Bài thảo luận chính sách: Ước lượng ảnh hưởng của việc tăng giá điện lên chi tiêu hộ gia đình và toàn bộ nền kinh tế

CEPR<br /> <br /> TH O LU N CHÍNH SÁCH C A CEPR<br /> Bài th o lu n chính sách CS-02/2008<br /> <br /> TRUNG TÂM NGHIÊN C U KINH T VÀ CHÍNH SÁCH<br /> <br /> Ư c lư ng nh hư ng c a vi c tăng giá đi n lên<br /> chi tiêu h gia đình và toàn b n n kinh t<br /> Nguy n Đ c Thành, Bùi Trinh, Đào Nguyên Th ng, Nguy n Ng c Tân<br /> <br /> Quan đi m đư c trình bày trong bài nghiên c u này là c a (các) tác gi và không nh t thi t<br /> ph n ánh quan đi m c a CEPR.<br /> <br /> TRUNG TÂM NGHIÊN C U KINH T VÀ CHÍNH SÁCH<br /> TRƯ NG Đ I H C KINH T , Đ I H C QU C GIA HÀ N I<br /> <br /> © 2008 Trung tâm Nghiên c u Kinh t và Chính sách<br /> <br /> Bài th o lu n chính sách CS-02/2008<br /> <br /> Trư ng Đ i h c Kinh t , Đ i h c Qu c gia Hà N i<br /> <br /> Ư c lư ng nh hư ng c a vi c tăng giá đi n lên<br /> chi tiêu h gia đình và toàn b n n kinh t<br /> <br /> 1<br /> <br /> Nguy n Đ c Thành2, Bùi Trinh3, Đào Nguyên Th ng4, Nguy n Ng c Tân5<br /> Hà N i, ngày 27/10/2008<br /> <br /> Tóm t t<br /> M c đích c a báo cáo này là đánh giá tác đ ng c a vi c tăng giá đi n lên<br /> m c s ng dân cư và nh ng nh hư ng lan to c a nó trong n n kinh t . Ph n<br /> đ u xem xét c u trúc cung-c u đi n năng hi n nay<br /> <br /> nư c ta, trên cơ s đó<br /> <br /> đưa ra d báo v t ng nhu c u đi n năng trong nh ng năm t i thông qua mô<br /> hình ARIMA. Ph n ti p theo kh o sát s suy gi m s c mua c a các h gia<br /> đình dư i tác đ ng tr c ti p c a vi c tăng giá đi n. Các h gia đình đư c<br /> phân chia theo các nhóm thu nh p t th p đ n cao, theo khu v c nông thônthành th và theo các vùng chi n lư c. Ti p đó, b n báo cáo s d ng mô hình<br /> b ng cân đ i liên ngành (I/O) đ đánh giá tác đ ng t ng th (tr c ti p và<br /> gián ti p) c a vi c tăng giá đi n lên toàn b n n kinh t thông qua các ch s<br /> vĩ mô như tăng CPI và thay đ i GDP, cũng như các thay đ i v m c giá và<br /> s n lư ng<br /> <br /> các ngành cơ b n. Ph n cu i cùng đưa ra nh ng th o lu n v<br /> <br /> hàm ý chính sách c a vi c tăng giá đi n.<br /> <br /> 1<br /> <br /> Nhóm tác gi xin trân tr ng c m ơn báo Sài gòn Ti p th đã tr giúp tài chính đ nghiên c u có th đư c hoàn<br /> thành s m nh t có th . Nhóm tác gi chân thành c m ơn TS. Nguy n Văn Huân (Vi n Kinh t Vi t Nam) vì<br /> nh ng th o lu n h u ích và g i ý quý báu trong quá trình sơ th o nghiên c u này, chuyên gia tài chính Nguy n<br /> Minh H nh (Providential Asset Management, Inc.) vì đã cung c p m t s d li u quan tr ng. Nh ng thi u sót<br /> còn l i đ u thu c v nhóm tác gi . Thư t trao đ i xin g i v : Nguy n Đ c Thành, email:<br /> nguyen.ducthanh@cepr.org.vn<br /> 2<br /> Ti n sĩ kinh t , Trung tâm Nghiên c u Kinh t và Chính sách (CEPR).<br /> 3<br /> Chuyên gia cao c p, T ng c c Th ng kê Vi t Nam. C ng tác viên c a CEPR.<br /> 4<br /> Th c sĩ kinh t h c, chuyên gia kinh t , CEPR.<br /> 5<br /> Công ty CP Tư v n XD Đi n 1, h c viên cao h c, Trung tâm Kinh t Phát tri n và Chính sách Công Vi t NamHà Lan (CDEPP), Đ i h c Kinh t Qu c dân, Hà N i. C ng tác viên c a CEPR.