Báo cáo: Cuộc khủng hoảng hạt nhân Iran (2001 - 2008) và thái độ của Châu Âu

Chia sẻ: Bút Màu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

101
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cuộc khủng hoảng hạt nhân Iran (2001 - 2008) và thái độ của châu Âu. Về vấn đề chất lượng các dịch vụ phúc lợi, với mức đóng góp cao của dân chúng, chất lượng dịch vụ này được cho là chưa xứng đáng, nhất là dịch vụ y tế và chăm sóc sức khỏe.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo: Cuộc khủng hoảng hạt nhân Iran (2001 - 2008) và thái độ của Châu Âu

cuoc KHUNG HORNG HM NHRN IRRN (2001 - 2008) vA THni DO cun CHnu nu PGS.TS. Nguyen Van Tan D^i hpc Khoa hpc - Dai hpc Hue Ths. Tran Ngoc VT Tru&ng THPT so 3 Qudng Trach 1. Khai quat chuong trinh h^t nhan s\r xam nhap ciia Lien Xd vao Trung Ddng Iran trudc khung hoang Clia My. Chuong trinh hat nhan cua Iran bat dau Cudc Cach mang Hdi giao (thang 2 nam dudi thai vua Mohammad Reza Pahlavi, 1979) da day quan he My Iran tir ddng ngudi dugc Anh - My giiip siic quay trd lai minh chien lugc trd thanh ke thu. Chinh vi nam quyen sau cudc dao chinh 1953 lat dd vay. chuang trinh hat nhan ma My img ho va Chinh phil dan cir cua Tbu tudng giiip do Iran da trd thanh muc tieu de My Mohammed Mossadegh. Nam 1957, My cho ngan chan. Cac ddi tac cua Iran lan lugt riit rang che do Pahlavi dii tin tudng de cd the khdi cac du an hat nhan cua nudc nay. ciing Israel hgp thanh hai tru cdt cho chinh sach ddi ngoai cua My d Trung Ddng, nen da Nam 1983, nha cam quyen Iran tuyen quyet dinh ciing cd cac ddng minh nay bang bd ndi lai chuang trinh hat nhan dang bi gian viec chuyen giao cdng nghe hat nhan trong doan. Song Iran gap rat nhieu khd khan khi khudn khd "Chuang trinh nguyen tir vi hda dd bdi cac cudc nem bom ciia Iraq vao cac binh " ciia My. Nam 1973, cudc khiing hoang CO sd bat nhan eua nudc nay. Mat khac, Iran nang lugng da mang lai ngudn thu nhap Idm cd qua it cac nha khoa hgc. De khac phuc cho Iran, vdi ngudn tai chinh ddi dao cho tinh trang tren, Iran da giri hang ngan sinh phep Iran day manh chuong trinh hat nhan vien ra nudc ngoai dao tao va khuyin khich (Sau nam 1975, sd vdn dau tu cho ITnh vuc cac nba khoa hgc cii trd vl. Ddng thdi, Iran hat nhan len 1 ty USD). tim kilm doi tac mdi - la Pakistan. Tir nam De thuc hien chuang trinh nay, Tehran 1984, cac nha lanh dao hai nudc da tiln hanh hgp tae vdi Due, Phap, Thuy Dien vdi eac thao luan xung quanh cdng nghe hat nhan va hgp ddng tri gia 10 ty USD de xay dung eac chuong trinh hat nhan cua Iran. Sau khi nha may dien nguyen tir. Kenh nhap khau chiln tranh vdi Iraq kit thuc (1988), Iran lai urani dugc thiet lap vdi Uc va Nam Phi. Liic tim kilm cac ddi tac khac dk tai khdi dong dd, chuang trinh hat nhan Iran phat triln lai chuang trinh hat nhan, nhung chi cd Nga tuomg ddi thuan lgi bdi chinh sach ngan chan va Trung Qudc sin sang diu tu nhim tim
Quda UlLung, luoAng, kal nliuti 3^an... II kiem khdng ehi lgi nhuan kinh tl ma ca lgi Tuy dimg trudc nhieu khd khan, song ich chinh tri. chuang trinh hat nhan ciia Iran van tilp tuc tien trien. Den cudi nhirng nam 1990, Iran da Thang 3 nam 1990, van ban dau tien ve phat trien mang ludi tren dudi 20 co sd hat viec phuc hdi nha may dien nguyen tir nhan nam pban tan tren khap lanh thd. Busbehr dugc ky ket vdi Lien Xd. Vi nhilu li do, mai tdi ngay 8/1/1995, hgp ddng chinh Tir nam 1998, quan he hai nudc cd dau