YOMEDIA
Bài giảng Kháng nguyên - Tính gây miễn dịch và tính đặc hiệu kháng nguyên
Chia sẻ: Nguyễn Thị Ngọc Lựu
| Ngày:
| Loại File: PDF
| Số trang:35
137
lượt xem
12
download
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
Bài giảng Kháng nguyên - Tính gây miễn dịch và tính đặc hiệu kháng nguyên trình bày định nghĩa kháng nguyên hoàn chỉnh và hapten; phân biệt sự khác nhau giữa hai thuộc tính: thuộc tính sinh miễn dịch và thuộc tính đặc hiệu kháng nguyên; định nghĩa epitop, điểm khác biệt giữa apitop của tế bào B và epitop của tế bào T; phân biệt được kháng nguyên phụ thuộc và không phụ thuộc Thymus.
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Bài giảng Kháng nguyên - Tính gây miễn dịch và tính đặc hiệu kháng nguyên
- • KHAÙNG NGUYEÂN
• TÍNH GAÂY MIEÃN DÒCH VAØ TÍNH
ÑAËC HIEÄU KHAÙNG NGUYEÂN
1
- MUÏC TIEÂU
1. Trình baøy ñöôïc ñònh nghóa khaùng nguyeân hoaøn chænh vaø hapten.
2. Phaân bieät ñöôïc söï khaùc nhau giöõa hai thuoäc tính
- Thuoäc tính sinh mieãn dòch.
- Thuoäc tính ñaëc hieäu khaùng nguyeân.
3. Trình baøy ñöôïc theá naøo laø epitop, caùc ñieåm khaùc bieät giöõa epitop
cuûa teá baøo B (vaø khaùng theå) vaø epitop cuûa teá baøo T.
4. Phaân bieät ñöôïc khaùng nguyeân phuï thuoäc vaø khoâng phuï thuoäc
Thymus.
2
- ÑÒNH NGHÓA
Khaùng nguyeân laø moät chaát khi ñöa vaøo cô theå (tieáp xuùc
vôùi heä mieãn dòch) seõ gaây ra ôû cô theå ñoù moät ñaùp öùng mieãn
dòch töùc laø söï hình thaønh caùc khaùng theå vaø hay teá baøo T
phaûn öùng ñaëc hieäu vôùi khaùng nguyeân ñöa vaøo.
Tính gaây mieãn dòch laø tính chaát cuûa moät chaát khi ñöa vaøo cô theå (tieáp
xuùc vôùi heä mieãn dòch) coù khaû naêng taïo ra moät ñaùp öùng mieãn dòch.
Tính ñaëc hieäu khaùng nguyeân laø tính chaát cuûa moät chaát hay moät caáu
truùc coù khaû naêng keát hôïp ñaëc hieäu vôùi khaùng theå hay thuï theå khaùng
nguyeân cuûa teá baøo T ñöôïc taïo ra trong ñaùp öùng mieãn dòch.
Nhö vaäy moät chaát coù tính gaây mieãn dòch thì ñoàng thôøi cuõng coù tính ñaëc lieäu khaùng
nguyeân vaø coøn ñöôïc goïi laø KN hoaøn chænh thöôøng goïi taét laø KN. Coù nhöõng chaát chæ
coù tính ñaëc hieäu KN maø thoâi, khi ñöa ñôn ñoäc caùc chaát naøy vaøo cô theå khoâng taïo ra
ñöôïc moät ñaùp öùng mieãn dòch. Nhöõng chaát nhö vaäy ñöôïc goïi laø baùn KN hay hapten.
3
- Nhöõng thuoäc tính cô baûn cuûa moät khaùng
nguyeân hoaøn chænh (goïi taét laø KN)
1- Thuoäc tính toång quaùt cho moïi KN hoaøn chænh :
• 1.1-
1.1- Caáu taïo hoùa hoïc :
Caùc ñaïi phaân töû protein noùi chung laø caùc KN maïnh.
Caùc polypeptid, polysaccharid, caùc cao phaân töû höõu cô toång hôïp
coù theå laø KN trong moät soá hoaøn caûnh nhaát ñònh.
Caùc lipid vaø acid nhaân tinh khieát khoâng phaûi laø chaát gaây mieãn
dòch trong ñieàu kieän bình thöôøng nhöng coù theå laø baùn KN (ví duï
nhöõng beänh nhaân lupus ñoû heä thoáng coù xuaát hieän khaùng theå
choáng DNA).
4
- Nhöõng thuoäc tính cô baûn cuûa moät khaùng
nguyeân hoaøn chænh (goïi taét laø KN)
1- Thuoäc tính toång quaùt cho moïi KN hoaøn chænh :
1.2-
1.2- Khoái löôïng phaân töû :
Khoái löôïng phaân töû laø moät tieâu chuaån tuy khoâng tuyeät ñoái
nhöng coù theå cho chuùng ta moät khaùi nieäm toång quaùt.
