Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright<br />
Nieân khoùa 2003-2004<br />
<br />
Phöông phaùp phaân tích<br />
Baøi ñoïc<br />
<br />
Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng<br />
Chöông 7: Bieán ñoäc laäp ñònh tính<br />
(hoaëc bieán giaû)<br />
<br />
CHÖÔNG 7<br />
<br />
Bieán Ñoäc Laäp Ñònh Tính (Hoaëc Bieán Giaû)<br />
Taát caû caùc bieán chuùng ta gaëp tröôùc ñaây ñeàu coù baûn chaát ñònh löôïng; nghóa laø caùc bieán naøy<br />
coù caùc ñaëc tính coù theå ño löôøng baèng soá. Tuy nhieân, haønh vi cuûa caùc bieán kinh teá cuõng coù<br />
theå phuï thuoäc vaøo caùc nhaân toá ñònh tính nhö giôùi tính, trình ñoä hoïc vaán, muøa, coâng coäng<br />
hay caù nhaân v.v…Laáy moät ví duï cuï theå, haõy xem xeùt moâ hình hoài qui tuyeán tính ñôn sau (ñeå<br />
ñôn giaûn ta boû qua chöõ t nhoû):<br />
(7.1)<br />
<br />
Y=α+βX+u<br />
Goïi Y laø möùc tieâu thuï naêng löôïng trong moät ngaøy vaø X laø nhieät ñoä trung bình. Khi<br />
nhieät ñoä taêng trong muøa heø, chuùng ta seõ kyø voïng möùc tieâu thuï naêng löôïng seõ taêng. Vì<br />
vaäy, heä soá ñoä doác β coù khaû naêng laø soá döông. Tuy nhieân, trong muøa ñoâng, khi nhieät ñoä<br />
taêng ví duï töø 20 ñeán 40 ñoä, naêng löôïng ñöôïc duøng ñeå söôûi aám seõ ít hôn, vaø möùc tieâu thuï<br />
seõ coù veû giaûm khi nhieät ñoä taêng. Ñieàu naøy cho thaáy β coù theå aâm trong muøa ñoâng. Vì<br />
vaäy, baûn chaát cuûa quan heä giöõa möùc tieâu thuï naêng löôïng vaø nhieät ñoä coù theå ñöôïc kyø<br />
voïng laø phuï thuoäc vaøo bieán ñònh tính “muøa”. Trong chöông naøy, chuùng ta seõ khaûo saùt<br />
caùc thuû tuïc ñeå xem xeùt caùc bieán ñònh tính trong öôùc löôïng vaø kieåm ñònh giaû thuyeát.<br />
Chuùng ta chæ taäp trung chuù yù vaøo caùc bieán ñoäc laäp ñònh tính. Chöông 12 thaûo luaän<br />
tröôøng hôïp caùc bieán phuï thuoäc ñònh tính.<br />
<br />
7.1<br />
<br />
Caùc Bieán Ñònh Tính Chæ Coù Hai Löïa Choïn<br />
Chuùng ta baét ñaàu vôùi vieäc xem xeùt tröôøng hôïp ñôn giaûn nhaát trong ñoù moät bieán ñònh tính<br />
chæ coù hai löïa choïn. Ví duï, giöõa hai ngoâi nhaø coù cuøng caùc ñaëc tröng, moät coù theå coù hoà<br />
bôi trong khi ngoâi nhaø coøn laïi khoâng coù. Töông töï, giöõa hai nhaân vieân cuûa moät coâng ty<br />
coù cuøng tuoåi, hoïc vaán, kinh nghieäm v.v…, moät ngöôøi laø nam vaø ngöôøi kia laø nöõ. Caâu hoûi<br />
quan troïng trong nhöõng ví duï naøy laø laøm theá naøo ñeå ño löôøng taùc ñoäng cuûa giôùi tính ñeán<br />
löông vaø taùc ñoäng cuûa söï hieän dieän cuûa hoà bôi ñeán giaù nhaø. Ñeå phaùt trieån lyù thuyeát,<br />
chuùng ta xem xeùt ví duï veà löông vaø ñaët Yt laø tieàn löông haøng thaùng cuûa nhaân vieân thöù t<br />
trong moät coâng ty. Ñeå ñôn giaûn veà maët sö phaïm, ôû ñaây, chuùng ta boû qua caùc bieán khaùc<br />
