Bài giảng Tài chính doanh nghiệp - ĐH Phạm Văn Đồng (Phần 2)

TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHẠM VĂN ĐỒNG<br /> KHOA KINH TẾ<br /> <br /> BÀI GIẢNG<br /> TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP<br /> – PHẦN 2<br /> (Dùng cho đào tạo tín chỉ)<br /> <br /> Người biên soạn: Th.S Nguyễn Thị Huyền<br /> <br /> Lưu hành nội bộ - Năm 2015<br /> <br /> Chương 6: CHI PHÍ SẢN XUẤT KINH DOANH VÀ GIÁ THÀNH SẢN<br /> PHẨM CỦA DOANH NGHIỆP<br /> 6.1. CHI PHÍ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP<br /> 6.1.1. Khái niệm và nội dung chi phí sản xuất kinh doanh của doanh<br /> nghiệp<br /> 6.1.1.1 Khái niệm<br /> Trong quá trình kinh doanh, doanh nghiệp phải bỏ ra những chi phí nhất định.<br /> Trong đó chủ yếu là chi phí sản xuất, kinh doanh. Ngoài ra còn có những chi phí có<br /> tính chất riêng biệt, không thường xuyên.<br /> Chi phí sản xuất kinh doanh liên quan đến công tác quản lý sản xuất kinh<br /> doanh của doanh nghiệp, có ảnh hưởng đến lợi nhuận và việc xác định giá cả sản<br /> phẩm, hàng hóa.<br /> Chi phí sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp là toàn bộ các khoản chi phí<br /> để sản xuất và tiêu thụ sản phẩm hàng hóa của doanh nghiệp được biểu hiện bằng<br /> tiền trong một thời kỳ nhất định.<br /> Trong bất kỳ một doanh nghiệp nào cũng cần phân biệt chi phí và chi tiêu. Vì<br /> chi phí sản xuất kinh doanh trong thời kỳ không trùng với chi tiêu đầu tư kỳ đó. Có<br /> những khoản đã chi tiêu trong kỳ nhưng không được tính là chi phí sản xuất kinh<br /> doanh kỳ đó (chi phí trả trước) hoặc có những khoản chưa chi tiêu trong kỳ nhưng<br /> lại được tính là chi phí sản xuất kinh doanh kỳ đó (chi phí phải trả).<br /> Chi phí là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ hao phí về lao động sống và lao<br /> động vật hoá cần thiết cho quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh. Như vậy, chỉ<br /> được tính là chi phí của kỳ hạch toán những hao phí về tài sản và lao động có liên<br /> quan đến khối lượng sản phẩm sản xuất ra trong kỳ chứ không phải mọi khoản chi<br /> ra trong kỳ hạch toán.<br /> Chi tiêu là sự giảm đi đơn thuần các loại vật tư, tài sản, tiền vốn của doanh<br /> nghiệp bất kể nó được dùng vào mục đích gì. Tổng số chỉ tiêu trong kỳ của doanh<br /> nghiệp bao gồm chi tiêu cho quá trình cung cấp( chi mua sắm vật tư, hàng hoá…)<br /> chi tiêu cho quá trình sản xuất kinh doanh( cho cho sản xuất, chế tạo sản phẩm,<br /> công tác quản lý…) và chi tiêu cho quá trình tiêu thụ ( chi vận chuyển, bốc dỡ,<br /> quảng cáo…)<br /> Chi phí và chi tiêu là hai khái niệm khác nhau nhưng có quan hệ mật thiết với<br /> nhau. Chi tiêu là cơ sở phát sinh của chi phí, không có chi tiêu thì không có chi phí.<br /> Tổng số chi phí trong kỳ của doanh nghiệp bao gồm toàn bộ giá trị tài sản hao phí<br /> hoặc tiêu dùng hết cho quá trình sản xuất kinh doanh tính vào kỳ này.<br /> <br /> -1-<br /> <br /> 6.1.1.2. Nội dung chi phí sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp<br /> Chi phí sản xuất kinh doanh trong kỳ gồm có: Chi phí hoạt động kinh doanh<br /> và chi phí khác.<br /> - Chi phí hoạt động kinh doanh gồm chi phí liên quan đến hoạt động sản<br /> xuất, tiêu thụ sản phẩm và chi phí tài chính.<br /> + Chi phí liên quan đến hoạt động sản xuất, tiêu thụ sản phẩm gồm:<br />  Chi phí nguyên, nhiên, vật liệu, động lực;<br />  Chi phí khấu hao TSCĐ;<br />  Chi phí tiền lương và các khoản phụ cấp có tính chất lương;<br />  Các khoản trích nộp theo quyết định của Nhà nước như bảo hiểm xã hội,<br /> BHYT, BHTN, KPCĐ;<br />  Chi phí dịch vụ mua ngoài;<br />  Chi phí bằng tiền khác.