Bài tập Đột biến gen

Chia sẻ: Dinh Tuan | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:31

Thêm vào BST

Báo xấu

277
lượt xem 44
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mời các bạn tham khảo Bài tập Đột biến gen sau đây để biết được các dạng bài tập chính thường được ra trong đột biến gen. Thông qua việc giải những bài tập này sẽ giúp cho các bạn bổ sung thêm kiến thức về Sinh học, từ đó có thể học tập và luyện thi một cách tốt hơn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài tập Đột biến gen

Baøi taäp ñoät bieán gen Daïng 1: CHO BIEÁT DAÏNG ÑOÄT BIEÁN GEN, XAÙC ÑÒNH SÖÏ THAY ÑOÅI VEÀ LIEÂN KEÁT HYÑROÂ VAØ CAÁU TRUÙC CUÛA PHAÂN TÖÛ PROÂTEÂIN * Caùc kieán thöùc cô baûn caàn löu yù: + Giöõa A vaø T coù 2 lieân keát hyñroâ + Giöõa G vaø X coù 3 lieân keát hyñroâ + Daïng maát caëp nucleâoâtit seõ laøm giaûm soá lieân keát hyñroâ; daïng theâm caëp nucleâoâtit seõ laøm taêng; daïng ñaûo vò trí seõ khoâng ñoåi; daïng thay theá seõ coù theå khoâng laøm thay ñoåi hoaëc taêng hoaëc giaûm veà soá lieân keát hyñroâ trong gen. + Khi vieát daïng ñoät bieán ta saép xeáp trôû laïi caùc maõ di truyeàn, töø ñoù suy ra ñöôïc söï thay ñoåi cuûa caáu truùc phaân töû proâteâin. Baøi 1: 1. Soá lieân keát hyñroâ cuûa gen seõ thay ñoåi nhö theá naøo khi xaûy ra ñoät bieán gen ôû caùc daïng sau: a- Maát 1 caëp nucleâoâtit trong gen. b- Laëp theâm 1 caëp nucleâoâtit trong gen. c- Thay theá 1 caëp nucleâoâtit trong gen. 2. Phaân töû proâteâin seõ bò thay ñoåi nhö theá naøo trong caùc tröôøng hôïp ñoät bieán sau ñaây: a- Maát 1 caëp nucleâoâtit sau maõ môû ñaàu. b- Theâm 1 caëp nucleâoâtit sau maõ môû ñaàu. c- Thay 1 caëp nucleâoâtit trong gen. d- Ñaûo vò trí giöõa 2 caëp nucleâoâti (khoâng keå ñeán maõ môû ñaàu vaø maõ keát thuùc). e- Trong caùc daïng ñoät bieán noùi treân, daïng naøo aûnh höôûng nghieâm troïng nhaát ñeán caáu truùc cuûa proâteâin? Vì sao?. Baøi giaûi 1. a. Maát 1 caëp nucleâoâtit trong gen Neáu maát 1 caëp nucleâoâtit A - T seõ laøm giaûm 2 lieân keát hyñroâ. Neáu maát 1 caëp nucleâoâtit G - X seõ laøm giaûm 3 lieân keát hyñroâ. b. Theâm 1 caëp nucleâoâtit trong gen Neáu theâm 1 caëp nucleâoâtit A - T seõ laøm taêng 2 lieân keát hyñroâ. Neáu theâm 1 caëp nucleâoâtit G - X seõ laøm taêng 3 lieân keát hyñroâ. c. Thay 1 caëp nucleâoâtit trong gen Neáu thay 1 caëp nucleâoâtit A - T baèng 1 caëp T - A hoaëc thay 1 caëp nucleâoâtit G - X baèng 1 caëp nucleâoâtit X - G seõ khoâng laøm thay ñoåi soá lieân keát hyñroâ cuûa gen. Neáu thay 1 caëp nucleâoâtit A - T baèng 1 caëp nucleâoâtit G - X seõ laøm taêng soá lieân keát hyñroâ leân 3 - 2 = 1 lieân keát. Neáu thay 1 caëp nucleâoâtit G - X baèng 1 caëp nucleâoâtit A - T seõ laøm giaûm soá lieân keát hyñroâ xuoáng 3 - 2 = 1 lieân keát.
2. a. Maát 1 caëp nucleâoâtit sau maõ môû ñaàu seõ thay ñoåi toaøn boä trình töï caùc axit amin trong chuoãi polypeptit. b. Theâm 1 caëp nucleâoâtit sau maõ môû ñaàu seõ thay ñoåi toaøn boä trình töï caùc axit amin trong chuoãi polypeptit. c. Thay 1 caëp nucleâoâtit trong gen: Khoâng thay ñoåi caáu truùc phaân töû cuûa proâteâin khi caëp nucleâoâtit bò thay theá thuoäc maõ môû ñaàu hay maõ keát thuùc. Khoâng thay ñoåi caáu truùc cuûa phaân töû proâteâin khi maõ boä ba (Codon) sau ñoät bieán quy ñònh axit amin gioáng nhö boä ba tröôùc ñoät bieán (do tính thoaùi hoùa cuûa maõ di truyeàn). Thay ñoåi 1 axit amin trong chuoãi polipeptit khi maõ boä ba sau ñoät bieán quy ñònh axit amin khaùc boä ba tröôùc ñoät bieán. Chuoãi polypeptit seõ bò ngaén laïi khi maõ boä ba sau ñoät bieán trôû thaønh maõ keát thuùc. d. Ñaûo vò trí giöõa 2 caëp nucleâoâtit (khoâng keå ñeán maõ môû ñaàu vaø maõ keát thuùc). Khoâng laøm ñoåi axit amin naøo trong chuoãi polypeptit khi ñaûo vò trí 2 caëp nucleâoâtit gioáng nhau. Thay ñoåi 1 axit amin trong chuoãi polypeptit khi ñaûo vò trí 2 caëp nucleâoâtit cuûa moät boä ba vaø maõ boä ba sau ñoät bieán quy ñònh axit amin khaùc vôùi maõ tröôùc ñoät bieán. Thay ñoåi 2 axit amin trong chuoãi polypeptit khi ñaûo vò trí 2 caëp nucleâoâtit cuûa hai maõ boä ba vaø hai maõ boä ba sau ñoät bieán quy ñònh axit amin khaùc vôùi tröôùc ñoät bieán. e. Daïng maát 1 caëp nucleâoâtit hay daïng theâm 1 caëp nucleâoâtit thay ñoåi nghieâm troïng nhaát veà caáu truùc cuûa proâteâin vì hai daïng ñoät bieán naøy ñeàu saép xeáp trôû laïi caùc boä ba töø sau maõ môû ñaàu ñeán cuoái gen, daãn ñeán thay ñoåi toaøn boä trình töï caùc axit amin töø maõ bò ñoät bieán ñeán cuoái chuoãi polypeptit. Baøi 2 : 1.Moät gen caáu truùc coù trình töï xaùc ñònh cuûa caùc caëp nucleâoâtit ñöôïc baét ñaàu nhö sau: 5 10 15 3' TAX XAA TTX AXA TXA XTT............. 5' 5' ATG GTT AAG TGT AGT GAA............. 3' Trình töï axit amin trong chuoãi polypeptit do gen treân toång hôïp ñöôïc baét ñaàu nhö theá naøo? 2.Phaân töû proâteâin do gen ñoät bieán toång hôïp thay ñoåi ra sao trong caùc tröôøng hôïp sau: a.Thay 1 caëp nucleâoâtit A - T vò trí thöù 2 baèng G - X. b. Maát 1 caëp nucleâoâtit X - G vò trí thöù 4. c. Ñaûo vò trí 2 caëp nucleâoâtit thöù 16 vaø 18 laø X - G vaø T - A. d. Maát 2 caëp nucleâoâtit thöù 13 vaø 14.
