Bài giảng Tài chính doanh nghiệp - Bài 3: Cổ tức của công ty cổ phần

Bài 3: C t c c a công ty c ph n<br /> <br /> BÀI 3: C<br /> <br /> T C C A CÔNG TY C<br /> <br /> PH N<br /> <br /> N i dung<br /> •<br /> <br /> •<br /> •<br /> •<br /> <br /> M c tiêu<br /> •<br /> <br /> •<br /> <br /> •<br /> <br /> •<br /> <br /> Giúp h c viên hi u ñư c khái quát v c<br /> t c c a công ty c ph n.<br /> N m ñư c các y u t nh hư ng ñ n vi c<br /> kinh doanh chính sách c t c c a công ty.<br /> Hi u ñư c n i dung các chính sách c t c<br /> c a công ty.<br /> Hi u ñư c vi c mua l i c phi u c a công ty.<br /> <br /> Hư ng d n h c<br /> •<br /> <br /> •<br /> <br /> •<br /> <br /> •<br /> <br /> Th i lư ng h c<br /> •<br /> <br /> v1.0<br /> <br /> 5 ti t<br /> <br /> C t c và hình th c, trình t tr<br /> c t c.<br /> Chính sách tr c t c c a công ty.<br /> C t c b ng c phi u.<br /> M ua l i c phi u.<br /> <br /> C n n m khái quát nh ng v n ñ v<br /> công ty c ph n.<br /> Nghiên c u lý thuy t v c t c ñ ng<br /> th i liên h v i tình hình th c t c a<br /> công ty c ph n niêm y t<br /> các S<br /> giao d ch ch ng khoán Vi t Nam.<br /> Tìm hi u các văn b n pháp quy liên<br /> quan ñ n vi c tr c t c.<br /> ð c thêm tài li u tham kh o như:<br /> o<br /> Chương 7, Giáo trình tài chính<br /> doanh nghi p – H c vi n tài chính,<br /> Ch biên PGS-TS Nguy n ðình<br /> Khiêm và TS. B ch ð c Hi n,<br /> NXB Tài chính, 2008.<br /> o<br /> Chương 13, Tài chính doanh nghi p<br /> hi n ñ i – ch biên TS. Tr n Ng c<br /> Thơ – NXB Th ng Kê, 2007.<br /> <br /> 45<br /> <br /> Bài 3: C t c c a công ty c ph n<br /> <br /> TÌNH HU NG D N NH P<br /> <br /> M t s thông tin chính sách c t c n i b t c a công ty c ph n<br /> B n ñã có l n nào tham d ð i h i c ñông c a m t công ty c<br /> ph n và tham gia bi u quy t thông qua ngh quy t v c t c<br /> c a công ty chưa? Và ñã l n nào ñi lĩnh ti n c t c chưa? C m<br /> giác c a b n như th nào khi th c hi n nh ng công vi c ñó.<br /> N u chưa b n hãy th xem sao? Còn bi t bao ñi u thú v và bí<br /> n xung quanh v n ñ c t c. B n hãy ñ c nh ng dòng tin sau:<br /> • Ch tính riêng năm 1995, T ng s ti n các công ty niêm y t<br /> trên th trư ng ch ng khoán New York tr c t c cho c ñông là trên 130 t USD. Tuy<br /> nhiên, trong năm ñó cũng có ñ n 25% s công ty niêm y t không tr m t xu c t c nào.<br /> • Công ty M irosoft t năm 1986 ñ n năm 2003 không h tr c t c. Tuy nhiên, công ty ñã<br /> tích lũy ñư c lư ng ti n m t kh ng l (43 t USD trong 17 năm) nh ñó t o nên m t ñ ch<br /> M icrosoft hùng m nh như ngày nay.<br /> • Ngày 7/4/2008 ð i h i c ñông c a công ty c ph n phát tri n nhà Th ð c (TDH), H i<br /> ñ ng qu n tr ñưa ra phương án chia c t c v a b ng ti n m t 10%, v a b ng c phi u 10%.<br /> Tuy nhiên, nhi u c ñông ñã ph n ñ i và ñ ngh nên tr b ng m t phương án duy nh t là<br /> ti n m t.