<br /> + Chi phí hoạt động tài chính: là chi phí cho việc:<br />  Liên doanh, liên kết;<br />  Chi phí về trả lãi vay cho số vốn huy động trong kỳ;<br />  Chi phí cho thuê tài sản;<br />  Chi phí mua bán trái phiếu, cổ phiếu, kể cả khoản tổn thất trong đầu tư (nếu<br /> có)…;<br />  Khoản dự phòng giảm giá đầu tư chứng khoán;<br />  Giá trị ngoại tệ bán ra, chênh lệch tỷ giá ngoại tệ;<br />  Chi phí chiết khấu thanh toán ;<br />  Chi phí hoạt động tài chính khác.<br /> + Chi phí khác<br />  Chi phí liên quan đến việc thanh lý, nhượng bán tài sản cố định;<br />  Chi phí về tiền bị phạt do vi phạm hợp đồng kinh tế;<br />  Chi phí để thu tiền phạt;<br />  Chi phí cho việc thu hồi các khoản nợ đã xoá sổ kế toán (nếu có);<br />  Các khoản chi phí hoạt động khác…<br /> 6.1.2. Phân loại chi phí sản xuất kinh doanh<br /> - Căn cứ vào nội dung chi phí, được chia thành 5 yếu tố chi phí<br /> + Chi phí về nguyên vật liệu (hay chi phí vật tư): gồm toàn bộ nguyên vật liệu<br /> chính, vật liệu phụ, nhiên liệu, động lực... mua ngoài dùng cho sản xuất kinh doanh.<br /> + Chi phí khấu hao tài sản cố định là toàn bộ số tiền khấu hao tài sản cố<br /> định dùng cho sản xuất kinh doanh.<br /> + Chi phí nhân công bao gồm:<br /> Chi phí tiền lương, phụ cấp có tính chất tiền lương, kể cả tiền ăn ca phải trả<br /> <br /> -2-<br /> <br /> cho người lao động tham gia vào hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.<br /> BHXH, BHYT, KPCĐ, BHTN là các khoản được tính trên cơ sở quỹ lương<br /> của doanh nghiệp theo chế độ hiện hành của Nhà nước.<br /> + Chi phí dịch vụ mua ngoài là các khoản chi mà doanh nghiệp thuê, mua<br /> từ bên ngoài như chi phí sửa chữa tài sản cố định thuê ngoài, chi phí tiền điện<br /> nước, tiền hoa hồng đại lý, môi giới, tiền uỷ thác xuất nhập khẩu, thuê kiểm<br /> toán, tư vấn và các dịch vụ khác.<br /> + Chi phí khác bằng tiền là các khoản chi phí ngoài các chi phí đã qui định<br /> ở trên như: thuế môn bài, thuế sử dụng đất, tiền thuê sử dụng đất, thuế tài nguyên;<br /> Chi tiếp tân, quảng cáo, tiếp thị, chi phí hội nghị, chi trả lãi vay vốn kinh doanh<br /> (được vốn hoá) chi quỹ dự phòng trợ cấp mất việc làm, chi thưởng tăng năng<br /> xuất, thưởng sáng kiến cải tiến kỹ thuật, thưởng tiết kiệm vật tư; Chi đào tạo bồi<br /> dưỡng nâng cao tay nghề, năng lực quản lý, chi cho cơ sở y tế, các khoản hỗ trợ<br /> giáo dục, chi bảo vệ môi trường và các khoản chi khác bằng tiền.<br /> Đặc điểm của cách phân loại này chỉ dựa vào nguồn gốc phát sinh chi phí<br /> chưa thể biết được chi phí đó dùng vào đâu. Hơn nữa những yếu tố chi phí về<br /> đối tượng lao động chỉ tính đến đối tượng mua ngoài.<br /> Qua cách phân loại này xác định trọng điểm quản lý và xác định mối quan hệ<br /> với các bộ phận kế hoạch khác (kế hoạch cung ứng vật tư, kế hoạch khấu hao, kế<br /> hoạch giá thành).<br /> - Căn cứ vào công dụng kinh tế và địa điểm phát sinh chi phí được<br /> chia thành 5 khoản mục<br /> + Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp gồm nguyên vật liệu, nhiên liệu, động<br /> lực dùng trực tiếp cho sản xuất sản phẩm.<br /> + Chi phí nhân công trực tiếp bao gồm các khoản trả cho công nhân sản<br /> xuất sản phẩm (tiền lương, tiền công, BHXH, BHYT, KPCĐ, BHTN, tiền ăn ca...