coù aûnh höôûng ñeán löông vaø chæ taäp trung vaøo giôùi tính. Vì bieán giôùi tính khoâng phaûi laø<br />
moät bieán ñònh löôïng moät caùch tröïc tieáp ñöôïc neân chuùng ta ñònh nghóa moät bieán giaû (goïi<br />
laø D), bieán giaû naøy laø bieán nhò nguyeân chæ nhaän giaù trò 1 ñoái vôùi nhaân vieân nam vaø giaù<br />
trò 0 ñoái vôùi nhaân vieân nöõ. Chuùng ta seõ thaáy sau naøy laø caùc ñònh nghóa treân cuõng töông<br />
<br />
Ramu Ramanathan<br />
<br />
1<br />
<br />
Thuc Doan/Hao Thi<br />
<br />
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright<br />
Nieân khoùa 2003-2004<br />
<br />
Phöông phaùp phaân tích<br />
Baøi ñoïc<br />
<br />
Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng<br />
Chöông 7: Bieán ñoäc laäp ñònh tính<br />
(hoaëc bieán giaû)<br />
<br />
ñöông vôùi vieäc ñònh nghóa bieán D baèng 1 ñoái vôùi nöõ nhaân vieân vaø baèng 0 ñoái vôùi nam<br />
nhaân vieân. Do ñoù caùch choïn naøy laø hoaøn toaøn ngaãu nhieân. Nhoùm maø giaù trò D baèng 0<br />
goïi laø nhoùm ñieàu khieån. Baûng 7.1 coù döõ lieäu löông thaùng vaø giaù trò cuûa D cho 49 nhaân<br />
vieân trong taäp tin DATA6-4 maø chuùng ta ñaõ gaëp trong chöông tröôùc. Löu yù raèng, coù 26<br />
nam vaø 23 nöõ. Löông thaùng trung bình chung laø $1.820,20. Tuy nhieân, neáu chuùng ta<br />
chia nhaân vieân thaønh hai nhoùm theo giôùi tính, löông trung bình cuûa nam laø $2.086,93 vaø<br />
$1.518,70 ñoái vôùi nöõ (haõy chöùng minh). Coù phaûi ñieàu naøy nghóa laø coù “phaân bieät giôùi<br />
tính” trung bình leân ñeán $568,23 moãi thaùng? Caâu traû lôøi roõ raøng laø khoâng vì chuùng ta<br />
khoâng kieåm soaùt ñöôïc caùc bieán khaùc nhö kinh nghieäm, hoïc vaán, v.v… Coù theå laø nhaân<br />
vieân nöõ trong maãu naøy coù soá naêm hoïc taäp vaø kinh nghieäm ít hôn vaø do ñoù nhaän ñöôïc<br />
löông trung bình thaáp hôn. Chuùng ta coù theå thöû xaùc ñònh nhaân vieân nöõ vôùi nhaân vieân<br />
nam coù kinh nghieäm nhö nhau hoaëc coù hoïc vaán nhö nhau vaø sau ñoù tính löông trung<br />
bình. Vieäc naøy khoâng nhöõng khoù khaên maø coøn coù theå khoâng khaû thi vì coù theå coù nhieàu<br />
ñaëc ñieåm khaùc nhö daân toäc hoaëc loaïi ngheà maø chuùng ta phaûi xem xeùt. Ñaây laø phaïm vi<br />
maø phaân tích kinh teá löôïng trôû thaønh moät coâng cuï raát hieäu quaû. Chuùng ta seõ thieát laäp vaø<br />
öôùc löôïng moät moâ hình söû duïng bieán giaû nhö moät bieán giaûi thích. Daïng ñôn giaûn nhaát<br />
cuûa moâ hình nhö sau<br />
(7.2)<br />
<br />
Yt = α + βDt + ut<br />
<br />
vôùi moâ hình khoâng coù moät bieán giaûi thích naøo khaùc (ñöôïc goïi laø moâ hình phaân tích<br />
phöông sai). Chuùng ta seõ daàn daàn môû roäng moâ hình naøy, theâm vaøo caùc ñaëc ñieåm cuûa<br />
nhaân vieân thay vì chæ coù giôùi tính. Chuùng ta giaû söû laø soá haïng sai soá thay ñoåi ngaãu nhieân<br />
