Bài giảng môn Đo đạc địa chính: Phần 1 - Nguyễn Đức Huy

Chia sẻ: Sơn Tùng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:64

Thêm vào BST

Báo xấu

126
lượt xem 26
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng môn "Đo đạc địa chính - Phần 1: Những kiến thức mở đầu" cung cấp cho người học các kiến thức: Một số kiến thức chung về trắc địa, trái đất và bản đồ; những kiến thức cơ bản của lý thuyết sai số; định hướng,... Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng môn Đo đạc địa chính: Phần 1 - Nguyễn Đức Huy

Män Âo Âaûc Âëa Chênh Täø män : Quaín Lyï Âáút Âai PHÁÖN I: NHÆÎNG KIÃÚN THÆÏC MÅÍ ÂÁÖU CHÆÅNG I. MÄÜT SÄÚ KIÃÚN THÆÏC CHUNG VÃÖ TRÀÕC ÂËA, TRAÏI ÂÁÚT VAÌ BAÍN ÂÄÖ. §1-1 : ÂÄÚI TÆÅÜNG NGHIÃN CÆÏU VA ÌNHIÃÛM VUÛ CUÍA CÄNG TAÏC TRÀÕC ÂËA I. Âäúi tæåüng nghiãn cæïu cuía tràõc âëa: Tràõc âëa laì khoa hoüc nghiãn cæïu hçnh daûng, kêch thæåïc traïi âáút hoàûc mäüt pháön cuía bãö màût tæû nhiãn traïi âáút. Caïc kãút quaí nghiãn cæïu cuía cäng taïc tràõc âëa vãö bãö màût traïi âáút âæåüc biãøu thë dæåïi daûng baín âäö, bçnh âä,ö baín veî màût càõt âëa hçnh. Song song våïi nhiãûm vuû trãn cäng taïc tràõc âëa coìn nghiãn cæïu caïc phæång phaïp sæí duûng caïc taïc pháøm baín âäö, bçnh âäö, baín veî màût càõt âëa hçnh âãø thãø hiãûn yï âënh caíi taûo bãö màût traïi âáút cuía con ngæåìi, âæa yï tæåíng cuía con ngæåìi thaình hiãûn thæûc trãn bãö màût traïi âáút âaïp æïng caïc váún âãö âàût ra trong nãön kinh tãú quäúc dán, quäúc phoìng, nghiãn cæïu khoa hoüc vaì vàn hoaï giaïo duûc. II.Caïc ngaình trong tràõc âëa 1.Tràõc âëa cao cáúp Nghiãn cæïu âo âaûc hçnh daûng, kêch thæåïc quaí âáút hay mäüt pháön räüng låïn cuía bãö màût traïi âáút . Cung cáúp säú liãûu cho viãûc nghiãn cæïu khoa hoüc vãö quaí âáút vaì cung cáúp nhæîng säú liãûu cå baín laìm cå såí cho caïc cäng taïc tràõc âëa khaïc. 2.Tràõc âëa phäø thäng Nghiãn cæïu âo veî hçnh daûng màût âáút maì saín pháøm laì baín âäö, bçnh âäö vaì màût càõt âëa hçnh. Caïc saín pháøm naìy âæåüc duìng âãø âaïp æïng caïc nhu cáöu khaïc nhau trong caïc ngaình kinh tãú quäúc dán vaì quäúc phoìng. 3.Tràõc âëa cäng trçnh Giaíi quyãút caïc váún âãö trong âo âaûc khi thi cäng vaì quaín lê caïc cäng trçnh 4. Tràõc âëa aính Nghiãn cæïu âo veî baín âäö vaì theo doîi sæû biãún daûng cäng trçnh bàìng phæång phaïp chuûp aính trãn màût âáút vaì aính haìng khäng. 5.Tràõc âëa moí Giaíi quyãút caïc váún âãö khi bäú trê, âo âaûc âãø xáy dæûng caïc cäng trçnh ngáöm, háöm moí. 6. Biãn soaûn baín âäö Giaïo viãn: Nguyãùn Âæïc Huy Trang:1
Män Âo Âaûc Âëa Chênh Täø män : Quaín Lyï Âáút Âai Nghiãn cæïu phæång phaïp thaình láûp, veî biãøu thë màût âáút lãn giáúy dæåïi daûng baín âäö, bçnh âäö Tràõc âëa liãn hãû máût thiãút våïi toaïn hoüc, váût lyï vaì thiãn vàn hoüc III. Nhæîng nhiãûm vuû chuí yãúu cuía cäng taïc tràõc âëa Cäng taïc tràõc âëa coï nhæîng nhiãûm vuû chuí yãúu sau: Duìng maïy vaì caïc duûng cuû tràõc âëa âãø tiãún haình âo goïc, âo khoaíng caïch, âo âäü cao giæîa caïc âiãøm trãn màût âáút våïi nhau hoàûc giæîa caïc âiãøm trãn màût âáút våïi caïc vãû tinh chuyãn duûng hay caïc thiãn thãø. Xæí lyï caïc kãút quaí âo âaûc âãø thaình láûp baín âäö, bçnh âäö, baín veî màût càõt âëa hçnh vaì nghiãn cæïu khoa hoüc. Sæí duûng baín âäö, bçnh âäö, baín veî màût càõt âëa hçnh âãø giaíi quyãút caïc váún âãö âàût ra trong thæûc tiãùn, thãø hiãûn yï tæåíng caíi taûo bãö màût traïi âáút cuía con ngæåìi, âæa yï tæåíng cuía con ngæåìi thaình hiãûn thæûc trãn bãö màût traïi âáút. IV. Vai troì cuía tràõc âëa trong nãön kinh tãú quäúc dán vaì quäúc phoìng. 1. Vai troì cuía tràõc âëa âäúi våïi nãön kinh tãú quäúc dán Dæûa vaìo thaình quaí cuía cäng taïc tràõc âëa kãút håüp våïi caïc cäng taïc âiãöu tra khaío saït khaïc chuïng ta coï thãø nàõm âæåüc tiãöm nàng taìi nguyãn thiãn nhiãn cuía âáút næåïc.Tæì âoï coï thãø vaûch ra caïc qui hoaûch khai thaïc khoaïng saín, qui hoaûch trong näng, lám nghiãûp, trong xáy dæûng nhaì maïy, xê nghiãûp, näng træåìng, lám træåìng, khu kinh tãú måïi... nhàòm sæí duûng mäüt caïch täút nháút nguäön taìi nguyãn thiãn nhiãn trong viãûc xáy dæûng vaì phaït triãøn kinh tãú. Viãûc xáy dæûng, måí räüng caïc cäng trçnh âoìi hoíi cäng taïc tràõc âëa phaíi âi træåïc mäüt bæåïc âãø thaình láûp: baín âäö, bçnh âäö, baín veî màût càõt âëa hçnh nhàòm phuûc vuû cho cäng taïc qui hoaûch, thiãút kãú, læûa choün phæång aïn thiãút kãú täúi æu âãø xáy dæûng cäng trçnh Khi tiãún haình xáy dæûng cäng trçnh cäng taïc tràõc âëa coï nhiãûm vuû dæûa vaìo baín veî thiãút kãú cuía cäng trçnh âãø chuyãøn vë trê cuía cäng trçnh ra thæûc âëa theo âuïng vë trê thiãút kãú cuía noï phuc vuû cho viãûc thi cäng cäng trçnh Khi cäng trçnh tiãún haình xáy dæûng cäng taïc tràõc âëa coï nhiãûm vuû âo veî hoaìn cäng nhàòm so saïnh caïc chè tiãu kyî thuáût (Vë trê màût bàòng vaì âäü cao) cuía cäng trçnh âaî âæåüc xáy dæûng våïi caïc chè tiãu kyî thuáût trong baín veî thiãút kãú âãø tæì âoï âaïnh giaï cháút læåüng xáy dæûng cäng trçnh chè ra caïc sai lãûch vãö vë trê màût bàòng vaì âäü cao âãø âån vë thi cäng coï biãûn phaïp khàõc phuûc, sæía chæîa, trãn cå såí âoï tiãún haình nghiãûm thu cäng trçnh vaì âæa cäng trçnh vaìo sæí duûng Âäúi våïi caïc cäng trçnh låïn cäng taïc tràõc âëa coìn coï nhiãûm vuû gàõn caïc mäúc quan tràõc biãún daûng cäng trçnh vaì tiãún haình quan tràõc biãún daûng cäng trçnh âãø coï Giaïo viãn: Nguyãùn Âæïc Huy Trang:2