e. Thay 1 caëp nucleâoâtit ôû vò trí thöù 10 laø A - T baèng 1 caëp nucleâoâtit T - A. Cho bieát caùc boä ba maõ hoùa treân phaân töû mARN töông öùng vôùi caùc axit amin nhö sau: GAA: axit glutamic AUG: Meâtioânin UGA: Maõ keát thuùc. UGU: Xisteâin AAG: Lizin AAG: Lizin GUU: Valin AGU: Xeârin AGU: Xeârin. Baøi giaûi 1.Trình töï caùc axit amin trong chuoãi polypeptit Maïch khuoâncuûagencoù chieàu3' - 5' Theonguyeântaécboåsungcuûacô cheásaomaõ,töø trìnhtöï caùcnucleâoâtittrong maïchkhuoânta suy ra trìnhtöï caùcriboânucleâoâtittrongmARN ñöôïc baét ñaàu nhö sau: Maïch khuoân: TAX - XAA - TTX - AXA - TXA - XTT ............ MARN: AUG - GUU - AAG - UGU - AGU - GAA .......... Vaäy, trình töï caùc axit amin trong phaân töû proâteâin do gen caáu truùc noùi treân toång hôïp coù trình töï laø: Meâtioânin - Valin - Lizin - Xisteâin - Xeârin - axit glutamic ..... 2.Thay ñoåi caáu truùc cuûa phaân töû proâteâin a. Thay 1 caëp nucleâoâtit ôû vò trí thöù 2 laø A - T baèng G - X laø thay ôû maõ môû ñaàu neân khoâng laøm thay ñoåi axit amin naøo trong phaân töû b. Maát 1 caëp nucleâoâtit laø X - G ôû vò trí thöù 4 seõ thay ñoåi toaøn boä axit amin trong chuoãi polypeptit töø sau axit amin môû ñaàu. c. Ñaûo vò trí 2 caëp nucleâoâtit vò trí thöù 16 vaø 18 laøm maõ boä ba taïi ñaây bò bieán ñoåi thaønh TTX, quy ñònh maõ sao laø AAG maõ hoùa axit Vaäy trong phaân töû proâteâin ñaõ thay theá axit glutamic baèng d. Maát 2lizin. caëp nucleâoâtit thöù 13 vaø 14 laøm maõ boä ba taïi vò trí naøy trôû thaønh AXT, quy ñònh maõ sao UGA vaø ñaây laø maõ keát thuùc neân chuoãi polypeptit chæ coøn 4 axit amin sau: Meâtioânin - Valin - Lizin - Xisteâin ...... Daïng 2: CHO BIEÁT SÖÏ THAY ÑOÅI VEÀ LIEÂN KEÁT HYÑROÂ. XAÙC ÑÒNH DAÏNG ÑOÄT BIEÁN VAØ SOÁ NUCLEÂOÂTIT MOÃI LOAÏI CUÛA GEN ÑOÄT BIEÁN. Caùc kieán thöùc cô baûn caàn löu yù: Muoán xaùc ñònh soá nucleâoâtit moãi loaïi cuûa gen ñoät bieán ta caàn bieát daïng ñoät bieán vaø soá nucleâoâit moãi loaïi cuûa gen ban ñaàu. Baøi 1: Moät gen coù khoái löôïng 45.104 ñvC, coù hieäu soá giöõa nucleâoâtit loaïi X vôùi moät loaïi nucleâoâtit khaùc chieám 20% soá nucleâoâtit cuûa gen. Cho bieát daïng ñoät bieán, soá nucleâoâtit moãi loaïi cuûa gen ñoät bieán trong caùc tröôøng hôïp sau, bieát ñoät bieán khoâng chaïm ñeán quaù 3 caëp nucleâoâtit. 1. Sau ñoät bieán, soá lieân keát hyñroâ cuûa gen taêng 1 lieân keát.
