Bài giảng môn Khuyến nông

Chương 1. ĐẠI CƯƠNG VỀ KHUYẾN NÔNG<br /> 1. Khái niệm, nguyên tắc và vai trò của khuyến nông<br /> 1.1. Khái niệm<br /> Khuyến nông là cách đào tạo và rèn luyện tay nghề cho nông dân, đồng thời giúp<br /> họ hiểu được những chủ trương, chính sách về nông nghiệp những kiến thức về kỹ thuật,<br /> kinh nghiệm về quản lý kinh tế, những thông tin về thị trường để họ có đủ khả năng tự giải<br /> quyết được các vấn đề của gia đình và cộng đồng nhằm đẩy mạnh sản xuất, cải thiện đời<br /> sống, nâng cao dân trí góp phần xây dựng và phát triển nông thôn mới.<br /> Khuyến nông trong chăn nuôi: nhằm thông tin, giáo dục cho ngưòi dân nắm bắt được<br /> những kỹ thuật chăn nuôi mới, những quy trình chăn nuôi gia súc, gia cầm cho năng suất cao,<br /> những giống gia súc, gia cầm nuôi mau lớn, nắm được phương pháp phòng bệnh cho gia súc,<br /> gia cầm biết đầu tư đúng mực để cuối cùng chăn nuôi đem lại hiệu quả kinh tế cao nhất<br /> <br /> 1.2. Các yêu cầu và nguyên tắc hoạt động của khuyến nông<br /> 1.2.1. Các yêu cầu hoạt động của khuyến nông<br /> - Cụ thể cho từng cây, con và do đổi tượng của sản xuất nông nghiệp là sinh vật<br /> - Phù hợp với đặc điểm kinh tế xã hội, điều kiện tự nhiên với từng vùng do<br /> sản xuất nông nghiệp diễn ra trong phạm vi không gian rộng<br /> - Kịp thời do nông nghiệp có tính thời vụ<br /> - Phù hợp với từng đối tượng khuyến cáo do nông dân không đồng nhất về<br /> nguồn lực và nhân lực<br /> - Dễ thấy, nghe, hiểu và làm theo<br /> - Đáp ứng được mong muốn của bản thân<br /> - Tăng khả năng để nông dân tự giúp đỡ được mình<br /> - Hiệu quả và tiết kiệm<br /> 1.2.2. Các nguyên tắc hoạt động của khuyến nông<br /> - Xuất phát từ nhu cầu của nông dân và yêu cầu phát triển nông nghiệp của<br /> Nhà nước.<br /> - Phát huy vai trò chủ động, tích cực và sự tham gia tự nguyện của nông dân<br /> trong hoạt động khuyến nông.<br /> - Liên kết chặt chẽ giữa cơ quan quản lý, cơ sở nghiên cứu khoa học, các<br /> doanh nghiệp với nông dân và giữa nông dân với nông dân.<br /> - Xã hội hóa hoạt động khuyến nông, đa dạng hóa dịch vụ khuyến nông để<br /> huy động nguồn lực từ các tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài tham gia hoạt<br /> động khuyến nông.<br /> - Dân chủ, công khai, có sự giám sát của cộng đồng.<br /> - Nội dung, phương pháp khuyến nông phù hợp với từng vùng miền, địa bàn<br /> và nhóm đối tượng nông dân, cộng đồng dân tộc khác nhau.<br /> * Không áp đặt mệnh lệnh: Mỗi hộ nông dân là một đơn vị kinh tế độc lập, đòi sống<br /> của họ do học quyết định. Vì vậy nhiệm vụ của khuyến nông là tìm hiểu cặn kẽ những<br /> yêu cầu, nguyện vọng của học trong sản xuất nông nghiệp, đưa ra những tiến bộ khoa<br /> học kỹ thuật mới sao cho phù hợp để họ tự cân nhắc, lựa chọn. Vụ này chưa áp dụng vì<br /> họ chưa thấy đủ điều kiện, chưa thật tin tưởng, nhưng vụ sau thông qua một số hộ đã<br /> áp dụng (hoặc mô hình do khuyến nông tạo ra..) lúc đó họ sẽ tự áp dụng<br /> 1<br /> <br /> * Không làm thay: Cán bộ khuyến nông giúp đỡ nông dân thông qua trình diễn kết<br /> quả (tạo mô hình), trình