Män Âo Âaûc Âëa Chênh Täø män : Quaín Lyï Âáút Âai thãø xaïc âënh caïc trë säú biãún daûng cuía cäng trçnh tæì âoï âãö ra caïc biãûn phaïp gia cäú, sæía chæîa këp thåìi nhàòm laìm cho cäng trçnh luän luän váûn haình an toaìn vaì coï tuäøi thoü cao 2. Vai troì cuía tràõc âëa âäúi våïi quäúc phoìng Dæûa vaìo baín âäö, bçnh âä, baín veî màût càõt âëa hçnh kãút håüp våïi caïc kiãún thæïc vãö quán sæû ta coï thãø bäú trê tuyãún phoìng thuí cuía âáút næåïc mäüt caïch täút nháút, láûp âæåüc kãú hoaûch taïc chiãún trong caïc hoaût âäüng quán sæû khi coï chiãún tranh xaíy ra. § 1-2. HÇNH DAÛNG KÊCH THÆÅÏC CUÍA TRAÏI ÂÁÚT I. Bãö màût tæû nhiãn traïi âáút. Quaí âáút coï hçnh daûng ráút phæïc taûp, bãö màût tæû nhiãn cuía noï ghäö ghãö, läöi loîm, bao gäöm khoaíng 29% laì luûc âëa, 71% laì âaûi dæång .Trãn màût âáút coï nuïi cao, âäöng bàòng, thung luîng, dæåïi âaûi dæång coï chäù näng, chäù sáu ... nhæ váûy bãö màût tæû nhiãn traïi âáút khäng phaíi laì mäüt bãö màût toaïn hoüc vç khäng thãø coï phæång trçnh toaïn hoüc naìo biãøu thë âæåüc chuïng. II. Màût thuyí chuáøn quaí âáút. 1. Màût thuyí chuáøn: Trong tràõc âëa ngæåìi ta âæa ra khaïi niãûm màût thuyí chuáøn laì màût läöi, âàóng thãú vaì phaïp tuyãún taûi moüi âiãøm trãn bãö màût naìy âãöu truìng våïi phæång troüng læûc qua âiãøm âoï. Nhæ váûy seî coï vä säú màût thuyí chuáøn, ta coï thãø hçnh dung màût næåïc biãøn, màût næåïc häö, ao åí traûng thaïi yãn ténh laì mäüt pháön cuía caïc màût thuyí chuáøn. Caïc màût thuyí chuáøn âãöu uäún nãúp, gåün soïng chuïng khäng song song våïi nhau nhæng cuîng khäng càõt nhau . 2. Màût thuyí chuáøn quaí âáút Màût thuyí chuáøn gáön giäúng våïi bãö màût tæû nhiãn traïi âáút nháút âæåüc goüi laì màût thuyí chuáøn quaí âáút hay màût Ghãäid . Âoï laì màût næåïc biãøn trung bçnh, yãn ténh, tæåíng tæåüng àn sáu vaìo caïc luûc âëa vaì haíi âaío taûo thaình mäüt màût cong kheïp kên. Màût thuyí chuáøn noïi chung vaì màût thuyí chuáøn quaí âáút noïi riãng, chuïng khäng phaíi laì caïc bãö màût toaïn hoüc 3. Màût thuyí chuáøn Nhaì næåïc Mäùi quäúc gia trãn thãú giåïi âãöu choün mäüt màt thuyí chuáøn laìm gäúc âãø tênh âäü cao cuía caïc âiãøm trãn màût âáút trong phaûm vi quäúc gia mçnh vaì goüi laì màût thuyí chuáøn Nhaì næåïc. Âiãøm gäúc (Âiãøm coï âäü cao âæåüc coi laì bàòng 0) cuía màût Giaïo viãn: Nguyãùn Âæïc Huy Trang:3
Män Âo Âaûc Âëa Chênh Täø män : Quaín Lyï Âáút Âai thuyí chuáøn Nhaì næåïc âæåüc xaïc âënh båíi kãút quaí âo âaûc taûi caïc traûm nghiãûm triãöu. III. Hçnh daûng, kêch thæåïc quaí âáút 1 . Elipxoid traïi âáút Âãø tçm bãö màût toaïn hoüc âàûc træng cho hçnh daûng, kêch thæåïc quaí âáút vaì duìng noï trong caïc pheïp chiãúu âãø thaình láûp baín âäö, ngæåìi ta âæa ra mäüt bãö màût gáön giäúng våïi màût Ghãoid nháút nhæng laûi coï tênh cháút toaïn hoüc vaì goüi âoï laì Elipxoid traïi âáút. Elipxoid traïi âáút do mäüt elip coï caïc baïn truûc låïn vaì baïn truûc nhoï tæång âæång våïi baïn truûc låïn vaì baïn truûc nhoíï cuía traïi âáút quay xung quanh truûc nhoí cuía noï taûo thaình. 2. Kêch thæåïc cuía Elipxoid traïi âáút: B Kêch thæåïc cuía Baï n truû c nhoí (b) Elipxoid traïi âáút âæåüc âàûc T O Â træng båíi caïc thaình pháön Baïn truûc låïn (a) baïn truûc låïn a, baïn truûc nhoí b vaì âäü deût α . Caïc trë N säú a vaì b âæåüc nhiãöu nhaì Hçnh 1- 1 baïc hoüc khaïc nhau trãn thãú giåïi xaïc âënh bàòng caïc phæång phaïp khaïc nhau vaì caïc trë säú naìy cuîng khaïc nhau âäi chuït. Theo kãút quaí âo âaûc tênh toaïn cuía nhaì baïc hoüc Nga Kaxäpxki thç: a = 6378.245km b = 6356.863km α = a −b a = 1 298 .3 Kêch thæåïc Elipxoid traïi âáút âæåüc xaïc âënh bàòng vãû tinh trong hãû toaû âäü WGS 84 laì: a = 6378.137km b = 6356.752km α= a −b a = 1 298.257 B Âäü deût α ráút nhoí nãn trong nhiãöu træåìng håüp khi yãu cáöu âo âaûc våïi âäü chênh xaïc khäng cao làõm ngæåìi ta coï thãø coi traïi âáút laì hçnh cáöu baïn kênh T O Â R R = 6371.110 km N Hçnh 1- 2 Giaïo viãn: Nguyãùn Âæïc Huy Trang:4
Män Âo Âaûc Âëa Chênh Täø män : Quaín Lyï Âáút Âai § 1-3. CAÏC ÂÅN VË THÆÅÌNG DUÌNG TRONG TRÀÕC ÂËA I. Âån vë âo chiãöu daìi, âäü cao. Thäng thæåìng trong tràõc âëa khoaíng caïch cuía caïc âoaûn thàóng ngoaìi thæûc âëa, chãnh lãûch âäü cao giæîa chuïng thæåìng âæåüc xaïc âënh theo âån vë laì meït, khi âo chiãöu daìi trãn baín âäö, bçnh âäö ngæåìi ta thæåìng tênh theo âån vë laì cen ti meït. 1m = 10 dm = 100 cm = 1000 mm II. Âån vë âo diãûn têch. Trong thæûc tãú täön taûi khaï nhiãöu âån vë âo diãûn têch, tuy nhiãn caïc âån vë áúy âãöu laì bäüi säú hoàûc æåïc säú cuía m2. Trong tràõc âëa âån vë âo diãûn têch thæåìng duìng ngoaìi thæûc âëa laì m2 hoàûc hecta. Diãûn têch trãn baín âäö thæåìng âæåüc biãøu thë bàòng cm2 hoàûc dm2 1km2 = 100ha =10000 a = 1000000 m2 = 100000000 dm2 = 10000000000 cm2 = 1000000000000 mm2. III. Âån vë âo goïc. Âån vë âo goïc thæåìng duìng trong tràõc âëa laì âäü, phuït, giáy. ( Hãû tháûp luûc phán). Mäüt goïc âáöy tæång æïng våïi 3600 ( 1o = 60' = 3600" ) Ngoaìi âån vë âäü ngæåìi ta coìn duìng âån vë grad. Mäüt goïc âáöy tæång æïng våïi 400 grad. Ta coï thãø tênh chuyãøn tæì âån vë âäü sang âån vë grad vaì ngæåüc laûi: 1 grad = 0,9o. IV. Quan hãû tênh chuyãøn giæîa âån vë âo goïc vaì âo chiãöu daìi. A s α A' O Hçnh 1- 3 Ta coï 360o ∼ 2π rad 1 rad = 360o/ 2π váûy rad ≈ 57,3o ≈ 3438' ≈ 206265" Dæûa vaìo hçnh veî ta coï 2πS ∼ 360o AA' αO 2π α O .S Cung AA' ∼ α = AA' = αO .S. = 2πS 360 O 360 O ρO 360 o Trong âoï ρ o = 2π Cuäúi cuìng ta coï caïc cäng thæïc tênh chuyãøn sau. α O .S AA' = Trong âoï ρ o = 57,3o ρO Giaïo viãn: Nguyãùn Âæïc Huy Trang:5
