Trang Chủ

Bài giảng Nghiên cứu đoàn hệ - Ths. Trương Bá Nhẫn

Chia sẻ: Nguyễn Thị Ngọc Lựu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:44

Thêm vào BST

Báo xấu

314
lượt xem 28
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng Nghiên cứu đoàn hệ trình bày đại cương về nghiên cứu đoàn hệ, các kiểu nghiên cứu đoàn hệ, nghiên cứu đoàn hệ tiền cứu, nghiên cứu đoàn hệ hồi cứu, nghiên cứu đoàn hệ lồng ghép với nghiên cứu bệnh chứng, thiết kế nghiên cứu đoàn hệ, lưu ý trong thiết kế đoàn hệ, phân tích kết quả nghiên cứu đoàn hệ,... Đây là tài liệu học tập và tham khảo dành cho sinh viên ngành Y.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Nghiên cứu đoàn hệ - Ths. Trương Bá Nhẫn

NGHIÊN CỨU ĐOÀN HỆ (COHORT STUDY) Ths. Trương Bá Nhẫn Bộ môn Dịch tễ học Khoa YTCC – Trường ĐHYD Cần Thơ
Đại cương NC đòan hệ • Có 2 loại nghiên cứu phân tích: nghiên cứu bệnh chứng và nghiên cứu đoàn hệ. • Nghiên cứu đoàn hệ # nghiên cứu tiền cứu • Nghiên cứu bệnh - chứng # NC hồi cứu • Khái niệm tiền cứu hay hồi cứu chỉ đơn thuần là sự so sánh thời điểm bắt đầu triển khai nghiên cứu bệnh lý chưa hay đã xảy ra. • Ta có: Nghiên cứu đoàn hệ tiền cứu hay hồi cứu. Nghiên cứu bệnh chứng cũng có bệnh chứng tiền cứu hay hồi cứu khi các ca bệnh được chọn là ca mới mắc hay ca hiện mắc
Đại cương NC đòan hệ • Các đối tượng được chọn đưa vào trong NC đoàn hệ phải là những người không có bệnh. • Các đối tượng này được phân chia thành: các nhóm không có tiếp xúc và có tiếp xúc với yếu tố nghiên cứu ở các mức độ khác nhau. theo dỏi một thời gian xem sự xuất hiện của bệnh.
Đại cương NC đòan hệ • Ưu điểm: Mối quan hệ thời gian giữa tiếp xúc-bệnh tật thể hiện rõ nét trong nghiên cứu này ưu điểm lớn khi nghiên cứu hậu quả của các tiếp xúc hiếm. Nghiên cứu đoàn hệ cho phép tính chính xác cỡ mẫu cần thiết ở nhóm có tiếp xúc và không có tiếp xúc. Nghiên cứu đoàn hệ cho phép xác định nhiều hậu quả đối với 1 yếu tố tiếp xúc duy nhất.
Đại cương NC đòan hệ • Hạn chế của nghiên cứu đoàn hệ: Số lượng trong nghiên cứu đoàn hệ thường lớn nên tốn kém thời gian, tiền bạc, và công sức. Dễ bị mất dấu vì thời gian nghiên cứu kéo dài. Nếu đối tượng NC bị mất dấu quá lớn thì ảnh hưởng đến kết quả nghiên cứu.
CÁC KIỂU NGHIÊN CỨU ĐOÀN HỆ • Nghiên cứu đoàn hệ tiền cứu (prospective): Là nghiên cứu đoàn hệ mà lúc bắt đầu tiến hành nghiên cứu thì hậu quả chưa xảy ra. Sau khi lựa chọn vào các nhóm nghiên cứu (có tiếp xúc hay không có tiếp xúc) và theo dõi thì hậu quả mới xảy ra.
Nghiên cứu đoàn hệ tiền cứu • Năm 1967, Selikoff đã dùng nghiên cứu đoàn hệ tiên cứu thực hiện trên 17,800 công nhân của hiệp hội những công nhân Amiăng ở Hoa Kỳ và Canada. • Ông và các cộng sự đã theo dõi 18 năm để so sánh tỷ lệ chết do ung thư phổi ở nhóm công nhân này với những người chết do ung thư phổi ở người da trắng.