Ví duï caùc chaát coù baûn chaát laø protein hay daãn chaát cuûa noù neáu
coù phaân töû löôïng treân 100.000 Da laø caùc KN maïnh.
Caùc chaát vôùi phaân töû löôïng döôùi 10.000 Da thöôøng khoâng coù tính
gaây mieãn dòch hoaëc chæ gaây ñaùp öùng nheï. Nhö vaäy haàu heát caùc
thuoác thoâng thöôøng tröø caùc vaccin, caùc daãn chaát töø protein v.v...
töï noù khoâng coù tính gaây mieãn dòch.
5
- Nhöõng thuoäc tính cô baûn cuûa moät khaùng
nguyeân hoaøn chænh (goïi taét laø KN)
1- Thuoäc tính toång quaùt cho moïi KN hoaøn chænh :
1.3-
1.3- Söï phöùc taïp cuûa caáu truùc hoùa hoïc :
Moät phaàn töû phaûi ñaït ñöôïc moät möùc ñoä nhaát ñònh naøo ñoù cuûa söï
phöùc taïp veà caáu truùc môùi coù khaû naêng gaây mieãn dòch.
dòch.
Moät polypeptid toång hôïp neáu chæ bao goàm moät loaïi acid amin thì
khoâng coù hoaëc chæ coù tính gaây mieãn dòch raát yeáu nhöng neáu coù töø
ba loaïi acid amin trôû leân thì tính gaây mieãn dòch taêng leân roõ reät.
Trong caùc acid amin thì nhoùm caùc acid amin voøng thôm nhö
tyrosin, phenylalanin khi theâm vaøo thaønh phaàn caáu taïo laøm cho
tính gaây mieãn dòch taêng leân maïnh hôn caùc acid amin khaùc.
6
- Nhöõng thuoäc tính cô baûn cuûa moät khaùng
nguyeân hoaøn chænh (goïi taét laø KN)
• 2- Caùc thuoäc tính khaùc aûnh höôûng tính gaây mieãn dòch cuûa
moät chaát
• 2.1- Tính laï ñoái vôùi heä thoáng mieãn dòch :
Moät chaát ñaày ñuû caùc tieâu chuaån chung cuûa moät khaùng nguyeân
nhöng neáu laø “quen” thì vaãn khoâng taïo neân moät ñaùp öùng mieãn
dòch (vaø ñöôïc goïi laø söï dung naïp ñoái vôùi KN baûn thaân).
).
Khi coù söï roái loaïn veà khaû naêng dung naïp naøy coù theå sinh ra caùc
beänh töï mieãn.
Cô sôû cuûa söï phaân bieät “laï” hay “quen” naøy laø do nguoàn goác di
truyeàn, söï khaùc bieät veà nguoàn goác di truyeàn caøng lôùn thì ñaùp
öùng mieãn dòch ñöôïc hình thaønh caøng maïnh. h.
Khaû naêng phaân bieät ñöôïc “quen” vaø “laï” laø do caùc teá baøo mieãn
dòch hoïc ñöôïc trong quaù trình tröôûng thaønh cuûa heä thoáng mieãn
dòch ôû moãi caù theå.
7
- Nhöõng thuoäc tính cô baûn cuûa moät khaùng
nguyeân hoaøn chænh (goïi taét laø KN)
• 2- Caùc thuoäc tính khaùc aûnh höôûng tính gaây mieãn dòch cuûa
moät chaát:
• 2.2-
2.2- Ñaëc ñieåm di truyeàn cuûa töøng caù theå :
Caáu taïo khaùc nhau giöõa caùc caù theå laøm cho caùc caù theå coù khaû
naêng ñaùp öùng mieãn dòch khaùc nhau ñoái vôùi caùc khaùng nguyeân.
Moät cuïm caùc gen coù lieân quan ñeán ñaëc ñieåm mieãn dòch naøy ñaõ
ñöôïc phaùt hieän goïi laø caùc gen ñaùp öùng mieãn dòch (Ir : Immune
response) laø caùc gen cuûa nhoùm phuø hôïp moâ lôùp II (ôû ngöôøi laø
HLA lôùp II).
8
- Nhöõng thuoäc tính cô baûn cuûa moät khaùng
nguyeân hoaøn chænh (goïi taét laø KN)
• 2- Caùc thuoäc tính khaùc aûnh höôûng tính gaây mieãn dòch cuûa
moät chaát:
• 2.3-
2.3- Tính coù theå phaân huûy :
Caùc chaát khoâng bò phaân huûy bôûi quaù trình sinh hoïc trong cô theå
thì khoâng coù tính gaây mieãn dòch ví duï nhö chaát deûo polystyrene,
chaát amiaêng, do caùc ñôn nhaân thöïc baøo khoâng xöû lyù ñöôïc chuùng
ñeå trình dieän khaùng nguyeân.