Män Âo Âaûc Âëa Chênh Täø män : Quaín Lyï Âáút Âai ' α .S α '' .S AA' = Trong âoï ρ ' = 3438 AA' = Trong âoï ρ '' = 206265 ρ' ρ '' §1-4: CAÏC HÃÛ THÄÚNG TOAÛ ÂÄÜ, ÂÄÜ CAO THÆÅÌNG DUÌNG TRONG TRÀÕC ÂËA Trong tràõc âëa ngæåìi ta duìng toaû âäü âëa lê, toaû âäü tràõc âëa vaì âäü cao âãø xaïc âënh vë trê cuía caïc âiãøm trãn màût âáút. Trãn baín âäö, bçnh âäö ngæåìi ta duìng toaû âäü vuäng goïc vaì toaû âäü cæûc phàóng âãø xaïc âënh vë trê caïc âiãøm. I. Caïc hãû thäúng toaû âäü thæåìng duìng trong tràõc âëa 1. Toaû âäü âëa lê Khi xáy dæûng hãû thäúng toaû âäü âëa lê ngæåìi ta coi traïi âáút laì hçnh cáöu vaì vë trê cuía mäüt âiãøm trãn màût âáút âæåüc xaïc âënh båíi hai toaû âäü : âäü vé âëa lê ϕ vaì âäü kinh âëa lê λ Trong hãû toaû âäü naìy ngæåìi ta choün kinh tuyãún âi qua âaìi thiãn vàn Grinwich åí ngoaûi ä thuí âä Luán Âän vaì âæåìng xêch âaûo laìm hãû truûc a. Âäü vé âëa lê Âäü vé âëa lê cuía mäüt âiãøm trãn màût âáút laì goïc taûo båíi phæång cuía B A âæåìng dáy doüi âi qua âiãøm âoï våïi Kinh tuyãún gäúc Kinh tuyãún chæïa âiãøm A màût phàóng xêch âaûo. Kê hiãûu âäü vé âëa lê laì ϕ giaï trë cuía ϕ biãún thiãn T O ϕ Â Xêch âaûo λ tæì 0 âäü âãún 90 âäü. Âäü vé tênh tæì xêch âaûo vãö phêa cæûc bàõc cuía traïi âáút goüi laì âäü vé bàõc. Âäü vé âæåüc tênh tæì xêch N âaûo vãö phêa cæûc nam cuía traïi âáút goüi laì âäü vé nam Hçnh 1- 4 b. Âäü kinh âëa lê Âäü kinh âëa lê cuía mäüt âiãøm trãn màût âáút laì goïc nhë diãûn giæîa màût phàóng kinh tuyãún âi qua âiãøm âoï vaì màût phàóng kinh tuyãún gäúc ( Màût phàóng chæïa kinh tuyãún âi qua âaìi thiãn vàn Grinwich åí ngoaûi ä thuí âä Luán Âän cuía næåïc Anh ) Kê hiãûu âäü kinh âëa lê laì λ giaï trë λ biãún thiãn tæì 0 âäü âãún 180 âäü . Âäü kinh âæåüc tênh tæì kinh tuyãún gäúc vãö phêa âäng goüi laì âäü kinh âäng. Âäü kinh âæåüc tênh tæì kinh tuyãún gäúc vãö phêa táy goüi laì âäü kinh táy. 2. Toaû âäü tràõc âëa Khi xáy dæûng hãû toaû âäü naìy ngæåìi ta coi traïi âáút laì Elipxäid, vë trê cuía mäüt âiãøm trãn bãö màût traïi âáút âæåüc xaïc âënh bàòng hai toaû âäü : âäü vé tràõc âëa B vaì âäü kinh tràõc âëa L a. Âäü vé tràõc âëa Giaïo viãn: Nguyãùn Âæïc Huy Trang:6
Män Âo Âaûc Âëa Chênh Täø män : Quaín Lyï Âáút Âai Âäü vé tràõc âëa cuía mäüt âiãøm trãn màût âáút laì goïc taûo båíi phaïp tuyãún våïi màût Elipxäid taûi âiãøm âoï våïi màût phàóng xêch âaûo. Kê hiãûu âäü vé tràõc âëa laì B, giaï trë cuía B biãún thiãn tæì 0 âäü B A âãún 90 âäü. Âäü vé tràõc âëa âæåüc Kinh tuyãún gäúc Kinh tuyãún tênh tæì xêch âaûo vãö phêa cæûc chæïa âiãøm A bàõc cuía traïi âáút goüi laì âäü vé T O B Â bàõc, âäü vé tràõc âëa âæåüc tênh tæì L Xêch âaûo xêch âaûo vãö phêa cæûc nam cuía traïi âáút goüi laì âäü vé nam. N b. Âäü kinh tràõc âëa Hçnh 1- 5 Âäü kinh tràõc âëa cuía mäüt âiãøm laì goïc nhë diãûn giæîa màt phàóng kinh tuyãún qua âiãøm âoï vaì màût phàóng kinh tuyãún gäúc. Kê hiãûu âäü kinh tràõc âëa laì L giaï trë cuía L biãún thiãn tæì 0 âäü âãún 180 âäü 3. Toaû âäü vuäng goïc tràõc âëa Gauss-Kruger Khi xáy dæûng hãû toaû âäü naìy ngæåìi ta nháûn kinh tuyãún giæîa cuía caïc muïi chiãúu laìm truûc X (coï chiãöu dæång chè vãö hæåïng bàõc) vaì âæåìng xêch âaûo laìm truûc Y(coï chiãöu dæång chè vãö hæåïng âäng) Hai truûc toaû âäü naìy chia màût phàóng toaû âäü thaình 4 cung pháön tæ nhæ hçnh veî Cáön chuï yï ràòng hãû toaû âäü naìy ngæåüc våïi hãû toaû âäü trong toaïn hoüc Âiãøm giao nhau cuía xêch âaûo vaì kinh tuyãún giæîa muïi chiãúu láúy laì âiãøm gäúc cuía hãû toaû âäü (Âiãøm O ) coï toa ûâäü laì XO ; YO ÅÍ cung pháön tæ thæï nháút X > 0 vaì Y > 0 ÅÍ cung pháön tæ thæï hai X < 0 vaì Y > 0 ÅÍ cung pháön tæ thæï ba X < 0 vaì Y< 0 Åí cung pháön tæ thæï tæ X > 0 vaì Y< 0 Âãø khi tênh toaïn traïnh X giaï trë Y mang dáúu ám ngæåìi ta qui âënh toaû âäü cuía âiãøm IV I gäúc laì XO = 0 , YO = 500 Km Âãø thuáûn tiãûn trong viãûc Âæåìng xêch âaûo 0 Y sæí duûng hãû toaû âäü naìy ngæåìi ta thaình láûp læåïi toaû âäü vuäng goïc.Læåïi toaû âäü vuäng goïc II III âæåüc taûo thaình bàòng nhæîng âæåìng thàóng song song caïch Kinh tuyãún giæîa cuía muïi chiãúu âãöu nhau láúy caïc truûc OX vaì Hçnh 1- 6 Giaïo viãn: Nguyãùn Âæïc Huy Trang:7
Män Âo Âaûc Âëa Chênh Täø män : Quaín Lyï Âáút Âai OY laìm hæåïng chênh .Khoaíng caïch giæîa caïc âæåìng tuyì thuäüc vaìo tè lãû baín âäö. Âäúi våïi tåì baín âäö tè lãû 1/10000 ; 1/25000 ; 1/50000 thç khoaíng caïch giæîa caïc âæåìng laì 1 km. Âäúi våïi tåì baín âäö tè lãû 1/100000 ; 1/200000 ...thç khoaíng caïch giæîa caïc âæåìng laì 2 km .Nhæ váûy toaû âäü cuía âiãøm báút kç trong muïi chiãúu naìo âoï coï thãø xaïc âënh nhåì læåïi toaû âäü vuäng goïc . Âãø phán biãût ngay âæåüc toaû âäü cuía âiãøm nàòm trong muïi chiãúu naìo, caïch âiãøm gäúc bao nhiãu km ngæåìi ta qui âënh caïch viãút toaû âäü nhæ sau : X qui uåïc = X thæûc vaì Y qui æïåc = n.10 3+ 500 + Y thæûc (km) (Våïi n laì säú thæï tæû muïi chiãúu) Vê duû âiãøm A coï toaû âäü qui æåïc laì ( 315.84 , 18475.00 ) . Ta hiãøu laì laì âiãøm A caïch xêch âaûo 315.84 km vãö phêa bàõc, nàòm åí muïi thæï 18 vãö phêa táy kinh tuyãún giæîa vaì caïch kinh tuyãún giæîa laì 25 km ( 475 - 500 ) Âãø tênh kinh tuyãún giæîa cuía muïi chiãúu ta coï thãø aïp duûng cäng thæïc sau : λ0 = n .60 - 30 ( Våïi n laì säú thæï tæû muïi chiãúu ) (1 - 1) 4. Hãû toaû âäü cæûc phàóng Khi xáy dæûng hãû