2. Sau ñoät bieán, soá lieân keát hyñroâ cuûa gen giaûm 2 lieân keát. Baøi giaûi Toång soá nucleâoâtit cuûa gen: 45.104 : 300 = 1500 X - A = 20 % A = T = 15% X + A = 50% suy ra G = X = 35% Soá nucleâoâtit moãi loaïi cuûa gen tröôùc ñoät bieán. A = T = 1500. 15% = 225 nucleâoâtit. G = X = 1500. 35% = 525 nucleâoâtit. 1. Sau ñoät bieán, soá lieân keát hyñroâ cuûa gen taêng 1 lieân keát Tröôøng hôïp 1: Thay 1 caëp A - T baèng 1 caëp G - X: + Soá nucleâoâtit moãi loaïi cuûa gen sau ñoät bieán: A = T = 225 - 1 = 224 nucleâoâtit ; G = X = 525 + 1 = 526 Tröôøng hôïp 2: Thay 1 caëp G - X baèng 2 caëp A - T. + Soá nucleâoâtit moãi loaïi cuûa gen sau ñoät bieán: A = T = 225 + 2 = 227 nucleâoâtit ; G = X = 525 - 1 = 524 2. Sau ñoät bieán, soá lieân keát hyñroâ cuûa gen giaûm 2 lieân keát Tröôøng hôïp 1: Maát 1 caëp A - T. + Soá nucleâoâtit moãi loaïi cuûa gen sau ñoät bieán laø: A = T = 225 - 1 = 224 nucleâoâtit ; G = X = 525 nucleâoâtit. Tröôøng hôïp 2: Thay 2 caëp G - X baèng 2 caëp A - T: + Soá nucleâoâtit moãi loaïi cuûa gen ñoät bieán: A = T = 225 + 2 = 227 nucleâoâtit ; G = X = 525 - 2 = 523 Baøi 2 : Gen coù 3120 lieân keát hyñroâ vaø A = 20% toång soá nucleâoâtit. Tìm daïng ñoät bieán coù theå coù vaø tính soá nucleâoâtit moãi loaïi cuûa gen ñoät bieán trong caùc tröôøng hôïp 1. Sau ñoät bieán, soá lieân keát hyñroâ cuûa gen taêng theâm 3 2. Sau ñoät bieán, soá lieân keát hyñroâ cuûa gen khoâng ñoåi. Baøi giaûi A = T = 20%  G = X = 50% - 20% = 30% Goïi N laø toång soá nucleâoâtit cuûa gen tröôùc ñoät 20% . N + 3. 30% . N = 3120 suy ra N = 2400 nucleâoâtit. Soá nucleâoâtit moãi loaïi cuûa gen tröôùc ñoät bieán: A = T = 2400 . 20% = 480 nucleâoâtit. G = X = 2400 . 30% = 720 nucleâoâtit. 1. Sau ñoät bieán, soá lieân keát hyñroâ cuûa gen taêng 3 lieân keát + Tröôøng hôïp 1: Theâm 1 caëp nucleâoâtit G - X trong gen: Soá nucleâoâtit moãi loaïi cuûa gen ñoät bieán: A = T = 480 nucleâoâtit; G = X = 720 + 1 = 721 + Tröôøng hôïp 2: Thay 3 caëp A - T baèng 3 caëp G - X: Soá nucleâoâtit moãi loaïi cuûa gen ñoät bieán: A = T = 480 - 3 = 447 nucleâoâtit; G = X = 720 + 3 = 723 + Tröôøng hôïp 3: Thay 1 caëp G - X baèng 3 caëp A - T: Soá nucleâoâtit moãi loaïi cuûa gen ñoät bieán:
A = T = 480 + 3 = 483 nucleâoâtit; G = X = 720 - 1 = 719 2. Sau ñoät bieán, soá lieân keát hyñroâ cuûa gen khoâng ñoåi Ñoät bieán chæ coù theå thuoäc daïng ñaûo vò trí caùc caëp nucleâoâtit hoaëc thay theá caùc caëp nucleâoâtit. + Tröôøng hôïp 1: Ñaûo vò trí giöõa caùc caëp nucleâoâtit trong Soá nucleâoâtit moãi loaïi cuûa gen ñoät bieán: A = T = 480 nucleâoâtit; G = X = 720 nucleâoâtit. + Tröôøng hôïp 2 : Thay caëp nucleâoâtit A - T baèng T - A hoaëc thay caëp nucleâoâtit G - X baèng X - G: Soá nucleâoâtit moãi loaïi cuûa gen ñoät bieán: A = T = 480 nucleâoâtit; G = X =720 nucleâoâtit. + Tröôøng hôïp 3: Thay 3 caëp A - T baèng 2 caëp G - X: Soá nucleâoâtit moãi loaïi cuûa gen ñoät bieán: A = T = 480 - 3 = 477 nucleâoâtit; G = X = 720 + 2 = 722 + Tröôøng hôïp 4: Thay 2 caëp G - X baèng 3 caëp A - T: Soá nucleâoâtit moãi loaïi cuûa gen ñoät bieán: A = T = 480 + 3 = 483 nucleâoâtit; G = X = 720 - 2 = 718 Daïng 3 : Cho bieát söï thay ñoåi soá löôïng caùc nucleâoâtit, chieàu daøi gen, caáu truùc proâteâin. Xaùc ñònh daïng ñoät bieán gen. * Caùc kieán thöùc caên baûn caàn löu yù Sau ñoät bieán chieàu daøi gen khoâng ñoåi thì coù theå thuoäc daïng ñaûo vò trí hoaëc thay theá caùc caëp nucleâoâtit . Khi chieàu daøi gen ñoät bieán vaø tæ leä nucleâoâtit khoâng ñoåi thì ñoät bieán thuoäc daïng ñaûo vò trí caùc caëp nucleâoâtit hoaëc thay caëp A - T baèng T - A ; thay caëp G - X Khi chieàu daøi gen ñoät bieán khoâng ñoåi nhöng tæ leä caùc nucleâoâtit thay ñoåi thì ñoät bieán thì ñoät bieán thuoäc daïng thay ñoåi caùc caëp nucleâoâtit khaùc nhau . Vì ñoät bieán xaûy ra treân töøng caëp nucleâoâtit neân caáu truùc cuûa gen ñoät bieán vaãn tuaân theo ñònh luaät Sacgap Baøi 1 : Moät gen caáu truùc coù 4050 lieân keát hyñroâ, hieäu soá giöõa nucleâoâtit loaïi Guanin vôùi loaïi nucleâoâtit khaùc chieám 20% soá nucleâoâtit cuûa gen. Sau ñoät bieán chieàu daøi cuûa gen khoâng ñoåi. 1. Neáu tæ leä A : G cuûa gen ñoät bieán xaáp xæ 43,27% thì daïng ñoät bieán thuoäc loaïi daïng naøo ? tính soá nucleâoâtit moãi loaïi 2. Neáu cuûabieán sau ñoät gen ñoät bieán tæ leä G : .A xaáp xæ 2,348. Haõy cho bieát a. :Soá nucleâoâtit moãi loaïi cuûa gen sau ñoät bieán b. Daïng ñoät bieán gen c. Ñoät bieán treân laøm thay ñoåi nhieàu nhaát bao nhieâu axit amin trong phaân töû proâteâin bieát ñoät bieán khoâng bieán ñoåi boä ba maõ hoùa thaønh maõ keát thuùc. d. Khi gen ñoät bieán nhaân ñoâi 4 ñôït lieân tieáp thì nhu caàu veà nucleâoâtit töï do thuoäc moãi loaïi taêng hay giaûm bao nhieâu ?
