /> <br /> americanus)<br /> • Giun lươn (Strongyloides stercoralis)<br /> Nhóm giun ký sinh ở ruột và tổ chức<br /> • Giun xoắn (Trichinella spiralis)<br /> <br /> 1<br /> <br /> 7/18/2017<br /> <br /> Phân loại<br /> <br /> Giun trưởng thành*<br /> • Có 3 môi quanh miệng<br /> <br /> Nhóm giun ký sinh ở máu và tổ chức<br /> <br /> • Con đực: 2 gai giao hợp ngắn<br /> <br /> • Giun chỉ Bancroft (Wuchereria bancrofti)<br /> • Giun chỉ Mã Lai (Brugia malayi)<br /> <br /> Giun đũa (Ascaris lumbricoides)<br /> <br /> Nhóm ký sinh lạc chủ<br /> <br /> Con cái: lỗ đẻ nằm trong lõm ở 1/3 thân trước<br /> Trứng*<br /> <br /> • To 70 μm, vỏ dày<br /> <br /> • Ancylostoma canium: ký sinh ở chó<br /> <br /> • Trứng điển hình: lớp albumin xù xì, vàng nâu<br /> <br /> • Ancylostoma brasiliense: ký sinh ở chó và mèo<br /> <br /> • Trứng không điển hình: vỏ láng (lớp albumin tróc)<br /> <br /> • Toxocara canis: ký sinh ở chó<br /> • Toxocara cati: ký sinh ở mèo<br /> <br /> CTPT giun đũa*<br /> Giun trưởng thành<br /> (Ruột non)<br /> <br /> Cơ thể<br /> người<br /> <br /> Triệu chứng<br /> • Hội chứng Loeffler (AT ở phổi)<br /> <br /> – Sốt nhẹ<br /> Phổi<br /> <br /> Ruột non<br /> Trứng chưa có phôi<br /> (Phân)<br /> <br /> Miệng<br /> <br /> – Ho khan, đau ngực<br /> – Thâm nhiễm X-quang phổi tạm thời<br /> <br /> Giun kim (Enterobius vermicularis)<br /> <br /> • Giun ở ruột non<br /> – Rối loạn tiêu hóa<br /> – Nhiễm nhiều: đau bụng dữ dội, nôn ra giun, suy<br /> nhược, tắc ruột, viêm ruột thừa...*<br /> <br /> Ngoại<br /> cảnh<br /> <br /> Trứng có phôi<br /> <br /> Chẩn đoán<br /> • Gđ ấu trùng: lâm sàng + CT máu<br /> <br /> • Gđ giun trưởng thành: XN phân tìm trứng<br /> <br /> 2<br /> <br /> 7/18/2017<br /> <br /> CTPT giun kim*<br /> <br /> Giun trưởng thành*<br /> • Dọc 2 bên thân có 2 gân<br /> • Miệng 3 môi, thực quản ụ phình<br /> Trứng*<br /> • Bầu dục, dẹt 1 đầu<br /> <br /> Cơ thể<br /> người<br /> <br /> Triệu chứng<br /> • Rối loạn tiêu hóa: viêm ruột mãn, xanh xao, bụng to,<br /> biếng ăn…<br /> <br /> Giun trưởng thành<br /> (Ruột non)<br /> <br /> • Vỏ láng, khá dày và trong suốt<br /> <br /> • Rối loạn thần kinh<br /> Trứng có phôi<br /> (Hậu môn)<br /> <br /> • Có phôi lúc mới sinh nên có thể nhiễm ngay<br /> <br /> • Ngứa hậu môn, chàm hóa hậu môn<br /> <br /> Sự tự nhiễm<br /> <br /> • Rối loạn CQSD nữ<br /> Miệng<br /> <br /> Chẩn đoán*<br /> • Lâm sàng: ngứa hậu môn (đêm)<br /> Ngoại<br /> cảnh<br /> <br /> Trứng có phôi<br /> <br /> • Phương pháp Graham (băng keo trong)<br /> <br /> CTPT giun móc*<br /> <br /> Giun trưởng thành<br /> • Miệng*<br /> <br /> – A: 2 cặp móc<br /> <br /> Giun móc (Ancylostoma duodenale/<br /> Necator americanus)<br /> <br /> – N: 2 răng hình lưỡi dao<br /> • Thực quản hình ống<br /> <br /> Giun móc trưởng thành<br /> sống ở tá tràng bằng<br /> cách cạp niêm mạc ruột<br /> và hút máu*<br /> <br /> Giun trưởng thành<br /> TQHO (Ruột non)<br /> <br /> Phổi<br /> <br /> Cơ thể<br /> người<br /> <br /> • Con đực đuôi xòe tạo thành túi giao hợp chia thành hai<br /> <br /> Tim<br /> Trứng có phôi bào<br /> (Phân)<br /> <br /> nhánh ở mút đầu, mỗi nhánh chẻ hai (A), ba (N). Con<br /> <br /> DA<br /> <br /> To=25-30oC, độ ẩm cao,<br /> giàu oxy, ít ánh sáng<br /> <br /> cái đuôi cùn*<br /> <br /> Ấu trùng (TQUP)<br /> <br /> Trứng*<br /> Bầu dục, vỏ mỏng, láng, trong suốt, chứa phôi bào<br /> <br /> Ngoại<br /> cảnh<br /> <br /> Chết khi<br /> gặp nước<br /> Ấu trùng (TQHO)<br /> <br /> 3<br /> <br /> 7/18/2017<br /> <br /> Triệu chứng<br /> <br /> Con trưởng thành*<br /> <br /> • Da*: đỏ, ngứa, viêm có mủ do bội nhiễm<br /> <br /> • Đầu nhỏ như sợi tóc, đuôi phình lớn chứa các cơ quan<br /> <br /> • Phổi: hội chứng Loeffler không rõ<br /> <br /> • Con đực: đuôi uốn cong và có gai sinh dục. Con cái:<br /> <br /> • Ruột<br /> – RLTH: viêm tá tràng, tiêu chảy, phân giống lỵ<br /> <br /> Giun tóc (Trichuris trichiura)<br /> <br /> – Rối loạn tuần hoàn, thiếu máu: BCTT tăng, mạch<br /> <br /> đuôi thẳng và bầu<br /> Trứng<br /> <br /> Hình bầu dục, vỏ dày láng, màu nâu đỏ, có nút nhầy<br /> <br /> nhanh, chóng mặt…(giun tiết chất chống đông máu)<br /> <br /> trong ở 2 cực, chưa có phôi<br /> <br /> Chẩn đoán<br /> • XN phân: tìm trứng<br /> • Cấy phân: tìm ấu trùng<br /> • PP huyết thanh học<br /> <br /> CTPT giun tóc*<br /> <br /> Thức ăn: chất<br /> dinh dưỡng +<br /> hút máu<br /> <br /> Triệu chứng: Tổn thương ruột già giống kiết lỵ*<br /> • Đau bụng<br /> <br /> • Đi tiêu nhiều lần, phân ít<br /> <br /> Giun trưởng thành<br /> (Manh tràng/Ruột già)<br /> <br /> • Viêm ruột thừa<br /> • Thiếu máu nhược sắt do độc tố<br /> <br /> Cơ thể<br /> người<br /> <br /> Trứng chưa có phôi<br /> (Phân)<br /> <br /> Ngoại<br /> cảnh<br /> <br /> Giun lươn<br /> (Strongyloides stercoralis)<br /> <br /> Trứng có phôi<br /> <br /> Miệng<br /> <br /> Chẩn đoán: XN phân tìm trứng<br /> <br /> 4<br /> <br /> 7/18/2017<br /> <br /> Con trưởng thành*<br /> • Dạng ký sinh: sống ở tá tràng, con cái trinh sản, thực<br /> quản hình ống (TQHO)<br /> • Dạng tự do: gồm 2 phái, thực quản ụ phình (TQUP)<br /> <br /> Trứng: nở ngay tại chỗ cho ấu trùng TQUP*<br /> Ấu trùng<br /> • GĐ1: TQUP<br /> • GĐ2: TQHO<br /> <br /> CTPT giun lươn<br /> Trứng nở tại chỗ cho ATTQUP theo phân ra ngoài<br /> • CT trực tiếp: ATTQUP ATTQHO, chui qua da ký chủ,<br /> lột xác thành con trưởng thành<br /> <br /> TQHO<br /> Ấu trùng TQHO qua da<br /> <br /> • CT gián tiếp: AT phát triển thành giun lươn sống tự do<br /> TQUP, đẻ trứng. Trứng nở cho ATTQUP  TQHO có khả<br /> <br /> Chu trình<br /> trực tiếp<br /> <br /> năng chui qua da ký chủ vào máu, đến tim, lên phổi,<br /> <br /> AT qua ruột/hậu môn<br /> <br /> định vị ở tá tràng<br /> • Sự tự nhiễm: ATTQUP  ATTQHO, xuyên qua thành<br /> <br /> Chu trình<br /> gián tiếp<br /> <br /> Sự tự nhiễm<br /> <br /> ruột, da vùng hậu môn vào máu<br /> <br /> Lưu ý: AT giun lươn có thể sống trong nước<br /> <br /> Ấu trùng TQUP<br /> <br /> Giun xoắn<br /> <br /> Triệu chứng*<br /> • Da: ngứa, da sần đỏ, mề đay, AT di chuyển dưới da<br /> <br /> • Dài 1.5-3.5 mm, đẻ phôi<br /> <br /> • Phổi: ho khan, dai dẳng, suyễn, dị ứng<br /> • Ruột: viêm tá tràng, đau thượng vị suốt tgian bệnh<br /> Chẩn đoán<br /> • XN phân: tìm ấu trùng (PP Baermann* - dựa vào đặc<br /> <br /> • Giun trưởng thành ký sinh ở ruột non. Phôi theo máu<br /> <br /> Giun xoắn (Trichinella spiralis)<br /> <br /> phân tán khắp cơ thể và định vị trong cơ vân<br /> • Đặc hiệu về ký chủ rộng: người, heo, bò, chó, mèo, thú<br /> rừng,…<br /> <br /> tính AT giun lươn thích nước ấm). XN ngay sau khi lấy<br /> mẫu để tránh nhầm lẫn với giun móc<br /> • XN dịch tá tràng: tìm AT, trứng có phôi<br /> • XN máu: BCTT tăng cao biểu đồ Lavier* (gđ phổi)<br /> <br /> 5<br /> <br />