toaû âäü naìy ngæåìi ta nháûn mäüt âiãøm laìm gäúc cæûc vaì mäüt caûnh laìm truûc cæûc Hçnh 1- 7 X Vë trê cuía mäüt âiãøm trong hãû thäúng toaû âäü naìy âæåüc xaïc âënh båíi hai thaình pháön: goïc cæûc β vaì khoaíng caïch cæûc D. Goïc cæûc β laì goïc håüp båíi truûc 0 β d A cæûc våïi næía âæåìng thàóng näúi âiãøm gäúc cæûc våïi âiãøm cáön xaïc âënh, tênh theo thuáûn chiãöu kim âäöng häö. Khoaíng caïch cæûc ( Baïn kênh veïctå) laì khoaíng caïch nàòm ngang tæì gäúc cæûc âãún âiãøm cáön xaïc âënh. II. Caïc hãû thäúng âäü cao thäng duûng 1. Âäü cao tuyãût âäúi Âäü cao tuyãût âäúi cuía mäüt âiãøm trãn màût âáút laì khoaíng caïch theo phæång cuía âæåìng dáy doüi tæì âiãøm âoï âãún màût thuyí chuáøn Nhaì næåïc. Caïc âiãøm nàòm phêa trãn màût thuyí chuáøn Nhaì næåïc âäü cao mang dáúu dæång, caïc âiãøm nàòm dæåïi màût thuyí chuáøn Nhaì næåïc âäü cao mang dáúu ám, caïc âiãøm nàòm truìng våïi màût thuyí chuáøn Nhaì næåïc thç âäü cao bàòng "0". Âäü cao tuyãût âäúi cuía mäüt âiãøm thæåìng kyï hiãûu bàòng chæî H vaì tãn cuía âiãøm âoï ghi xuäúng phêa dæåïi. Vê duû âäü cao cuía âiãøm A âæåüc kyï hiãûu laì HA 2. Âäü cao tæång âäúi. Trong nhiãöu træåìng håüp taûi khu væûc âo veî chæa coï caïc âiãøm âäü cao nhaì næåïc khi âoï càn cæï vaìo âàûc âiãøm, phaûm vi, tênh cháút cuía cäng viãûc âo veî ngæåìi Giaïo viãn: Nguyãùn Âæïc Huy Trang:8
Män Âo Âaûc Âëa Chênh Täø män : Quaín Lyï Âáút Âai ta coï thãø sæí duûng hãû thäúng âäü cao tæång âäúi âãø xaïc âënh âäü cao cuía caïc âiãøm trong khu âo. Âäü cao tæång âäúi cuía mäüt âiãøm trãn màût âáút laì khoaíng caïch theo phæång âæåìng dáy doüi tæì âiãøm âoï âãún màût thuyí chuáøn giaí âënh .(Màût thuyí chuáøn giaí âënh coï âäü cao bàòng o). Âäü cao tæång âäúi cuía mäüt âiãøm thæåìng kyï hiãûu bàòng chæî H' vaì tãn cuía âiãøm âoï ghi xuäúng phêa dæåïi. Vê duû âäü cao tæång âäúi cuía âiãøm A âæåüc kyï hiãûu laì H'A Ngæåìi ta coï thãø tênh chuyãøn âäü cao tæång âäúi vãö âäü cao tuyãût âäúi bàòng caïch dáùn âäü cao tæì mäúc coï âäü cao tuyãût âäúi âãún âiãøm coï âäü cao tæång âäúi tênh theo màût thuyí chuáøn giaí âënh âãø xaïc âënh sæû chãnh lãûch giæîa hai hãû thäúng âäü cao. 3. Hiãûu säú âäü cao Hiãûu säú âäü cao giæîa hai âiãøm trãn màût B âáút laì khoaíng caïch theo Màût thuyí chuáøn qua B hAB phæång âæåìng dáy doüi A giæîa 2 màût thuyí chuáøn âi H'B B2 Màût thuyí chuáøn qua A qua 2 âiãøm âoï. H'A HB Hiãûu säú âäü cao HA B1 A1 Màût thuyí chuáøn giaí âënh giæîa 2 âiãøm thæåìng âæåüc kê hiãûu bàòng chæî h vaì BO Màût thuyí chuáøn Nhaì næåïc AO tãn cuía 2 âiãøm viãút luìi Màût âáút tæû nhiãn xuäúng phêa dæåïi. Vê duû Hçnh 1- 8 hiãûu säú âäü cao giæîa 2 âiãøm A vaì B kê hiãûu laì h AB h AB = HB - HA h BA = HA - HB AAo , BBo laì âäü cao tuyãût âäúi cuía caïc âiãøm A, B ( HA vaì HB ) AA1 , BB1 laì âäü cao tæång âäúi cuía caïc âiãøm A, B ( H'A vaì H'B ) BB2 laì chãnh lãûch âäü cao giæîa B vaì A ( hiãûu säú âäü cao ) ( h AB ) § 1- 5. GIÅÏI HAÛN CUÍA VIÃÛC DUÌNG MÀÛT PHÀÓNG THAY CHO MÀÛT THUYÍ CHUÁØN Giaïo viãn: Nguyãùn Âæïc Huy Trang:9
Män Âo Âaûc Âëa Chênh Täø män : Quaín Lyï Âáút Âai Ta tháúy ràòng khi thãø hiãûn màût âáút lãn giáúy âãø thaình láûp baín âäö ta phaíi chiãúu noï xuäúng màût thuyí chuáøn theo phæång dáy doüi, räöi chuyãøn kãút quaí hçnh chiãúu trãn màût thuyí chuáøn lãn hçnh chiãúu phàóng cuía giáúy veî. Quaï trçnh chiãúu nhæ váûy ráút phæïc taûp ta khäng nghiãn cæïu åí âáy. Åí âáy ta chè xem xeït sai säú do viãûc chiãúu træûc tiãúp màût âáút lãn màût phàóng gáy ra. I. Sai säú vãö khoaíng caïch. A vaì B laì 2 âiãøm trãn màût âáút. Cung AOBO laì âäü daìi giæîa hai âiãøm A vaì B trãn màût thuyí chuáøn. Cung AOBO' laì âäü daìi giæîa hai âiãøm A vaì B khi thay màût thuyí chuáøn bàòng màût phàóng suy ra hiãûu säú ∆D = AOBO' - AOBO chênh laì sai säú vãö khoaíng caïch do viãûc thay thãú màût thuyí chuáøn bàòng màût phàóng. B A AOBO' = R. tgα = D' D' R.α D A 0 B' 0 AO BO = = D => α = .ρ D ∆ ρ R h B 0 α Váûy D = D' = ∆D = R(tgα − ) R ρ α R Hçnh 1- 9 α α3 α α3 α α3 Khi α nhoí thç tgα = + suy ra D∆ = R ( + − ) = R. ρ 3.ρ 3 ρ 3.ρ 3 ρ 3.ρ 3 ρ .D D3 Thay α = ta âæåüc ∆ D = (1 - 2) R 3. R 2 Khi thay giaï trë D tæång æïng ta seî tênh âæåüc ∆D vaì ∆D/D Âäü daìi D (km) ∆D (cm) ∆D/D 10 0.82 1:122000 50 102 1:49000 100 824 1:12000 Qua baíng trãn ta tháúy ràòng aính hæåíng cuía viãûc chiãúu træûc tiãúp lãn màût phàóng gáy ra sai säú khoaíng caïch tæång âäúi nhoí vç thãú våïi khu âo coï diãûn têch nhoí hån (20 x 20) km2 ta coï thãø xem màût âáút nhæ màût phàóng. II. Sai säú vãö âäü cao. Nãúu thay màût næåïc chuáøn bàòng màût phàóng thç âiãøm BO seî tråí thaình BO' vaì âoaûn BO BO' = ∆h laì sai säú vãö âäü cao do aính hæåíng cuía âäü cong cuía traïi âáút. Ta coï 0BO = R suy ra 0BO' = R. Seïcα trong âoï Seïcα= 1/ Cosα Giaïo viãn: Nguyãùn Âæïc Huy Trang:10