vaø thoûa maõn taát caû caùc giaû thieát trong Chöông 3. Chuùng ta coù theå laáy kyø voïng coù ñieàu<br />
kieän cuûa Y vôùi D cho tröôùc vaø ñöôïc caùc phöông trình sau<br />
Nam: E(Yt|D = 1) = α + β<br />
Nöõ:<br />
E(Yt|D = 0) = α<br />
Baûng 7.1<br />
<br />
Döõ lieäu cheùo veà löông thaùng vaø giôùi tính<br />
<br />
Y<br />
1345<br />
2435<br />
1715<br />
1461<br />
1639<br />
1345<br />
1602<br />
1144<br />
1566<br />
1496<br />
1234<br />
<br />
Ramu Ramanathan<br />
<br />
D<br />
0<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
0<br />
0<br />
0<br />
1<br />
1<br />
0<br />
<br />
Y<br />
1566<br />
1187<br />
1345<br />
1345<br />
2167<br />
1402<br />
2115<br />
2218<br />
3575<br />
1972<br />
1234<br />
<br />
D<br />
0<br />
0<br />
0<br />
0<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
0<br />
<br />
2<br />
<br />
Y<br />
2533<br />
1602<br />
1839<br />
2218<br />
1529<br />
1461<br />
3307<br />
3833<br />
1839<br />
1461<br />
1433<br />
<br />
D<br />
1<br />
0<br />
0<br />
1<br />
0<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
0<br />
1<br />
<br />
Thuc Doan/Hao Thi<br />
<br />
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright<br />
Nieân khoùa 2003-2004<br />
<br />
1345<br />
1345<br />
3389<br />
1839<br />
981<br />
1345<br />
<br />
Phöông phaùp phaân tích<br />
Baøi ñoïc<br />
<br />
0<br />
0<br />
1<br />
1<br />
1<br />
0<br />
<br />
1926<br />
2165<br />
2365<br />
1345<br />
1839<br />
2613<br />
<br />
Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng<br />
Chöông 7: Bieán ñoäc laäp ñònh tính<br />
(hoaëc bieán giaû)<br />
<br />
2115<br />
1839<br />
1288<br />
1288<br />
<br />
1<br />
0<br />
0<br />
0<br />
0<br />
1<br />
<br />
0<br />
1<br />
1<br />
0<br />
<br />
Vaäy, α laø löông trung bình cuûa nhoùm ñieàu khieån vaø β laø khaùc bieät kyø voïng cuûa löông<br />
trung bình cuûa hai nhoùm, cho caû toång theå.<br />
Chuùng ta ñaõ thaáy trong Chöông 3 laø caùc phöông trình chuaån ñeå öôùc löôïng Phöông<br />
trình (7.2) ñaõ cho nhö sau<br />
^<br />
<br />
^<br />
<br />
∑Yt = nα + β∑Dt<br />
^<br />
<br />
∑YtDt = α∑Dt +<br />
<br />
^<br />
<br />
β∑Dt2<br />
<br />
(7.3)<br />
<br />
^<br />
<br />
^<br />
<br />
(7.4)<br />
<br />
= α∑Dt + β∑Dt<br />
<br />
Löu yù raèng do D laø bieán giaû vaø chæ nhaän giaù trò 1 vaø 0, D2 cuõng coù giaù trò gioáng D. Trong<br />
Phöông trình (7.4), ∑Dt ôû veá beân phaûi baèng soá nam nhaân vieân (goïi laø nm) vaø ∑YtDt ôû veá<br />
beân traùi baèng toång löông cuûa hoï. Chia hai veá cho nm ta coù<br />
^<br />
−<br />
^<br />
α + β = Ym<br />
(7.5)<br />
−<br />
vôùi Ym laø löông trung bình cuûa nam nhaân vieân. Vì vaäy, toång caùc heä soá hoài qui laø moät öôùc<br />
löôïng cuûa E(Yt|D = 1), trung bình toång theå löông cuûa nam nhaân vieân.<br />