<br /> • T ñ u tháng 11 năm 2008, m c dù trong b i c nh n n kinh t khá m ñ m, th trư ng<br /> ch ng khoán trư t d c nhưng không ít doanh nghi p ñã thông báo tr c t c v i t l tr c<br /> t c gây s c, như công ty c ph n ð u tư và Xây d ng Hà N i quy t ñ nh tr c t c năm<br /> 2008 ñ n 550%; Công ty c ph n G ch ngói Nh Hi p (NHC) là 30%; Công ty c ph n M ay<br /> Phú Th nh (NPS) 40%; Công ty c ph n C u Long An Giang (ACL) 36%. Bên c nh ñó, có<br /> không ít công ty công b c t c khá th p, th m chí hoãn tr do l i nhu n th p, ch ng h n<br /> cũng trong th i gian này, công ty c ph n nhi t ñi n Ph l i (PPC) thông báo hoãn chia c<br /> t c ñ t 1/2008 do l i nhu n trong năm không ñ ñ t m ng c t c 3%; C ñông c a công<br /> ty Bông B ch Tuy t (BBT) cũng không cón hy v ng chia c t c vì kho n l và n c a công<br /> ty lên ñ n hàng ch c t ñ ng…<br /> Câu h i<br /> Xem nh ng dòng thông tin trên b n có nh ng suy nghĩ gì? Nghiên c u n i dung c a bài này có<br /> th giúp b n t gi i ñáp ñư c nh ng v n ñ mà b n vư ng m c v c t c c a công ty c ph n.<br /> <br /> 46<br /> <br /> v1.0<br /> <br /> Bài 3: C t c c a công ty c ph n<br /> <br /> 3.1.<br /> <br /> C t c và hình th c, trình t<br /> <br /> 3.1.1.<br /> <br /> tr c t c<br /> <br /> Khái ni m v c t c<br /> <br /> • ð i v i công ty c ph n, s l i nhu n sau khi n p thu thu nh p doanh nghi p cho<br /> Nhà nư c, v cơ b n s ñư c chia thành hai ph n:<br /> o<br /> <br /> o<br /> <br /> Ph n l i nhu n dành ñ tr cho các c ñông hi n hành c a công ty ñư c g i là<br /> l i t c c ph n hay c t c.<br /> Ph n l i nhu n lưu gi l i không chia g i là l i nhu n gi l i.<br /> <br /> Như v y, c t c là kho n l i nhu n sau thu c a công ty dành tr cho các c ñông<br /> hi n h u. Vi c tr c t c hay không tr , t l và hình th c chi tr c t c cho c<br /> ñông như th nào hoàn toàn ph thu c vào k t qu ho t ñ ng kinh doanh, chính<br /> sách c t c c a công ty và do ð i h i ñ ng c ñông c a công ty quy t ñ nh. N u<br /> công ty gi l i nhi u l i nhu n ñ tái ñ u tư, thì ph n ñ tr c t c s ít và ngư c<br /> l i. T l l i nhu n sau thu c a công ty ñư c phân b cho m c ñích gi l i và chia<br /> c t c như th nào là tuỳ thu c vào chi n lư c c a t ng công ty. Nh ng công ty<br /> l n, nhi u uy tín trong kinh doanh có th dành m t t l cao l i nhu n sau thu ñ<br /> tr c t c. M t s công ty ñang tăng trư ng r t nhanh có th dành ph n l n ho c<br /> th m chí là toàn b l i nhu n sau thu ñ tái ñ u tư, ñáp ng nhu c u tăng trư ng<br /> c a công ty. M c dù v m t pháp lý không có quy ñ nh nào b t bu c các công ty<br /> ph i tr c t c cho các c ñông; tuy nhiên, h u h t các công ty làm ăn có l i nhu n<br /> ñ u th c hi n chi tr c t c cho các c ñông.<br /> • ð ñánh giá tình hình c t c c a m t công ty c ph n, ngư i ta thư ng s d ng<br /> các ch tiêu sau:<br /> o<br /> <br /> C t c m t c ph n: ch tiêu này ph n ánh m c tr c t c tính trên m t c ph n<br /> ph thông (hay còn g i là c ph n thư ng) mà c ñông nh n ñư c trong năm.<br /> C t c 1c<br /> ph n (DIV )<br /> <br /> o<br /> <br /> L i nhu n sau thu dành tr c t c cho c ñông<br /> =<br /> S c ph n ñang lưu hành<br /> <br /> H s tr c t c hay T l chi tr c t c: ph n ánh m i quan h gi a m c c<br /> t c c ñông thư ng nh n ñư c so v i thu nh p c a m t c ph n thư ng. Ch<br /> tiêu này cho bi t công ty ñã dành bao nhiêu ph n trăm (%) thu nh p c a m t<br /> c ph n ñ tr c t c cho c ñông.