Bài giảng Sán

7/18/2017<br /> <br /> Mục tiêu<br /> • Trình bày được cấu tạo chung của sán lá<br /> • Trình bày được CTPT của sán lá<br /> <br /> Sán lá<br /> <br /> • So sánh được các đặc điểm hình thể và chu trình phát<br /> <br /> Trematoda<br /> <br /> • Biết được cách chẩn đoán và điều trị một số bệnh do<br /> <br /> Sán ký sinh<br /> 1. Sán lá<br /> <br /> triển 2 loài sán lá gan thường gặp<br /> <br /> sán lá ký sinh<br /> <br /> 2. Sán dây<br /> <br /> KCC:<br /> người, đv<br /> <br /> Cấu tạo chung*<br /> Hình thể ngoài<br /> <br /> trình<br /> <br /> • Kích thước<br /> • 2 đĩa hút: miệng, bụng<br /> Cấu tạo trong<br /> • Tiêu hóa<br /> • Bài tiết<br /> • Sinh sản<br /> <br /> Đĩa hút miệng<br /> <br /> Ống tiêu hóa<br /> Đĩa hút bụng<br /> <br /> Tinh hoàn<br /> <br /> tuần hoàn<br /> <br /> phát<br /> <br /> Người/ động vật<br /> Metacercaria<br /> <br /> triển<br /> sán lá<br /> (1)<br /> <br /> KCTG1: ốc<br /> <br /> Sán lá trưởng thành<br /> <br /> Nước<br /> <br /> Trứng có nắp<br /> <br /> Ốc đặc thù<br /> <br /> Trứng<br /> có nắp<br /> KCTG2:<br /> động/ thực<br /> vật thủy<br /> sinh<br /> <br /> của<br /> <br /> Cercaria<br /> <br /> • Thần kinh<br /> • Không có CQ hô hấp,<br /> <br /> Chu trình phát triển (2)<br /> <br /> Chu<br /> <br /> Bào tử nang  AT<br /> lông miracidium<br /> <br /> Nước<br /> <br /> AT redia  AT đuôi<br /> cercaria<br /> <br /> Động/ thực vật thủy<br /> sinh<br /> <br /> Nang trùng<br /> metacercaria<br /> <br /> Miracidium<br /> <br /> Buồng trứng<br /> <br /> Bào tử nang<br /> <br /> 1<br /> <br /> 7/18/2017<br /> <br /> Hình thể - Cấu tạo<br /> <br /> Sán lá gan*<br /> <br /> Trứng sán lá gan<br /> • SLG lớn: 140 μm, có nắp dẹt<br /> • SLG nhỏ: 30 μm, nắp lồi, gai nhỏ đối diện nắp<br /> <br /> 1. Sán lá gan lớn<br /> (Fasciola hepatica)<br /> 2. Sán lá gan nhỏ<br /> (Clonorchis sinensis)<br /> <br /> Chu<br /> <br /> Chu<br /> <br /> trình<br /> <br /> trình<br /> <br /> phát<br /> <br /> Thực vật/nước<br /> <br /> Sán lá gan*<br /> Đặc điểm so sánh<br /> <br /> phát<br /> Cá Cyprinidae*<br /> <br /> Sán lá gan lớn<br /> <br /> Sán lá gan nhỏ<br /> <br /> Tên khoa học<br /> <br /> triển<br /> <br /> triển<br /> <br /> của<br /> <br /> của<br /> <br /> Manh tràng<br /> <br /> SLG<br /> <br /> SLG<br /> <br /> Tinh hoàn<br /> <br /> lớn<br /> <br /> nhỏ<br /> <br /> Buồng trứng<br /> <br /> KCTG: Ốc Bithynia<br /> <br /> KCTG: Ốc Limnea<br /> <br /> Kích thước<br /> <br /> Trứng<br /> Nơi ký sinh<br /> Bệnh phẩm<br /> Ốc đặc thù<br /> Thức ăn mang nang<br /> sán<br /> <br /> 2<br /> <br /> 7/18/2017<br /> <br /> Sán lá gan<br /> Đặc điểm so