Baøi giaûi : 1. Daïng ñoät bieán, soá nucleâoâtit cuûa gen ñoät bieán Theo ñeà : G - A = 20% => => G = X = 35% ; A = T = 15% Ta coù : G + A = 50% => Goïi N toång soá nucleâoâtit cuûa gen. Ta coù: 2. 15% . N + 3.35% . N = 4050 => N = 3000 Soá nucleâoâtit moãi loaïi cuûa gen tröôùc ñoät bieán. A = T = 3000 . 15% = 450 nucleâoâtit. G = X = 3000 . 35% = 1050 nucleâoâtit. Tæ leä caùc loaïi nucleâoâtit cuûa gen tröôùc ñoät A : G = 15 : 35 ≈ 42,86% Vì gen ñoät bieán khoâng ñoåi chieàu daøi nhöng ñaõ thay ñoåi tæ leä A : G ≈ 43,27% suy ra daïng ñoät bieán laø thay moät soá caëp G - X baèng baáy nhieâu caëp A Caùch 1: Goïi x laø soá caëp nucleâoâtit thay theá (x nguyeân döông). Ta coù phöông trình: Adb 450 + x ----- = ---------- ≈ 43,27 % = 0,4327 Gdb 1050 - x Giaûi ra: x = 3. Vaäy daïng ñoät bieán laø thay 3 caëp G - X baèng 3 caëp A - T. Soá nucleâoâtit moãi loaïi cuûa gen ñoät bieán. A = T = 450 + 3 = 453 nucleâoâtit. G = X = 1050 - 3 = 1047 nucleâoâtit. Caùch 2: Vì chieàu daøi gen ñoät bieán khoâng ñoåi suy ra ta coù heä phöông trình sau: A + G = 1500 (1) => A = T = 453 nucleâoâtit A ≈ 43.27%; G = 0,4327 G (2) => G = X = 1047 nucleotit Vaäy ñoät bieán thuoäc daïng thay 3 caëp G - X baèng 3 caëp A - T. 2. a- Tröôùc ñoät bieán: G : A ≈ 2,333. Sau ñoät bieán: G : A ≈ 2,348. Ta coù heä phöông trình: A + G = 1500 (3) => A = T = 448 nucleâoâtit. G = 2,348 A (4) => G = X = 1052 nucleâoâtit. b- Vaäy ñoät bieán thuoäc daïng thay 2 caëp A - T baèng 2 caëp G - X. c- Ñoät bieán laøm thay ñoåi nhieàu nhaát 2 axit amin trong saûn phaåm giaûi maõ. d- Nhu caàu nucleâoâtit töï do seõ taêng: G = X = (24 - 1) . 2 = 28 nucleâoâtit.
Nhu caàu nucleâoâtit töï do seõ giaûm: A = T = (24 - 1) . 2 = 28 nucleâoâtit. Baøi 2 : Gen coù 1170 nucleâoâtit vaø A = 1/4G. Gen naøy bò ñoät bieán, toång hôïp moät phaân töû proâteâin giaûm xuoáng 1 axit amin vaø coù theâm a.Tính2 chieàu axit amin daøimôùi. cuûa gen bò ñoät bieán b.Ñaõ xaûy ra daïng ñoät bieán gen naøo ? c.Neáu soá lieân keát hyñroâ cuûa gen bò ñoät bieán laø 1630 thì gen ñoät bieán coù bao d.nhieâu nucleâoâtit thuoäc moãi loaïi . Baøi giaõi : 1. a. Chieàu daøi cuûa gen ñoät bieán Phaân töû proâteâin do gen ñoät bieán toång hôïp bò giaûm xuoáng 1 axit amin chöùng toû ñaõ maát 3 caëp nucleâoâtit trong gen. Soá nucleâoâtit cuûa gen ñoät bieán : 1170 - 6 = 1164 Chieàu daøi cuûa gen ñoät bieán : ( 1164 :2 ) x 3,4 = b. Daïng ñoät bieán gen Vì trong proâteâin do gen ñoät bieán toång hôïp coù theâm 2 axit amin môùi. Do vaäy, ñaõ xaûy ra maát 3 caëp nucleâoâtit trong boä ba maõ hoaù lieân tieáp nhau; 6 nucleâoâtit coøn laïi trong maïch khuoân toå hôïp laïi thaønh hai codon môùi, quy ñònh 2 axit amin môùi c. Soá nucleâoâtit moãi loaïi cuûa gen ñoät bieán Soánucleâoâtitmoãi loaïi cuûagentröôùcñoätbieán: A =¼ G =>G =4A (1) A +G =1170: 2 =585 (2) Töø (1) vaø(2) suy ra : - Soálieânkeáthyñroâcuûagentröôùcñoätbieán: (117x 2 ) +(468x 3 ) =1638lieânkeát Sauñoätbieánsoálieânkeáthyñroâñaõgiaûmxuoáng: 1638- 1630 =8 lieânkeát 8 =(3 x 2 ) +2=>trongbacaëpnucleâoâtitmaátñi ñaõcoù 2 caëp nucleâoâtitloaïi G - X vaø1 caëpnucleâoâtitloaïi A - T Soánucleâoâtitmoãi loaïi cuûagensauñoätbieán: A =T =117- 1 =116nucleâoâtit; G =X =468- 2 =466nucleâoâtit. Baøi taäp ñoät bieán caáu truùc NST Daïng 1: CHO BIEÁT CAÁU TRUÙC CUÛA NST TRÖÔÙC VAØ SAU ÑOÄT BIEÁN - XAÙC ÑÒNH DAÏNG ÑOÄT BIEÁN. Caùc kieán thöùc cô baûn caàn nhôù Coù 4 daïng ñoät bieán caáu truùc NST goàm: Maát ñoaïn, theâm ñoaïn, ñaûo ñoaïn, chuyeån ñoaïn. Maát ñoaïn laøm kích thöôùc NSt ngaén laïi.