Män Âo Âaûc Âëa Chênh Täø män : Quaín Lyï Âáút Âai α 2 D D 2 ∆h = R. (Seïcα - 1) = R . maì α = ρ . váûy ∆ h = (1 - 3) 2 .ρ 2 R 2 .R D (Km) ∆h (cm) 0.1 0.078 1.0 7.8 10.0 785 Qua baíng trãn ta tháúy aính hæåíng cuía viãûc thay màût næåïc chuáøn bàòng màût phàóng gáy ra sai säú âäü cao tæång âäúi låïn do váûy ngay caí våïi khoaíng caïch ngàõn 100m cuîng phaíi xeït tåïi sai säú âäü cao do aính hæåíng cuía âäü cong cuía quaí âáút gáy ra. §1- 6: KHAÏI QUAÏT CHUNG VÃÖ BAÍN ÂÄÖ, BÇNH ÂÄÖ, BAÍN VEÎ MÀÛT CÀÕT ÂËA HÇNH I. Khaïi niãûm vãö baín âäö, bçnh âäö, baín veî màût càõt âëa hçnh. 1. Baín âäö Baín âäö laì baín veî khaïi quaït, thu nhoí biãøu thë bãö màût tæû nhiãn cuía quaí âáút hoàûc thiãn thãø khaïc trãn màût phàóng nàòm ngang thäng qua mäüt qui tàõc toaïn hoüc nháút âënh. Näüi dung baín âäö âæåüc thãø hiãûn bàòng hãû thäúng kyï hiãûu, chæî viãút vaì maìu sàõc qui æåïc. Khi biãøu thë màût cong xuäúng màût phàóng táút nhiãn coï sæû biãún daûng vç váûy trong quaï trçnh thaình láûp baín âäö ngæåìi ta phaíi tênh âãún caïc aính hæåíng cuía âäü cong traïi âáút, nhæng duì sao kêch thæåïc caïc vuìng âáút trãn baín âäö cuîng khäng âäöng daûng våïi kêch thæåïc caïc vuìng âáút ngoaìi màût âáút. 2. Bçnh âäö Bçnh âäö thãø hiãûn mäüt vuìng âáút khäng låïn lãn màût phàóng nàòm ngang thäng qua pheïp chiãúu thàóng goïc vaì thu nhoí laûi theo mäüt tè lãû nháút âënh. Trãn bçnh âäö kêch thæåïc caïc vuìng âáút khäng bë biãún daûng vaì trong quaï trçnh thaình láûp bçnh âäö ngæåìi ta khäng tênh âãún aính hæåíng âäü cong quaí âáút vç trong phaûm vi heûp bãö màût traïi âáút coï thãø xem nhæ màût phàóng. Nãúu trãn bçnh âäö chè thãø hiãûn caïc âæåìng biãn âëa váût thç coï tãn goüi laì bçnh âäö âëa váût. Nãúu trãn bçnh âäö biãøu thë caí âæåìng biãn âëa váût vaì caí daïng âáút thãø hiãûn mæïc âäü läöi loîm cuía màût âáút thç coï tãn goüi laì bçnh âäö âëa hçnh. Nãúu bçnh âäö âëa hçnh thãø hiãûn vuìng âáút doüc theo tuyãún cuía cäng trçnh thç coï tãn goüi laì bçnh âäö läü tuyãún. Giaïo viãn: Nguyãùn Âæïc Huy Trang:11
Män Âo Âaûc Âëa Chênh Täø män : Quaín Lyï Âáút Âai Nãúu bçnh âäö âëa hçnh thãø hiãûn vuìng âáút taûi vë trê xáy dæûng cäng trçnh thç coï tãn goüi laì bçnh âäö vë trê. 3. Baín veî màût càõt âëa hçnh Càõt màût âáút bàòng laït càõt thàóng âæïng theo mäüt hæåïng naìo âoï vaì biãøu thë noï trãn giáúy dæåïi daûng thu goün, âäöng daûng ta âæåüc baín veî màût càõt âëa hçnh. Baín veî màût càõt doüc theo âæåìng tim cuía cäng trçnh goüi laì màût càõt doüc âëa hçnh Baín veî màût càõt âëa hçnh vuäng goïc våïi âæåìng tim cuía cäng trçnh goüi laì màût càõt ngang âëa hçnh II. Tè lãû baín âäö bçnh âäö, baín veî màût càõt âëa hçnh 1. Tè lãû baín âäö Âäü daìi caïc âoaûn thàóng âo âaûc ngoaìi màût âáút khi biãøu thë trãn baín âäö âãöu phaíi thu nhoí laûi. Tuyì thuäüc vaìo mæïc âäü thu nhoí maì ngæåìi ta phán biãût ra caïc loaûi tè lãû låïn, tè lãû trung bçnh vaì tè lãû nhoí Tè lãû baín âäö laì âaûi læåüng tè lãû nghëch våïi mæïc âäü thu nhoí. Thäng thæåìng tè lãû baín âäö âæåüc biãøu thë bàòng tè säú giæîa âäü daìi trãn baín âäö d våïi âäü daìi nàòm ngang D trãn màût âáút cuía cuìng mäüt âoaûn thàóng 1 d E= = (1 - 4) M D E laì tè lãû baín âäö M laì máùu säú cuía tè lãû baín âäö ( Mæïc âäü thu nhoí cuía baín âäö ) Cáön chuï yï ràòng tè lãû ghi åí tåì baín âäö chè laì tè lãû chung nháút coìn taûi caïc vuìng khaïc nhau trãn baín âäö thç tè lãû cuía chuïng coï thay âäøi âäi chuït so våïi tè lãû chung ghi trãn tåì baín âäö Dæûa vaìo tè lãû baín âäö ta coï thãø qui âäøi khoaíng caïch tæì baín âäö ra thæûc âëa theo cäng thæïc D = d.M (1 - 5) D Vaì qui âäøi khoaíng caïch tæì thæûc âëa vãö baín âäö theo cäng thæïc d = (1 - 6) M Qui âäøi diãûn têch tæì baín âäö ra thæûc âëa theo cäng thæïc S = s .M 2 (1 -7) S Vaì qui âäøi diãûn têch tæì thæûc âëa vãö baín âäö theo cäng thæïc s = 2 (1 -8) M Trong âoï s laì diãûn têch trãn baín âäö vaì S laì diãûn têch ngoaìi thæûc âëa 2. Tè lãû bçnh âäö Khaïc våïi baín âäö trãn bçnh âäö chè coï mäüt tè lãû duy nháút I d E= = M D Cáön læu yï ràòng tè lãû trãn bçnh âäö âuïng cho moüi vuìng cuía bçnh âäö Giaïo viãn: Nguyãùn Âæïc Huy Trang:12
Män Âo Âaûc Âëa Chênh Täø män : Quaín Lyï Âáút Âai Ta cuîng dæûa vaìo tè lãû cuía bçnh âäö âãø qui âäøi khoíang caïch vaì diãûn têch tæì baín âäö ra thæûc âëa vaì ngæåüc laûi D S D = d.M ; d = ; S = s.M2 ; s = 2 M M Ngoaìi tè lãû baín âäö, bçnh âäö âæåüc biãøu thë dæåïi daûng säú nhæ âaî trçnh baìy åí trãn ngæåìi ta coìn duìng thæåïc tè lãû âãø biãøu thë tè lãû baín âäö ( Thæåïc tè lãû thàóng vaì thæåïc tè lãû xiãn ) âãø ngæåìi sæí duûng baín âä,ö bçnh âäö sæí duûng thæåïc âãø qui âäøi khoaíng caïch tæì baín âäö ra thæûc âëa vaì ngæåüc laûi Ngæåìi ta cuîng coìn duìng tè lãû giaíi thêch âãø noïi lãn tè lãû cuía baín âä, bçnh âäö bàòng caïch ghi roî mäüt âån vë chiãöu daìi trãn baín âäö æïng våïi bao nhiãu meït ngoaìi thæûc âëa. Dæûa vaìo tè lãû giaíi thêch ta coï thãø qui âäøi khoaíng caïch tæì baín âäö ra thæûc âëa vaì ngæåüc laûi 3. Tè lãû baín veî màût càõt Trãn baín veî màût càõt âëa hçnh ngæåìi ta thæåìng duìng 2 loaûi tè lãû : tè lãû vãö âäü cao vaì tè lãû vãö âäü daìi Viãûc choün tè lãû veî màût càõt phuû thuäüc vaìo qui mä, kêch thæåïc cuía cäng trçnh, âàûc âiãøm âëa hçnh cuía khu âo cuîng nhæ yãu cáöu cuía cäng taïc thiãút kãú Âäúi våïi baín veî màût càõt ngang âëa hçnh ngæåìi ta thæåìng choün tè lãû vãö âäü cao vaì tè lãû vãö chiãöu daìi bàòng nhau (1/ 50 ; 1/100 ; 1/ 200 ) Âäúi våïi baín veî màût càõt doüc âëa hçnh ngæåìi ta thæåìng choün tè lãû vãö âäü cao vaì tè lãû vãö chiãöu daìi khaïc nhau .tè lãû vãö âäü cao låïn hån tè lãû vãö âäü daìi Tè lãû vãö âäü cao thæåìng laì 1/ 50 ; 1/100 ; 1/ 200 tè lãû vãö âäü daìi thæåìng laì 1/100; 1/ 200 ; 1/ 500 ; 1/ 1000 ; 1/ 2000 ; 1/ 5000 ; 1/ 10000. III. Caïc loaûi thæåïc tyí lãû . Thæåïc tyí lãû duìng âãø qui âäøi khoaíng caïch trong quaï trçnh âo veî baín âäö, bçnh âäö cuîng nhæ khi sæí duûng baín âäö, bçnh âäö. 1 Thæåïc tè lãû thàóng Hçnh 1- 10 Thäng thæåìng åí dæåïi khung phêa nam cuía tåì baín âäö ngæåìi ta veî hçnh chæî nháût nàòm ngang daìi 6 cm âãún 12 cm, räüng 1mm âãún 2 cm. Chia hçnh chæî nháût thaình tæìng âoaûn daìi 1cm âãún 2 cm bàòng caïc vaûch chia. Âäü daìi cuía mäùi âoaûn væìa chia goüi laì âån vë cå baín chia trãn thæåïc. Chia âoaûn âån vë cå baín âáöu tiãn bãn traïi thaình tæìng mm bàòng caïc vaûch chia. Âäü daìi mäùi âoaûn nhoí væìa chia goüi laì âån vë chia nhoí nháút trãn thæåïc. Ghi trë säú ''0'' taûi vaûch chia âån vë chia cå baín âáöu Giaïo viãn: Nguyãùn Âæïc Huy Trang:13