thiic giira Nga vdi Iran mdi dugc ky ket. hieu dugc cai thien khi My chu truong binh Theo dd, Nga se xay dung cho Iran bai td thudng hda quan be vdi Iran. Thang 5/1998. may phat dien bat nlian nudc nang, cdng suat My tuyen bd biiy bd lenh trirng phat doi vdi 915 MW, 2.000 tan uranium tu nhien va cac cdng ty nudc ngoai dau tu vao nganh hang nam dao tao cho Iran 15 chuyen gia hat nang lugng ciia Iran. Nhung vu khung bd nhan. Tir nam 1991, Iran da cd hang loat hgp 11/9/2001 vao nudc My da lam mdi quan be ddng mua urani, cac tbiet bi lam nudc nang bai nudc tdi te them, khi muc tieu trong tir Trung Qudc. Ngoai ra, Iran cdn tim each chinh sach ddi ngoai ciia My la chdng kbiing / f t phat trien chuang trinh hat nhan cua minh bd qudc te, va bg ludn cao budc Iran dang thdng qua hgp tac bi mat vdi Trieu Tien. ngam ngam ung ho cac td chiic khung bd Trong hai nam 1993 - 1994, dai dien ciia chdng lai nudc My va bi mat phat trien vii •^ f Iran da thuc hien nhieu chuyen cdng du tdi khi bat nhan. Binh Nbuong. Trong cac thda thuan dat 2. Khiing hoang hat nhan Iran (2001 dugc, bai ben ddng y hgp tac va phat trien 2008) hat nhan va Iran se cung cap 500 trieu USD Van de hat nhan Iran ndi len khi ban bao cbo qua trinb hgp tac dd' cao (9/2001) ciia Co quan Tinh bao Trung Trudc viec chinh quyen Tehran tiep tuc uong My (CIA) td cao Iran sd hiru mot trong thai do thil dich ddi vdi My va theo dudi nhiing chuong trinh bat nhan de san xuat vii chuong trinh hat nhan, ngay 7/5/1995, Tdng khi. Ngoai ra. My cdn cho rang Iran dang tim thdng Bill Clinton da chinh thiie ky lenh kiem cdng nghe lien quan den ten lira tir mdt "cdm van kinh te quan trgng, mdi" ddi vdi sd nudc, trong dd cd Nga va Trung Qudc. Tir f Iran. Nam sau (ngay 5/8/1996), Qudc hdi My day, hat nhan trd thanh tam diem cang thang thdng qua dao luat trimg phat Iran va Libya trong quan he giiia My va Iran. Cang thang (ILSA - Iran and Libya Sanction Act), theo gia tang khi My lien tiep cd nhirng tuyen bd f f the hien sir thii dich. Trong Thdng diep Lien dd My tuyen bd se phat bat ki edng ty nao bang ngay 29/1/2002, Tdng thdng My da xep diu tu tir 40 trieu USD trd len vao eae du an Iraq, Iran va Bac Trieu Tien vao cai gpi la diu lira va khi ddt d Iran va Libya. "true ma quy", la nhiing ke tbii kbdng "dpi ' TTXVN (2008), My cdo buoc hop tdc qudn su giira trdi ehung" vdi My. Ngay 20/9/2002, chinh Bdc Triiu Tien vd Iran, TLTKTG.
NGHIEN CLfU CHAU AU EUROPEAN STUDIES REVIEW N ° l 1 (134).20T 1 12 quyin Bush cdng bd Chien luge An ninh Hiep udc Khdng phd bien vii khi bat nhan qudc gia mdi. Theo dd My tyr gianh lay (NPT), dong thdi cbo phep Ccs quan Nang quyen danh ddn pbii dau khdng khoan lugng nguyen tir Quoc tl (IAEA) thuc hien nhugng, khdng cham tre, d miic dg t^n khde cdc cugc thanh sat bat ngd tdi cac co sd hat nbat neu cd the, ke ca viec sir dung vu khi nhan ciia nha nudc Hdi giao. Dieu dd cho hat nban, cho dii ddi tugng chiu ddn pbii dau thiy Iran muon thodt khdi cudc khimg hoang dd la cdc nhdm khimg bd, cac qudc gia ma va tinh the bi cd lap. My budc tdi la "bao trg khiing bo" cdc qudc De chung td chuong trinb bat nban cua gia "ddc tai" san xuat va tang trir vii khi giet minh pbuc vu muc dicb dan su, lam an long f f ngudi hang loat hay bat ki cudng qudc nao, cdng ddng qudc tc. ngay 18/12/2003. Iran the lire nao dam thach thirc dia vj lanh dao chinh tbiic ky vdn kien bd sung Hiep dinh the gidi cua My. Iran da nam