Laëp ñoaïn laøm kích thöôùc NST daøi hôn, vò trí caùc gen xa hôn nhöng khoâng laøm thay ñoåi nhoùm lieân keát gen . Ñaûo ñoaïn laøm kích thöôùc NST khoâng ñoåi, nhoùm lieân keát gen khoâng ñoåi nhöng traät töï phaân boá cuûa caùc gen bò thay ñoåi. Chuyeån ñoaïn treân 1 NST laøm kích thöôùc NST khoâng ñoåi, nhoùm lieân keát gen khoâng ñoåi nhöng vò trí caùc gen thay ñoåi. Chuyeån ñoaïn töông hoã khoâng töông hoã laøm thay ñoåi taát caû goàm : vò trí gen, kích thöôùc, nhoùm lieân keát gen. Baøi 1 : Xeùt 4 loaøi I, II, III, IV cuûa 1 loaøi coù nguoàn goác ñòa lyù khaùc nhau chöùa traät töï gen treân 1 NST nhö sau : Noøi I : MNSROPQT Noøi II : MNOPQRST Noøi III : MNQPORST Cho raèng noøi goác laø noøi II, haõy cho bieát : a. Loaïi ñoät bieán naøo ñaõ phaùt sinh ba loaøi coøn laïi b. Traät töï vaø cô cheá phaùt sinh 3 noøi ñoù töø noøi II ban ñaàu. Baøi giaõi : 1 . Loaïi ñoät bieán naøo ñaõ phaùt sinh ra ba noøi coøn laïi : Sau ñoät bieán, chieàu daøi vaø nhoùm lieân keát gen treân NST khoâng ñoåi. Vaäy ñoät bieán chæ coù theå 2 . Traät töï phaùt sinh vaø cô cheá : + Töø noøi II ñoät bieán thaønh noøi IV : Ñaûo ñoaïn OPQ thaønh QPO + Töø noøi IV thaønh noøi I : Ñaûo ñoaïn QPORS thaønh ñoaïn SROPQ + Töø noøi I bieán thaønh noøi III : Ñaûo ñoaïn NSRO thaønh ñoaïn ORSN Baøi 2 : Xeùt hai NST cuûa moät loaøi coù caáu truùc goàm caùc ñoaïn sau : NST1 : EFIJKLMN NST2 : OPQRST 1. Töø hai loaøi NST treân qua ñoät bieán ñaõ hình thaønh NST coù caáu truùc theo caùc tröôøng hôïp sau, vôùi moãi tröôøng hôïp haõy cho bieát loaïi ñoät bieán . a. OPQRQRST b. EFIKLMN c. EFIMLKJN d. EFIJKLOPQ vaø MNRST e. EFIJKLMNO vaø PQRST 2. Trong caùc loaïi ñoät bieán noùi treân : a. Loaïi ñoät bieán naøo laøm cho caùc gen coù vò trí xa hôn. b. Loaïi ñoät bieán naøo laøm cho caùc gen khoâng thay ñoåi nhoùm lieân keát gen
Baøi giaõi : 1. a. Ñoät bieán laëp ñoaïn QR moät laàn . b. Ñoät bieán maát ñoaïn J c. Ñoät bieán ñaûo ñoaïn JKLM thaønh MLKJ d. Chuyeån ñoaïn töông hoã. Ñoaïn MN ñöôïc chuyeån töø NST1 sang NST2 ; ñoaïn OPQ ñöôïc chuyeån töø NST2 sang NST1 e. Chuyeån ñoaïn khoâng töông hoã töø NST1sang NST2 2. a. Loaïi ñoät bieán naøo laøm cho caùc gen coù vò trí xa nhau hôn + Laëp ñoaïn : do laëp ñoaïn QR ñaõ laøm cho P vaø S xa nhau + Ñaûo ñoaïn : do ñaûo ñoaïn JKLM ñaõ laøm cho J xa I vaø M xa b. Loaïi ñoät bieán khoâng laøm ñoåi nhoùm lieân keát gen goàm + Laëp ñoaïn . + Ñaûo ñoaïn Daïng 2: DÖÏA VAØO KEÁT QUAÛ LAI PHAÂN TÍCH CÔ CHEÁ XUAÁT HIEÄN ÑOÄT BIEÁN. Caùc kieán thöùc caàn löu yù: Taàn soá ñoät bieán thaáp neân chæ xaûy ra ôû moät vaøi teá baøo naøo ñoù trong soá löôïng lôùn teá baøo cuûa cô quan sinh duïc tham gia quaù trình giaûm phaân. Ñoät bieán caáu truùc NST xaûy ra ôû caáp ñoä teá baøo neân coù theå quan saùt ñöôïc söï xuaát hieän cuûa chuùng döôùi kính hieån vi, coøn ñoät bieán thì khoâng. Baøi 1: W laø gen troäi quy ñònh chuoät ñi bình thöôøng. ˆw laø gen laën quy ñònh chuoät nhaûy van (chuoät ñi loøng voøng); caëp gen alen naøy naèm treân NST thöôøng. Ngöôøi ta thöïc hieän hai pheùp lai vaø thu ñöôïc keát quaû nhö Pheùp lai 1: P1  chuoät ñi bình thöôøng x chuoät nhaûy van . F1-1 xuaát hieän 75% chuoät ñi bình thöôøng. 25% chuoät nhaûy van. Pheùp lai 2: P2  chuoät ñi bình thöôøng x chuoät nhaûy van . F1-2 xuaát hieän taát caû caùc löùa, xuaát hieän haàu heát chuoät ñi bình thöôøng nhöng trong ñoù coù 1 con nhaûy van. 1. Haõy giaûi thích keát quaû cuûa hai pheùp lai treân. 2. Laøm theá naøo ñeå nhaän bieát nguyeân nhaân xuaát hieän 1 con chuoät nhaûy van ôû pheùp lai 2. Baøi giaûi 1. a. Giaûi thích keát quaû pheùp lai 1 Quy öôùc gen: W: chuoät ñi bình thöôøng.
W: chuoät nhaûy van. F1-1 phaân li kieåu hình theo tæ leä: Chuoät ñi bình thöôøng : chuoät nhaûy van = 3 : 1 chöùng toû pheùp lai ñöôïc di truyeàn theo ñònh luaät phaân tính, kieåu gen cuûa P1 ñeàu dò hôïp Ww. Sô ñoà lai: P1:  Ww (bình thöôøng) x  Ww (bình thöôøng). GP1 : (1/2W : 1/2 w)  x  (1/2W : 1/2w) F1-1: 1WW : 2Ww : 1ww 3 bình thöôøng 1 nhaûy van b. F1-2 xuaát hieän taát caû caùc löùa ñeàu cho chuoät con bình thöôøng trong ñoù chæ coù 1 chuoät nhaûy van, chöùng toû chuoät meï coù kieåu gen ñoàng hôïp troäi WW. F1-2 xuaát hieän 1 chuoät con nhaûy van coù theå xaûy ra moät trong hai khaû naêng: Khaû naêng 1: (Ñoät bieán gen). Trongquaùtrìnhgiaûmphaâncuûachuoätmeï coù1 teábaøosinhtröùng naøoñoùbò ñoätbieángiaotöû, daïngñoätbieánlaënnaøyñaõtaïo ra 1 tröùngmanggenlaënw. Tröùngnaøythuï tinhvôùi tinhtruøngmangw cuûachuoätboá,taïo ra moäthôïp töûww, phaùttrieånthaønh1 con chuoätnhaûyvan. Caùcchuoätkhaùcñi