sánh<br /> <br /> Bệnh nhiễm sán lá gan*<br /> <br /> Sán lá gan lớn<br /> <br /> Sán lá gan nhỏ<br /> <br /> • GĐ đầu: BCTT tăng cao. Biếng ăn, buồn nôn, dị ứng<br /> <br /> Tên khoa học<br /> <br /> Fasciola hepatica<br /> <br /> Clonorchis sinensis<br /> <br /> Kích thước<br /> <br /> 3 – 4 cm<br /> <br /> 1 – 2 cm<br /> <br /> Manh tràng<br /> <br /> Phân nhánh<br /> <br /> Không phân nhánh<br /> <br /> Tinh hoàn<br /> <br /> Phân nhánh<br /> <br /> Phân nhánh<br /> <br /> Buồng trứng<br /> <br /> Phân nhánh<br /> <br /> Phân nhánh ít<br /> <br /> Trứng<br /> <br /> Lớn, bầu dục, có nắp<br /> <br /> Nơi ký sinh<br /> <br /> Gan<br /> <br /> Nhỏ, bầu dục, có nắp,<br /> gai nhỏ đối diện nắp<br /> Gan<br /> <br /> Bệnh phẩm<br /> <br /> Phân<br /> <br /> Phân<br /> <br /> • Tìm trứng trong phân hay dịch tá tràng<br /> <br /> Ốc đặc thù<br /> <br /> Limnea<br /> <br /> Bithynia<br /> <br /> • Phản ứng huyết thanh học<br /> <br /> Thức ăn mang nang<br /> sán<br /> <br /> Thực vật thủy sinh<br /> <br /> Động vật thủy sinh: cá<br /> <br /> • GĐ toàn phát:<br /> Nhiễm SLG lớn: RLCN tiết mật, vàng da, thiếu máu<br /> <br /> Đầu<br /> <br /> Chẩn đoán<br /> <br /> Cấu tạo chung (2)<br /> Chủy<br /> 2 hàng móc<br /> <br /> • Rất nhỏ<br /> • Đĩa hút<br /> <br /> • CQSD đực: tinh hoàn<br /> <br /> phân ra ngoài<br /> Cổ<br /> <br /> Buồng trứng<br /> <br /> Lỗ sinh dục<br /> Tử cung<br /> <br /> o Tử cung kín: đốt chứa<br /> <br /> Tinh hoàn<br /> <br /> trứng ra ngoài, không<br /> Thân<br /> <br /> Đầu sán<br /> <br /> Ruột non người, đv (KCC)<br /> Sán trưởng thành<br /> Trứng/ đốt sán<br /> <br /> tử cung<br /> o Có lỗ đẻ: trứng theo<br /> <br /> Cổ: tăng sinh đốt về phía sau<br /> <br /> Chu trình phát triển<br /> <br /> Đốt:<br /> • CQSD cái: buồng trứng,<br /> <br /> Đĩa hút<br /> <br /> • Móc bám vào màng ruột<br /> Thân: nhiều đốt nối tiếp<br /> <br /> Cestoda<br /> <br /> • Biến chứng: xơ gan<br /> <br /> Cấu tạo chung (1)<br /> Sán lưỡng tính, hình dây băng<br /> <br /> Sán dây (sán dải)<br /> <br /> Nhiễm SLG nhỏ: gan to, dãn nở ống dẫn mật<br /> <br /> Ống bài tiết<br /> <br /> Đường tiêu<br /> hóa<br /> <br /> Theo phân ra<br /> ngoại cảnh<br /> <br /> Phôi 6 móc  Nang ấu trùng<br /> KCTG<br /> <br /> có trong phân<br /> <br /> 3<br /> <br /> 7/18/2017<br /> <br /> Phân loại<br /> Chu<br /> <br /> 1. Sán dây ký sinh ở người<br /> <br /> trình<br /> <br /> • Sán dây heo (Toenia solium)<br /> <br /> Sán dây heo/ bò*<br /> <br /> phát<br /> <br /> • Sán dây bò (Toenia saginata)<br /> <br /> triển<br /> <br /> • Sán dây cá (Diphyllobothrium latum)<br /> <br /> Taenia solium/ saginata<br /> <br /> của<br /> <br /> 2. Sán dây ký sinh tình cờ ở người<br /> <br /> sán<br /> <br /> • Sán dây chó (Dipylidium caninum)<br /> <br /> dây<br /> <br /> • Sán dây lùn (Hymenolepis nana)<br /> 3. Ấu trùng sán dây ký sinh ở người<br /> • AT sán dây heo<br /> • AT sán dây bò<br /> <br /> *Trứng sán dây chứa<br /> phôi 6 móc trừ trứng<br /> SD cá chưa có phôi<br /> <br /> Cysticercus<br /> <br /> Hình thể*<br /> <br /> Trứng sán dải heo, bò<br /> • Hình cầu<br /> <br /> CTPT SD heo<br /> <br /> Người nuốt phải nang ấu trùng<br /> trong thịt chưa nấu chín<br /> <br /> Heo nuốt phải trứng<br /> có phôi sẽ tạo nang<br /> ấu trùng trong thịt<br /> <br /> Ấu trùng thoát<br /> khỏi nang<br /> <br /> • Vỏ dày, có tia<br /> Đầu:<br /> -Chủy 2 hàng móc<br /> -4 đĩa hút<br /> <br /> Đầu:<br /> -Không chủy<br /> -4 đĩa hút<br /> <br /> • Có phôi 6 móc*<br /> <br /> Sán ký sinh<br /> ruột non<br /> <br /> Đốt già:<br /> -Dài = 1.5 ngang<br /> -Tử cung ít phân<br /> nhánh<br /> <br /> Đốt già:<br /> -Dài = 2-3 ngang<br /> -Tử cung phân<br /> nhánh nhiều<br /> <br /> Đầu có chủy<br /> và móc<br /> <br /> Phôi 6 móc<br /> <br /> Đốt sán/phân<br /> <br /> 4<br /> <br /> 7/18/2017<br /> <br /> CTPT SD bò*<br /> <br /> Người nuốt phải nang ấu trùng<br /> trong thịt chưa nấu chín<br /> <br /> Ấu trùng thoát<br /> khỏi nang<br /> <br /> Bò nuốt phải trứng<br /> có phôi sẽ tạo nang<br /> ấu trùng trong thịt<br /> <br /> Sán dây cá<br /> Sán dây có kích thước dài nhất<br /> <br /> Sán ký sinh<br /> ruột non<br /> <br /> Đốt già chứa<br /> trứng có khả<br /> năng bò ra<br /> ngoài<br /> <br /> Đầu không có<br /> chủy và móc<br /> Đốt sán<br /> <br /> Đầu:<br /> -Không chủy, móc<br /> -2 rãnh hút có<br /> khe rãnh ngoạm<br /> <br /> Đốt già:<br /> -Dài < ngang<br /> -Tử cung hình hoa<br /> hồng<br /> -Có lỗ đẻ<br /> <br /> Trứng:<br /> -Có nắp<br /> -Không có phôi<br /> <br /> CTPT SD cá*<br /> <br /> Sán dây chó<br /> <br /> Đầu:<br /> -Chủy<br /> -3-4 hàng móc<br /> -4 đĩa hút<br /> <br /> Đốt già:<br /> -Hình hạt dưa leo<br /> -Không lỗ đẻ<br /> -Theo phân hoặc<br /> bò ra ngoài<br /> <br /> Sán dây lùn<br /> <br /> Trứng:<br /> Dính từng đám<br /> nằm trong bọc<br /> mỏng<br /> <br /> Trứng đi vào cơ thể ký<br /> chủ trung gian là<br /> bò chét chó, mèo<br /> <br /> CTPT SD chó*<br /> <br /> Sán dây ngắn nhất<br /> Đầu:<br /> -Chủy<br /> -1 hàng móc<br /> -4 đĩa hút<br /> <br /> Đốt già:<br /> -Dài < ngang<br /> -Không lỗ đẻ<br /> -Đốt sán dễ vỡ<br /> phóng thích trứng<br /> <br /> Trứng:<br /> -Thành ngoài mỏng<br /> -Thành trong dày,<br /> mỗi cực có chỏm<br /> tròn mang sợi treo<br /> <br /> 5<br /> <br />