vao tam ngam NPT. Qua dd, Iran da thuc hien thanh cdng trong chien lugc danh ddn phu dau cua My. ke hoan binb chien lugc. tranh mdt cupc Thang 12/2002, My td cao Iran bi mat chien tire tbi khdng can sire vdi My theo kith phat trien chuong trinh vii khi bat nban, va ban Iraq, cung nhu tir bd chuong trinh hat cdng bd cac biic anh ve tinh ve hai co sd bat nhan vd dieu kien gidng Libya. nban dang dugc xay dung d Natanz va Arak. Thdng 4/2004, cac nba lanh dao Iran de Nham giam bdt sir nghi ki va siic ep cua nghj thuang thuyet true tiep vdi My \e van cdng ddng qudc te ve chuang trinh hat nhan de bat nhan, nhung de nghi nay ciing bi Tdng ciia minh, ngay 11/3/2003, Iran da cbo phep thdng My George W Bush tir chdi. De giam gidi truyen thdng dugc tiep can, quan sat cac sire ep tir My, ngay 14/ir2004. Iran da ky nha may dien hat nhan dau tien cua nudc nay hiep dinh vdi 3 nudc chau Au la Anh. Phap. dang trong qua trinh xay dimg tai tbi tran Diic vdi ndi dung: Iran da chap nban ngirng Busbehr d mien Nam. tam thdi viec lam giau uranium \ i mudn mot Trudc cudc khiing hoang hat nhan d hiep dinh ve lau dai se cd dugc nhirng cam Iran va sir that bai trong viec ngan cbSn cac ket ve van de an ninh. Vi cam kit nay bi hanh ddng dom phuang ciia My, de bao ve Washington tir choi, nen Iran lai tilp tue lgi ich cua minh ciing nhu nang cao vai trd chuang trinh lam giau uranium. ' f r f ^ cua minh trong eae mdi quan he qudc te Cudi nam 2004, My gap nhieu khd khan trudc My, thang 8/2003, Dire, Anh, Phap khi sa lay trong hai cudc chiln tranh (hay cdn ggi ia EU3) da de nghi Iran tien Afghanistan va Iraq, trong khi hai nba cung hanh dam phan ve chuang trinh hat nhan cua cip hat nhan cho Iran la Trung Qudc va Nga nude nay. Din thang 10 nam 2003, Due, xich lai gin nhau, hinh thanb thi ddi trpng Anh, Phap da ky vdi Iran mdt thda thuan, mdi trong can can quyin lire toan ciu. Vi the theo dd ap dung nghi dinh thu bd sung trong ehinb tri duge cune co kliiln Iran canp them
^ju&4L khung, ftaa^tg, fiat nhatt '3¥€UL... 13 f r r eung ran, day cudc khung hoang hat nhan len bd tat ca cde cam ket lien quan den nang miic nguy hilm. Thdng 2/2005, Tdng thdng lugng hat nhan trong trudng hgp My tan Iran Mohammed Khatami tuyen bd Iran se cdng cdc muc tieu hat nhan ciia bp. khdng bao gid tir bd cdng nghe hat nhan vi Mdi quan be thii dich giira bai qudc gia muc dich bda binh. Nga ung hd Iran va ky tiep tuc dugc nang len d mirc cao, khi Tdng thda thuan cung cap nang lugng cho Id phan thdng My Bush md ta Iran la mdt ddi thii ling d Busbehr. cdng khai tuyen bd "sir thii dich tuyet ddi'" Trudc thdi do cung ran cua Iran, mdt lan vdi My: "Nhu Al Qaeda vd nhirng ke cue nira My cdng khai len dn Iran va ddi thay ddi doan ddng Sunni, chinh quyen Iran ed nhirng che dp. Nguyen Ngoai trudmg My muc tieu ro rdng. Hg mudn xua dudi My ra CondoUeezza Rice ndi tai Qudc hdi My rang, khdi viing ndy, tieu diet Israel vd thdng tri nudc dd la mdt trong sdu "tien ddn eua nen viing Trung Ddng md rgng... Chinh quyen chuyen che" ma My "mudn thay ddi che dp" Iran vd nhitng ten dgi dien khung bd cua hg (Cuba, Myanmar, Zimbabwe, Belarus, Bac da the hien su sdn sdng giet ngudi My. vd Trieu Tien va Iran). Khdng chiu lui budc gid day, Chinh quyen Iran dang ed gdng tim trudc My, ngay 15/5/2005, Qudc hdi Iran cdch ed duge vQ khi hgt nhdn " thdng qua "Luat Sir dung ky thuat bat nban Ngay 11/4/2006, Tdng thdng Iran M. cho