bìnhthöôøngdo giaotöûbìnhthöôøngcuûameï laø W thuï tinhvôùi giaotöûcuûaboámangw taïo ra caùchôïp töûF1-2 coù kieåu gen dò hôïp Ww phaùt trieån haàu heát ñeàu laø chuoät con bình thöôøng. Khaû naêng 2: (Ñoät bieán caáu truùc NST, loaïi maát ñoaïn). Trong quaù trình giaûm phaân cuûa chuoät meï, coù moät teá baøo sinh tröùng naøo ñoù bò ñöùt ñoaïn mang W. Do vaäy ñaõ phaùt sinh moät tröùng khoâng mang W (-), loaïi tröùng naøy thuï tinh vôùi tinh truøng cuûa boá mang w taïo ra hôïp töû chæ mang gen w (-w), phaùt trieån thaønh moät con chuoät nhaûy van; caùc hôïp töû coøn laïi do giao töû bình thöôøng cuûa meï mang W thuï tinh vôùi tinh truøng bình thöôøng cuûa boá mang w, taïo caùc hôïp töû Caùch nhaän bieát: Ta söû duïng phöông phaùp teá baøo hoïc vaø di truyeàn hoïc. Laáy teá baøo soâma chuoät nhaûy van ôû F1-2 laøm tieâu baûn vaø quan saùt döôùi kính hieån vi. + Neáu hai NST ñöùng thaønh caëp ñoàng daïng thì xaûy ra ñoät bieán gen (ñoät bieán giao töû). + Neáu hai NST khoâng ñoàng daïng goàm 1 chieác daøi, 1 chieác ngaén hôn thì ñaây laø tröôøng hôïp ñoät bieán maát ñoaïn NST. Baøi taäp ñoät bieán theå dò boäi
Daïng 1: XAÙC ÑÒNH SOÁ NST TRONG TEÁ BAØO THEÅ DÒ BOÄI Caùc kieán thöùc cô baûn caàn löu yù: Caùc loaïi theå dò boäi goàm ba nhieãm, theå moät nhieãm, theå ña nhieãm, theå khuyeát ñieåm. Theå ba nhieãm cuûa 1 caëp laø tröôøng hôïp coù 1 caëp NST töông ñoàng mang 3 NST (2n + 1) Theå moät nhieãm cuûa 1 caëp laø tröôøng hôïp coù 1 caëp NST chæ mang 1 NST (2n 1). Theå boán nhieãm cuûa 1 caëp laø tröôøng hôïp coù 1 caëp NST töông ñoàng mang ñeán 4 NST (2n + 2). Theå khuyeát nhieãm cuûa 1 caëp laø tröôøng hôïp teá baøo khoâng mang NST naøo cuûa caëp NST töông ñoàng ñoù. Theå moät nhieãm keùp laø tröôøng hôïp hai caëp NST töông ñoàng khaùc nhau, moãi caëp ñeàu chæ bieåu thò baèng 1 chieác (2n 1 1). Baøi 1: Moät loaøi coù soá löôïng NST trong boä löôõng boäi 2n = 20. 1. Khi quan saùt tieâu baûn teá baøo sinh döôõng döôùi kính hieån vi seõ ñeám ñöôïc bao nhieâu NST ôû a. Theå ña nhieãm d. Theå moät nhieãm keùp b. Theå ba nhieãm keùp e. Theå boán nhieãm c. Theå moät nhieãm g. Theå khuyeát nhieãm 2. Loaïi naøo thöôøng gaëp hôn trong caùc loaïi treân? Vì sao? Baøi giaûi 1. Vì 2n = 20 suy ra n = 10. a Soá löôïng NST trong teá baøo sinh döôõng cuûa theå ba nhieãm laø (2n + 1) vaø baèng 20 + 1 = 21 NST. b Soá löôïng NST trong teá baøo sinh döôõng cuûa theå ba nhieãm keùp laø (2n + 1 + 1) = 2n + 2 vaø baèng 20 + 2 c Soá löôïng NST trong teá baøo sinh döôõng cuûa theå moät nhieãm laø (2n - 1) vaø baèng 20 - 1 = 19 NST. d Soá löôïng NST trong teá baøo sinh döôõng cuûa theå moät nhieãm keùp laø (2n - 1 - 1) = 2n - 2 vaø baèng 20 - 2 = 18 e Soá löôïng NST trong teá baøo sinh döôõng cuûa theå boán nhieãm laø (2n + 2) vaø baèng 20 + 2 = 22 NST. f Soá löôïng NST trong teá baøo sinh döôõng cuûa theå khuyeát nhieãm laø (2n - 2) vaø baèng 20 - 2 = 18 NST. 2. Trong caùc loaïi treân thöôøng gaëp loaïi theå ba nhieãm (2n + 1) vaø theå moät nhieãm (2n - 1). Vì taàn soá ñoät bieán ñoái vôùi moãi caëp NST töông ñoàng thaáp, do vaäy thöôøng chæ xaûy ra roái loaïn cô cheá phaân li NST ôû 1 caëp NST töông ñoàng hôn laø Daïng 2: XAÙC ÑÒNH TÆ LEÄ GIAO TÖÛ CUÛA THEÅ BA NHIEÃM Kieán thöùc cô baûn caàn löu yù:
Theå ba nhieãm taïo caùc loaïi giao töû goàm loaïi mang 2 NST vaø loaïi mang 1 NST. Do vaäy, khi xaùc ñònh tæ leä giao töû cuûa loaïi naøy ta duøng sô ñoà hình tam giaùc. Baøi 1: Haõy xaùc ñònh tæ leä giao töû cuûa theå ba nhieãm coù kieåu a- aaa b- Aaa c- Aaa Baøi giaûi a Ñoái vôùi kieåu gen aaa Caù theå coù kieåu gen aaa taïo 2 loaïi giao töû coù tæ leä 3a : 3aa = 1a : 1aa b Ñoái vôùi kieåu gen Aaa Caù theå coù kieåu gen Aaa taïo 4 loaïi giao töû coù tæ leä: 1A : 2a : 2Aa : 1aa c Ñoái vôùi kieåu gen Aaa Caù theå coù kieåu gen Aaa taïo 4 loaïi giao töû coù tæ leä: 2A : 1a : 2Aa : 1AA Daïng 3: BIEÁT GEN TROÄI, LAËN KIEÅU GEN CUÛA GEN CUÛA P, XAÙC ÑÒNH KEÁT QUAÛ LAI Caùch giaûi: Caùc böôùc Quy öôùc gen. Xaùc ñònh tæ leä giao töû cuûa P. Laäp sô ñoà lai suy ra tæ leä gen, tæ leä kieåu hình. Baøi 1: ÔÛ ngoâ, A quy ñònh caây cao, a quy ñònh caây thaáp. 1. Vieát kieåu gen cuûa ngoâ caây cao, ngoâ caây thaáp dò boäi thuoäc theå ba nhieãm. 2. Cho bieát keát quaû caùc pheùp lai sau: a- P1: Aaa  x aaa  b- P2 : AAa  x Aaa  c- P3 : Aaa  x Aaa  Baøi giaûi : 1 .Kieåu gen ngoâ caây cao, ngoâ caây thaáp Quy öôùc gen : A quy ñònh caây cao, a quy ñònh caây thaáp