Män Âo Âaûc Âëa Chênh Täø män : Quaín Lyï Âáút Âai tiãn bãn traïivaì ghi âäü daìi nàòm ngang ngoaìi màût âáút tæång æïng våïi âäü daìi trãn thæåïc tênh tæì vaûch ''0'' âãún (theo tè lãû baín âäö) tæìng vaûch chia âån vë cå baín coìn laûi. Hçnh veî trãn laì thæåïc tè lãû thàóng coï âån vë cå baín laì 1cm ( 20m ngoaìi thæûc âëa), khoaíng chia nhoí nháút laì 1mm ( 2m ngoaìi thæûc âëa ) vaì tæång æïng tè lãû baín âäö laì 1/2000 Thæåïc tè lãû thàóng coï thãø âoüc chênh xaïc tåïi 1/10 âån vë cå baín vaì æåïc âoüc tåïi 1/100 âån vë cå baín. 2 Thæåïc tè lãû xiãn Hçnh 1- 11 Veî hçnh chæî nháût nàòm ngang ABCD daìi khoaíng 6 âãún 12cm, räüng 1cm. Chia caûnh AB thaình tæìng cm bàòng caïc âiãøm chia. Âäü daìi mäùi âoaûn væìa chia goüi laì âån vë chia cå baín trãn thæåïc. Taûi caïc âiãøm chia dæûng caïc âoaûn thàóng vuäng goïc våïi AB seî càõt âoaûn CD taûi caïc âiãøm tæång æïng, taûo thaình caïc hçnh vuäng thaình pháön. Chia caûnh AD vaì BC thaình tæìng mm bàòng caïc âiãøm chia, näúi caïc âiãøm chia trãn caûnh AD våïi caïc âiãøm chia trãn caûnh BC taûo thaình caïc âoaûn thàóng nàòm ngang song song, caïch âãöu nhau 1mm. Kê hiãûu laì m, giaï trë m = 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 Chia 2 caûnh trãn, dæåïi cuía hçnh vuäng thæï nháút bãn traïi thaình tæìng mm bàòng caïc âiãøm chia, näúi caïc âiãøm chia trãn, dæåïi våïi nhau taûo thaình caïc âoaûn nghiãng, song song caïch âãöu nhau 1 mm. Kê hiãûu laì n, giaï trë n = 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 Ghi chuï trãn thæåïc: Taûi âiãøm chia âoaûn âån vë chia cå baín âáöu tiãn bãn traïi ghi säú "0" Taûi caïc âoaûn chia caïc âoaûn âån vë chia cå baín khaïc ghi âäü daìi nàòm ngang ngoaìi âáút tæång æïng våïi âäü daìi trãn thæåïc tênh tæì vaûch "0" âãún, tênh theo tè lãû baín âäö. Hçnh veî trãn biãøu thëû thæåïc tè lãû xiãn våïi âån vë cå baín laì 1 cm ( 50 m ngoaìi thæûc âëa) tæång æïng våïi tè lãû baín âäö laì 1: 5000 Tæì caïch dæûng thæåïc ta dãù daìng suy ra Giaïo viãn: Nguyãùn Âæïc Huy Trang:14
Män Âo Âaûc Âëa Chênh Täø män : Quaín Lyï Âáút Âai a10b10 = 1/10 âån vë cå baín = 1/10AD.....= 5m. a1b1 = 1/10 a10b10 = 1/100 AD =1/100 âån vë cå baín = 0. 5 m Váûy khoaíng caïch nhoí nháút trãn thæåïc tè lãû xiãn laì 1/100 âån vë cå baín, vç thãú khi sæí duûng thæåïc tyí lãû xiãn ta âoüc âæåüc chênh xaïc tåïi 1/100 cuía âån vë cå baín vaì æåïc âoüc âæåüc pháön ngaìn cuía âån vë cå baín. AD m.d . AD M * N * = k × AD + n. + (1 - 9) 10 100 Dæûa vaìo cäng thæïc trãn ta coï thãø qui âäøi khoaíng caïch tæì baín âäö ra thæûc âëa vaì ngæåüc laûi trong quaï trçnh âo veî vaì sæí duûng baín âäö. § 1-7: KHAÏI QUAÏT CAÏC DAÛNG LÆÅÏI CHIÃÚU BAÍN ÂÄÖ I. Khaïi niãûm chung. Âãø biãøu thë màût Elipxoid lãn màût phàóng ngæåìi ta duìng caïc pheïp chiãúu baín âäö nhàòm xaïc âënh sæû tæång æïng giæîa caïc âiãøm trãn màût Elipxoid vaì vë trê cuía noï trãn màût phàóng. Âiãöu âoï coï nghéa laì mäùi âiãøm trãn màût Elipxoid coï toaû âäü ϕ , λ hoàûc B, L chè tæång æïng våïi mäüt âiãøm trãn màût phàóng coï toaû âäü laì X vaì Y. Phæång trçnh täøng quaït cuía pheïp chiãúu laì X = f1(ϕ , λ) Y = f2 (ϕ , λ) Tuy nhiãn ngæåìi ta khäng thãø chiãúu táút caí caïc âiãøm trãn màût Elipxoid xuäúng màût phàóng maì chè chiãúu caïc âiãøm, caïc âæåìng âàûc biãût (âæåìng kinh tuyãún, vé tuyãún, voìng âäöng cao, voìng thàóng âæïng... ) trãn màût Elipxoid xuäúng màût phàóng vaì kãút quaí laì trãn màût phàóng ta âæåüc læåïi chiãúu baín âäö. II. Mäüt säú daûng læåïi chiãúu baín âäö. 1. Læåïi chiãúu phæång vë. Trong pheïp chiãúu phæång vë bãö màût traïi âáút âæåüc coi laì màût cáöu baïn kênh R. Pheïp chiãúu phæång vë thàóng caïc kinh tuyãún âæåüc biãøu diãùn thaình caïc âæåìng thàóng âäöng qui taûi mäüt âiãøm. Caïc goïc giæîa caïc kinh tuyãún(δ) bàòng hiãûu säú âäü kinh cuía caïc kinh tuyãún tæång æïng trãn hçnh cáöu. Vé tuyãún âæåüc biãøu diãùn thaình nhæîng voìng troìn âäöng tám våïi caïc baïn kênh khaïc nhau, maì tám laì âiãøm âäöng qui cuía caïc kinh tuyãún. Âäúi våïi pheïp chiãúu naìy phæång hæåïng chênh truìng våïi kinh vé tuyãún. Ngoaìi pheïp chiãúu phæång vë thàóng coìn coï caïc pheïp chiãúu phæång vë nghiãng vaì ngang. Giaïo viãn: Nguyãùn Âæïc Huy Trang:15