<br /> ) của công nhân sản xuất sản phẩm.<br /> + Chi phí sản xuất chung gồm các khoản chi phí theo yếu tố phát sinh tại<br /> các phân xưởng sản xuất (chi phí nhân viên phân xưởng, chi phí vật liệu, dụng cụ<br /> ở phân xưởng sản xuất, chi phí khấu hao, chi phí dịch vụ mua ngoài, chi phí khác<br /> bằng tiền phát sinh tại phân xưởng).<br /> + Chi phí bán hàng gồm toàn bộ chi phí liên quan đến tiêu thụ sản phẩm hàng<br /> hoá dịch vụ như chi phí trực tiếp tiêu thụ sản phẩm; chi phí tiếp thị là chi phí điều<br /> tra nghiên cứu thị trường, quảng cáo giới thiệu sản phẩm, chi phí bảo hành sản<br /> phẩm...<br /> + Chi phí quản lý doanh nghiệp gồm các khoản chi phí quản lý kinh doanh,<br /> chi phí quản lý hành chính, chi phí chung khác có liên quan đến hoạt động của cả<br /> doanh nghiệp như: chi phí tiền lương, các khoản phục cấp, bảo hiểm xã hội, kinh<br /> -3-<br /> <br /> phí công đoàn của nhân viên quản lý doanh nghiệp, chi phí vật liệu, dụng cụ, đồ<br /> dùng cho văn phòng, khấu hao TSCĐ, thuế môn bài, thuế nhà đất, các khoản lệ phí,<br /> các khoản chi về TSCĐ, điện thoại, điện tín, tiếp khách, hội nghị, công tác phí…<br /> Lưu ý: Ba khoản mục đầu là tổng chi phí sản xuất sản phẩm hay dịch vụ.<br /> Qua cách phân loại này giúp doanh nghiệp tính được các loại giá thành sản<br /> phẩm, phân tích được nguyên nhân tăng giảm giá thành để khai thác khả năng<br /> tiềm tàng trong nội bộ doanh nghiệp, nhằm hạ thấp giá thành sản phẩm.<br /> - Căn cứ vào lĩnh vực hoạt động trong doanh nghiệp, chi phí sản xuất<br /> kinh doanh được chia thành 2 loại<br /> Chi phí hoạt động kinh doanh gồm tất cả các chi phí liên quan đến hoạt động<br /> kinh doanh của doanh nghiệp (chi phí vật tư, chi phí vận chuyển, chi phí khấu<br /> hao tài sản cố định, chi phí dịch vụ mua ngoài, chi phí khác bằng tiền, chi phí tài<br /> chính....)<br /> Chi phí khác là những chi phí của các hoạt động ngoài các hoạt động sản<br /> xuất kinh doanh tạo ra doanh thu của doanh nghiệp như các khoản lỗ bất thường,<br /> chi phí bị bỏ sót …<br /> - Căn cứ vào quan hệ tính chi phí vào giá thành sản phẩm, chi phí sản<br /> xuất kinh doanh được chi thành 2 loại<br /> Chi phí trực tiếp là chi phí có quan hệ trực tiếp đến việc sản xuất sản phẩm<br /> gồm chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp.<br /> Chi phí gián tiếp là những chi phí không liên quan trực tiếp đến việc chế tạo<br /> sản phẩm, mà có quan hệ đến hoạt động sản xuất chung của phân xưởng, của<br /> doanh nghiệp, nên được tính vào giá thành sản phẩm một cách gián tiếp phải<br /> phân bổ theo những tiêu chuẩn thích hợp gồm: chi phí sản xuất chung, chi phí<br /> bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp.<br /> - Căn cứ vào mức độ phụ thuộc của chi phí vào sản lượng và doanh thu,<br /> chi phí sản xuất kinh doanh được chia thành<br /> Chi phí cố định là những chi phí không bị biến đổi hoặc ít bị biến đổi theo sự<br /> biến đổi của sản lượng, doanh thu gồm chi phí khấu hao, tiền thuê đất, chi phí<br /> quản lý, lãi vay, thuế: thuế môn bài, thuê tài chính, phí bảo hiểm...<br /> Chi phí biến đổi là chi phí thay đổi theo sự thay đổi của sản lượng, doanh thu<br /> như chi phí vật tư, chi phí nhân công ...<br /> 6.1.3. Kết cấu chi phí sản xuất – kinh doanh<br /> Kết cấu chi phí là tỷ lệ giữa một yếu tố chi phí nào đó so với tổng chi phí.<br /> Nghiên cứu kết cấu chi phí để:<br /> - Kiểm tra giá thành và xác định phương hướng hạ giá thành<br /> <br /> -4-<br /> <br />