Vì ∑Dt = nm, Phöông trình (7.3) vaø (7.4) coù theå vieát laïi thaønh<br />
^<br />
<br />
^<br />
<br />
∑Yt = nα + nmβ<br />
^<br />
<br />
^<br />
<br />
∑YtDt = nm(α + β)<br />
Laáy phöông trình thöù nhaát tröø phöông trình thöù hai vaø boû ñi nhöõng soá haïng chung ôû veá<br />
beân phaûi, ta coù<br />
^<br />
<br />
^<br />
<br />
∑Yt − ∑YtDt = (n − nm) α = nfα<br />
vôùi nf laø soá nhaân vieân nöõ. Löu yù laø veá beân traùi cuûa phöông trình ñôn giaûn laø toång löông<br />
cuûa nöõ nhaân vieân (toång cuûa toaøn boä löông tröø toång löông cuûa nam nhaân vieân). Vì vaäy,<br />
−<br />
^<br />
chia hai veá cho nf , chuùng ta coù α = Yf, trung bình maãu cuûa löông nöõ nhaân vieân, ñaây laø<br />
moät öôùc löôïng cuûa trung bình toång theå E(Yt|D = 0).<br />
Toùm laïi, neáu chuùng ta hoài qui Yt theo moät soá haïng khoâng ñoåi vaø bieán giaû Dt, tung<br />
^<br />
<br />
^<br />
<br />
ñoä goác α öôùc löôïng löông trung bình cuûa nöõ nhaân vieân vaø heä soá ñoä doác β öôùc löôïng khaùc<br />
bieät giöõa löông trung bình cuûa nam nhaân vieân vaø nöõ nhaân vieân. Töø Baøi thöïc haønh maùy<br />
^<br />
tính Phaàn 7.1 (xem Phuï luïc Baûng D.1), chuùng ta coù caùc öôùc löôïng hoài qui laø α =<br />
<br />
Ramu Ramanathan<br />
<br />
3<br />
<br />
Thuc Doan/Hao Thi<br />
<br />
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright<br />
Nieân khoùa 2003-2004<br />
<br />
Phöông phaùp phaân tích<br />
Baøi ñoïc<br />
<br />
Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng<br />
Chöông 7: Bieán ñoäc laäp ñònh tính<br />
(hoaëc bieán giaû)<br />
<br />
^<br />
<br />
1.518,70 vaø β = 568,23. Chuùng ta thaáy laø phöông phaùp hoài qui töông töï nhö vieäc chuùng<br />
ta chia maãu thaønh hai nhoùm nam vaø nöõ vaø tính löông trung bình töông öùng. Tuy nhieân,<br />
nhö chuùng ta seõ thaáy trong nhöõng phaàn sau, phöông phaùp hoài qui naøy maïnh hôn vì<br />
phöông phaùp naøy coù theå öùng duïng ngay caû khi caùc nhaân vieân khaùc nhau veà caùc ñaëc ñieåm<br />
khaùc nhö kinh nghieäm vaø hoïc vaán.<br />
<br />
BAØI TAÄP THÖÏC HAØNH 7.1+<br />
Giaû söû bieán giaû ñaõ ñöôïc ñònh nghóa laø D* = 1 ñoái vôùi nöõ vaø baèng 0 ñoái vôùi nam vaø bieán<br />
Dt* ñöôïc duøng thay cho bieán Dt. Noùi caùch khaùc, xeùt moâ hình môùi Yt = α* + β*Dt* + ut.<br />
Löu yù laø D* = 1 − D, tính caùc töông quan ñaïi soá giöõa caùc heä soá hoài qui môùi vaø caùc heä soá<br />
hoài qui cuõ. Cuï theå hôn, chæ ra baèng caùch naøo ta coù theå öôùc löôïng α* vaø β* maø khoâng caàn<br />
thöïc hieän hoài qui. Caùc sai soá chuaån, giaù trò t, R2, ESS, vaø trò thoáng keâ F coù bò aûnh höôûng<br />
hay khoâng? Neáu coù, aûnh höôûng nhö theá naøo?<br />
Theâm Caùc Bieán Ñoäc Laäp Ñònh Löôïng<br />
Böôùc tieáp theo trong phaân tích laø theâm vaøo caùc bieán ñoäc laäp coù theå ñònh löôïng ñöôïc. Ñeå<br />