Män Âo Âaûc Âëa Chênh Täø män : Quaín Lyï Âáút Âai Theo tênh cháút biãøu diãùn trong caïc pheïp chiãúu phæång vë laûi coï pheïp chiãúu phæång vë giæî diãûn têch vaì pheïp chiãúu phæång vë giæî khoaíng caïch. 2. Læåïi chiãúu hçnh noïn. Âãø coï khaïi niãûm chung vãö pheïp chiãúu hçnh noïn ta coï thãø hçnh dung ràòng âáöu tiãn ngæåìi ta biãøu diãùn læåïi toaû âäü âëa lyï cuía Elipxoid lãn màût bãn cuía hçnh noïn sau âoï triãøn khai hçnh noïn ra thaình màût phàóng. Hçnh noïn coï thãø tiãúp xuïc hoàûc càõt Elipxoid vaì pheïp chiãúu hçnh noïn âæåüc chia laìm 3 loaûi tuyì theo viãûc âënh hæåïng hçnh noïn so våïi Elipxoid. Pheïp chiãúu hçnh noïn thàóng laì pheïp chiãúu maì truûc hçnh noïn truìng våïi truûc nhoí cuía Elipxoid. Pheïp chiãúu hçnh noïn ngang laì pheïp chiãúu maì truûc hçnh noïn truìng våïi truûc låïn cuía Elipxoid. Pheïp chiãúu hçnh noïn nghiãng laì pheïp chiãúu truûc cuía hçnh noïn khäng truìng våïi truûc nhoí cuîng khäng truìng våïi truûc låïn cuía Elipxoid. Ngoaìi ra nãúu theo tênh cháút biãøu diãùn pheïp chiãúu hçnh noïn coìn coï pheïp chiãúu giæî goïc, giæî diãûn têch vaì pheïp chiãúu tæû do. Trong pheïp chiãúu hçnh noïn thàóng, kinh tuyãún âæåüc biãøu diãùn thaình âæåìng thàóng, caïc âæåìng naìy âäöng qui taûi mäüt âiãøm vaì håüp våïi nhau mäüt goïc tæång æïng våïi hiãûu säú kinh âäü, coìn caïc vé tuyãún laì caïc cung troìn âäöng tám maì tám cuía caïc cung troìn âäöng tám chênh laì âiãøm âäöng qui cuía caïc kinh tuyãún. Trong pheïp chiãúu naìy læåïi baín âäö træûc giao tæïc laì caïc kinh, vé tuyãún giao nhau dæåïi mäüt goïc vuäng. 3. Læåïi chiãúu hçnh truû. a. Khaïi niãûm chung. Trong pheïp chiãúu hçnh truû ta coï thãø hçnh dung ràòng læåïi toaû âäü âëa lyï cuía Elipxäid âæåüc biãøu diãùn lãn màût bãn cuía hçnh truû sau âoï càõt vaì triãøn khai màût truû thaình màût phàóng. Hçnh truû coï thãø tiãúp xuïc våïi Elipxäid cuîng coï thãø càõt Elipxäid. Tuyì thuäüc vaìo vë trê cuía hçnh truû so våïi Elipxäid maì ngæåìi ta chia ra thaình caïc pheïp chãúu khaïc nhau: Pheïp chiãúu hçnh truû thàóng laì pheïp chiãúu maì truûc cuía hçnh truû truìng våïi truûc nhoí cuía Elipxäid. Pheïp chiãúu hçnh truû ngang laì pheïp chiãúu maì truûc cuía hçnh truû truìng våïi truûc låïn cuía Elipxäid. Pheïp chiãúu hçnh truû nghiãng laì pheïp chiãúu maì truûc cuía hçnh truû âi qua tám Elipxäid nhæng khäng truìng våïi truûc låïn cuîng khäng truìng våïi truûc nhoí cuía Elipxäid. b. Pheïp chiãúu Gauss- Pheïp chiãúu U.TM. Giaïo viãn: Nguyãùn Âæïc Huy Trang:16
Män Âo Âaûc Âëa Chênh Täø män : Quaín Lyï Âáút Âai b-1. Pheïp chiãúu Gauss (pheïp chiãúu hçnh truû ngang giæî goïc). Trong pheïp chiãúu naìy ngæåìi ta chia quaí âáút theo kinh tuyãún thaình caïc muïi coï âäü låïn 6o hoàûc 3o sau âoï läöng Elipxäid vaìo trong hçnh truû sao cho truûc hçnh truû truìng våïi truûc låïn cuía Elipxäid vaì kinh tuyãún giæîa cuía muïi chiãúu tiãúp xuïc våïi màût hçnh truû räöi láön læûåt chiãúu tæìng muïi vaìo màût hçnh truû, sau khi chiãúu hãút caïc muïi ngæåìi ta càõt hçnh truû theo 2 âæåìng sinh âi qua hai cæûc cuía Elipxäid räöi traíi ra thaình màût phàóng. Âàûc âiãøm læåïi kinh vé tuyãún: Kinh tuyãún giæîa cuía caïc muïi chiãúu laì caïc âæåìng thàóng vaì khäng coï biãún daûng vãö âäü daìi âäöng thåìi laì truûc âäúi xæïng, caïc kinh tuyãún biãn laì caïc âæåìng cong âäúi xæïng qua kinh tuyãún giæîa. Vé tuyãún chuáøn (xêch âaûo) cuîng laì âæåìng thàóng vaì khäng coï biãún daûng vãö chiãöu daìi. Âàûc âiãøm biãún daûng: Caïc âiãøm caìng xa kinh tuyãún giæîa, caìng xa xêch âaûo thç coï sai säú caìng låïn. Sai säú tæång âäúi vãö chiãöu daìi trong muïi chiãúu 6o khoaíng 1/750; trong muïi chiãúu 3o khoaíng 1/3200. Hãû toaû âäü: Quía âáút âæåüc biãøu thë theo tæìng muïi vaì mäùi muïi coï hãû toaû âäü riãng. Kinh tuyãún giæîa muïi chiãúu âæåüc nháûn laìm truûc hoaình (X). Xêch âaûo âæåüc nháûn laìm truûc tung (Y). Giao âiãøm giæîa kinh tuyãún giæîa vaì xêch âaûo laì gäúc toaû âäü. Tuy nhiãn âãø cho tung âäü Y khäng ám ngæåìi ta luìi truûc X vãö bãn traïi 500 km vaì ghi thãm säú thæï tæû muïi vaìo phêa træåïc tung âäü khi âoï toaû âäü cuía 1 âiãøm âæåüc biãøu diãùn theo toaû âäü qui æåïc. Toaû âäü thæûc xthæûc Toaû âäü qui æåïc xqui æåïc = xthæûc ythæûc yqui æåïc = Säú muïi.1000km + 500km + ythæûc Vê duû: Toaû âäü thæûc xM = 2209,5 km yM = -146,7 km Toaû âäü qui æåïc xqui æåïc M = 2209,5 km yqui æåïc M = 48 x 1000 + 500 - 146,7 = 48.353,3 km b-2. Pheïp chiãúu U.TM. Thæûc cháút cuía pheïp chiãúu UTM laì mäüt daûng cuía pheïp chiãúu Gauss. Giæîa 2 pheïp chiãúu naìy chè khaïc nhau åí 2 âiãøm cå baín sau âáy: Giaïo viãn: Nguyãùn Âæïc Huy Trang:17
Män Âo Âaûc Âëa Chênh Täø män : Quaín Lyï Âáút Âai Pheïp chiãúu Gauss sæí duûng Elipxoid thæûc duûng Kraxopxki cho toaìn cáöu coìn trong pheïp chiãúu UTM duìng nhiãöu thãø Elipxoid thæûc duûng cho tæìng khu væûc. Âäúi våïi Viãût Nam pheïp chiãúu UTM sæí duûng Elipxoid cuía Erovel coï: a= 6377,276 Km b= 6356,075 Km α = 1:300,8 Pheïp chiãúu Gauss khäng coï hàòng säú nhán vaìo baìi toaïn (Thæûc cháút hàòng säú nhán K= 1) khi âoï kinh tuyãún giæîa khäng coï biãún daûng vãö chiãöu daìi (m = 1) coìn trong pheïp chiãúu UTM âæa thãm hàòng säú nhán K= 0,9996 vaìo baìi toaïn nghéa laì kinh tuyãún giæîa coï m = 0,9996. Tæì 2 âàûc âiãøm trãn dáùn âãún: Kêch thæåïc cacï maính baín âäö UTM nhoí hån caïc maính baín âäö Gauss, âäúi våïi næåïc ta tè lãû nhoí hån laì 0,9995. Trë säú biãún daûng noïi chung trong pheïp chiãúu UTM nhoí hån trong pheïp chiãúu Gauss .Tuy nhiãn hai pheïp chiãúu naìy coï thãø tênh chuyãøn âäøi våïi nhau vç trong caïc cäng thæïc tênh toaû âäü vuäng goïc, tè lãû chiãöu daìi chuïng chè khaïc nhau båíi hàòng säú K. §1- 8. BAÍN ÂÄÖ ÂËA HÇNH I. Khaïi niãûm, tênh cháút, yãu cáöu, taïc duûng cuía baín âäö âëa hçnh. 1. Khaïi niãûm: Baín âäö âëa hçnh laì baín âäö âëa lyï chung coï tè lãû ≥1/1000.000, trãn baín âäö thãø hiãûn caïc yãúu täú: dán cæ, giao thäng, daïng âát, låïp phuí thæûc váût, thäø nhæåîng... Theo mæïc âäü âáöy âuí cuía näüi dung vaì mæïc âäü tè mè chi tiãút cuía caïc âàûc træng cuía caïc âäúi tæåüng âæåüc biãøu thë thç baín âäö âëa hçnh thuäüc nhoïm baín âäö tra cæïu. 2. Tênh cháút a. Tênh træûc quan Baín âäö âëa hçnh cho pheïp ngæåìi nghiãn cæïu sæí duûng baín âäö khaí nàng bao quaït vaì tiãúp thu nhanh choïng caïc yãúu täú chuí yãúu, quan troüng nháút cuía näüi dung baín âäö, biãún caïi khäng nhçn tháúy thaình caïi nhçn tháúy taûo ra mä hçnh træûc quan cuía laînh thäø, quy luáût phán bäú cuía caïc âäúi tæåüng, hiãûn tæåüng trãn bãö màût traïi âáút hoàûc cuía thiãn thãø khaïc. b. Tênh âo âæåüc Âáy laì tênh cháút quan troüng cuía baín âäö âëa hçnh vç nhåì tênh cháút naìy ta coï thãø xaïc âënh âæûåc: biãn âäü, âäü daìi, khoaíng caïch, diãûn têch, thãø têch, toaû âäü, phæång hæåïng vaì nhiãöu trë säú khaïc khi sæí duûng baín âäö âëa hçnh nhàòm âaïp æïng Giaïo viãn: Nguyãùn Âæïc Huy Trang:18
