Bài tập thực hành 55 kỹ thuật điều dưỡng cơ bản: Phần 2 (Tập 1)

Chia sẻ: Kien Kien | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:228

Thêm vào BST

Báo xấu

211
lượt xem 52
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu Hướng dẫn thực hành 55 kỹ thuật điều dưỡng cơ bản được trình bày tuân theo phương pháp giảng dạy tích cực, vừa là Tài liệu dành cho sinh viên cử nhân Điều dưỡng tự học, cũng có thể làm Tài liệu cho các sinh viên ngành Y cần tham khảo môn Kỹ thuật Điều dưỡng cơ bản. Sau đây mời các bạn cùng tham khảo Tài liệu Hướng dẫn thực hành 55 kỹ thuật điều dưỡng cơ bản: Phần 2 (Tập 1).

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài tập thực hành 55 kỹ thuật điều dưỡng cơ bản: Phần 2 (Tập 1)

Chiic/ng III CAC KY THUAT THEO DOI VA THAM KHAM DAI ClfONG 1. g i 6 i t h i e u t o a n c h l TOn g 1.1. Danh sach cac ky nang trong chufdng - Lay dau hieu sinh ton. - Do trong lUdng cd the. - Do chieu cao cd the. - Ky thuat sii dung may monitor. - Ky thuat ghi dien tam do. - Kham thuc the. 1.2. Muc tieu toan chifdng 1. Neu diidc cac yeu cau de phan biet sii hinh thiidng va bat thiidng ccic chi sd cua clitic nang song, chieu cao, can nang. 2. Trinh bay khdi niem chiic nang may theo doi chiic nang song vci may ghi dien tam do. 3. Liet ke cac yeu cau khi sii dung cac cong cu sii dung trong tiing ky thuat. 4. Thiic hien day du va dung cac quy trinh ky thuat cua cac ky nang trong chiicfng. 5. Danh gid ket qua, phan tich gid tri cac ket qua bat thiidng de de xuat. 6. Hiidng can thiep thoa dang. 2. YEU CAU 2.1. Gidi thieu tong quan - Ngudi khoe manh, cac chUc nang cua cd the co the dap Ung dUdc nhu cau cua ban than ho. Tuy vay, trong khi om dau, ngudi ta can co sii ho trd (d cac muc '1 o * do khac nhau tuy theo tinh trang benh) de cd the dap ling dude nhUng nhu cau cd ban cua cd the. Viec thed ddi, tham kham se cung cap cac du lieu cd ban nhat lien quan den tinh trang hien tai cua ngudi benh. Phan tich cac dU lieu nay se giup dieu diidng vien lap ke hoach cham soc phu hop vdi nhu cau cua ngifdi benh. Ill
- Chiic nang nhiem vu cua dieu dudng khi cham soc ngudi benh la theo doi, kham the chat va danh gia cac chiic nang sinh ly bao gom do than nhiet, dem mach, do huyet ap, can do ngUdi benh xac dinh tong trang ngudi benh. theo doi cac chiic nang song, phat hien cac dau chiing bat thudng de kip thdi bao cao vdi bac si dieu trj de can thiep kip thdi va cd ke hoach hanh dong cua dieu dUdng trudc mat cung nhu lau dai. Tuy tinh trang ngUdi benh, neu mUc do tinh trang qua nang can sii danh gia va theo d5i chat che va lien tuc, ngudi benh se dUdc mac may monitor giup ngUdi dieu dudng kjp thdi phat hien cac dau hieu nguy cd dang de doa ngUdi benh de bao cao bac si kip thdi hoac theo yeu cau cua ngUdi dieu tri. 2.2. Kiem tra tru’dc hoc Phan biet dung sai cac cau sau bang cach tich (V) vao cot D cho cau dung, cot S cho cau sai --- S TT Noi dung I) S 1 Do chieu cao la viec rat can thiet, dac biet d lUa tuoi can danh gia sii tang trUdng va phat trien 9 Doi vdi ngUdi 16n, do can nang, chieu cao ket hdp vdi nhan dinh tinh trang dinh dudng 3 Tinh trang qua nang can sii danh gia va theo doi lien tuc -1 NgUdi benh se dUdc mac may monitor de dUdc thed doi lien tuc 5 Mach tre sd sinh trung binh 120 lan / phut 6 Thong thudng cac chat kich thich nay lam tang nhip mach 7 Than nhiet thudng thap hdn d ngUdi gia 8 Than nhiet thudng cad nhat vao buoi sang va thap nhat vao buoi chieu 9 NQ gidi nhip thd cd xu hUdng cad hdn d nam gidi 10 Khi hdat ddng the liic tang nhip thd tang 11 Huyet ap ket: khi hieu se giOa huyet ap toi da va huyet ap toi thieu nho hdn 20 12 Huyet ap tang khi soc do bat ky nguyen nhan nao ---------- 13 Huyet ap giam khi chay mau, giam khoi lUdng tuan hoan, suy tim, suy tuyen thudng than... 14 Huyet ap giam khi cd the qua yeu do mac cac benh lam suy kict nhU: lao, xd gan... 15 Do chieu cao de danh gia sii tang trUdng va phat trien cua tre 115
KY THUAT LAY pAU HIEU SINH TON 1. GIGll THIEU CAC KY NANG Do dau hieu sinh ton (lay dau hieu sinh ton) la lu'dng gia cac chi so nhiet do (ND), mach (M), nhip thd (NT), huyet ap (HA) cua ngudi benh. Do dau hieu sinh ton (DUST) la bu'dc dau tien de xac dinh cac thong so cd ban cua he tim mach va ho hap. Khi cac DHST cua mot ngudi cd gia tri khac vdi cac tri so binh thUdng thi ngudi do cd the dang phai doi mat vdi nhQng van de ve sUc khoe nao dd. 1 uy vay cung nen biet rang cac chi so binh thudng d cac ngUdi benh khac nhau thudng rat khac nhau, do dd ngUdi dieu dudng vien can phai so sanh cac ket qua thu dude vdi cac clii so thong thudng cua tung ngUdi benh cu the. Vdi nhiing ngQdi khoe manh. cac chiic nang cua cd the cd the dap Ung difdc nhu cau cua ban than ho. Tuy vay, trong khi om dau. ngudi ta can co su ho trd (d cac mlie do khac nhau tuy theo tinh trang benh) de cd the dap Ung dUdc nhung nhu cau cd ban cua cd the. Viec do DHST se cung cap cac dQ lieu cd ban nhat lien quan den tinh trang hien tai cua ngQdi benh. Phan tich cac dQ lieu nay se giup dieu dudng vien lap ke hoach cham soc phu hdp vdi nhu cau cua ngifdi benh. Can phai do DHST cho tat ca cac ngudi benh vao kham lan dau tai cd sd y te bao gom tram y te, phong kham, benh vien, vien dudng lao, hay cac cd sd y te khac. Cong viec nay la mot cong viec thifdng quy cd ban trong benh vien. MQc do thudng xuyen cua viec lay DHST cua ngUdi benh thudng co quan he chat che vdi tinh trang sii'c khoe cua ngUdi benh. Thong thudng cac quy dinh cua cd sd y te hoac bac si (BS) se quyet dinh muc thudng xuyen cua viec do DH ST cho mot ngUoi benh. tuy vay bat cQ khi nao dieu dudng vien nhan thay tinh trang cua ngUdi benh bien doi thi can do DHST lai, khong can tuan theo quy dinh cua cd sd v te. Tuy theo quy dinh ma thu tu lay cac dau hieu sinh ton cd the khac nhau. mot so ndi quy dinh thif tu nhu sau: Nhiet do - Mach — Nhip thd - Huyet ap. Ket qua thudng difdc ghi vao mot mau theo quy dinh cua cd sd y te, mau nay difdc thiet ke chuyen biet giup cho viec ghi chop duoc de dang va thuan ldi cho viec doc, so sanh ket qua theo thdi gian. Chifdng nay se gidi thieu ve cac ky thuat do dau hieu sinh ton. cu the la cac ky thuat sau: 1. Dem mach 2. Do nhiet do 3. DC1m nhip thd 1. Do huyet ap dong mach 1 Hi
2. MUC TIEU KY NANG 1. Trinh bay diiclc cac DHST va cac chi so binh thi/dng cua cac DHST. 2. Mo la diiclc cac yeu to anh hiidng den DHST thi/dng gap. 3. Li/a chon di/clc cac trang thiet bi can thiet de do DHST. 4. Do diidc chinh xac cac DHST d ngiidi benh. 5. Phan tich set bo diidc ket qua thu diidc khi do DHST. 6. The hien diidc thdi do dung miic, phu help khi tien hanh do DHST cho cac ngiidi benh khac nhau. 3. KY THUAT DEM MACH 3.1. Ly thuyet lien quan den dem mach 3.1.1. Cac yeu to anh hwong den nhip mach Tren thuc te mach cua mot ngQdi chiu rat nhieu sif tac dong cua cac yeu to. Sau day la mot so yeu to* thifdng gap nhat: - Tuoi: Tan so mach thay doi rat nhieu trong suot cuoc ddi mot ngUdi. Tan so mach trung binh giam dan theo liia tuoi. Ben canh do khoang dao dong cua mach cung giam dan chung to muc do on dinh cua viec dieu khien mach. Tan so mach binh thudng dude thong ke trong bang sau: Tan so mach trung binh Tuoi Khoang dao dong cua tan so mach lan/phut lan/phut So sinh 1 0 0 -1 7 0 140 1 tuoi 8 0 - 170 120 3 tuoi 8 0 -1 3 0 110 6 tuoi 7 5 - 120 100 10 tuoi 7 0 -1 1 0 90 14 tuoi 6 0 -1 1 0 90 Trifdng thanh 6 0 - 100 80 - Gidi: thong thudng, d cung lifa tuoi nU gidi thudng cd mach nhanh hdn nam gidi khoang 7 - 8 nhip/phut. - Di truyen va dan toe: rat nhieu nghien cUu ve viec di truyen cd anh hitdng den viec mac cac benh tim mach cung nhif anh hudng den tan sd mach cua mot ngifdi. Hoac mot so nha nghien ctfu nhan thay rang ngudi My goc Phi thifdng co
m ich va huyet ap cao hdn ngQdi My goc Au. Tuy nhien. sQ khac biet nay thifdng khong on djnh giQa cac nghien cau. Loi song: viec sli dung cac chat ki'ch thich nhu rQdu, bia, thuoc la. ca phe, che cung gay ra sU thav doi ve tan so" mach tUc thdi cung nhu ve lau dai doi vdi mot ngudi. Thong thUdng cac chat ki'ch thich nay lam tang nhjp mach. Nhung thay doi cua cd the: Than nhiet: thong thUdng, neu than nhiet tang 1"C thi nhjp tim tang len 10 nhjp. Trong cdn dau, nhjp mach cua mot ngQdi thudng tang len so vdi luc binh thudng. - Thuoc: khi sii dung mot so thuoc, mach ciia ngQdi benh cd the bj anh hudng kha ro rang. Chang han. cac thuoc ki'ch thich giao cam lam tan so mach tang, cac thuoc an than, giam dau lam tan so mach giam. - Mdi trUdng: nhiet do moi trUdng, ticng dn, sQ o nhiem cu n g cd the tac dong den tan sd mach ciia ngudi benh. - Cac trang thai cam xuc: xuc dong manh, sd hai, tuc gian cd the lam mach giam di trong vai giay rdi chuyen sang trang thai dap rat nhanh va manh. - Thdi gian trong ngay: thong thudng mach ciia mot ngudi thUdng cham hdn vao buoi dem (cd the xuong den 10 nhjp/phut) va nhanh hdn vao ban ngay. ■DM thai difdng VST DM canh DM mu chan Hinh 10 1 IS
3.1.2. Vj tri dem mach Thong thiidng, mach diidc dem tai cac vi tri ma dong mach di sat da, ben ch/di la mot nen xiidng nhii: dong mach thai diidng (tai thai diidng), dong mach canh (c> co), dong mach canh tay (d ranh nhi dau trong), dong mach quay (d co tay), don^ mach ben (d ben), dong mach khoeo (d khoeo chan), dong mach chay sau (sau mat ca trong), dong mach mu (d mu ban chan). Viec xac dinh tan so* mach binh thudng cua mot ngUdi se vap phai mot chut kho khan trong lan dau tien ngudi benh vao vien, do do can rat can than khi diia ra cac ket luan. 3.2. Quy trinh ky thuat NhUng Cac bu’dc PhUdng phap Ly do diem can Hinh anh minh hoa tien hanh tien hanh chu y 1. Kiem Xem lai thdi diem tien Tranh lap lai Can than Trudc tra lai ho hanh thu thuat gan mot cach scJ nhat va nhCfng yeu cau khong can ve mQc do thudng thiet cong viec xuyen cua th iic hien da dupe thuc thu thuat hien boi mot ngUdi khac V 2. RCfa tay Theo quy dinh cua Bo Dam bao ve Dung quy thiidng Y te sinh, tranh lay trinh quy nhiem cheo 3. Chuan Dong ho co kim giay De thu thuat Can than bi dung cu But do dupe tien nhat la vdi day du hanh thuan loi nhCfng loai Bang theo doi de ghi dong ho chUa quen dung Vv - y 4. Chuan Ban de ngudi benh dat - Thuan Ipi Vi tri phu bi moi tay, hoac giudng cho cho lam thu hpp, ngudi triidng ngudi benh nam thuat benh thoai - Dam bao mai ket qua thu dupe dang tin cay 5. C huan Giai thich ve thu thuat, Tao sti tin Cho nghi it bi ngudi yeu cau NB n im /n g o i tUPng va hop nhat 15 phut benh dung tu the tac sau khi van dong manh 119
6. Xac 031 3 dau ngon tay Cam nhan SCf dung cac T ro n g dinh vi tri tren difdng di cua song mach tot dau ngon mach mach, nhan xuong ti/ nhat tay thay vi ti/ den khi thay mach long ngon / 4< % ; 'w nay ro tay /. . s , */ \ . / S A - 7. Dem Mat nhin dong ho, tay Co ket qua Khong dem mach cam nhan song mach dung mach vdi trong vong dem trong vong mot thdi gian mot phut phut n g in hdn mot phut tri/ ------------- - nhCfng tri/dng hdp dac biet 8. Thong Noi cho NB biet ket - Ngifdi benh Than trong Sau bao ket qua va nhCfng nhan xet hieu hdn ve khi nhan qua va sd bo ve tan so mach tinh trang cua dinh ket qua giup ngirdi cua NB ban than ho bdi ngL/dng benh ve tif de co the hdp binh thi/dng the thoai tac hieu qua cua moi mai - Tao s i/ tin ngifdi khac tifdng cua nhau ngi/di benh 9. Ghi ket Ghi theo quy dinh cua Lifu trCf va Ro rang qua vao co sd y te sd tai theo doi dien ho sd va bien cua tan bao BS so mach (neu can) 10. Thu Cat dong ho, but do - Gon gang Can than don dung - Bao quan cu de dang 4. 1)0 NHIET DO CO THE 4.1. Ly thuyet lien quan den ky nang 4.1.1. Cac yeu to anh huong den nhiet do - Cac thdi diem trong ngay: than nhiet thudng cao nhat vao buoi chieu va thap nhat vao buoi sang sdm (luc dang ngii: 3 -6 gid sang). Ta co the ly giai cho dieu nay bang viec so sanh muc do van dong cua cac cd va miic do chuyen hoa cd ban. Ngoai ra, viec nhiet do moi trUdng thap nhat vao luc gan sang va cao nhat vao buoi chieu cung co anh hudng phan nao. - Tuoi: than nhiet on dinh nhat d ngudi trUdng thanh con tre, luc nay cd quan dieu nhiet da hoan thien va hoat dong chuyen hoa cO ban tot, ben canh mot ldp md dudi da du day va lifdng van dong Ion. Than nhiet thudng thap hdn d ngQdi gia do 120
ldp md dudi da trd nen mong hdn, cac thanh mach xd cdng, hoat dong it, kha nang chuyen hoa cd ban khong con tot. Doi vdi tre em, sU dao dong 16n cua than nhiet chu yeu tao ra do cd quan dieu nhiet chua hoan thien. Tuoi Vj tri do Thang do Celsius Thang do Fahrenheit Mdi sinh Nach 35,5 - 39,5°C 96,0 - 99,5°F 1 tuoi Mieng 37,7°C 99,7°F t 3 tuoi Mieng 37,2°C 99,0°F 5 tuoi Mieng 37,0°C 98,6°F i Ngi/di I6n Mieng 37,0°C 98,6°F Nach 36,4°C 97,6°F True trang 37,6°C 99,6°F i NgUdi gia Mieng 36,0°C 96,8°F - Gidi: than nhiet thay doi it hdn d nam gidi. Tuy vay, d nU gidi than nhiet thudng tang len trong thdi diem trang rung va khi mang thai, nhiet do giam mot chut trade khi trdng rung. - Hoat dong the luc: viec tap luyen khong lam thay doi nhiet do ve lau dai nhung co the thay doi than nhiet cua mot ngudi ngay tai thdi diem do. Ly do la trong thdi diem nay, cd the dot chay mot lUdng ldn glucose va md de dap dng nhu cau nang lUdng cho van dong Qd. - Nhiet do moi trudng cd the tac dong den than nhiet cua mot ngudi. Tuy theo Ida tuoi ma su anh hudng nay la nhieu hay it. Vdi ngUdi trUdng thanh con tre, than nhiet thudng khong thay doi nhieu, vdi ngUdi gia hay tre em thi than nhiet chiu anh hudng nhieu hdn. 4.1.2. Tang than nhiet (sot ) Sot la mot trang thai ma nhiet do cd the tang len cae de dap Ung vdi mot so tac nhan ngoai lai nhu' la vi khuan, vat the la. Mac du tang than nhiet la mot phan Ung tich cUc de chong lai sU xam nhap cua vi khuan, tuy vay neu de than nhiet tang qua cao co the gay hai cho cd the. Ngudi ta nhan thay rang neu sot cao hdn 41°C thi trong mot thdi gian ngdn se co sU ton thudng than kinh va neu sot tren 42°C va khong dieu tri kip thdi thi ngudi benh cd the bi tii vong sau vai gid. Do nhung tac hai nang ne cua sot cao nen khi nguoi benh bi sot ngudi ta thudng tim cach kiem soat de 1 hiet do trd lai binh thudng sdm. Mot so nguyen nhan thudng gap ciia tang nhiet do la:
- Nhiem khuan toan than hoac cuc bo - Roi loan noi tiet: benh cUdng tuyen giap trang - Roi loan than kinh: ton thudng trung tam dieu nhiet (chan thUdng. tai bien, dau...) - Protein la: siia, xac vi khuan . - Protein noi sinh: xuat huyet mo, hoai tii to chiic v.v... - Cac chat ki'ch thich trung tam dieu nhiet hoac han che viec thai nhiet: cafcin, phenamin v.v... - Do nhiet do moi trUdng qua nong: say nong, say nang. 4.2. Quy trinh ky thuat Cac budc PhUdng phap Nhufng diem Ly do Hinh anh minh hoa tien hanh tien hanh can chu y 1. Kiem tra Xem lai thdi diem - SU can thiet va mUc Can than V lai ho sd tien hanh thu thudng xuyen cua do i Trudc 0 thuat gan nhat va nhiet do cho ngudi nhCfng yeu cau ve benh cu the mUc do thudng rf - Tranh lap lai mot Je xuyen cua thuc cach khong can thiet hien thu thuat cong viec da dUdc ' \ thuc hien bdi mot ngUdi khac ' O 2. Rifa tay Theo quy dinh Dam bao ve sinh, Dung quy trinh thifdng quy cua Bo Y te tranh lay nhiem cheo 3. Chuan bi Lay dung cu theo De thu thuat dUdc Can than dung cu day danh sach va tien hanh thuan ldi du kiem tra su hoat dong cua chung 4. Chuan bi Ghe de ngudi - Thuan ldi cho lam Vi tri phu hdp, moi trudng benh ngoi hoac thu thuat kin dao (neu giudng de nam - Ngudi benh khong can), ngudi moi benh thoai mai 5. Chuan bi Giai thich ve thu Tao sU tin tUdng hdp Cd the yeu cau 4 ngUdi benh thuat, lau sach ho tac NB ve sinh ho nach nach / 6. Vay nhiet Cam nhiet ke gon Cot thuy ngan xuong V ay du m anh va ke trong long ban dudi 35°C dung ky thuat tay, vay dui khoat Nhiet ke khong bi va bang co tay dap vao cac vat khac de bi gay vd \ 122
" ------ ' 7. DSt nhiet Dat bau thuy - Truyen nhiet tot tU Co the yeu cau Trong ke vao nach ngan sat da nach, cd the sang nhiet ke NB tu dat theo nhiet ke dat doc - Nhiet ke dUdc giu hudng dan va theo bd ngoai cd tot, khong bi rdi khi siTa lai neu sai. ngUc Idn lay ra SCf dung ngon i f 4- ngU phu hdp. 8. Ddi trong Nhac ngUdi benh Co ket qua dung Co the ket hdp vong 10-15 khep chat canh lam cac thu V y phut tay thuat khac 9. Lay nhiet - Yeu cau NB - Khong bi ban Hdi xoay nhe Sau ke ra khoi ho cam lay phan - Doc dUdc ket qua nhiet ke de nhin nach, doc thuy tinh cua de dang, chinh xac vach thuy ngan ket qua nhiet ke roi lay ra ro rang - Cam ngang tam mat de doc 10. Thong Noi cho NB biet - NgUdi benh hieu Than nhiet cua f j bao ket qua ket qua va nhufng hdn ve tinh trang cua NB khi do d cac va giup nhan xet sd bo ve ban than ho de co the vi tri khac nhau ngUdi benh than nhiet cua NB hdp tac hieu qua. la khac nhau ve tu the - Tao su tin tUdng thoai mai cua ngUdi benh 11. Ghi ket LUu trU va theo doi - Ro rang qua vao ho dien bien than nhiet - Chu y nhung sd va bao cua NB tU khi vao thay doi Idn de BS (neu can) vien den thdi diem xCr tri phu hdp, doc ket qua kip thdi 1 2 .Lau va Lau sach bau - Gon gang Can than ■ thu don dung thuy ngan, thu - Bao quan de dang cu don dung cu Than nhiet con co the dUdc do tai cac vi tri khac tren cd the nhu mieng, trUc trang, tai, tran hoac tham chi do dUdc tu! xa. Tuy thee cac trudng hdp khac nhau ma quy trinh c6 thay ddi doi chut, chu yeu la trong cac budc chuan bi dung cu, ngudi benh va cach dat vae cac vi tri khac nhau: N hiet ke cho tre sd sinh Nhiet k§ dien tu' n hi?t do m ieng Hinh 11 123
5. DEM NIIIP T H d 5.1. Gidi thieu tam quan trong cua ky nang Nhip thd cua ngUdi benh la mot trong nhiing dau hieu quan trong dien ta tinh trang cua he ho hap. Vdi bac si, tan so thd cua ngUdi benh giup cho viec chan doan benh, vdi dieu dUdng day la thong so giup cho ngQdi dieu dUdng co the lap dUOc ke hoach cham soc phu hdp vdi ngQdi benh. Qua viec thUc hien dem nhjp thd cho ngQdi benh dinh ky, nhan vien y te cd the theo doi dUdc tinh trang benh cua ngQdi benh dong thdi phat hien kip thdi cac bat thudng co the xay ra doi vdi ngQdi benh. Ben canh do, thong qua sQ giao tiep moi quan he giQa nhan vien dieu dudng va ngQdi benh se trd nen than thiet hdn. 5.2. Muc tieu cua deni nhip thd 1. Phan tich diidc tam quan trong cua dem nhip thd. 2. Chuan bi day du dung cu va dieu kien de dem nhip thd. 3. Thiic hien diidc dem nhip thd chinh xac. 5.3. Ly thuyet lien quan den dem nhjp thd /d A D un g D ung Dung tich tich hit E 3 \ vao tich song to an ph an v\/\i\i\m / (1C) (VC) (TI.C) - V 7 i evr i D u n g tich d if trCf th e ra r \ _ / RV | rv 1 T h e tich k h i cSn Hinh 12. The tich khi liru thong C ac yeu to anh hudng den nhip thd - Phan ap C 0 2: khi nong do C 0 2 trong mau tang, phan xa ho hap tang. Khi phan ap CO., d mile binh thudng, n6 co tac dung kich thich va duy tri ho hap. Khi nong do C 0 2 trong mau xuong qua thap, no co the gay ngQng thd. - Phan ap 0 2: khi lam giam phan ap oxy trong khi thd, phan ap oxy trong phe nang cung giam theo. - Than kinh cam giac: Kich thich cac day than kinh cam giac nong (nhat la day V) se lam thay doi ho hap. Kich thich nhe lam thd sau. kich thich manh lam ngung thd. \' 2 \
- Day X co tac dung nhu la trung gian dieu hoa dong tac hit vao va thd ra (phan xa Hering —Breure). - Cac trung tam than kinh cung anh hudng nhieu den ho hap dien hinh la trung tam nuot (khi nuot ta nin thd), vung dUdi doi (dieu hoa ho hap de dieu hoa than nhiet), va vo nao (khi cUdi, khoe, thd dai ho hap deu cd thay doi ro ret). - Ngoai ra cac yeu to* nhu tuoi, gidi, mile do hoat dong, mQc do chuyen hoa, chat kich thich cung anh hudng rat nhieu den nhip thd. Nhip thd trung binh d tre em cao hdn d ngiidi Idn, d nQ gidi co xu hUdng cao hdn d nam gidi, khi hoat dong the lUc tang nhip thd tang, khi sii dung cac chat kich thich nhu bia rUdu, thuoc la nhip thd thifdng tang... Cuoi cung, nhung khong kem phan quan trong do la y thuc cua mot ngudi co the anh hudng den nhip thd trong ngan han. Mot ngQdi co the dieu khien nhip thd cua minh nhanh len hay cham di bang viec kiem soat cac cd ho hap, hoac dieu khien tam trang, cam xuc cua minh. Nhip thd binh thudng va bat thudng Cac kieu thd thUdng gap: - Kieu ngUc tren: hay gap d nQ - Kieu sUdn: hay gap d thieu nien - Kieu hdanh: thudng gap d tre em va nam gidi trQdng thanh Cac bat thudng cua thd: binh thQdng ngUdi ta thudng khong chu y den nhip thd tuy vay trong mot so* trQdng hdp dong tac thd trd nen nang ne, kho khan buoc ngudi dd phai chu y den nhip thd cua minh dd la hien tQdng kho thd. Kho thd co the dien ra tu' tu' hoac dot ngot, co the dien ra vao ban dem hoac ban ngay (cUdng phe vi), khi thay doi ty le hit vao, thd ra (hen, gian phe quan), thay doi nhip thd (viem phoi....). tan so cham (roi loan hanh tuy, hon me...). Mot so* kieu thd dac biet: - Cheyne—Stokes: kho thd va tam ngQng thd luan chuyen noi tiep nhau. 125
- Kusmaull: bon giai doan: hit vao sau, ngifng thd ngan, thd ra nhanh. ngung thd keo dai - Tang thong khi: tang ca ve tan so va bien do: gap trong nhoi mau phoi giai doan dau, tac mach phoi, gang siic, lo lang, sot cao v.v... 5.4. Dem nhip thd Dem nhip thd la mot thu thuat quan trong giup cho viec theo doi va phat hien cac bat thUdng cua he ho hap. Viec thuc thi thu thuat nay can dUdc tien hanh tuy theo tinh trang cua ngQdi benh. Du khong qua kho de dem nhip thd, tuy nhien de cd ket qua chinh xac can phai lQu y nhiing dac trUng cua thd nhu viec cd the dieu khien nhip thd khi dUdc thong bao trUdc la dang bi dem, nhiing thay doi ve nhip thd la kha Idn du6i tac dong ben ngoai nen can chuan bi ngUdi benh va moi trUdng dem nhii) thd phu hdp. Quy trinh ky thuat Cac bu'dc PhUdng phap NhUng diem Hinh anh Ly do tien hanh tien hanh can chu y minh hoa 1. Kiem tra Xem lai thdi diem - SU can thiet va mUc Can than T ru d c lai ho sd tien hanh thu thuat thUOng xuyen cua dem gan nhat, va nhCfng nhip thd cho nguoi yeu cau ve mUc do benh cu the thudng xuyen cua - Tranh lap lai mot thu'c hien thu thuat cach khong can thiet cong viec da dupe thuc hien boi mot ngUdi khac 2. Rua tay Theo quy dinh cua Oam bao ve sinh, tranh Dung quy thudng quy Bo Y te lay nhiem cheo trinh * ^ 3. Chuan bi Lay dung cu theo De thu thuat dUdc tien Can than dung cu danh sach va kiem hanh thuan ldi day du tra sU hoat dong cua chung 126