diễn phương pháp (hưỡng dẫn kỹ năng thao tác) để người<br /> nông dân mắt thấy tai nghe. Họ sẽ tự làm và giúp đỡ người khác cùng làm…<br /> * Không bao cấp: Khuyến nông chỉ hỗ trợ những khâu khó khăn ban đầu về kỹ<br /> thuật và cả một phần giống, vốn…mà từng hộ dân không thể tự đầu tư áp dụng<br /> được những tiến bộ khoa học kỹ thuật mới do đó khuyến nông phổ biến, hưỡng dẫn<br /> * Khuyến nông là nhịp cầu thông tin 2 chiều: Giữa nông dân với các mối quan hệ<br /> khác phản ánh trung thực những ý kiến tiếp thu phản hồi của nông dân và những<br /> vấn đề chưa phù hợp cần sửa đồi, khắc phục<br /> * Khuyến nông không hoạt động độc lập mà phải phối hợp chặt chẽ với các tổ chức<br /> phát triển nông thôn khác: Ngoài việc phối hợp chặt chẽ với các viện, trường, trung<br /> tâm khoa học nông nghiệp cong phải phối hợp chặt chẽ với các hội, đoàn thể quần<br /> chúng, các tổ chức quốc tế, các doanh nghiệp…để đẩy mạnh họa động khuyến nông<br /> (xã hội hóa khuyến nông)<br /> 1.3. Vai trò của khuyến nông<br /> 1.3.1. Khuyến nông với phát triển nông nghiệp và nông thôn<br /> Phát triển nông thôn là cái đích của nhiều hoạt động khác nhau tác động vào những<br /> khía cạnh khác nhau của nông thôn, trong đó khuyến nông là một tác nhân nhằm thúc đẩy<br /> phát triển nông thôn. Hay nói cách khác khuyến nông là một yếu tố, một bộ phận hợp<br /> thành của toàn bộ hoạt động phát triển nông thôn.<br /> <br /> 1.3.2. Vai trò của khuyến nông trong quá trình từ nghiên cứu đến phát triển<br /> nông lâm nghiệp<br /> Những tiến bộ kỹ thuật mới thường nảy sinh ra từ các tổ chức nghiên cứu khoa học<br /> (viện, trường, trạm, trại ...) và những tiến bộ kỹ thuật này phải được sử dụng vào trong<br /> thực tiễn sản xuất của người nông dân. Như vậy giữa nghiên cứu và phát triển nông thôn<br /> có mối quan hệ chặt chẽ ràng buộc nhau như sản xuất - tiêu dùng, giữa người mua - người<br /> bán. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để kiến thức đó đưa vào được thực tiễn và người nông<br /> dân làm thế nào để sử dụng được chúng.<br /> Nghĩa là giữa nghiên cứu và nông dân cần có một trung gian làm nhiệm vụ lưu<br /> thông kiến thức và khuyến nông trong quá trình đó là chiếc cầu nối giữa khoa học với<br /> nông dân.<br /> <br /> 1.3.3. Vai trò của khuyến nông đối với nhà nước<br /> Là tổ chức giúp nhà nước thực hiện những chính sách, chiến lược về nông dân,<br /> nông nghiệp và nông thôn.<br /> Vận động nông dân tiếp thu và thực hiện các chính sách nông nghiệp.<br /> Trực tiếp cung cấp thông tin về những nhu cầu, nguyện vọng của nông dân cho nhà<br /> nước, trên cơ sở đó nhà nước hoạch định những chính sách phù hợp.<br /> * Chức năng của khuyến nông<br /> + Chức năng bắt buộc.<br /> - Điều khiển, thúc đẩy:<br /> - Giáo dục người lớn: Nông dân và gia đình họ cần được trang bị những hiểu biết và<br /> thực hành để cải thiện các phương pháp sản xuất và năng suất lao động. Khuyến nông viên có<br /> nhiệm vụ chỉ dẫn cho nông dân cách phân tích và cập nhật tình hình phát triển nông thôn. Trong<br /> phạm vi đào tạo của mình khuyến nông viên cần nắm một số nguyên tắc sau:<br /> + Người cán bộ khuyến nông và nông dân vừa là “thầy” vừa là “trò”.