+ Caây cao theå ba nhieãm coù kieåu gen : AAA, Aaa, Aaa + Caây thaáp theå ba nhieãm coù kieåu gen aaa 2. a. P1 : Aaa x aaa GP1 : ( 1/6 A : 2/6 Aa : 2/6 a : 1/6aa)  x (1/2a : 1/2aa) GP1 Tæ leä kieåu gen : 1Aa : 3Aaa : 2Aaaa : 2aa : 3aaa : 1aaaa Tæ leä kieåu hình : 1 caây cao : 1 caây thaáp b. P2 : AAa x aaa GP2 : ( 2/6 A : 2/6 Aa : 1/6 AA : 1/6a)  x (1/2a : 1/2aa) GP2 Tæ leä kieåu gen : 1Aaa : 2Aa : 4Aaa : 1AAaa : 2Aaaa : 1aa : 1aaa Tæ leä kieåu hình : 5 caây cao : 1 caây thaáp c. P3 : AAa x Aaa GP3 : ( 1/6 A : 2/6 Aa : 2/6 AA : 1/6a)  x ( 1/6 A : 2/6 Aa : 2/6 a : 1/6aa) 
GP3 Tæ leä kieåu gen : 1AA : 4AAa : 4Aa : 4AAaa : 10Aaa : 4Aaaa : 4aa : 4aaa : 1aaaa Tæ leä kieåu hình : 3 caây cao : 1 caây thaáp Baøi taäp ñoät bieán theå ña boäi Daïng 1 :XAÙC ÑÒNH SOÁ LÖÔÏNG NST TRONG TEÁ BAØO THEÅ ÑA BOÄI Caùc kieán thöùc cô baûn Ña boäi theå laø tröôøng hôïp soá löôïng NST trong teá baøo sinh döôõng taêng leân theo boäi soá cuûa n. Caùc theå ña boäi leõ nhö 3n, 5n... Caùc theå ña boäi chaún nhö 4n, 6n , ... Baøi 1 1. Loaøi caø chua coù boä NST löôõng boäi 2n = 24. Khi quan saùt tieâu baûn teá baøo döôùi kính hieån vi seõ ñeám ñöôïc bao nhieâu NST tam a. Theå ôû boäi b. Theå töù boäi 2. Con ngöôøi thích söû duïng loaïi naøo trong hai loaïi treân ? vì sao ? Baøi giaûi : 1. Soá löôïng NST trong teá baøo a. Soá löôïng NST trong teá baøo 3n = 36 NST b. Soá löôïng NST trong teá baøo 4n = 48 NST 2. Con ngöôøi öa chuoäng caø chua tam boäi hôn. Vì theå tam boäi khoâng giaûm phaân taïo giao töû neân quaû seõ khoâng coù haït. Daïng 2 : XAÙC ÑÒNH TÆ LEÄ GIAO TÖÛ CUÛA THEÅ TÖÙ BOÄI Caùc kieán thöùc cô baûn Theå töù boäi taïo loaïi giao töû coù khaû naêng thuï tinh mang boä löôõng boäi 2n Do vaäy, khi xaùc ñònh tæ leä giöõa caùc loaïi giao töû naøy ta duøng sô ñoà hình töù giaùc ñeå toå hôïp. Baøi 1 :
Haõy xaùc ñònh tæ leä giao töû cuûa caùc caù theå töù boäi coù kieåu gena.sau : AAAA b. Aaaa c. Aaaa d. AAAa e. Aaaa Baøi giaûi : a. Ñoái vôùi kieåu gen AAAA : caù theå naøy chæ taïo 1 kieåu gen giao töû mang gen AA b. Ñoái vôùi kieåu gen aaaa : caù theå naøy chæ taïo 1 kieåu gen giao töû mang gen aa c. Ñoái vôùi kieåu gen Aaaa : caù theå naøy chæ taïo 2 loaïi giao töû vôùi tæ leä 3Aa : 3aa : = 1Aa : 1aa d. Ñoái vôùi kieåu gen AAAa : caù theå naøy taïo ra 2 loaïi giao töû vôùi tæ leä : 3AA : 3Aa = 1AA : 1Aa e. Ñoái vôùi kieåu gen AAaa : caù theå naøy taïo ra 3 loaïi giao töû vôùi tæ leä : 1AA : 4Aa : 1aa Daïng 3 : BIEÁT GEN TROÄI LAËN - KIEÅU GEN CUÛA P. XAÙC ÑÒNH KEÁT QUAÛ LAI. Caùch giaûi : Caùc böôùc Quy öôùc gen Xaùc ñònh tæ leä giao töû cuûa P Laäp sô ñoà, suy ra tæ leä phaân li kieåu gen vaø tæ leä phaân li kieåu hình Baøi 1 : ÔÛ caø chua töù boäi ; A quy ñònh quaû ñoû, a quy ñònh quaû vaøng. 1. Vieát kieåu gen coù theå coù cuûa : a. Caø chua töù boäi quaû ñoû b. Caø chua töù boäi quaû vaøng 2. Cho bieát keát quaû cuûa caùc pheùp lai sau : a. P1 : Aaaa x Aaaa b. P2 : AAaa x aaaa
c. P3: AAaa x AAaa Baøi giaûi 1. Xaùc ñònh kieåu gen Quy öôùc: A: quaû ñoû; a: quaû vaøng a- Kieåu gen caây caø chua quaû ñoû töù boäi coù theå AAAA, AAAa, AAaa, Aaaa. b- Kieåu gen caây caø chua quaû vaøng töù boäi laø aaaa. 2. Keát quaû cuûa pheùp lai a P1: Aaaa  x Aaaa . GP1: (1/2 Aa : ½ aa)  x (1/2 Aa : ½ aa) . Tæ leä kieåu gen: 1AAaa : 2Aaaa : 1aaaa Tæ leä kieåu hình: 3 quaû ñoû : 1 quaû vaøng b P2: AAaa  x aaaa  GP2: (1/6 AA : 4/6 Aa : 1/6 aa)  x (1aa)  Tæ leä kieåu gen: 1AAaa : 4Aaaa : 1aaaa Tæ leä kieåu hình: 5 quaû ñoû : 1 quaû vaøng
c P3: AAaa  x AAaa  GP3: (1/6 AA : 4/6 Aa : 1/6 aa)  x (1/6 AA : 4/6 Aa: 1/6 aa)  Tæ leä kieåu gen: 1AAAA : 8AAAa : 18AAaa :8Aaaa : 1aaaa Tæ leä kieåu hình: 35 quaû ñoû : 1 quaû vaøng Daïng 4: BIEÁT TÆ LEÄ PHAÂN LI KIEÅU HÌNH ÔÛ THEÁ HEÄ SAU XAÙC ÑÒNH KIEÅU GEN CUÛA THEÅ TÖÙ BOÄI ÔÛ P Caùc kieán thöùc cô baûn: Neáu theá heä sau xuaát hieän kieåu hình laën, kieåu gen aaaa thì caû hai beân P ñeàu phaûi taïo loaïi giao töû mang gen aa. Caùc kieåu gen coù theå taïo giao töû aa goàm: AAaa, Aaaa, aaaa vaø tæ leä giao töû mang aa chæ coù theå laø 1/6 ; ½ ; 100%. Döïa vaøo tæ leä kieåu hình mang tính traïng laën ôû theá heä sau, ta coù theå phaân tích vieäc taïo giao töû mang gen laën aa cuûa theá heä tröôùc, töø ñoù suy ra kieåu gen töông öùng cuûa noù. Baøi 1: ÔÛ moät loaøi thöïc vaät; A: quy ñònh quaû to, a quy ñònh quaû nhoû. Lai giöõa caùc caø chua töù boäi ngöôøi ta thu ñöôïc keát quaû ñôøi F1 coù keát quaû theo caùc tröôøng hôïp sau: a- Tröôøng hôïp 1: F1-1 xuaát hieän tæ leä kieåu hình 1 quaû to : 1 quaû nhoû. b- Tröôøng hôïp 2: F1-2 xuaát hieän tæ leä kieåu hình 11 quaû to :1 quaû nhoû. c- Tröôøng hôïp 3: F1-3 xuaát hieän tæ leä kieåu hình 5 quaû to : 1 quaû nhoû.