4. Chuan bi Lay ghe de ngiidi Thuan ldi cho lam thu Tot nhat la bo moi triidng benh ngoi hoac thuat tri giifdng de giLfdng de nam Ngifdi benh khong moi NB nam 5. Chuan bj Giai thich r in g se Tao s ii tin tiidng hdp Neu ngiidi ngiidi benh kiem tra cho ngiidi tac trong khi ngifdi benh mac ao benh nhting khong benh van khong tii day can yeu difdc de NB biet ve dieu chinh nhip thd cau cdi bdt ra viec dem nhip thd cung n h iib i anh hiidng bdi y thifc cua ban than ho 6. Chuan bi Dat dong ho d vi tri De cd the vtia nhin Mat, dong ho cJem thuan ldi dong ho va viia nhin vi va vung dem tri dem nhip thd nhip thd thang hang V ® x m \ a ’ .n / v 7. Dem Bam dong ho, dong - M it se phai viia nhin Trong trudng trong vong thdi quan sat vung dong ho viia nhin vung hdp thd khong Trong mot phut dem nhip thd dem deu hoac - Du dai de xac djnh khong ro can nhip thd chinh xac dem them mot phut 8. Thong Noi cho NB biet ket - Ngifdi benh hieu hdn Than nhiet Sau bao ket qua qua va nhCfng nhan ve tinh trang cua ban cua NB khi do va giup xet sd bo ve tinh than ho de cd the hdp d cac vi tri ngiidi benh hinh cua NB, khong tac hieu qua. khac nhau la ve tif the nen cho ngiidi benh - Khong danh mat khac nhau thoai mai biet r in g ho viia bi niem tin cua ngiidi liia benh dong thdi khien ho cd the cam thay bi xuc pham. 9. Ghi ket Ghi theo quy dinh Liiu trCf va theo ddi - Ro rang qua vao ho cua cd sd y te sd dien bien than nhiet - Chu y sd va bao tai cua NB ti/ khi vao vien nhCfng thay BS (neu den thdi diem doc ket doi Idn de x if can) qua tri phu hdp, kip thdi 1 0 .Lau va Lau sach dung cu, - Gon gang Can than thu don thu don dung cu - Bao quan de dang dung cu 6. DO HUYET A P 6.1. Gidi thieu tam quan trong cua ky nang Huyet ap la ap lUc (ap suat) ma dong mau ep len thanh mach. Day chinh la mot thong so quan trong cho thay tinh trang hoat dong cua he tuan hoan. Vdi viec luting gia chi so nay (do huyet ap) ngQdi dieu dudng co the phat hien nhieu benh tat hoac bien chung nguy hiem doi vdi ngUdi benh. T ien thuc te, chung ta thudng 127
quan tam den ap lQc gay nen bdi sii tong mau tQ tam that trai vao dong mach chu dang day mau (goi la huyet ap dong mach) cua ngQdi benh nhat. Khi chi so nay thay doi so vdi binh thudng no cd the lien quan den nhang bien doi nghiem trong cua mot hay nhieu cau phan cua he tuan hoan nhu khoi lifdng tuan hoan, tinh trang cua tim, mach. Tinh mang cua ngQdi benh se bi de doa nang nc neu huyet ap cua ho bi tang hoac giam qua nhieu mot cach dot ngot. (>.2. Muc tieu cua do huyet ap 1. Phan tich diidc tam quan trong cua viec do huyet dp. 2. Phan tich diidc cac yeu to anh hitdng den huyet dp. 3. Md ta diidc mot so bat thiidng ve huyet dp co the gap. 4. Chuan bi diidc day du dung cu de do huyet dp. 5. Thiic hien do huyet dp diidc cho ngiidi benh theo dung quy trinh. 6.3. Ly thuyct lien quan den do huyet ap Huyet ap dong mach la chi so' thudng dUdc do ’That. No bao gom huvet ap tam thu (huyet ap toi da) va huyet ap tam trUdng (huyet ap toi thieu). Huyet ap toi da la ap lQc cao nhat ma dong mau tac dong len thanh mach trong thi tam thu (tam that trai co) va huyet ap toi thieu la ap luc ma dong mau tac dong len thanh mach trong thdi ky tam trUdng. ThQc chat huyet ap dUdc hinh thanh do bon yeu to chinh sau: - SQc co bop ciia tim - Do dan hoi ciia dong mach - Trd lQc ngoai vi: khoi lUdng tuan hoan, do quanh ciia mau, sQc can thanh mach - Yeu to than kinh Phan loai huyet ap theo mQc do danh cho ngQdi 16n I HA HA , Nhom Khuyen cao ve viec theo doi tam thu tam trudng Huyet ap binh
6.3.1. Cac yeu to anh hudng den huyet ap Thay doi sinh ly: - Tuoi: huyet ap d tre em thap va tang dan theo tuoi, ngUdi gia thudng co huyet ap cao hdn ngUdi tre. Tuoi HA toi da (mmHg) HA toi thieu (mmHg) Tri so trung binh Mdi sinh 65 - 95 3 0 -6 0 80/60 1 tuoi 6 5 - 115 4 2 -8 0 90/61 3 tuoi 7 6 - 122 4 6 -8 4 99/65 6 tuoi 8 5 -1 1 5 4 8 -6 4 100/56 10 tuoi 9 3 - 125 46 - 68 109/58 14 tuoi 9 9 - 137 51 - 71 118/61 Ngirdi Idn 100 - 140 6 0 -9 0 120/80 Ngirdi gia 1 0 0 -1 6 0 60 - 90 130/80 - Gidi: phu nQ thUdng co huyet ap thap hdn nam gidi. - Khi hoat dong, lao dong nang, gang sQc huyet ap thUdng tang, va no se trd ve binh thUdng sau khi nghi ngdi. - Khi mang thai h u y et ap thudng tang, sau khi de huyet ap se trd ve binh thudng - Yeu to* than kinh: trong cac trang thai cam xuc manh, dau ddn, lo lang huyet ap ciia mot ngifdi thUdng tang. - Anh huo'ng cua cac thuoc lam co mach: huyet ap tang; cac thuoc lam gian mach: huyet ap giam. - Tu the' cua ngQdi benh: huyet ap trong tu the nam thap hdn trong tu the ngoi hoac dUng. - Vi tri cd the: co sU khac biet nho khi do huyet ap cua hai tay (khoang 5mmHg), giua tay va chan, huyet ap chenh nhau khoang 20 - 40mm Hg (huyet ap d chan cao hdn). 6.3.2. Huyet ap bat thu'd'ng - Tang huyet ap: khi huyet ap toi da Idn hdn 140mmHg hoac huyet ap toi thieu Idn hdn 90mmHg. Gap trong cac benh cau than, suy thiin, benh mach than (hep dong mach than), benh noi tiet (cUdng aldosterol tien phat) hoi chUng Cushing, phi dai tuyen thudng than, hep eo dong mach chu, nhiem doc thai nghcn. - Giam huyet ap: khi huyet ap toi da nho hdn 90 m mHg hoac huyet ap to l
thieu nho hdn 60 mmHg. Co the gap trong cac trUdng hdp: soc do bat ky nguyen nhan nao, chay mau, giam khoi lu’dng tuan hoan, suy tim, su y tuyen thudng than, cd the qua yeu do mac cac benh lam suy kiet nhu: lao, xd gan. - Huyet ap ket: khi hieu so giiia huyet ap toi da va huyet ap toi thieu (huvet ap hieu so) nho hdn 20 mmHg khi do tuan hoan mau bj U tre. Tinh trang nay co the gap trong cac benh nhu tran dich mang tim, shock. - Huyet ap chenh nhieu gap trong trQdng hdp hd van chu, huyet ap hieu so qua Idn. (5.4. Do huyet ap Chi’ so huyet ap la mot chi so' quan trong lien quan trUc tiep tdi hoat dong cua he tim mach. Vi the, no la mot Ihong so quan trong de cho cac nhan vien y te co the nhan dinh dude tinh hinh sQc khoe cua ngQdi benh. Quy trinh ky thuat do huyet ap khong qua phuc tap trong cac trQdng hop th on g thudng, tuy nhien trong nhung trQdng hdp huyet ap bat thQdng ngQdi do can phai co ky thuat do tot Quy trinh ky thuat NhCfng Cac bu'dc PhUdng phap Hinh anh Ly do diem can tien hanh tien hanh minh hoa chu y 1. Kidm tra tinh Tien hanh xem Chinh xac, dung trang sd bo cua benh an va tinh ngifdi, khong tien ngi/di benh va hinh sd bo cua hanh trung lap ho sd ngirdi benh iT rifdc 2. Riia tay RQa sach tay bang Dam bao ve sinh, thi/dng quy nifdc xa phong tranh lay nhiem cheo hoac chat rifa tay nhanh k h k J 3. Chuan bj Chon day du dung De thu thuat difdc tien dung cu day du cu cho quy trinh hanh thuan ldi 4. T h if va kiem Cuon chat bang ap Xac dinh chat lifdng tra lai dung cu li/c trong tay, roi cua dung cu bdm len va quan sat kl dong ho ap Il/c 5 Cho ngifdi - Yeu cau nghi 15 Ket qua chinh xac benh nam/ngoi d phut sau khi hoat tif the thich hdp dong nang - Cho ngi/di benh n im tren gii/dng hoac ngdi tren ghe dat tay len ban 1.30
6. Giai thich va Giai thich tac dung, NgUdi benh hieu va hudng d in ngudi ly do thuc hien QT, hop tac bonh hop tac cach ngudi benh Trong hop tac 7. Quan bang ap - Quan vUa chat Cd ket qua dung quanh canh Il/ c - Dat dong ho tay ngang mtfc tim 8. Xac dinh diem - M ot tay bat mach Diem mat mach co tri mat mach quay 0 nep cd tay sd gan dung vdi huyet - Bom bong len ap tdi da —> xac dinh den khi khong con chinh xac luong khi/ap thay mach nay lUc can phai bom vao khi do chinh thUc 9. Cho ngudi Tim mach trd ve trang benh nghi 15 thai binh thudng giay 10. Do huyet ap Xac dinh huyet ap lan 1 11. Cho ngudi benh nghi 1-2 phut 12. Do huyet ap lan 2 13. Thong bao ket qua cho ngudi benh Sau 14. Thao bang ap luc 15. Cho ngudi benh ve tu the thoai mai 16. Ghi ho sd 17. Thu don dung cu 7. HUAN LUYEN VA Tif DANH GlA 7.1. Huan luyen co giao vien tai phong thiic hanh Sinh vien can phai doc tai lieu hu'dng dan thu'c hanh trudc khi den thifc tap bai nay. Moi ngudi can chuan bi de co the ghi chep van tat nhflng diem mau chot cua tung ky thuat. Sinh vien can lifu y rang tai lieu hudng dan thifc hanh nay khong the de cap den tung chi tiet cua moi tinh huong thuc te do do can chu y cach ma giao vien huong dan se ap dung quy trinh nay trong khi thao tac mau. Qua do moi ngudi se md rong, ling dung linh hoat khi thifc hanh trong cac tinh huong cu the.