Nghiên cứu đoàn hệ hồi cứu • Nghiên cứu đoàn hệ hồi cứu (retrospective): Trong nghiên cứu này, tại thời điểm nghiên cứu bắt đầu thì sự tiếp xúc và bệnh (hay hậu quả của sự tiếp xúc) đã xảy ra rồi. Kiểu nghiên cứu này thường dùng trong nghiên cứu bệnh nghề nghiệp.
Nghiên cứu đoàn hệ hồi cứu • Năm 1965, Enterline đã NC tử vong của ung thư phổi và tiếp xúc với amiăng. • Một nhóm công nhân tiếp xúc với Amiăng được xác định nhờ hồ sơ quản lý an toàn xã hội Mỹ trong thời gian 1948-1951. • Tất cả các tử vong ở nhóm công nhân này từ 1948 - 1963 được xác định nhờ hồ sơ quản lý an toàn xã hội và chứng tử của y tế ở nhiều bang. • Với cùng cách thức, nhóm NC cũng khảo sát tử vong của công nhân dệt và người da trắng trong thời gian đó. • Kết quả NC cho thấy, tử vong do ung thư ở nhóm công nhân tiếp xúc với amiăng cao hơn so với nhóm công nhân dệt và nhóm người da trắng.
NCđoàn hệ vừa hồi cứu vừa tiên cứu • Trong 1 vài ca NC đoàn hệ không lưu ý đến chiều thời gian. • Các tác giả kết hợp giữa NC đoàn hệ hồi cứu và tiền cứu. Nghĩa là, các số liệu thu thập vừa hồi cứu, vừa tiền cứu trong cùng 1 đoàn hệ. • Kiểu nghiên cứu này rất tốt trong NC các hậu quả vừa ngắn hạn, vừa dài hạn do tiếp xúc với yếu tố nguy cơ. • Ví dụ: các hoá chất có thể gây di tật bẩm sinh sau vài năm tiếp xúc nhưng cũng có thể gây ra ung thư sau vài thập kỷ.
NCđoàn hệ vừa hồi cứu vừa tiên cứu • Ví dụ: NC hậu quả của Dioxin, 1 nhóm NC của Hoa Kỳ đã tiến hành NC đoàn hệ gồm 1264 lính không quân trực tiếp rải chất độc màu da cam và 1 nhóm khác có 1264 người lính không quân làm nhiệm vụ vận chuyển hàng hoá ở Đông Nam Á. Đánh giá hậu quả ngắn hạn do tiếp xúc với chất độc màu da cam bằng cách so sánh tỷ lệ các bệnh ngoài da, vô sinh, dị tật lúc sinh, rối loạn tâm thần v.v... Đồng thời, họ cũng đánh giá hậu quả ung thư trong các đoàn hệ sau 1 thời gian dài theo dỏi.
Nghiên cứu đoàn hệ lồng ghép với nghiên cứu bệnh chứng • Trong nghiên cứu đoàn hệ tiền cứu hay hồi cứu có thể lồng ghép nghiên cứu bệnh chứng.
Nghiên cứu đoàn hệ lồng ghép với nghiên cứu bệnh chứng • Nghiên cứu về sự tương quan giữa các yếu tố vi dưỡng (micronutrients) trong máu và bệnh ung thư. • Cách thu thập thông tin: Rất nhiều mẫu máu được lấy và bảo quản lạnh. • Các đối tượng này được theo dỏi 1 thời gian dài để xem có bao nhiêu ca ung thư xuất hiện. • Các mẫu máu được phân tích theo cách như sau:  Toàn bộ các mẫu máu của các ca ung thư  Một phần các mẫu máu của những người không bị ung thư để so sánh hàm lượng các chất vi dưỡng. • Loại nghiên cứu này thích hợp cho các nghiên cứu đòi hỏi phải thực hiện các xét nghiệm đắc tiền.
THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ĐOÀN HỆ • Chọn dân số tiếp xúc: • Chọn dân số tiếp xúc tùy thuộc vào: tính khoa học, tính khả thi, tần số tiếp xúc, tính chính xác, tính hoàn chỉnh của thông tin về tiếp xúc, việc theo dõi để thu thập thông tin và bản chất của vấn đề nghiên cứu.
THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ĐOÀN HỆ • Chọn dân số tiếp xúc: có tiếp xúc, chịu đựng được sự tiếp xúc và hậu quả tiếp xúc đo lường được. từ những nguồn mà người ta có thể chắc chắn rút ra được những người có tiếp xúc  Đối với tiếp xúc phổ biến, thì dể dàng đạt được số lượng cỡ mẫu nghiên cứu từ 1 quần thể tổng quát.  Đối với các tiếp xúc hiếm gặp, thì nhóm tiếp xúc nên được chọn từ 1 quần thể đặc biệt như: nghề nghiệp tiếp xúc với tia xạ, chế độ điều trị, ăn uống, ở địa điểm đặc biệtv.v….
THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ĐOÀN HỆ • Ưu điểm của việc chọn những cá nhân tiếp xúc trong dân số đặc biệt: Cho phép thu thập đủ số lượng đối tượng tiếp xúc trong 1 thời gian hợp lý. Sử dụng mẫu trong nhóm dân số đặc biệt giúp xác định bệnh căn trong những tình huống đặc biệt
THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ĐOÀN HỆ • Ví dụ: • Để đánh giá tác dụng của hoạt động thể lực đ/với bệnh mạch vành, NC đoàn hệ đã được thực hiện trên những nhóm dân số chuyên biệt như: công nhân bến cảng và tài xế xe bus. • Lợi điểm là giảm dân số mà từ đó mẫu được lựa chọn, thông tin về tiếp xúc chính xác, các đối tượng nghiên cứu dể theo dõi để xác định sự xuất hiện của bệnh mạch vành. • Chọn dân số chuyên biệt cho phép đánh giá các tiếp xúc hiếm mà việc chọn dân số tổng quát khó đạt đủ cỡ mẫu ở nhóm tiếp xúc. • Trên 1 dân số tổng quát thì bệnh có thể là hiếm, nhưng trên 1 dân số chuyên biệt thì bệnh có thể phổ biến.
THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ĐOÀN HỆ • Ví dụ: • Tỷ lệ bệnh mới của ung thư biểu mô là 8 phần triệu. • Khảo sát 20.000 người thì khó gặp ca bệnh xuất hiện trong 5 năm. • Bệnh này khá phổ biến ở những người có tiếp xúc với Amiăng nên chỉ cần 1 mẫu 20.000 công nhân có thể đủ số ca bệnh. • Dù NC đoàn hệ không thích hợp để NC bệnh hiếm, nhưng nếu bệnh này tương đối phổ biến ở 1 dân số có tiếp xúc đặc biệt thì lọai thiết kế NC này vẩn có thể áp dụng trong NC bệnh hiếm. • Nhóm dân số đặc biệt còn được chọn lựa vì tính giá trị của NC. Thật vậy, nhóm dân số chuyên biệt được chọn để đảm bảo tính chính xác của thông tin và dễ theo dõi chứ không phải vì mức độ tiếp xúc.
THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ĐOÀN HỆ • Chọn nhóm so sánh: • Khi nguồn các đối tượng tiếp xúc đã được xác định, thì cần lựa chọn nhóm so sánh là nhóm không tiếp xúc. • Nguyên tắc chủ yếu để chọn nhóm so sánh là: càng tương đồng với nhóm tiếp xúc càng tốt ngoại trừ yếu tố quan tâm NC (tiếp xúc). • Mục đích của nhóm không tiếp xúc là: khi không có sự kết hợp thì tỷ suất bệnh mới ở nhóm tiếp xúc và không tiếp xúc không khác biệt nhau.
THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ĐOÀN HỆ • Chọn nhóm so sánh: So sánh bên trong: Khi so sánh các thành viên của một đoàn hệ được sắp xếp theo các mức độ tiếp xúc khác nhau. Ví dụ: Doll và Hill đã NC sự tương quan giữa hút thuốc lá và bệnh ung thư phổi ở các bác sĩ của Anh nhận thấy: tỷ suất chết do ung thư phổi ở những nhóm có và không hút thuốc hay giữa các nhóm có các mức độ hút thuốc khác nhau thì khác nhau.