Caùc polypeptid coù caáu taïo toaøn axit amin D khoâng coù tính gaây
mieãn dòch vì cô theå khoâng coù caùc men ñeå phaân giaûi chuùng - traùi
laïi cuøng caùc axit amin ñoù nhöng ôû daïng L thì laïi coù khaû naêng
sinh mieãn dòch.
dòch.
Tuy nhieân, neáu moät chaát laïi bò phaân huûy quaù nhanh trong cô
theå thì khoâng coù hoaëc chæ coù tính gaây mieãn dòch yeáu.
9
- Nhöõng thuoäc tính cô baûn cuûa moät khaùng
nguyeân hoaøn chænh (goïi taét laø KN)
• 2- Caùc thuoäc tính khaùc aûnh höôûng tính gaây mieãn dòch cuûa
moät chaát:
•
• 2.4-
2.4- Tính deã bò baét giöõ bôûi caùc ñôn nhaân thöïc baøo :
Vì caùc ñôn nhaân thöïc baøo phaûi baét giöõ, xöû lyù KN vaø sau ñoù môùi
trình dieän KN cho teá baøo T ñeå taïo ñaùp öùng mieãn dòch neân neáu
KN khoâng bò baét giöõ bôûi ñôn nhaân thöïc baøo thì ñaùp öùng seõ
khoâng coù hoaëc keùm hieäu quaû.
Thí duï khi tieâm globuline mieãn dòch cuûa boø cho thoû: Neáu
globuline mieãn dòch ôû daïng voùn keát seõ taïo moät ñaùp öùng mieãn
dòch maïnh. Traùi laïi, neáu ôû daïng hoøa tan hoaøn toaøn (ví duï duøng
sieâu ly taâm loaïi boû daïng voùn keát) thì khoâng coù hoaëc chæ gaây mieãn
dòch raát yeáu.
10
- Nhöõng thuoäc tính cô baûn cuûa moät khaùng
nguyeân hoaøn chænh (goïi taét laø KN)
• 2- Caùc thuoäc tính khaùc aûnh höôûng tính gaây mieãn dòch cuûa
moät chaát:
•
• 2.4-
2.4- Tính deã bò baét giöõ bôûi caùc ñôn nhaân thöïc baøo :
11
- Nhöõng thuoäc tính cô baûn cuûa moät khaùng
nguyeân hoaøn chænh (goïi taét laø KN)
• 2- Caùc thuoäc tính khaùc aûnh höôûng tính gaây mieãn dòch cuûa
moät chaát:
•
• 2.5-
2.5- Ñöôøng ñöa KN vaøo cô theå :
Caùc KN hoøa tan khi tieâm trong da, döôùi da hay baép thòt gaây ñaùp
öùng mieãn dòch cao hôn khi tieâm tónh maïch.
Caùc KN daïng haït nhö hoàng caàu, vi khuaån tieâm ñöôøng tónh maïch
vaãn taïo ñaùp öùng mieãn dòch toát.
12
- Nhöõng thuoäc tính cô baûn cuûa moät khaùng
nguyeân hoaøn chænh (goïi taét laø KN)
• 2- Caùc thuoäc tính khaùc aûnh höôûng tính gaây mieãn dòch cuûa
moät chaát:
•
• 2.6- Lieàu löôïng KN ñöa vaøo cô theå:
2.6-
Thöïc nghieäm treân chuoät nhaét, tieâm 0,5mg polysaccarid tinh
khieát cuûa voû pheá caàu khuaån thì khoâng taïo ñöôïc ñaùp öùng mieãn
dòch.
Tieâm 0,5µg thì taïo ñöôïc khaùng theå ñaëc hieäu.
13
- Nhöõng thuoäc tính cô baûn cuûa moät khaùng
nguyeân hoaøn chænh (goïi taét laø KN)
• 2- Caùc thuoäc tính khaùc aûnh höôûng tính gaây mieãn dòch cuûa
moät chaát:
•
• 2.7-
2.7- Chaát taù döôïc mieãn dòch :
Taù döôïc mieãn dòch laø moät chaát khi ñöa vaøo cuøng vôùi KN ñeå gaây
mieãn dòch seõ laøm taêng tính gaây mieãn dòch cuûa KN leân.
Moät soá tính chaát thöôøng coù trong chaát taù döôïc mieãn dòch :
- Laøm cho KN ñöôïc giöõ laïi laâu vaø giaûi phoùng ra töø töø.
- Laøm taêng phaûn öùng vieâm taïi nôi tieâm KN.
- Hoaït hoùa, taêng sinh caùc teá baøo mieãn dòch.
- Laøm thay ñoåi tính chaát vaät lyù cuûa KN.
14
- HAPTEN
(KN khoâng hoøan chænh – Baùn KN)
Hapten thöôøng laø moät phaân töû nhoû töï noù khoâng coù khaû naêng taïo
ra moät ñaùp öùng mieãn dòch song khi ñöôïc gaén vôùi moät ñaïi phaân
töû khaùc (thöôøng laø moät protein) goïi laø chaát taûi (carrier) thì heä
thoáng mieãn dòch coù theå taïo ra khaùng theå hay teá baøo T maãn caûm
nhaän dieän vaø keát hôïp ñaëc hieäu vôùi hapten.
Nhö vaäy hapten khoâng coù tính sinh mieãn dòch maø chæ coù tính ñaëc
hieäu KN maø thoâi.
15
- HAPTEN
(KN khoâng hoøan chænh – Baùn KN)
Thí duï : Trong phaûn öùng dò öùng vôùi penicillin ôû moät soá beänh
nhaân.
Penicillin coù troïng löôïng phaân töû 320 Da töï noù khoâng coù tính
sinh mieãn dòch.
Khi tieâm vaøo cô theå, moät daïng chuyeån hoùa cuûa Penicillin laø
Penicilloyl, chaát naøy töï keát hôïp vôùi albumin huyeát töông (ñoùng
vai troø nhö chaát taûi) vaø coù khaû naêng gaây moät ñaùp öùng mieãn dòch
ñaëc hieäu choáng penicilloyl.
Caùc beänh nhaân coù ñaùp öùng mieãn dòch naøy khi söû duïng laïi
Penicillin seõ gaây moät phaûn öùng quaù maãn coù khi ñöa ñeán töû vong.
16
- HAPTEN
(KN khoâng hoøan chænh – Baùn KN)
Moät soá thuoác thoâng thöôøng coù khaû naêng trôû thaønh hapten vaø
gaây tình traïng quaù maãn caûm:
Penicillin 320
Aspirin 180
Methyldopa 211
Gentamycin 700
17
- EPITOP
QUYEÁT ÑÒNH KN
• 1- Ñaëc ñieåm caáu truùc cuûa epitop:
Khaùng theå hay teá baøo T ñaëc hieäu KN ñöôïc hình thaønh trong
moät ñaùp öùng mieãn dòch ñoái vôùi moät KN nhaát ñònh khoâng keát hôïp
vôùi toaøn boä caáu truùc KN maø chæ nhaän dieän nhöõng phaàn nhoû nhaát
ñònh ñöôïc caáu thaønh trong KN ñoù.
Vò trí ñöôïc nhaän dieän naøy ñöôïc goïi laø epitop.
Trong moät KN caùc epitop coù theå ñöôïc hình thaønh bôûi moät chuoãi
caùc phaân töû gaàn nhau (caáu truùc baäc moät) (linear epitopes) hay do
caáu hình khoâng gian ñöôïc hình thaønh töø caùc phaàn töû xa nhau,
nhöng do caáu truùc baäc 3 chuùng tieáp caän laïi gaàn nhau
(conformational epitopes).
Kích thöôùc cuûa moãi epitop nhoû, chæ bao goàm töø 4 ñeán 6 axit
amin hay monosaccharid.
18
- EPITOP
QUYEÁT ÑÒNH KN
• 1- Ñaëc ñieåm caáu truùc cuûa epitop:
19
- EPITOP
QUYEÁT ÑÒNH KN
• 1- Ñaëc ñieåm caáu truùc cuûa epitop:
Nhö vaäy epitop seõ quyeát ñònh tính ñaëc hieäu cuûa KN vaø moät KN
thöôøng bao goàm nhieàu epitop.
Soá löôïng epitop coù treân moät KN ñöôïc goïi laø hoùa trò cuûa KN ñoù.
Thoâng thöôøng moät KN coù troïng löôïng phaân töû caøng lôùn thì soá
löôïng epitop coù treân noù caøng lôùn.
Khaùng nguyeân Troïng löôïng phaân töû (Da) Hoùa trò toái thieåu
Ribonuclease tuïy 13.600 3
boø 42.000 5
Ovalbumin gaø 69.000 6
Albumin ngöïa 160.000 7
IgG ngöôøi 40.000.000 650
Virut khaûm thuoác laù
20
Thêm tài liệu vào bộ sưu tập có sẵn:
Báo xấu
LAVA
ERROR:connection to 10.20.1.100:9315 failed (errno=111, msg=Connection refused)
ERROR:connection to 10.20.1.100:9315 failed (errno=111, msg=Connection refused)
Đang xử lý...
Thêm vào BST
Báo xấu