<br /> + Hoạt động khuyến nông phải đến với nông dân nơi họ sinh sống, làm việc<br /> và thực hiện vào các thời điểm thích hợp.<br /> <br /> 2<br /> <br /> + Trao đổi và thực hành là những yếu tố quan trọng trong việc tiếp thu kiến thức.<br /> + Tập huấn và áp dụng thực tế.<br /> - Chuyển giao thông tin bao gồm thông tin kỹ thuật, giá cả thị trường, những yếu tố<br /> liên quan đến phát triển sản xuất, nguồn vốn vay...<br /> - Tư vấn kỹ thuật cho nông dân để giúp họ giải quyết những khó khăn gặp phải<br /> trong sản xuất nông nghiệp. Phần lớn những kỹ thuật khuyến cáo dựa vào kết quả nghiên<br /> cứu khoa học. Tuy nhiên trong nhiều trường hợp nông dân có thể tự thông tin và góp ý cho<br /> nhau. Khuyến nông viên phải luôn tạo cơ hội để những người sản xuất quan hệ trực tiếp<br /> với nhau.<br /> - Phát triển đề tài khuyến nông và phương pháp khuyến nông.<br /> - Lập kế hoạch khuyến nông.<br /> - Đánh giá việc thực hiện kế hoạch.<br /> + Chức năng tự nguyện.<br /> - Cung cấp dịch vụ<br /> + Giống cây trồng, vật nuôi.<br /> + Thú y.<br /> + Bảo vệ thực vật.<br /> + Tiêu thụ sản phẩm.<br /> -Tham gia công tác nghiên cứu.<br /> - Cải thiện cơ sở hạ tầng.<br /> + Chức năng cản trở.<br /> - Kiểm tra, kiểm soát.<br /> - Theo dõi chương trình tín dụng và thu hồi vốn vay.<br /> - Thu thập số liệu thông tin.<br /> <br /> 1.4. Hệ thống tổ chức của khuyến nông<br /> 1.4.1. Hệ thống khuyến nông nhà nước (cấp TW, cấp tỉnh, cấp cơ sở)<br /> * Cấp Trung ương: Cục khuyến nông thuộc bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn.<br /> - Trung tâm Khuyến nông Quốc gia là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Bộ<br /> Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.<br /> - Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của Trung tâm Khuyến nông<br /> Quốc gia do Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quy định.<br /> * Cấp tỉnh: Trung tâm khuyến nông thuộc sở nông nghiệp và phát triển nông thôn.<br /> * Cấp huyện: Trạm khuyến nông<br /> * Cấp xã, phường, thị trấn: Khuyến nông xã, phường – Khuyến nông cơ sở: có khuyến<br /> nông viên với số lượng ít nhất là 02 khuyến nông viên ở các xã thuộc địa bàn khó khăn, ít<br /> nhất 01 khuyến nông viên cho các xã còn lại;<br /> * Cấp thôn, xóm: Câu lạc bộ khuyến nông, các nhóm cùng sơ thích…..<br /> <br /> 1.4.2. Hệ thống khuyến nông tự nguyện<br /> - Các viện nghiên cứu, các trượng chuyên nghiệp, các trung tâm phát triển<br /> - Các tổ chức xã hội: Hội nông dân, hội phụ nữ, đoàn thanh niên, hộ làm vườn...<br /> - Các doanh nghiệp, công ty, các cơ sở kinh doanh, dịch vụ<br /> - Các tổ chức quốc tế: tổ chức chính phủ và phi chính phủ<br /> 2. Đối tượng hoạt động của khuyến nông<br /> 2.1. Đối tượng hoạt động<br /> Đối tượng của khuyến nông là nông thôn và nông dân. Nông thôn bao gồm<br /> các cá nhân, gia đình, họ mạc, cộng đồng, tổ chức chính quyền, các tổ chức xã hội.<br /> 3<br /> <br /> Người nông dân có các điều kiện kinh tế xã hội, ững xử với các mới rất khác nhau.<br /> Biết rõ đối tượng khác nhau ở nông thôn sẽ đảm bảo cho khuyến nông có hiệu quả<br /> 2.2. Đặc điểm của người dân<br /> Nông dân là người lớn, chín chắn, họ cảm thấy có trách nhiệm, họ tự quyết định<br /> điều gì mà họ cần học. Nông dân tham gia tự nguyện ở các lớp học nhưng họ yêu cầu cao<br /> hơn về nội dung, phương pháp và liên hệ đến thực tế.<br /> * Đặc tính của học viên người lớn.<br /> Nghe, nhìn kém chính xác.<br /> Phản ứng chậm.<br /> Dễ chán<br /> Không có khả năng lắng nghe người khác nói trong một thời gian lâu.<br /> Khó dạy cho người lớn điều mà họ không muốn học.<br /> Học viên ít nhiều đều có kinh nghiệm trong cuộc sống cũng như trong sản xuất. Họ<br /> là người hiểu rõ những điều kiện và đặc điểm tự nhiên ở vùng họ sinh sống.<br /> * Để học viên người lớn học tốt, cần phải:<br /> Đầy đủ ánh sáng.<br /> Số lượng học viên không nhiều để mọi người có thể dễ dàng thấy giảng viên và học cụ.<br /> Giảng viên cần phải nói đủ to, rõ ràng và chậm.<br /> Các bảng biểu, hình ảnh nên viết rõ, chữ lớn, kiểu chữ in. Dùng những câu đơn giản.<br /> Nên dùng nhiều trợ huấn cụ để tăng khả năng ghi nhớ của học viên.<br /> Tạo không khí dễ chịu cho lớp học.<br /> Nói rõ mục tiêu của chương trình.<br /> Phương pháp dạy và học phong phú.<br /> Động viên sự tham gia của nông dân:<br /> + Trong lớp học nông dân muốn tham gia một cách năng động vào việc biểu lộ ý kiến của<br /> họ như đặt câu hỏi, thảo luận, trình bày kinh nghiệm, khuyến khích nông dân thảo luận.<br /> + Cần lợi dụng kinh nghiệm của nông dân, phát triển bài giảng dựa theo kinh nghiệm của<br /> nông dân dễ được họ chấp nhận hơn. Đây là hình thức đồng hoá kiến thức của học viên và<br /> giảng viên. Phải coi kinh nghiệm của nông dân là vốn quý báu để phát triển bài giảng.<br /> * Cách học của người lớn.<br /> Học qua kinh nghiệm: Người lớn học hỏi trong suốt cả cuộc đời học, họ đúc rút,<br /> tổng kết thành bài học và vận dụng những bài học đó vào các hoạt động sản xuất.<br /> Học viện tự nguyện và tích cực: Họ là những người học hỏi trực tiếp bằng việc<br /> tham gia vào các hoạt động đào tạo.<br /> Quan sát viên: Người lớn thường chờ đợi và quan sát các hướng dẫn, các hoạt động<br /> diễn ra trước khi họ quyết định hành động.<br /> Nhà lý luận: Nông dân là những người hay khái quát hoá các khái niệm, kiến thức<br /> kỹ năng trong mối liên hệ với kinh nghiệm của bản thân và áp dụng chúng.<br /> Nhà thực nghiệm: Họ thích tiếp cận và thử nghiệm những tiến bộ kỹ thuật mới<br /> cũng như những điều đã học trong thực tế, để xem mức độ thành công.<br /> * Nguyên lý giáo dục người lớn.<br /> Cần phải có kế hoạch tốt.<br /> Tạo được sự ham học của học viên.<br /> Các mong ước, quan tâm, nhu cầu của đối tượng học viên phải biểu thị rõ ràng trong<br /> chương trình. Học viên phải thấy được mục tiêu và kết quả cuối cùng sau chương trình học.<br /> Việc học chỉ xảy ra tốt khi có sự tham gia tích cực của học viên. Đó là một tiến<br /> trình phản ứng bao gồm: Suy nghĩ, cảm giác, hoạt động và diễn đạt phù hợp theo những<br /> <br /> 4<br /> <br /> đòi hỏi của tình huống. Nếu không có các yếu tố này, không thể có được quá trình học đầy<br /> đủ và hiệu quả.