<br /> <br /> 1<br /> <br /> M cl c<br /> Gi i thi u.................................................................................................................................... 3<br /> 1. T ng quan v hi n tr ng cung và c u đi n năng<br /> <br /> Vi t Nam hi n nay.................................. 5<br /> <br /> 1.1. S n xu t đi n ................................................................................................................... 8<br /> 1.2. Đi n thương ph m........................................................................................................... 9<br /> 1.3. D báo nhu c u đi n thương ph m ............................................................................... 11<br /> 2. Phân tích nh hư ng tr c ti p c a tăng giá đi n đ n chi tiêu h gia đình............................ 12<br /> 2.1. nh hư ng tr c ti p lên các nhóm h gia đình trong c nư c ...................................... 12<br /> 2.2. nh hư ng tr c ti p lên khu v c nông thôn và thành th ............................................. 15<br /> 2.3. nh hư ng tr c ti p theo các vùng đ a lý ..................................................................... 17<br /> 3. nh hư ng c a tăng giá đi n đ n n n kinh t ...................................................................... 22<br /> 3.1. Phương pháp phân tích b ng cân đ i liên ngành (Input-Output analysis) ................... 22<br /> 3.2. K ch b n chính sách và k t qu mô ph ng.................................................................... 25<br /> 4. M t s nh n xét k t lu n ...................................................................................................... 28<br /> Tài li u tham kh o.................................................................................................................... 33<br /> PH L C 1: Toàn văn Quy t đ nh 276/2006/QĐ-TTg........................................................... 34<br /> PH L C 2: Sơ đ t ch c T p đoàn Đi n l c Vi t Nam (EVN) .......................................... 39<br /> <br /> 2<br /> <br /> Gi i thi u<br /> Tình tr ng l m phát cao c a năm 2008 đã gây s c ép đ y các m t hàng quan tr ng n m trong<br /> t m qu n lý ch t ch c a Nhà nư c vào m t chu kỳ tăng giá m i. M t lo t các ngành liên<br /> quan m t thi t đ n đ i s ng ngư i dân và s n xu t trong nư c như đi n, nư c, xăng d u, các<br /> lo i nhiên li u và nguyên li u khác, v.v… đ u đánh tín hi u mu n đi u ch nh giá theo chi u<br /> hư ng tăng. Do các ngành này hi n đ u mang tính đ c quy n cao và thu c s h u nhà nư c,<br /> nên m i l n chu n b tăng giá, các ngành đ u không kh i đ i di n v i ph n ng c a dư lu n<br /> xã h i. Nhi u v n đ đư c đ t ra, ch y u liên quan đ n v n đ hi u qu s n xu t, và do đó là<br /> giá thành s n ph m. Các cu c tranh lu n thư ng xoay quanh nh ng câu h i cơ b n như có nên<br /> tăng giá hay không, th i đi m tăng, tác đ ng c a nó, và m c đ h p lý c a vi c tăng giá.<br /> T đ u tháng 10/2008 đ n nay, m t cu c th o lu n m i l i bùng lên, xoay quanh vi c đi u<br /> ch nh tăng giá đi n kho ng 20% t đ u năm 2009. Do tính quan tr ng c a m t hàng đi n<br /> trong tiêu dùng và đ c bi t là s n xu t, các cơ quan h u quan dư ng như mong mu n th c<br /> hi n m t l trình t t , trong đó vi c tăng giá đi n đư c áp d ng cho khu v c dân d ng trư c,<br /> r i sau đó m i áp d ng cho khu v c s n xu t.<br /> Nhìn chung, các l p lu n ng h tăng giá đi n cho r ng:<br /> -<br /> <br /> Giá đi n đã đư c gi khá n đ nh trong nhi u năm nay, và do đó không theo k p m c<br /> tăng giá chung cũng như m c tăng giá đ u vào cho quá trình s n xu t đi n (xem Hình<br /> 1).<br /> <br /> -<br /> <br /> Đi u này khi n l i nhu n trong ngành đi n suy gi m, làm gi m tích lu c a ngành<br /> đi n đ tái đ u tư m r ng s n xu t, đ ng th i không t o đư c s c hút cho đ u tư tư<br /> nhân và nư c ngoài vào lĩnh v c này.<br /> <br /> -<br /> <br /> Do đó, n u không tăng giá đi n, vi c thi u đi n là ch c ch n, không ch trong ng n<br /> h n (đã th c hi n c t đi n luân phiên trong nhi u tháng qua), mà còn đe do an ninh<br /> năng lư ng trong dài h n.<br /> <br /> -<br /> <br /> Thêm vào đó, giá đi n<br /> <br /> Vi t Nam v n th p hơn giá trong khu v c, do đó, vi c tăng<br /> <br /> giá hư ng t i m c trong khu v c là có cơ s .<br /> Trong khi đó, l p lu n ng h ch ng vi c tăng giá đi n cho r ng:<br /> -<br /> <br /> Ngành đi n không h thi u v n và l i nhu n cũng không h th p. M t b ng ch ng là<br /> T ng Công ty và bây gi là T p đoàn Đi n l c Vi t Nam (EVN) v n có kh năng đ u<br /> tư m nh vào nh ng ngành thâm d ng v n, ch ng h n như vi n thông hay tài chính.<br /> 3<br /> <br /> -<br /> <br /> Thêm vào đó, ngành đi n v a<br /> <br /> vào th đ c quy n, v a chưa có nh ng báo cáo minh<br /> <br /> b ch v tình hình tài chính n i b , nên vi c tăng giá đi n có th b t ngu n ch y u t<br /> s c m nh đ c quy n v i quy n năng đ t giá, thay vì nh ng khó khăn th c s v tài<br /> chính như v n đư c nêu ra.<br /> -<br /> <br /> Vi c s n lư ng không tăng đ nhanh đ đáp ng k p nhu c u cũng như t c đ m r ng<br /> s n xu t ch m có th b t ngu n t hi u qu t ch c-qu n lý th p do thi u c nh tranh<br /> trong n i b ngành, ch không ph i vì giá đi n th p.<br /> <br /> -<br /> <br /> Đ y giá đi n trong nư c lên ngang b ng khu v c là chưa h p lý vì trong c u trúc chi<br /> phí c a ngành, có nhi u lo i chi phí th p hơn các nư c khác trong khu v c (như giá<br /> nhân công và m t s nguyên li u).<br /> 1000<br /> 900<br /> 800<br /> 700<br /> 600<br /> <br /> Giá (VND/kWh)<br /> <br /> 500<br /> <br /> CPI<br /> <br /> 400<br /> <br /> Giá theo năm<br /> 1994<br /> <br /> 300<br /> 200<br /> 100<br /> <br /> 19<br /> 94<br /> 19<br /> 95<br /> 19<br /> 96<br /> 19<br /> 97<br /> 19<br /> 98<br /> 19<br /> 99<br /> 20<br /> 00<br /> 20<br /> 01<br /> 20<br /> 02<br /> 20<br /> 03<br /> 20<br /> 04<br /> 20<br /> 05<br /> 20<br /> 06<br /> 20<br /> 07<br /> 20<br /> 08<br /> <br /> 0<br /> <br /> năm<br /> <br /> Bi u đ<br /> <br /> 1. Giá đi n<br /> <br /> Vi t Nam, 1995-2008<br /> <br /> Ngu n: Tính toán c a nhóm tác gi trên cơ s thu th p s li u t EVN, GSO và m t s ngu n khác<br /> <br /> Bên c nh đó, các cu c th o lu n cũng liên quan đ n nh ng nh hư ng tiêu c c c a vi c tăng<br /> giá đi n, như tác đ ng đ n đ i s ng dân cư, gây khó khăn cho s n xu t, và đ c bi t là làm<br /> tr m tr ng thêm tình tr ng l m phát hi n nay.<br /> M c đích c a bài nghiên c u này là góp ph n vào cu c th o lu n trên, thông qua n l c th c<br /> hi n các tính toán đ nh lư ng. Chúng tôi hy v ng nh ng con s s giúp cho cu c tranh lu n có<br /> thêm m t vài cơ s đ tham chi u, nh t là trong đi u ki n khan hi m s li u hi n nay.<br /> <br /> 4<br /> <br />