Haõy bieän luaän, xaùc ñònh kieåu gen cuûa boá meï trong moãi tröôøng hôïp vaø laäp sô ñoà lai chöùng minh cho keát quaû ñoù. Baøi giaûi Quy öôùc gen: A: quaû to; a: quaû nhoû a Tröôøng hôïp 1: F1-1 xuaát hieän kieåu hình laën quaû nhoû, kieåu gen aaaa. Vaäy caû hai beân boá meï ñeàu taïo loaïi giao töû mang + ½ aaaa = ½ loaïi giao töû aa x 100% loaïi giao töû aa. Caù theå ôû P taïo loaïi giao töû aa = ½ phaûi coù kieåu Caù theå coøn laïi ôû P taïo loaïi giao töû mang aa = 100% phaûi coù kieåu gen aaaa. Vaäy kieåu gen cuûa P1 : Aaaa x aaaa ( hoïc sinh töï laäp sô ñoà lai) b Tröôøng hôïp 2: F1-2 xuaát hieän kieåu hình mang tính traïng laën quaû nhoû kieåu gen aaaa = 1/12 Vì caây töù boäi taïo loaïi giao töû aa chæ coù theå vôùi tæ leä : 100% aa hoaëc ½ aa hoaëc 1/6 aa. Suy ra: 1/12 aaaa = 1/6 loaïi giao töû aa x ½ loaïi giao töû aa. Caù theå P taïo loaïi giao töû aa = 1/6 phaûi coù kieåu gen laø AAaa; caù theå coøn laïi taïo loaïi giao töû aa = ½ phaûi coù kieåu gen laø Aaaa. Vaäy kieåu gen cuûa P2 : AAaa x Aaaa (hoïc sinh töï laäp sô ñoà lai) c Tröôøng hôïp 3: Töôngtöï F1-3 xuaát hieän kieåu hình laën quaû nhoû, kieåu gen aaaa vôùi tæ leä 1/6. 1/6 aaaa = 1/6 loaïi giao töû aa x 100% loaïi giao töû aa. Vaäy kieåu gen cuûa P3: AAaa x aaaa (hoaï sinh töï laäp sô ñoà lai) Baøi taäp thöôøng bieán Daïng 1 : BIEÁN DÒ KHOÂNG LIEÂN TUÏC Kieán thöùc cô baûn caàn nhôù Laø loaïi thöôøng bieán veà maët soá löôïng nhö : soá con ñöôïc sinh ra trong cuøng moät löùa ôû lôïn , gaø ... Ñeà thöôøng yeâu caàu veõ ñöôøng bieåu dieãn veà tính traïng ñöôïc nghieân cöùu, tính trò soá trung bình ñoä leäch trung bình. Döïa vaøo baûng bieán thieân ta ghi caùc giaù trò cuûa bieán soá v ( söï thay ñoåi veà naêng suaát ) ôû truïc hoaønh ; ghi giaù trò cuûa taàn soá p ( soá caù theå coù cuøng naêng suaát ) ôû truïc tung . Sau ñoù noái caùc ñieåm laïi seõ ñöôïc 1 ñöôøng bieåu dieãn.
 Trò soá trung bình ( m) : Ñöôïc xem nhö naêng suaát trung bình cuûa moät gioáng Bieán soá naøo caøng gaàn trò soá trung bình seõ coù taàn soá caøng cao vaø ngöôïc laïi.  Ñoä leäch chuaån ( S ) ñöôïc tính theo bieåu thöùc : Coâng thöùc 1 : Duøng khi n 30 Ñoä leäch chuaån caøng lôùn thì möùc phaûn öùng cuûa tính traïng caøng roäng . Baøi 1 : Khi nghieân cöùu veà khaû naêng sinh saûn cuûa moät noøi lôïn goàm 88 con lôïn naùi, ngöôøi ta laäp baûng bieán thieân nhö sau : v : soá lôïn con ñeõ trong moät löùa ( laø bieán soá ) p : Soá lôïn naùi coù cuøng naêng suaát ( laø taàn soá ) a. Veõ ñoà thò bieåu dieãn khaû naêng sinh saûn cuûa noøi lôïn treân. b. Tính trò soá trung bình veà soá lôïn con ñöôïc ñeõ trong moät löùa ñoä leäch trung bình veà soá lôïn con treân moät löùa ñeõ c. Tính cuûa noøi lôïn treân. Baøi giaûi : a. Veõ ñoà thò
b. Trò soá trung bình : Toångsoálôïn con cuûacaû88 lôïn naùi : vp = 5 + 18 + 42 + 135 + 250 + 96 + 65 + 25 + 15 = 866 Vaäytrò soátrungbìnhveàsoálôïn con ñöôïc sinhra trongmoätlöùañeõ: M =866: 88 =9.8 c. Ñoä leäch trung bình : AÙp duïng coâng thöùc 2 : S = +-3.7 = +-1.92 Daïng 2 : BIEÁN DÒ LIEÂN TUÏC Chuù yù: Laø loaïi thöôøng bieán veà maët chaát löôïng nhö tæ leä bô trong moät lít söõa; löôïng vitamin A coù trong noäi nhuõ cuûa ngoâ; löôïng vitamin C trong cam, quyùt ...... Muoán veõ ñoà thò, ta bieåu dieãn caùc bieán soá thaønh coät hình chöõ nhaät vaø choïn ñieåm giöõa. Khi tính chæ soá trung bình ta choïn giaù trò giöõa bieán soá cuûa moät khoaûng, sau ñoù aùp duïng coâng thöùc tính m nhö bình thöôøng. Baøi 1: Khi khaûo saùt veà tæ leä bô trong söõa cuûa 28 con boø caùi, ngöôøi ta laäp ñöôïc baûng bieán thieân sau: v: Tæ leä % bô trong söõa. P: Soá boø caùi cho tæ leä % bô trong söõa gioáng nhau. Haõy veõ ñoà thò bieåu dieãn veà tæ leä % bô trong söõa cuûa Baøi giaûi Ñoà thò bieåu dieãn veà tæ leä % bô trong söõa cuûa gioáng boø noùi treân nhö sau: