Bài giảng Luật Hình sự Việt Nam: Chương I - ThS. Trần Đức Thìn

Chia sẻ: Na Na | Ngày: | Loại File: PPT | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

194
lượt xem 30
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng Luật Hình sự Việt Nam: Chương I trình bày những vấn đề chung của Luật Hình sự Việt Nam như khái niệm, nhiệm vụ và các nguyên tắc cơ bản của Luật Hình sự Việt Nam, tính giai cấp của Luật Hình sự Việt Nam, nhiệm vụ của Luật Hình sự Việt Nam, các nguyên tắc cơ bản của Luật Hình sự Việt Nam, khoa học Luật hình sự và các ngành khoa học khác có liên quan.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Luật Hình sự Việt Nam: Chương I - ThS. Trần Đức Thìn

LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM (PHẦN CHUNG)
CHƯƠNG I: KHÁI NIỆM, NHIỆM VỤ VÀ CÁC NGUYÊN TẮC CƠ BẢN CỦA LHS VIỆT NAM 1. KHÁI NIỆM 1.1. ĐỊNH NGHĨA Nguy hiểm nhỏ Biện pháp: LHC, LDS... VI PHẠM Nguy hiểm lớn Biện pháp: Luật hình sự • LHS LÀ NGÀNH LUẬT TRONG HỆ THỐNG PHÁP LUẬT CỦA NƯỚC CH XHCN VIỆT NAM, BAO GỒM HỆ THỐNG CÁC QUY PHẠM PHÁP LUẬT DO NHÀ NƯỚC BAN HÀNH, XÁC ĐỊNH NHỮNG HÀNH VI NGUY HIỂM CHO XH BỊ COI LÀ TỘI PHẠM, ĐỒNG THỜI QUY ĐỊNH NHỮNG HÌNH PHẠT ĐỐI VỚI TỘI PHẠM ẤY.
• Lưu ý: Trong hệ thống pháp luật Việt Nam, chỉ có LHS mới quy đ ịnh t ội phạm và hình phạt • Có 2 loại quy phạm pháp luật hình sự: Loại Quy phạm thứ nhất quy định: • Nguyên tắc; • Nhiệm vụ; • Những vấn đề chung về tội phạm; • Những vấn đề chung về hình phạt Loại Quy phạm thứ hai quy định: • Các dấu hiệu pháp lý của một tội Phạm cụ thể • Các loại hình phạt, mức hình phạt Có thể áp dụng đối với tội phạm
• LHS giữ vị trí quan trọng trong hệ thống pháp luật Việt nam vì: o LHS góp phần vào việc duy trì kỷ cương xã hội o LHS góp phần trong đấu tranh phòng, chống tội phạm o Đảm bảo cho việc thực hiện có hiệu quả các chính sách kinh tế - xã hội của Nhà nước 1.2. Đối tượng điều chỉnh của LHS • Mỗi ngành luật có ĐT điều chỉnh riêng phù hợp với đặc điểm của ngành luật đó • Sự khác nhau về đối tượng điều chỉnh xuất phát từ sự khác nhau về chức năng của ngành luật. LHS khác các ngành luật khác ở chỗ: o Quy định HV nguy hiểm cho XH là TP o Quy định HP đối với TP o Chỉ điều chỉnh những QHXH phát sinh khi có TP xảy ra • QHXH phát sinh khi có TP xảy ra được coi là QHPLHS. • Trong QHPLHS có 2 chủ thể có vị trí pháp lý khác nhau:
QUYỀN NGHĨA VỤ QUYỀN NGHĨA VỤ • TRUY TỐ • ĐẢM • YÊU • CHẤP NGƯỜI PHẠM TỘI BẢO CÁC CẦU CƠ HÀNH • XỬ CÁC BIỆN XÉT QUYỀN QUAN NGƯỜI PHẠM PHÁP TỘI VÀ LỢI NHÀ CƯỠNG • BUỘC NGƯỜI PHẠM ÍCH HỢP NƯỚC CHẾ DO TỘI PHẢI CHỊU PHÁP ĐẢM NHÀ HÌNH PHẠT TƯƠNG C ỦA BẢO CÁC NƯỚC ÁP XỨNG VỚI NGƯỜI QUYỀN DỤNG ĐỐI LốỢI ng điều chỉnh củaỚI MÌNH CHO V LHS là QHXH TÍNH CHẤT Nhà MỨ th Đ hi PHẠM VÀ nướcC ực Ộ ện các quyền và nghĩa Đ i tượ NGUY mình thông quaTỘđại diện của vụ của HIỂM CQ I MÌNH phát sinh giữa Nhà nước và người PT khi CỦA (TAND, VKSND...) mình HÀNH VI người này thưch hiện tội phạm MÀ HỌ THỰC
1.3. Phương pháp điều chỉnh của LHS • Luật hình sự điều chỉnh QHPLHS bằng phương pháp quyền uy: Sử dụng quyền lực Nhà nước trong việc điều chỉnh QHPLHS giữa Nhà nước và người PT. • Vì sao Nhà nước có quyền buộc người PT phải chịu TNHS ? o Nhà nước là người điều hành, quản lý XH o Nhà nước là người trực tiếp có quyền buộc người thực hiện tội phạm phải chịu trách nhiệm hình sự (TNHS) • Việc buộc người PT phải chịu TNHS được thực hiện bằng quyền lực Nhà nước • Nhà nước buộc người PT phải chịu HP do HVPT của mình • TNHS là trách nhiệm của cá nhân người PT đối với Nhà nước, do vậy không thể chuyển hay uỷ thác cho cá nhân hay tập thể khác
2. TÍNH GIAI CẤP CỦA LHS • LHS mang bản chất giai cấp sâu sắc vì: o LHS ra đời cùng với sự ra đời của Nhà nước o LHS là công cụ của giai cấp thống trị trong cuộc đấu tranh bảo vệ đ ịa v ị thống trị và trật tự XH có lợi cho giai cấp thống trị • ở Việt Nam: giai cấp phong kiến đã sử dụng LHS làm vũ khí cai tr ị XH. LHS của các triều đại phong kiến Việt Nam có những đặc điểm chung: o Sự đối xử bất bình đẳng rõ rệt đối với các giai tầng khác mhau trong XH o Hình phạt trong LHS phong kiến mang tính đàn áp dã man: gây đau đ ớn v ề thể xác, hạ thấp phẩm giá con người • Khi thực dân Pháp cai trị Việt Nam: Với chính sách chia đ ể tr ị => m ỗi miền Pháp áp dụng một BLHS riêng • Thời 1954 – 1975 ở miền Nam nước ta, chính quyền Saigon tay sai đã ban hành nhiều VB PLHS đẻ chống lại những người cộng sản và những người yêu nước • LHS của nước ta ngày nay mang bản chất của giai c ấp công nhân và nhân dân lao động
3. NHIỆM VỤ CỦA LHS VIỆT NAM • Nhiệm vụ (NV) của LHS Việt Nam được nêu tại Điều 1 BLHS. Có 3 nhiệm vụ: o NV bảo vệ chế độ XH; bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, của tổ chức; bảo vệ trật tự pháp luật XHCN o NV đấu tranh phòng, chống tội phạm (PCTP) o NV giáo dục mọi người ý thức tuân theo pháp luật, nâng cao ý thức chống và phòng ngừa tội phạm • NV của LHS xuất phát từ những NV cơ bản của Nhà nước CHXHCN Việt Nam. • NV chiến lược của LHS là những nhiệm vụ được xác định trong một khoảng thời gian dài và tương đối ổn định • NV trước mát của LHS là những nhiệm vụ được xác định trong một khoảng thời gian nhất định trong đời sống của đất nước. • Từ khi ra đời đến nay LHS Việt Nam đã trải qua nhiều thời kỳ và thay đổi nhiệm vụ
o Giai đoạn 1945 -1954, LHS có NV:  Phục vụ cuộc kháng chiến chống Pháp thắng lợi  Trừng trị bọn Việt gian, phản động làm tay sai cho Pháp  Bảo vệ chính quyền nhân dân non trẻ  Bảo vệ, duy trì các quan hệ XH mới đước Nhà nước công – nông thiết lập o Giai đoạn 1954 -1975, LHS có NV:  Bảo vệ chế độ dân chủ nhân dân  Bảo vệ trật tự XH mới  Bảo vệ tài sản công cộng  Bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân  Bảo vệ cơ sở vật chất của CNXH  Trừng trị bọn tay sai, phản động, bọn phản cách mạng o Giai đoạn từ 1975 đến nay, LHS có NV:  Bảo vệ độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ  Bảo vệ chế độ XHCN và Nhà nước XHCN  Giữ vững ANCT và TTATXH  Bảo vệ vững chắc những thành quả của sự nghiệp đổi mới, góp phần tích cực vào việc XD xã hội công bằng dân chủ văn minh
4. CÁC NGUYÊN TẮC CƠ BẢN CỦA LHS VIỆT NAM 4.1. Khái niệm chung về các nguyên tắc cơ bản (NTCB) của LHS • Các NTCB của LHS là những tư tưởng chỉ đạo toàn bộ quá trình xây dựng và áp dụng các quy định của LHS trong đấu tranh phòng chống t ội ph ạm. Đó là những nguyên tắc được xây dựng trên cơ sở những NTCB của PL XHCN, đó là: o Nguyên tắc pháp chế XHCN o Nguyên tắc dân chủ XHCN o Nguyên tắc nhân đạo XHCN o Nguyên tắc kết hợp hài hoà chủ nghĩa yêu nước và tinh th ần qu ốc t ế vô sản • Xa rời các nguyên tắc trên khi XD và áp dụng BLHS thì BLHS đó không còn bản chất là BLHS XHCN. • Ngoài các NTCB còn có những nguyên tắc có tính đ ặc thù riêng cho ngành LHS, đó là o Nguyên tắc cá nhân chịu TNHS o Nguyên tắc có lỗi o Nguyên tắc cá thể hoá hình phạt …
4.2. NỘI DUNG NHỮNG NTCB CỦA LHS VIỆT NAM 4.2.1. Nguyên tắc pháp chế (PC) XHCN • Là nguyên tắc cơ bản, quan trọng, xuyên suốt toàn bộ các hoạt động XD và áp dụng PLHS. Nguyên tắc PC XHCN đòi hỏi mọi cơ quan Nhà nước, mọi tổ chức XH và mọi công dân phải triệt để tuân thủ PL nói chung • Đối với cơ quan lập pháp, nguyên tắc PC XHCN thể hiện ở chỗ: o Việc quy định tội phạm mới, sửa đổi, bổ sung hay huỷ bỏ một tội phạm phải được tiến hành theo đúng quy định của pháp luật. o Những hành vi bị coi là tội phạm và phải chịu hình phạt phải được quy định trong LHS hiện hành • Đối với các cơ quan áp dụng pháp luật hình sự, nguyên tắc PC XHCN thể hiện: o Việc xét xử về hình sự phải đảm bảo đúng người, đúng tội. o Người có hành vi phạm tội phải bị xử lý theo LHS. Không xử oan người vô tội. o Hình phạt đã tuyên phải phù hợp với các quy định trong LHS. o Đánh giá thống nhất và chính xác trong việc xác định tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của tội pham và bản thân người phạm tội, trong việc áp dụng PLHS o Các cơ quan điều tra, truy tố, xét xử khi tiến hành các hoạt động của mình phải căn cứ vào các quy định của LHS hiện hành.
4.2.2. Nguyên tắc dân chủ (DC) XHCN • Nguyên tắc DC XHCN thể hiện ở những nội dung sau: o LHS bảo vệ và tôn trọng các quyền DC của công dân không phân biệt dân tộc, tôn giáo, địa vị xã hội, tình trạng tài sản; xử lý kiên quyết bất kỳ người nào có hành vi xâm phạm các quyền DC của công dân o Đảm bảo cho mọi công dân trực tiếp hoặc thông qua các đoàn thể xã hội tham gia vào việc XD và áp dụng LHS o Xử lý nghiêm minh người có hành vi phạm tội, đặc biệt là các tội cố ý, các tội gây thiệt hại lớn cho XH và công dân o Chuyên chính với kẻ thù của giai cấp công nhân và nhân dân lao động o Xử lý nghiêm khắc đối với những người phạm tội có tổ chức, có hệ thống, không chịu cải tạo; khoan hồng đối với những người nhất thời phạm tội, phạm tội do hoàn cảnh đặc biệt ... • Nguyên tắc DC XHCN góp phần phát huy hiệu quả của LHS trong đấu tranh phòng chống tội phạm, duy trì kỷ cương và công lý XH, góp phần định hướng sự phát triển của LHS, hoạch định chính sách hình sự.
4.2.3. Nguyên tắc nhân đạo XHCN • Nguyên tắc nhân đạo XHCN là sự thể hiện của chính sách hình sự của Nhà nước. Nội dung của nguyên tắc này như sau: o Hình phạt được áp dụng đối với người phạm tội chủ yếu là nhằm cải tạo và giáo dục người phạm tội. Hình phạt trong LHS Việt nam không gây đau đớn về thể xác, không hạ thấp phẩm giá con người o LHS quy định việc khoan hồng đối với người tự thú, thật thà khai báo, tố giác đồng bọn, lập công chuộc tội, ăn năn hối cải, tự nguyện sửa chữa hoặc bồi thường thiệt hại o Có những quy định tạo điều kiện cho người phạm tội tự cải tạo: miễn TNHS, miễn HP, án treo o Có quy định những loại hình phạt không tước tự do. HP chung thân và tử hình chỉ áp dụng trong trường hợp phạm tội đặc biệt nguy hiểm, không áp dụng đối với người CTN, phụ nữ có thai khi phạm tội...
4.2.4. Nguyên tắc kết hợp hài hoà chủ nghĩa yêu nước (CNYN) và tinh thần quốc tế vô sản (QTVS) • Nội dung của nguyên tắc này như sau: o LHS đấu tranh không khoan nhượng với các tội xâm phạm các lợi ích kinh tế, chính trị, xã hội, quốc phòng, an ninh của đất nước o LHS Việt Nam quy định việc trừng trị những hành vi phá hoại hoà bình, gây chiến tranh xâm lược, chống loài người và can thiệp vào công việc nội bộ của nước khác o LHS Việt Nam ghi nhận và đảm bảo thực hiện các cam kết QT trong cuộc đấu tranh chung của loài người chống chiến tranh, chống các tội ác diệt chủng, diệt sinh và các tội ác QT khác • Nguyên tắc kết hợp hài hoà CNYN và tinh thần QTVS là một bộ phận của chính sách đối ngoại của Nhà nước ta, đó là: Việt Nam muốn làm bạn và là đối tác tin cậy với các nước trên thế
5. KHOA HỌC LHS VÀ CÁC NGÀNH KHOA HỌC KHÁC CÓ LIÊN QUAN 5.1. Khoa học LHS • Khoa học LHS là ngành khoa học pháp lý nghiên cứu một cách hệ thống toàn diện những vấn đề lý luận về tội phạm, hình phạt. o Trong phần chung, khoa học LHS nghiên cứu những vấn đề lý luận chung nhất về tội phạm và hình phạt o Trong phần các tội phạm, khoa học LHS nghiên cứu những vấn đề lý luận về các tội phạm cụ thể 5.2. Các ngành KH khác có liên quan • Tội phạm học • Khoa học điều tra hình sự • Y pháp • Tâm lý học tư pháp • Tâm thần học tư pháp • Thống kê hình sự