(jiao vien thifc hanh se lam mau tifng quy trinh tren mot ngifdi dong the (co the sii dung sinh vien hoac ngQdi dong the chuyen nghiep). De giup cho sinh vien hinh dung ra diidc chinh xac nhat nhiing viec ho se phai lam tren thUc te. giao vien can thiic hien theo mot kjch ban nhat dinh. Can nhan manh cho sinh vien nhuiig diem can lUu y, can ghi nhd trong tiing ky thuat. De nghi mot sinh vien thiic hanh lai sau khi giao vien hudng dan lam mau de sinh vien co trai nghiem ve toan bo quy trinh. Trong luc do, cac sinh vien con lai trong nhom se quan sat va co nhiing nhan xet ve nhiing thuan ldi. kho khan, nhung loi thiidng gap trong khi thiic hien quy trinh. Day se la cd sd de ho hoc hoi lan nhau du'di sii giam sat cua ngUdi hiidng dan. Nhom sinh vien se dude chia ra thanh cac nhom nho de tii thifc tap va nhan xet lan 'nhau. Can chu y r in g viec giao tiep vdi ngUdi benh trUdc, trong va sau khi thifc hien moi thu thuat can dUdc thifc hanh can than. Bang cac tinh hudng gia djnh, sinh vien co the mifdng tUdng ra nhiing kho khan, thuan ldi va cac giai phap giai quyet tinh huong ma thuc te ho cd the gap phai. Cuoi mdi buoi thu'c tap, cac sinh vien se difdc thUc hanh lan lifdt tung ky thuat de khang dinh lai nhung kien thifc da hoc, ky nang da difdc thifc tap trong buoi thu'c hanh. Giao vien hifdng dan can quan sat va cho nhiing nhan xet chi tiet cho tifng sinh vidn. 'Prong nhiing trudng hdp can thiet, sinh vien cd the yeu cau giao vien giang lai, hoac tra ldi nhiing thac mac phat sinh trong qua trinh thuc tap. 7.2. Tif lifdng gia (being kiem quy trinh) Sii dung bang kiem phu hdp vdi tifng ky thuat. Bang kiem tif lifdng gia se difdc phat cho sinh vien kem theo tai lieu hudng dan thifc hanh nav, no tu'dng tu nhif bang kiem da difdc de cap d tren nhiing chi giu lai cot ten biidc. Cot tiep sau se danh de ghi chep lai chat ludng thuc hanh ciia tiing budc vdi 3 miic: tot (2 diem); cd lam (1 diem); khong lam/lam sai (0 diein). Viec tii lifdng gia nay cd the duoc thiic hien bdi chinh ngudi thuc hanh. hoac cd the tao lap nhom de cd the giam sat va gop y lan nhau. Bang kiem tu" danh gia quy trinh dem m ach M ire d o hoan th a n h Cac b u d c tie n hanh K h o n g lam / Lam to t Co lam Lam sai TrUdc Kiem tra lai ho sd Rda tay thudng quy _________ _ 132
C h u ln bi dung cu day du Chuan bj moi trudng Chuan bi ngudi benh Xac dinh vi tri mach Trong Oem mach trong vong mot phut Thong bao ket qua va giup ngudi benh ve tu the thoai mai Sau Ghi ket qua vao ho so va bao BS (neu can) Thu don dung cu Bang kiem tif danh gia quy trinh do nhiet do Mure do hoan thanh Cac budc tien hanh Khong lam/ Lam tot Co lam Lam sai 1. Kiem tra lai ho so 2. Rira tay thudng quy 3. Chuan bj dung cu day du Trudc 4. Chuan bj mdi trudng 5. Chuan bj ngudi benh 6. Vay nhiet ke 7. Dat nhiet ke vao nach Trong 8. Doi trong vong 1 0-15 phut 9. Lay nhiet ke ra khoi ho nach, doc ket qua 10. Thong bao ket qua va giup ngudi benh ve tu th e thoai mai Sau 11. Ghi ket qua vao ho so va bao BS (neu can) 12. Lau va thu don dung cu 133