Với kết cấu nội dung gồm 3 phần, bài giảng "Kỹ thuật bảo quản nông sản sau thu hoạch" trình bày về tổn thất sau thu hoạch, sơ chế nâng cao chất lượng nông sản và ngăn ngừa côn trùng xâm chiếm gây hại, thiết bị làm khô và bảo quản nông sản,...
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Bài giảng Kỹ thuật bảo quản nông sản sau thu hoạch - KS. Trịnh Đình Hòa
- Kü thuËt b¶o qu¶n n«ng s¶n sau thu
ho¹ch
Biªn so¹n: TrÞnh §×nh Hßa
ViÖn C¬ ®iÖn NN vµ C«ng nghÖ sau thu ho¹ch
§Þa chØ: sè 54/102Truong Chinh Hµ néi
- PhÇn I: tæn thÊt sau thu ho¹ch
C¸c nguyªn nh©n lµm tæn thÊt, t¸c ®éng vµ hËu qu¶
cña c¸c tæn thÊt nµy ®Õn chÊt l−îng n«ng s¶n lµ:
a) Thu ho¹ch vµ vËn chuyÓn
b) Tæn thÊt trong khi s¬ chÕ (tuèt, tÏ h¹t, th¸i, lµm kh«,
lµm s¹ch).
c) Tæn thÊt do sinh vËt h¹i ¨n h¹i, gåm cã: C«n trïng
h¹i kho, ®éng vËt h¹i (chim, chuét, gia cÇm), nÊm mèc
- + Khi gÆt h¸i vµ vËn chuyÓn tØ lÖ r¬i r∙i th−êng (1%)
+ Khi thu ho¹ch gÆp m−a b∙o, ngËp lôt ph¶i thu ho¹ch
sím, n«ng s¶n bÞ thèi, háng, nÈy mÇm. TØ tÖ tæn thÊt ë
kh©u nµy phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn thêi tiÕt. §Æc biÖt nÕu
kh«ng lµm kh« kÞp thêi n«ng s¶n sÏ bÞ thèi háng nhiÒu.
+ Lµm kh« b»ng ¸nh n¾ng mÆt trêi thêi gian th−êng kÐo
dµi 4 ÷ 5 ngµy nªn tØ lÖ r¬i r∙i, chim chuét, gµ ¨n h¹i −íc
tÝnh kho¶ng 1%
- ThiÖt h¹i do sinh vËt h¹i g©y ra gåm nhiÒu mÆt song cã
thÓ tæng kÕt thµnh 3 ®iÓm chÝnh sau:
+ ThÊt tho¸t vÒ mÆt sè l−îng do c«n trïng, chim
chuét, nÊm mèc trùc tiÕp ¨n h¹i.
+ ThÊt tho¸t vÒ mÆt chÊt l−îng khi n«ng s¶n bÞ
c«n trïng chim chuét x©m h¹i dÉn ®Õn lµm gi¶m gi¸ trÞ
dinh d−ìng do Protein, chÊt bÐo, vitamin bÞ biÕn tÝnh
lµm gi¶m gi¸ trÞ th−¬ng phÈm vµ gi¸ trÞ sö dông. S¶n
phÈm bÞ sinh vËt h¹i x©m h¹i cã mïi vÞ, mµu s¾c kh«ng
®Æc tr−ng cña s¶n phÈm ban ®Çu.
+ Lµm nhiÔm bÈn, nhiÔm ®éc n«ng s¶n do chÊt
th¶i vµ ®éc tè cña nÊm ®éc nh− aflatoxin. Do vËy trùc
tiÕp ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ cña ng−êi tiªu dïng hoÆc
truyÒn bÖnh cho ng−êi vµ gia sóc.
- Tæn thÊt vÒ sè l−îng o mét sè n−íc trªn thÕ giíi
+ N¨m 1868 khi chuyÓn 145 tÊn ng« h¹t tõ Anh
sang Mü, sau mét n¨m b¶o qu¶n ng−êi ta ®∙ sµng ra
13 tÊn mät. §©y lµ b»ng chøng vÒ sù ph¸ h¹i ghª gím
vµ sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña c«n trïng.
+ Ng−êi ta ®∙ tiÕn hµnh thÝ nghiÖm ë Liªn-x« (cò),
nu«i 10 ®«i mät thãc trong lóa mú,víi ®iÒu kiÖn nhiÖt
®é, ®é Èm thÝch hîp, sau 5 n¨m quÇn thÓ c«n trïng ®∙
¨n h¹i hÕt 406.250 kg lóa mú.
+ Theo Matthews - Mü (1993) tæn thÊt do sinh vËt
h¹i, vµ c¸c nh©n tè kh¸c g©y ra kho¶ng 10 -25% tæng
s¶n l−îng n«ng s¶n trªn toµn thÕ giíi.
- ViÖt Nam, theo sè liÖu ban ®Çu, tæn thÊt trung b×nh
trong b¶o qu¶n thãc g¹o lµ 3,2-3,9%, nh−ng tæn thÊt
trong b¶o qu¶n thãc, ng« ë MiÒn nói, vïng s©u vïng xa
cã thÓ lªn tíi 20 -30%.
Tæn thÊt sau thu ho¹ch gåm cã ;
- Trong khi thu ho¹ch vµ vËn chuyÓn
- Trong s¬ chÕ gåm:
+ Tuèt, tÏ
+ Lµm kh« b»ng c¸ch ph¬i hoÆc sÊy.
+ Lµm s¹ch vµ ph©n lo¹i
+ C«n trïng x©m h¹i
+ ChÕ biÕn vµ l−u th«ng
- Tãm l¹i:
Chóng ta thÊy tæn thÊt ë kh©u s¬ chÕ lµm kh« vµ sinh
vËt g©y h¹i lµ chñ yÕu. Do vËy ®Ó gi¶m thiÓu tæn thÊt
sau thu ho¹ch chóng ta cÇn t¨ng c−êng s¬ chÕ ®Ó
n©ng cao chÊt l−îng n«ng s¶n vµ ng¨n ngõa c«n
trïng, chim, chuét x©m nhËp vµ g©y h¹i. Phßng trõ
c«n trïng vµ chuét ph¸t sinh vµ g©y h¹i thêi gian b¶o
qu¶n trong
- PhÇn II:
S¬ chÕ n©ng cao chÊt l−îng n«ng s¶n vµ
ng¨n ngõa c«n trïng x©m nhiÔm g©y h¹i.
- 1. Ph©n lo¹i tr−íc khi tuèt, tÏ h¹t
Môc ®Ých: Nh»m h¹n chÕ s©u h¹i l©y nhiÔm tõ
®ång vÒ nhµ
- Theo gièng lai vµ gièng ®Þa ph−¬ng
- Theo møc ®é chÝn (chÝn non hoÆc chÝn giµ)
- Theo n«ng s¶n (ng«, lóa) ®∙ bÞ c«n trïng x©m
nhiÔm vµ ph¸ h¹i tõ ngoµi ®ång (bÞ chuét c¾n, mèc,
mät, h− háng kh¸c...). Tuú theo møc ®é h− háng vµ
nhiÔm c«n trïng ®Ó quyÕt ®Þnh sö dông hoÆc lo¹i bá
®Ó tr¸nh l©y nhiÔm sang c¸c phÇn n«ng s¶n cßn tèt.
- 2. Lµm kh«
Môc ®Ých: nh»m diÖt vµ xua ®uæi
s©u mät ra khái h¹t n«ng s¶n vµ
lµm kh« n«ng s¶n ®Ó øc chÕ s©u
mät ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn trong
b¶o qu¶n.