muc dicb dan sir". Luat nay ddc tbiic Ahmadinejad tuyen bd Iran da dat dugc budc chinh phu khdi ddng lai boat ddng' lam giau phdt trien quan trpng trong chuang trinh phat uranium, trao quyen cho chinh phu sir dung trien cdng nghe hat nhan cua minh va "Gia nang lugng hat nhan cho muc dich hda binh. nhdp edu lgc bg cdc nu&c ed cdng nghe hgt Quylt tam theo dudi chuang trinh hat nhan nhdn. Ddy Id ket qud cita su khdng eu cita cua Iran dugc nang len khi dng Mabmoud. Iran. Dua tren cdc quy dinh qudc te. ehiing Ahmadinejad, ngudi theo dudng ldi ciing ran tdi se tiep tuc eon du&ng eiia minh cho den r r f chdng phuang Tay gianh chien thang tai khi ehiing tdi cd urani ldm gidu tren quy md cudc biu cir Tdng thdng Iran vao thdng cdng nghiep " Hon the nira, Iran canh bdo se f f ' 6/2005. Ciing tir day quan he hai nudc budc cat diit cdc mdi quan be vdi IAEA neu nudc vao giai doan eang thang mdi. nay phai ehju them cdc lenh trimg phat ciia Thdng 8/2005, Tdng thdng G.Bush dua phucmg Tay. ra tuyen bd dau tien trong hang loat tuyen bd Ngay 8/5/2006, Tdng thdng Iran ring. My se khdng loai trir kha nang tan Mabmoud Ahmadinejad da giri mdt birc tbu cdng vii lire ddi vdi Iran khi eao huge Iran dai 18 trang cho Tdng thdng G.Bush, de nghi dang tim each phdt trien vu khi hat nhan. tien hanh mdt cudc ddi thoai toan dien ve Ddp lai, Iran tuyen bd sdn sang nit khdi Hiep udc Khdng phd biln vQ khi hat nhan va se tir ^ TTXVN (2007), Chinh sdch Iran ciia chinh quyen Bush (phin I), TLTKCN.
14 NGHIEN cau CHAU AU EUROPEAN STUDIES REVIEW N°11 (134).20n mpi bat ddng giiia hai nude, bay td lap Nhim gia tang sire ep vdi Iran, ngay trudng cua Iran khdng chi thuang lugng vdi 23/12/2006, Hdi ddng Bdo an tilp tue thong My ve van de chuang trinh hat nhan cua qua Nghi quylt 1737, yeu cau Iran ngimg minh, ma cdn bao gdm ca tinh hinh khu vue ngay cdc boat dgng lam giau urani va thit Trung Ddng; Hay ndi rgng born, Iran muon chat cdc bien phdp trimg phat. EU da thuc thi thuong lugng vdi My vl moi quan he giiia nghi quylt nay bing cdcb phe chuan danh the gidi Hdi gido va My. De nghi ndy ciing sdch cdc cd nban va td chirc lien quan den bi chinh quyen Bush bdc bd. chuang trinh hat nban ciia Iran de pbong toa tai san. Dac biet, vdi Ngbj quyet nay, Iran bi Den lugt minh, ngdy 31/5/2006, cim van ddi vdi viec mua vii khi vd cdc nudc Washington da de ngbj tbam gia true tiep Idn ban che viec ban vii khi cho nudc nay. vao cdc cudc dam phdn ve chuong trinh hat Nghi quyet thii bai de ra thai ban 60 ngay nban cua Iran cimg vdi cdc qudc gia chau Au cbo Iran de ngimg lam giau uranium, neu vdi dieu kien Tehran phai ngimg ngay viec khdng se bj trimg phat cimg ran hom trong lam gidu urani. Day dugc coi la mdt thay ddi Nghi quyet thu ba. Ngay lap tiic Iran cd hanh quan trpng trong chinh sdch ciia My ddi vdi ddng trd diia vao ngdy 27/12/2006. Qudc hoi Iran. Ngay ngay bdm sau (1/6/2006), Iran Iran ra quyet djnh ban che hgp tdc vdi IAEA, / n> f cho biet san sang ddi thoai vdi My, song lai ddng thdi keu ggi Chinh pbii da\ nhanh tir chdi ngimg lam giau urani. chuong trinh hat nban. Trudc thai dp phdt la Ngay 6/6/2006, cdc nudc My, Nga, cua Iran, ngay 24/3/2007 mdt lan niia Hoi ddng Bao an Lien hgp qudc ra Nghi quyet Trung Qudc, Anh, Phdp, Diic da trao cho 1747, md rdng lenh trimg phat \a dp dat lenh Iran mdt ban de nghi yeu cau Iran ngimg cam xuat khau vu khi ciia Iran. toan bd cdc boat ddng lam giau uranium