<br /> C t c 1 c ph n<br /> H s tr c t c<br /> <br /> =<br /> Thu nh p 1 c ph n<br /> <br /> Trong ñó, thu nh p m t c ph n hay còn ñư c g i là lãi cơ b n 1 c ph n ñư c<br /> xác ñ nh:<br /> L i nhu n sau thu<br /> Thu nh p 1<br /> c ph n (EPS )<br /> <br /> v1.0<br /> <br /> –<br /> <br /> P h n dành tr c t c cho c<br /> ñông ưu ñãi (n u có)<br /> <br /> =<br /> S c ph n ñang lưu hành<br /> <br /> 47<br /> <br /> Bài 3: C t c c a công ty c ph n<br /> <br /> H s tr c t c càng cao ch ng t công ty ñã s d ng ñ i b ph n l i nhu n sau<br /> thu ñ chi tr c t c cho các c ñông, ñ ng th i ch có m t ph n nh l i nhu n<br /> ñư c s d ng ñ tái ñ u tư và ngư c l i. Nh ng nhà ñ u tư mu n tìm ki m thu<br /> nh p cho tiêu dùng cá nhân t c t c và không mu n th v n may c a quá trình<br /> tái ñ u tư thư ng thích h s tr c t c cao. Ngư c l i, nh ng nhà ñ u tư mu n<br /> công ty gi l i l i nhu n ñ tái ñ u tư nh m tăng giá tr th trư ng c a c ph n<br /> l i thích h s chi tr c t c th p.<br /> 3.1.2.<br /> <br /> Hình th c và trình t<br /> <br /> tr c t c<br /> <br /> 3.1.2.1. Hình th c tr c t c<br /> <br /> Các công ty c ph n thư ng tr c t c theo các kỳ h n n ñ nh trư c: có th tr theo<br /> tháng, quý, n a năm ho c m t năm tuỳ thu c vào quy t ñ nh c a t ng công ty. C t c<br /> có th ñư c tr dư i hình th c: B ng ti n, b ng c phi u ho c b ng tài s n khác quy<br /> ñ nh t i ði u l công ty. Hi n nay, Lu t Doanh nghi p Vi t Nam cũng cho phép<br /> công ty c ph n tr c t c b ng các hình th c nêu trên.<br /> • C t c b ng ti n<br /> o<br /> <br /> Là kho n l i nhu n sau thu ñư c th hi n dư i d ng ti n m t mà công ty tr<br /> cho c ñông theo s c ph n h ñang s h u.<br /> <br /> o<br /> <br /> H u h t các công ty tr c t c b ng ti n m t, b i ñi u này tr c ti p làm tăng tài<br /> s n th c c a c ñông và t o thu n l i cho c ñông trong vi c s d ng ti n ñáp<br /> ng nhu c u tiêu dùng cá nhân.<br /> <br /> • C t c b ng c phi u<br /> o<br /> <br /> Là kho n l i nhu n sau thu ñư c th hi n dư i d ng c phi u mà công ty chia<br /> cho các c ñông theo s c ph n hi n h ñang s h u.<br /> <br /> o<br /> <br /> Vi c tr c t c b ng ti n m t có th nh hư ng tr c ti p t i kh năng thanh toán<br /> và v n b ng ti n cho ñ u tư c a công ty. Vì v y, nhi u công ty ñang tăng trư ng<br /> nhanh, thay vì tr c t c b ng ti n có th th c hi n tr c t c b ng c phi u.<br /> <br /> • Tr c t c b ng tài s n khác<br /> M c dù không có tính ch t ph bi n, song các công ty c ph n cũng có th tr c<br /> t c b ng các tài s n khác. Ch ng h n c ñông có th nh n c t c b ng các tài s n<br /> khác c a công ty như: các s n ph m c a công ty, các ch ng khoán c a m t công ty<br /> khác mà công ty s h u...