Män Âo Âaûc Âëa Chênh Täø män : Quaín Lyï Âáút Âai caïc nhu cáöu khaïc nhau cuía nãön kinh tãú quäúc dán, quäúc phoìng, nghiãn cæïu khoa hoüc vaì vàn hoïa giaïo duûc. c. Tênh thäng tin Baín âäö âëa hçnh læu træî vaì truyãön âaût cho ngæåìi sæí duûng baín âäö caïc thäng tin khaïc nhau vãö caïc âäúi tæåüng, hiãûn tæåüng âæûåc baín âäö thãø hiãûn. 3. Yãu cáöu âäúi våïi baín âäö âëa hçnh. Baín âäö âëa hçnh phaíi roî raìng, dãù âoüc cho pheïp âënh hæåïng dãù daìng, nhanh choïng ngoaìi thæûc âëa. Caïc yãúu täú biãøu thë trãn baín âäö cáön phaíi âáöy âuí, chênh xaïc, mæïc âäü âáöy âuí tè mè cuía caïc âàûc træng phaíi phuì håüp våïi muûc âêch sæí duûng cuía baín âäö cuîng nhæ âàûc âiãøm âëa lê cuía laînh thäø thaình láûp baín âäö. Âäü chênh xaïc cuía viãûc biãøu thë caïc yãúu täú näüi dung cáön phuì håüp våïi tè lãû baín âäö. 4. Cäng duûng cuía baín âäö âëa hçnh. Caïc baín âäö tè lãû 1: 2000 vaì 1: 5000 duìng âãø thiãút kãú màût bàòng caïc thaình phäú, âiãøm dán cæ, khu cäng nghiãûp, thàm do,ì tçm kiãúm, tênh toaïn træî læåüng khoaïng saín, qui hoaûch caíi taûi âäöng ruäüng. Baín âäö 1:10000 vaì 1:25000 duìng qui hoaûch âäöng ruäüng, láûp baín âäö thäø nhæåîng thæûc váût, thiãút kãú caïc cäng trçnh thuyí näng, thàm doì âëa cháút chi tiãút, choün caïc tuyãún âæåìng, khaío saït phæång aïn xáy dæûng thaình phäú. Caïc baín âäö 1:50000 vaì 1:100000 duìng qui hoaûch täø chæïc vuìng kinh tãú choün så bäü tuyãún âæåìng, kãnh âaìo... ngoaìi ra baín âäö âëa hçnh tè lãû 1: 100000 coìn âæåüc sæí duûng laìm cå såí âëa lyï âãø thaình láûp caïc loaûi baín âäö chuyãn âãö tè lãû låïn vaì trung bçnh. Baín âäö 1:200000 âæåüc sæí duûng khi láûp qui hoaûch khi thiãút kãú så bäü caïc cäng trçnh låïn, khi tiãún haình khaío saït âëa cháút, giao thäng vaì caïc lénh væûc khaïc. Baín âäö tè lãû 1: 300000 duìng nghiãn cæïu âëa hçnh khu væûc khi khaío saït caïc thiãút kãú vaì láûp kãú hoaûch kinh tãú khi thiãút kãú caïc cäng trçnh xáy dæûng låïn, sæí duûng trong cäng taïc cuía täø chæïc haình chênh vaì kinh tãú cuía caïc tènh, cuía caïc vuìng. Baín âäö tè lãû 1: 500000 duìng âãø dæû tênh khi láûp kãú hoaûch vaì thiãút kãú caïc cäng trçnh cäng nghiãûp låïn vaì caïc cäng trçnh giao thäng, duìng khi giaíi quyãút váún âãö sæí duûng taìi nguyãn thiãn nhiãn vaì khai thaïc laînh thäø. II. Âaïnh säú chia maính baín âäö âëa hçnh. 1. Muûc âêch cuía viãûc chia maính âaïnh säú caïc tåì baín âäö Nhàòm taûo âiãöu kiãûn thuáûn låüi cho viãûc âo veî, sæí duûng vaì baío quaín caïc tåì baín âäö âäöng thåìi nhàòm haûn chãú sai säö têch luyî trong quaï trçnh thaình láûp baín âäö ngæåìi ta tiãún haình chia caïc maính baín âäö coï kêch thæåïc låïn thaình caïc maính baín Giaïo viãn: Nguyãùn Âæïc Huy Trang:19
Män Âo Âaûc Âëa Chênh Täø män : Quaín Lyï Âáút Âai âäö coï kêch thæåïc nhoí vaì âaïnh säú chuïng theo mäüt hãû thäúng kê hiãûu qui âënh thäúng nháút 2. Phæång phaïp chia maính âaïnh säúú caïc tåì baín âäö a. Maính baín âäö tyí lãû 1/1000000 Khi chia traïi âáút båíi caïc âæåìng kinh tuyãún caïch nhau 60 (∆ λ = 60 ) ta âæåüc 60 cäüt vaì âaïnh säú caïc cäüt bàòng chæî säú Aráûp tæì 1 âãún 60 bàõt âáöu tæì kinh tuyãún 1800 vãö phêa táy Khi chia traïi âáút båíi caïc âæåìng vé tuyãún caïch nhau 40 (∆ ϕ = 40 ) bàõt âáöu tæì xêch âaûo vãö 2 cæûc ta âæåüc caïc âai vaì kê hiãûu caïc âai bàòng chæî caïi La tinh in hoa A , B , C D , E ......bàõt âáöu tæì xêch âaûo vãö 2 cæûc Maính baín âäö giåïi haûn båíi khung caïc kinh tuyãún caïch nhau 60 vaì caïc vé tuyãún caïch nhau 40 laì maính baín âäö tè lãû 1/1000000 . Säú hiãûu maính baín âäö tè lãû 1/1000000 bao gäöm hai thaình pháön : Säú hiãûu âai - Säú thæï tæû cäüt. Vê duû maính baín âäö chæïa thuí âä Haì Näüi coï säú hiãûu laì F - 48 b. Maính baín âäö 1/500000; 1/300000; 1/200000; 1/100000; 1/50000; 1/25000 vaì 1/10000 Caïch chia maính âaïnh säú caïc tåì baín âäö naìy âæåüc toïm tàõt trong baíng sau Tyí lãû baín Kêch Kêch Säú læåüng Diãûn têch âäö thæåïc thæåïc chia tæì tåì Thê duû vãö säú hiãûu trung bçnh ∆ϕ ∆λ 1/1000000 1/1000000 40 60 273888 1 F - 48 1/500000 20 30 68472 4 F - 48 - A 1/300000 10 20, 20 30432 9 IX -F - 48 1/200000 40' 10 7608 36 F - 48 - XXXVI 1/100000 20' 30' 1902 144 F - 48 -144 1/50000 10' 15' 475 576 F - 48 - 144 - A 1/25000 5' 7' 30" 119 2304 F - 48 -144 - A - a 1/10000 2' 30" 3' 45'' 29 9216 F - 48 -144 - A- a - 4 c. Maính baín âäö tè lãû 1/5000; 1/2000; 1/1000 Chia maính baín âäö 1/100000 thaình 256 maính baín âäö tè lãû 1/5000 âaïnh säú caïc maính naìy bàòng chæî säú Aráûp tæì 1 âãún 256 theo thæï tæû tæì traïi qua phaíi tæì trãn xuäúng dæåïi tæì 1 âãún hãút Kêch thæåïc maính baín âäö tè lãû 1/5000 coï ∆ϕ =1'15" vaì ∆λ =1' 52.5" Thê duû vãö tãn goüi F - 48 -144 (256 ) Giaïo viãn: Nguyãùn Âæïc Huy Trang:20