Lµm kh« n«ng s¶n trong thêi gian
hîp lý ngay sau thu ho¹ch cã t¸c
dông lµm ngõng sù ph¸t triÓn hoÆc tiªu diÖt
s©u mät, ®−a vÒ thuû phÇn an toµn (
- * Lµm kh« dïng ph−¬ng ph¸p ph¬i n¾ng: ®¬n gi¶n,
kinh tÕ, dÔ ¸p dông réng r∙i, nh−ng phô thuéc nhiÒu vµo
®iÒu kiÖn thêi tiÕt.
Khi ph¬i cÇn chó ý c¸c ®iÓm sau:
+ Kh«ng nªn ph¬i qu¸ dÇy (kho¶ng 10cm), kho¶ng 1h
®¶o xíi mét lÇn ®Ó nhiÖt t¨ng ®Òu ë mçi vÞ trÝ.
+ Cµo thµnh tõng luèng ®Ó nhiÖt bøc x¹ tiÕp xóc ®−îc
®Òu
+ Khi ph¬i n¾ng s©u mät cã thÓ bß ra bèn phÝa hay Èn
trong c¸c khe kÏ, s©n ph¬i ph¶i nh½n xung quanh kh«ng ®Ó
r¬m r¹ hay c¸c vËt dông kh¸c. Nªn l¸ng thªm mét líp xi
m¨ng xÉm mÇu, l−îng n−íc trong h¹t cao g©y khã kh¨n
cho viÖc s¬ chÕ vµ lµm kh«.
- - §èi víi ng« gièng ®Þa ph−¬ng cã thÓ ®Ó chÝn treo ®Ìn
thu ho¹ch,
- §èi víi ng« gièng lai thu ho¹ch theo h−íng dÉn cña
nhµ cung cÊp gièng.
- Thu ho¹ch ë ®iÒu kiÖn kh«ng thuËn lîi: trêi m−a th×
ph¶i thu nhanh, tr¸nh thu ho¹ch kÐo dµi lµm cho l−îng
n−íc trong h¹t qu¸ cao, ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng n«ng
s¶n còng nh− t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho nÊm mèc, s©u
mät ph¸t triÓn. Ph¶i hong hoÆc dïng qu¹t, hoÆc treo c¶
cuén, c¶ b¾p bi, khi cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ph¶i ph¬i
hoÆc sÊy ngay.
- •Ph−¬ng ph¸p sÊy
dïng t¸c nh©n nhiÖt nh©n t¹o ®Ó lµm kh« n«ng s¶n vµ
diÖt s©u h¹i. Khi sÊy ph¶i ®¶m b¶o nhiÖt ®é ph©n bè ®Òu
nhiÖt ®é kh«ng cao qua møc, lµm ¶nh h−ëng ®Õn chÊt
l−îng n«ng s¶n. Khi sÊy ph¶i n©ng nhiÖt ®é tõ tõ, ®¶m
b¶o sù l−u th«ng vµ tho¸t Èm ®Òu
®Æn . NhiÖt ®é
thÝch hîp ®Ó
sÊy thãc lµ
45oC-50oC;
sÊy ng« lµ 80oC
- 3. Lµm s¹ch vµ ph©n lo¹i chÊt l−îng
Môc ®Ých: Nh»m n©ng cao chÊt l−îng n«ng s¶n
Tuèt, tÏ ®Ó t¸ch h¹t n«ng s¶n ra khái phÇn lâi, r¬m r¹ ®Ó tiÖn
lî cho viÖc lµm kh«, ®Ó t¹o ra c¸c h¹t n«ng s¶n cã chÊt l−îng
t−¬ng ®èi ®ång ®Òu vÒ:
- §é chÝn khi thu ho¹ch
- §é Èm (thuû phÇn h¹t)
- §é ®ång ®Òu vÒ kÝch cì h¹t,b¾p (khi b¶o qu¶n ng« c¶ b¾p)
- Lo¹i nhiÔm vµ kh«ng nhiÔm s©u mät.
- Tû lÖ t¹p chÊt
- Khi s¬ chÕ cÇn ¸p dông c¸c kü thuËt sao cho tû lÖ h¹t bÞ
vì, søt lµ Ýt nhÊt. CÇn t¸ch riªng c¸c h¹t ®∙ bÞ gÉy vì.
- Ph©n lo¹i riªng tõng phÇn n«ng s¶n tèt, xÊu. §Ó qu¸ tr×nh
lµm kh« ®¹t hiÖu qu¶ tèt nhÊt. Ng¨n chÆn ®−îc s©u mät l©y
nhiÔm tõ ®ång vÒ nhµ.
- PhÇn III- thiÕt bÞ lµm kh« vµ B¶o
qu¶n n«ng s¶n
- §Æc tÝnh mét sè thiÕt bÞ b¶o qu¶n ®ang ®−îc sö dông
t¹i c¸c hé n«ng d©n
1. Thïng t«n:
- §−îc n«ng d©n cho lµ hîp lý. Thïng cã kÕt cÊu gän,
nhÑ, kh«ng bÞ gØ, kÝn, tr¸nh ®−îc chuét. Thïng cã nhiÒu
lo¹i kÝch cì kh¸c nhau phï hîp víi yªu cÇu cña tõng hé
(søc chøa tõ 3 t¹ - 1 tÊn)
- Nh−îc ®iÓm: Thïng kh«ng cã ch©n ®ì, th−êng ph¶i kª
b»ng g¹ch vµ v¸n gç nªn rÊt hay bÞ mÐo (xÖ ®¸y), dÔ bÞ
truyÒn nhiÖt khi cã sù chªnh lÖch nhiÖt ®é gi÷a bªn trong
vµ bªn ngoµi. Bªn trong thïng ®−îc gia c−êng b»ng c¸c gê
gç hoÆc s¾t, ®Ó t¹o thuËn lîi cho s©u mät tró ngô vµ ph¸t
triÓn, khã lµm s¹ch. N«ng s¶n lÊy ra khã kh¨n, chËm ®−îc
lÊy ra dÔ vãn côc, mèc,..
- 2. Thïng phi:
Chóng nhá gän, gi¸ c¶ phï hîp
víi bµ con n«ng d©n.
- Nh−îc ®iÓm: chøa ®−îc Ýt
(1- 1,3 t¹) do vËy ®Õn thêi ®iÓm
thu ho¹ch cÇn nhiÒu thïng chøa
trong nhµ mÊt nhiÒu diÖn tÝch.
ThiÕt bÞ kh«ng cã n¾p ®Ëy, hoÆc n¾p ®Ëy
kh«ng chÆt. Chuét, bä th−êng lîi dông
nh÷ng kÏ hë nµy ®Ó x©m nhËp vµo. N«ng
s¶n ph¶i lÊy ra tõ phÝa trªn khã kh¨n
chuyÓn n«ng s¶n b¶o qu¶n.
- 3. Thïng gç:
-Thïng gç cã h×nh ch÷ nhËt,
cã nhiÒu kÝch cì kh¸c nhau vµ
th−êng do c¸c hé tù ®Æt. ThiÕt
bÞ cã søc chøa tõ 3 t¹ - 1 tÊn.
-Nh−îc ®iÓm: thiÕt bÞ cã gi¸
thµnh cao h¬n so víi thïng t«n.
ThiÕt bÞ th−êng hay bÞ chuét ph¸
h¹i, dÔ bÞ nøt t¹o ®iÒu kiÖn cho sù
x©m nhËp vµ ph¸t triÓn cña gi¸n,
chuét, s©u mät,... ph¸ h¹i n«ng s¶n.
N«ng s¶n dÔ bÞ t¸i Èm.
- 4. Chum, v¹i sµnh:
- Cã kh¶ n¨ng b¶o qu¶n tèt, tr¸nh Èm, th−êng ®−îc n«ng
d©n sö dông chøa h¹t gièng. Søc chøa dao ®éng trong
kho¶ng 30kg ®Õn 80kg tuú theo lo¹i.
- Nh−îc ®iÓm: Søc chøa nhá, tèn nhiÒu diÖn tÝch vµ kh¸
nÆng nÒ.
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