<br /> Việc học phải mang lại một sự thoả mãn hãy một “ Cảm tưởng có thành quả” cho<br /> học viên. Nhớ rằng học viên luôn hy vọng một sự thành công.<br /> Quá trình học đòi hỏi có sự thực hành những điều đã học. Nguyên tắc lặp lại trong<br /> quá trình học là để thiết lập và duy trì những thói quen và trí nhớ ở mức hiệu quả cao.<br /> Cách hay nhất để bỏ cái cũ là lặp lại cái mới thấy nhiều lần.<br /> Phương pháp giảng nên rõ, sống động và cụ thể.<br /> Ý tưởng, cảm giác và hành động có khuynh hướng tương hỗ với nhau. Chính tương<br /> tác này làm cho quá trình học trở nên dễ dàng hơn vì nó giúp tạo ra sự liên hệ chặt giữa sự<br /> việc hay tình huống thực tế với lý thuyết.<br /> * Phương pháp giáo dục người lớn.<br /> Quá trình dạy học cần tuân theo các yêu cầu sau:<br /> Đảm bảo tính phù hợp về mục đích và nội dung đào tạo với mong đợi của học viên.<br /> Nhấn mạnh tính ứng dụng của nội dung đào tạo vào công việc thực tế của học viên.<br /> Có các ví dụ thực tiễn và liên hệ với điều kiện cụ thể.<br /> Tạo cơ hội để học viên trao đổi và chia sẻ các kinh nghiệm thực tế của họ.<br /> Luôn hướng học viên tới những mục tiêu thực tế có thể đạt được.<br /> Luôn đối sử với học viên như đối với một người lớn.<br /> Hiểu được tình huống, nhu cầu và những khó khăn của nông dân. Muốn vậy giảng<br /> viên cần phải lắng nghe ý kiến của họ.<br /> <br /> 2.3. Sự phối hợp của công tác khuyến nông với các tổ chức khác<br /> - Phối hợp với các trạm trại, các trung tâm nghiên cứu và trường học<br /> - Phối hợp với ngân hàng, tín dụng<br /> - Phối hợp với các ban ngành, đoàn thể ở địa phương<br /> - Phối hợp với doanh nghiệp cung cấp dịch vụ và tiêu thụ sản phẩm<br /> -………<br /> 3. Thực tiễn hoạt động khuyến nông tại Việt Nam<br /> 3.1. Các chính sách về khuyến nông<br /> * Chính sách bồi dưỡng, tập huấn và truyền nghề<br /> +. Đối với người sản xuất<br /> - Nông dân sản xuất nhỏ, nông dân thuộc diện hộ nghèo được hỗ trợ 100% chi phí<br /> tài liệu và 100% chi phí đi lại, ăn ở khi tham dự đào tạo;<br /> - Nông dân sản xuất hàng hóa, chủ trang trại, xã viên tổ hợp tác và hợp tác xã,<br /> công nhân nông, lâm trường được hỗ trợ 100% chi phí tài liệu và 50% đi lại, ăn ở khi tham<br /> dự đào tạo;<br /> - Doanh nghiệp vừa và nhỏ trực tiếp hoạt động trong các lĩnh vực nêu tại khoản 1<br /> Điều 1 Nghị định này được hỗ trợ 50% chi phí tài liệu khi tham dự đào tạo.<br /> + Đối với người hoạt động khuyến nông<br /> - Ưu tiên đào tạo cán bộ khuyến nông là nữ, là người dân tộc thiểu số;<br /> - Người hoạt động khuyến nông hưởng lương từ ngân sách nhà nước được hỗ trợ<br /> 100% chi phí về tài liệu và nơi ở, khi tham dự đào tạo;<br /> - Người hoạt động khuyến nông không hưởng lương được hỗ trợ 100% chi phí về<br /> tài liệu, đi lại, ăn và nơi ở khi tham dự đào tạo.<br /> * Chính sách thông tin tuyên truyền<br /> - Nhà nước hỗ trợ 100% kinh phí thông tin tuyên truyền về hoạt động khuyến nông cho<br /> các tổ chức, cá nhân có dự án thông tin tuyên truyền được cấp có thẩm quyền phê duyệt.<br /> <br /> 5<br /> <br />