<br /> 3.1.2.2. Trình t<br /> <br /> tr c t c c a công ty c ph n<br /> <br /> Trong công ty c ph n, Giám ñ c ho c T ng giám<br /> ñ c ki n ngh phương án tr c t c, H i ñ ng qu n<br /> tr ki n ngh m c c t c ñư c tr và cu i cùng ð i<br /> h i ñ ng c ñông quy t ñ nh m c c t c và thông<br /> qua phương án c t c. Vi c th c hi n tr c t c<br /> ñư c th c hi n theo trình t th i gian sau ñây:<br /> <br /> 48<br /> <br /> v1.0<br /> <br /> Bài 3: C t c c a công ty c ph n<br /> <br /> • Ngày công b tr c t c: là ngày HðQT công ty công b trên phương ti n thông tin<br /> ñ i chúng v quy t ñ nh tr c t c c a công ty. N i dung công b g m: S c t c tr<br /> cho m i c ph n, ngày ñăng ký cu i cùng (ngày khoá s ), ngày tr c t c và phương<br /> th c thanh toán.<br /> • Ngày ñăng ký cu i cùng (N gày khoá s ): Là ngày ch t danh sách các c ñông hi n<br /> h u có quy n nh n c t c c a công ty. Công ty s l p danh sách ngư i s h u c<br /> phi u c a công ty v i m c ñích ñ th c hi n quy n ñư c nh n c t c cho c ñông.<br /> T i ngày ch t danh sách n u nhà ñ u tư có tên trong danh sách c ñông c a công<br /> ty s ñư c quy n nh n c t c.<br /> • Ngày không hư ng c t c (Ngày giao d ch không có c t c): Là ngày mà nhà ñ u<br /> tư mua c phi u không ñư c hư ng quy n nh n c t c c a ñ t chi tr ñã công b .<br /> Ngày này thư ng ñư c n ñ nh tùy thu c vào th i h n thanh toán trong giao d ch<br /> ch ng khoán do S giao d ch hay Trung tâm giao d ch ch ng khoán quy ñ nh .<br /> Ví d : n u th i h n thanh toán giao d ch ch ng khoán quy ñ nh là T+3, thì ngày<br /> giao d ch không có c t c trư c ngày ñăng ký cu i cùng 2 ngày làm vi c (t c<br /> không k ngày ngh theo quy ñ nh). Như v y, n u nhà ñ u tư mua c phi u vào<br /> trư c ngày giao d ch không có c t c thì s có tên trong danh sách c ñông ñư c<br /> quy n hư ng c t c. N u nhà ñ u tư mua c phi u vào ngày giao d ch không có c<br /> t c ho c sau ngày giao d ch không có c t c s không có tên trong danh sách c<br /> ñông ñư c quy n hư ng c t c. Vào ngày không hư ng c t c, giá c phi u<br /> thư ng s ñư c ñi u ch nh gi m ñi m t lư ng tương ng v i c t c c a 1 c ph n.<br /> • Ngày chi tr (Ngày thanh toán): Là ngày công ty th c hi n thanh toán c t c cho các<br /> c ñông, ngày này ñư c n ñ nh sau ngày khoá s m t kho ng th i gian nào ñó.<br /> Ví d : N gày 2 tháng 4 năm 2008, HðQT công ty c ph n Nam Vi t công b trên<br /> các phương ti n thông tin ñ i chúng: Vào ngày 26 tháng 4 công ty s tr c t c<br /> năm 2007 v i t l 15%/m nh giá c phi u cho các c ñông có tên trong danh sách<br /> c ñông c a công ty tính ñ n ngày 17 tháng 4. Th i gian hoàn t t thanh toán giao<br /> d ch ch ng khoán hi n ñư c quy ñ nh là 3 ngày, như v y:<br /> o Ngày công b c t c là ngày 2 tháng 4.<br /> o<br /> o<br /> <br /> Ngày ñăng ký cu i cùng là ngày 17 tháng 4.<br /> Ngày giao d ch không có c t c là ngày 15 tháng 4.<br /> <br /> Ngày chi tr là ngày 26 tháng 4.<br /> Do ñó, n u nhà ñ u tư nào mua c phi u Nam Vi t vào ngày 15/4/2007 thì s<br /> không ñư c hư ng c t c.<br /> <br /> o<br /> <br /> 3.2.<br /> <br /> Chính sách c t c c a công ty<br /> <br /> 3.2.1.<br /> <br /> T m quan tr ng c a chính sách c t c<br /> <br /> ð i v i công ty c ph n, l i nhu n sau thu là thu c<br /> quy n s h u c a c ñông. Tuy nhiên vi c phân<br /> chia s l i nhu n ñó thành ph n tr c t c và ph n<br /> ñ l i tái ñ u tư là v n ñ không ñơn gi n, b i l nó<br /> <br /> v1.0<br /> <br /> 49<br /> <br />