minh hoïa, ñaët Y laø löông thaùng nhö tröôùc nhöng ngoaøi bieán giaû D ñaõ giôùi thieäu tröôùc, ta<br />
ñöa theâm bieán kinh nghieäm (goïi laø X) vaøo nhö moät bieán giaûi thích. Löu yù laø baây giôø<br />
chuùng ta coù theå kieåm soaùt ñöôïc kinh nghieäm vaø coù theå hoûi “Giöõa hai nhaân vieân coù cuøng<br />
kinh nghieäm, coù söï khaùc bieät do giôùi tính khoâng?” Moät caùch ñôn giaûn ñeå traû lôøi caâu hoûi<br />
naøy laø ñaët tung ñoä goác α trong Phöông trình (7.1) khaùc nhau ñoái vôùi nam vaø nöõ. Thöïc<br />
hieän vieäc naøy baèng caùch giaû söû laø α = α1 + α2D. Vôùi nöõ, D = 0 vaø vì vaäy α = α1. Vôùi<br />
nam, D = 1 vaø vì vaäy α = α1 + α2. Deã daøng thaáy laø α2 ño löôøng khaùc bieät trong tung ñoä<br />
goác cuûa hai nhoùm. Thay theá giaù trò cuûa α vaøo Phöông trình (7.1) ta coù moâ hình kinh teá<br />
löôïng<br />
(7.6)<br />
<br />
Y = α1 + α2D + βX + u<br />
<br />
Löu yù laø α1, α2 vaø β ñöôïc öôùc löôïng baèng caùch hoài qui Y theo moät haèng soá, D, vaø X.<br />
Caùc quan heä ñöôïc öôùc löôïng cho hai nhoùm laø<br />
Nöõ:<br />
<br />
^<br />
<br />
^<br />
<br />
^<br />
<br />
Y = α1 + βX<br />
^<br />
<br />
^<br />
<br />
^<br />
<br />
^<br />
<br />
Nam: Y = (α1 + α2) + βX<br />
<br />
(7.7)<br />
(7.8)<br />
<br />
Hình 7.1 veõ caùc moái quan heä naøy khi caùc α vaø β döông. Chuùng ta löu yù laø caùc<br />
ñöôøng thaúng öôùc löôïng song song vôùi nhau. Ñoù laø do chuùng ta ñaõ giaû ñònh laø caû hai<br />
nhoùm ñeàu coù cuøng β. Giaû thieát naøy ñöôïc boû qua trong Phaàn 7.3.<br />
<br />
Ramu Ramanathan<br />
<br />
4<br />
<br />
Thuc Doan/Hao Thi<br />
<br />
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright<br />
Nieân khoùa 2003-2004<br />
<br />
Phöông phaùp phaân tích<br />
Baøi ñoïc<br />
<br />
Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng<br />
Chöông 7: Bieán ñoäc laäp ñònh tính<br />
(hoaëc bieán giaû)<br />
<br />
Moät giaû thuyeát töï nhieân caàn kieåm ñònh laø “khoâng coù söï khaùc bieät trong quan heä<br />
giöõa hai nhoùm”. So saùnh Phöông trình (7.7) vaø (7.8), chuùng ta thaáy laø caùc quan heä seõ<br />
nhö nhau neáu α2 = 0. Vì vaäy, chuùng ta coù H0: α2 = 0 vaø H1 α2>0 hoaëc α2 ≠ 0. Kieåm ñònh<br />
thích hôïp laø kieåm ñònh t cho α2 vôùi baäc töï do laø d.f. = n − 3.<br />
<br />
Hình 7.1 Moät Ví Duï Veà Dôøi Tung Ñoä Goác Baèng Caùch Söû Dung Moät Bieán Giaû<br />
Y<br />
^<br />
<br />
^<br />
<br />
^<br />
<br />
α1 +α2 + βX<br />
^<br />
<br />
α2<br />
<br />
^<br />
<br />
^<br />
<br />
α1 + βX<br />
<br />
^<br />
<br />
α1<br />
<br />
X<br />
VÍ DUÏ 7.1<br />
Söû duïng DATA7-2 moâ taû trong Phuï luïc D, chuùng ta ñaõ öôùc löôïng Phöông trình (7.6) nhö<br />
sau (caùc soá trong daáu ngoaëc laø caùc giaù trò p)<br />
WAGE = 1.366,27 + 525,63D + 19,81 EXPER<br />
(
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