de bat dau cac cudc thuang lugng thuc sir. Iran Khdng dimg lai d ldi ndi, chinh quyen hoan nghenh va cho rang nhiing de nghi dd Bush gia tang siic ep bing viec tang cudng chiia dimg nhirng yeu td tieh cue, va thdng lire lugng quan sir khi dua nhdm tau tin cdng bdo se tra ldi chi tiet vao ngay 22/8/2006. ciia hai quan My do tau san bay Nimitz v Thdi ban tra ldi ma Iran dua ra chua bet thi Stennis dan dau den viing Vinh (vao cuoi thdng 3/2007), de dga lap lai kich ban Iraq. ngay 31/7/2006, Hdi ddng Bao an Lien hgp f f \ Tuy nhien, ban than ngudi My ciing khdng qudc thdng qua Nghi quyet 1696, yeu cau f mudn diy tinh hinh vugt khdi tim kilm soat. Iran ngimg tat ca mgi boat ddng lien quan Dl giam tinh trang ddi diu kbdng khoan den viec lam giau urani trudc. ngay 31/8, nhugng vdi Iran, phdt bilu tai Vien Qudc te ddng thdi de dga se dp dung cdc bien phdp Hoang gia Anh ngay 2/5/2007. Thir trudng trimg phat ve kinh te va ngoai giao chdng lai Ngoai giao My Nicholas Burns ndi ring My nudc Cdng hda Hdi giao nay. mudn "If ' -
\Qud^ khungiiodng. hat.nhan 3^€LtL... 15 ilran sau gan 30 nam bang gid, va hy vgng danh sdch cac td cbiic khung bd, dgn dudng 7 f \ 5 tien trinh nay se bat dau trong tuan tai Hdi cho Tdng thdng G.Bush toan quyen phat lenh fnghi Thiic day hda binh tai Iraq. Ddp lai, tin edng Iran. Ngay 2/10/2007, Tdng thdng thdng 6/2007, Iran ddng y ndi lai dam phdn G.Bush yeu eau Bg Qudc phdng tbu hep dien va cbo phep IAEA thanh sdt cdc ca sd hat 1 nhan. Budc di nay khdng chi la nudc cd cdc mue tieu khdng kich d Iran neu nd ra chien chien thuat nham tri hoan mdt lenh trimg tranh tir 2.000 xudng 1.200, tap trung vao cdc phat mdi eua Hdi ddng Bdo an ciing nhu kha C sd hat nhan va lire lugng Ve binh Cdch O i nang My tan cdng ma mang thdng diep ve mang. Khdng chiu liii budc trudc My, ngay viec Iran cd the dimg lai tai ngudmg lam giau 29/9/2007, Qudc hdi Iran ra nghi quyet liet uranium dan sir. CIA va quan dpi My vao cdc td chirc kbiing Khimg hoang leo thang vao 8/2007, khi bd. Song ben canh dd, Tehran lai cd ddng thai IAEA cho biet han tiep tuc theo dudi boat xudng nudc, khdng de dpa "lap day Iraq" mdi ddng lam giau uranium tai nha mdy Natanz, khi quan My nit di niia, ma td thien cbi tbam vdi khoang 2.000 mdy ly tam boat ddng. Dau gia kenh ddi thoai My - Iraq - Iran ve van de hieu mdt cudc dung dau quan su giiia phuomg an ninh fraq. Tay va han sap nd ra khi Ngoai trudng Phap Ngay 3/12/2007, Hdi ddng Tinh bdo 7 t qudc gia My da edng bd Bdo cdo Ddnh gid Bemard Kouehner khang dinh: The gidi phai 7 t f f tinh bdo qudc gia, trong dd cho thay: Iran da "chuan bi cho mdt tinh hudng xau nhat" ngimg chuong trinh phat trien vii khi hat Trong khi dd, tai khda hpp thii 62 cua Dai Hdi nhan tir nam 2003 va cho den thdi diem giira ddng Lien hgp qudc ngay 25/9/2007 tai New nam 2007, chuang trinh nay van chua dugc York, Tdng thdng M.Ahmadinejad thdng bdo, tdi khdi ddng. Hien nay, Iran khdng cd via nudc dng da dat dugc trinh dp san xuat nhien khi hat nhan cung nhu kbdng du kha nang lieu pban bach cho muc dich hda binh d quy edng nghe de san xuat pluton cho viec che md cdng nghiep va tuyen bd chuong trinh hat tao vii khi hat nhan trudc nam 2015. Nhirng nhan cua nudc nay la hoan todn hda binh va thdng tin duge dua ra chiing td nhiing cdo minh bach, cdn cdc bien phdp trimg phat cua budc cua My ve tham vgng nguyen tir ciia Hdi ddng Bao an Lien hgp qudc la bat hgp Tehran da bi thdi phdng qud mirc. Lan dau phap. Cung ngay, Ha vien My thdng qua du tien sau 6 nam khimg hoang. My chu ddng luat xilt chat cac bien phdp trimg phat han bao "xudng thang", lam giam eang thang quan be gdm cim hgp tdc hat nhan dan su vdi cdc nudc giiia hai nudc. ung hg Iran, khdi dgng cam van tai chmh toan ciu. Ddng thdi, Thugng vien My cQng xep luc Ngay 6/1/2008, cand tuan tra ciia Iran r f f lugng Ve binh Cach mang Hdi giao Iran vao bat ngd tien sat cdc tau chien My dang di
NGHIEN cau CHAU AU EUROPEAN STUDIES REVIEW N ° n (134).2011 16 chuyen trong eo bien Hormuz. Tuy nhien, Ngay 14/6/2008, phuomg Tay yeu cdu neu de y ring Iran ehi cho cdc cand nhd Iran hgp tdc chat che vdi nhdm P5+1 (gdm 5 khdng cd kha ndng tin cdng ra thdm dd, cdn thanh vien thudng true cua Hdi ddng Bao an phia My cbi gidi ban trong vi?c bdy td lo va Diic). Doi lai viec ngimg boat ddng lam ngai ve khd ndng dung dp quan sir, thi cd the giau uranium ciia Iran, cdc cudng quoc phuomg Tay thira nban quyen phdt trien boat cho thay bai ben deu dang tim cdch "kiem ddng nghien cuu, sdn xuit va sir dung nang che" de khdng mit the dien. Trong chuyen lugng hat nhan vi muc dicb bda binh. Iran edng du 7 nude Trung Ddng sau dd, Tdng van td rd quylt tam theo dudi chuong trinh thdng My Bush da khdng de dpa chien tranh, hat nhan khi Tdng thdng M.Ahmadinejad ma chi keu ggi cdc nudc trong khu vuc ngan tuyen bd khdng nhugng bd trong van de hat chan Iran. Trudc dd, phdt bieu tai Yazd ngay nhan ciia nudc minh bat chap phai bimg chiu 3/1/2008, Gido cbii Iran Khamenei khang them nhirng lenh trimg phat mdi. Ngay dinh, khdng loai trir kha nang ndi lai quan be 16/9/2008, dng Herman Naeckerts, ngudi chi vdi My, tuy vao thdi diem hien tai dieu nay dao cdc cudc thanb sat ciia Co quan Nang ehua mang lai Igi ich cho Iran. lugng nguyen tir Qudc te IAEA o Trung Trudc thdi do thieu hgp tdc cua Iran, Ddng, da cdng bd mdt sd tai lieu va anh cho nham gia tang dp lire, ngay 3/3/2008, mdt thay Iran bi mat tim each che tao dau dan hat f f cudc hpp dac biet eua Hdi ddng Bao an Lien r f nhan. Cudi thdng 9, Lien hgp qudc ra mot hgp qudc da thdng qua Nghi quyet 1803, dp nghj quyet mdi yeu cau Iran ngimg ngay lap dung nhiing bien phdp trimg phat cirng ran tlic mgi boat ddng lam giau urani, nhung hom do nudc nay tir chdi ngimg cde boat khdng dp dung them bien phdp trimg phat ddng hat nhan nhay cam ciia minh. Ngay sau nao. dd, trong cudc hpp ngay 5/3/2008, Tdng Ngdy 19/11/2008, Iran tilp tuc phdt Id thdng M.Ahmadinejad da khang djnh: "Iran "menh lenh" ciia Hdi ddng Bao an va van f \ r se khdng thuang lugng v&i bdt ki ai ve vdn pbong tda cudc dieu tra vl nhiing dau hieu de hgt nhdn cua minh. Ke tir bdy gid vdn de lien quan den chuong trinb hat nban vi muc hgt nhdn cita Iran chi dugc thdo ludn tgi dich phi dan sir cua nudc nay ma IAEA da IAEA vd ndm trong khudn khd cdc cam ket neu ra trong ban bdo cdo mdi trudc dd. hai ben, ciing nhu Hiep u&c Khdng phd bien Lap trudng cung rin cua Tdng thong vU khi hgt nhdn (NPT) " Trude tinh the ngay G.Bush vl vin dl hat nhan Iran mgt lin niia eang bat lgi, Iran da chu ddng keu ggi ndi lai dugc khang dinh trong cugc hgp bdo cuoi dam phan. Vao ngay 3/4/2008, Tdng thong ciing trudc khi rdi Nha Tring TO/ig thing Iran M.Ahmadinejad tuyen bd: Iran san sang G.W. Bush tuyen bd, CHDCND Jrilu Tien tien hanh cdc cudc thuang lugng vdi cdc ben f f \ va Iran " lien quan den van de nay.
Mu&e. kliiuiq. kjoAnjg. ftat nhAit ^^IUL... 17 ivay, khi rdi nhiem sd, Tdng thdng G.Bush vi kinh ti, Nga ed nhiing Igi ich kinh te I van ehua tim dugc giai phdp nao de cham ldn d Iran. Nga cd quan be hgp tdc kinb te va I diit cudc khimg hoang hat nhan d Iran. Mdt ky thuat quan sir dac biet vdi Iran. Hai ben i lan niia, Iran la van de de lai cbo Tdng thdng da ky kit nhilu hiep dinh quan trpng. viec , ke tiep. Nga cung cip cdc loai vu khi hicn dai da gdp phin gia tang ddng ke tiem luc quan su cua 3. Thai do ciia Nga, EU xung quanh Iran. Iran da soan thao chuong trinh hicn dai ' van de hat nhan o Iran bda quan dpi trong vdng 25 nam chii yeu dua 1. Thdi dp cda Nga vao vii khi ciia Nga. Ca Nga va Iran deu coi Trong cdc cudng qudc tren the gidi, Nga nhau la ddi tdc thuong mai va dau tu quan . dang la nudc cd dnh hudmg va quan he than trpng. Hai ben dang cd nhirng du an dau tu thien nhat tai khu vuc Trung Ddng. Nga ldm. Cbi rieng nba mdy dien hat nban Busbehr da buy ddng din 300 doanh nghiep khdng chi la ddi tdc tdt vdi ke thii cua My Nga va tao viec lam cbo bom 20.000 ngudi (Iran) ma vdi cd ban than ddng minh ciia My Trdnh canh tranh bit lgi, Nga va Iran da thda (Israel). Nudc Nga dang la cau ndi giiia thuan phan chia thi trudng dau khi, theo dd phuang Ddng va phuomg Tay, la quan sdt phin ldn chau A la thi trudng ciia Iran, cdn vien cua Td chiic cdc nudc Hdi gido. Vi vay, Nga khai thdc thi trudng chau Au va tien tdi Nga la nhan td quan trpng trong viec giai hai nudc se thilt lap mdt "OPEC" khi dot. quylt vin de ndi com tai khu vuc, nhat la van dl hat nhan ciia Iran. Trong vdn de hgt nhdn Iran, Nga la nha Vi dia - chinh tri, han nam sdt bien gidi dau tu nudc ngoai chii yeu, la nudc cd nhieu phia Nam, gin trung tam chien lugc cua Nga. lgi ich khi tien hanh hgp tdc vdi Iran. Cbi Quan he Nga - Iran ciing i\liu quan he ddi rieng du dn hgp tdc vdi Iran trong viec xay ngoai cua Iran true tilp tdc ddng tdi toan cue dung nha mdy Busbehr da len tdi gan 1 ty dia - chiln lugc cua Nga. Nga dang bj My USD, gdp phan dua nganh bat nban ciia nudc chen ep chiln lugc toan dien, bi bao vay chien Nga thodt khdi khiing hoang sau khi Lien Xd lugc d phia Ddng lln phia Tay. Rieng d phia sup dd. Nga bet siic coi trpng viec lgi dung Nam, do han tdn tai chinh quyen chdng My, hgp tdc hat nhan va hgp tdc quan sir de tao nen My khdng thi thuc thi kiem che chien dung mdi quan he vdi Iran, hy vpng nhd luge ddi vdi Nga. Iran trd thanh qudc gia then "true da dia li" ciia Iran de chi pbdi tinh hinh chdt dl phdt triln dnh hudng cua Nga d Trung chinh tri Trung Ddng, khdi phuc anh hudng Ddng va ban chl anh hudng ciia cdc nudc khde nirde ldn trudc day tren the gidi. Thdng qua d khu vuc nay. Ca Nga lan han cimg cd lgi ich ^ TTXVN (2009), Chinh sdch cua Nga trong ehung trong viec bao ve lgi ich d Trung A - Cdpcada va chdng lai su xam nhap cua viec hgp tdc hgt nhdn v&i Iran, Tai lieu tham phuang Tay de dga din lgi ich cua hai nudc. khao dac biet.
NGHIEN cau CHAU AU EUROPEAN STUDIES REVIEW N°11 (134).20n 18 hgp tdc hat nban vdi Iran, Nga ed the tien hoan hoac chi chip nhan mdt phan trong cac them mdt budc lam tang khd ndng ddi dau dl xuit trimg phat Iran. Cudi cimg hg cung giira My va Iran, ngan chan quan be My - ddng y vdi mdt sd bien phdp trirng phat, Iran di den cbd de dpa lgi ich chien lugc cua nhung khdng bao gid dugc nhu y mudn ciia Nga. Ddng thdi, van de hat nban ciia Iran phuang Tay. lam cbo tinh binb Trung Ddng cang thang, Trudc kha nang My vd ddng minh co gid dau the gidi tang Ien, Nga tu nhien dugc the sir dung vu lire chdng Iran. Nga luon lgi khdng it. phan doi giai phap dd, bdi vice pha bo Vc phan minh, chinh pbii Nga van cho nguyen trang d Iran se lam iha\ ddi linh hinh rang hicn kbdng cd bang chirng nao cho thay trong khu vuc, ddng cham den quyen Igi ciia Iran dang tim each phdt tricn vu khi hat Nga. Bd trudmg Ngoai giao Nga I. Ivanov d5 nlian. Tuy nhien, Nga ciing Io ngai chuong nban manh: "Nga hy vgng rdng nhirng yev trinh hat nhan cua Iran phuc vu cbo muc dicb sdch eua My ddi v&i Iran se khdng ddn ldi quan sir, do dd da tim cdcb dan xep cudc cugc xung dot gidng nhu a Iraq Cupc lap tranh chap hat nhan vdi nhiing de nghi thda tran chung tren bien Caspi \ di Iran (7/2009), hiep nhu de nghj nhan lai nhiing thanh nhien mang thdng diep ma Nga giri tdi My la Nga lieu hat nhan da qua sir dung ve Nga va ciing khdng dung thii cho bat ki kjch ban "thay doi f che dp" nao nham vao Iran - thanh tri chdng vdi Iran lam giau urani tren dat Nga. Nga My d khu vuc. Ngoai ra Nga cdn canh bao khdng the chap nhan cd them mdt nudc Idng My, Israel va cdc nudc phuomg Tax su dung gieng cd bom hat nhan. Thdng 9/2003, khi vii lire chdng Iran. tra ldi phdng van hang truyen binh CNN, Tdng thdng Nga V.Putin ndi: "Phia Nam Thuc tinh, vi lgi ich ciia minh, Nga f f nu&c Nga xudt hien mgt qudc gia hgt nhdn khdng hy vgng cudc kbiing hoang hat nhan m&i Id khdng phil hgp v&i lgi ich cita Nga " Iran sdm cham diit, it nhieu ky vpng My su Muc tieu CO ban khi giai quyet van de dung vii lire ban che (chi tan cdng cac muc hat nhan Iran cua Nga la vira ngan chan Iran tieu hat nhan) ddi vdi Iran, khdng dan toi cd vii khi bat nhan, ddng thdi ngan chan My thay ddi che do. Song lgi ich ma xung dot thuc bien muu dd chinh trj kiem sodt Iran, kilu nay mang lai la rit ldn vi da loai bd kh^ tlic ngan can My bien chinh quyen Iran than nang san xuat bom nguyen tir cua Iran, tang Nga chdng My hien nay thanh chinh quyen them quan he ddi diu My Iran, lam phiic than My, xa rdi Nga. Chinh vi vay, Nga da tap them tinh hinh Trung Ddng. Khi dd, ca hgp tdc cd gidi ban vdi Lien hgp qudc trong My, phuomg Tay va Iran cin vai trd cua nuoc f viec dua ra cdc lenh trirng phat ddi vdi Iran. Nga va anh hudmg, vi thi ciia Nga dugc tang 7 f len. v l ca ban, Nga thuc bien chinh sach Quan diem ciia Nga la khdng mudn cd them thuc dung, thdng qua vin dk hat nhan Iran de lenh trimg phat mdi. Nga ludn cd tinh tri
^ude. kfiuiLQ. ^mAtijg, hat nhatt J4fan... tim kiem lgi ich va tang cudng dja vi qudc te gdnh nang" cbii chua de xuat chia se "lgi ciia minh. ich" vdi bat cii ai. mudn thdng qua khung 2. Thdi dp cua EU hoang hat nhan de ldi keo cdng ddng qudc tc ung bd muc tieu ciia My. Cdi ma My Iheo EU va My cd muc tieu chung khdng de dudi la loai bd che dp hien nay d Iran, xay cbo Iran phdt trien vii khi hat nhan, xda bd dung mdt chinh quyen than My, tien tdi xay mdi de dga hat nhan tilm tang nay. Vi vay, dung mdt "Trung Ddng md rdng" thiet lap hai ben ludn cd sir phdi hgp va hgp tdc gan bd trong viec gidi quyet van de bat nhan Iran. sir thdng tri tuyet ddi ciia My, khdng che Nga, Trung Qudc lan cdc ddng minh ciia My. Dau vay, hai ben van chua dat dugc Dimg dau md va vj tri chien lugc ciia Trung thdng nhat hodn toan do nhiing toan tinh tir Ddng de ep budc chau Au cd dau hieu "ddc lgi ich chien lugc. EU da thua My trong viec lap", quay trd lai quy dao ciia My. Trong khi ngan chan "vii khi giet ngudi bang loat" d dd, EU ciing cam nhan dugc nhumg bat lgi Iraq, nay EU khdng mudn nhugng bd My neu de My mdt minh giai quyet van dc hai trong van de Iran. Vi the, lanh dao nhd nudc Hdi gido dang tim cdch khai thdc su ran niit nhan Iran, bdi bp nban thay: ve chinh sdch giiia Washington va EU. Lap Ve mat dia - chinh tri, Trung Ddng each trudmg cua Iran la lam suy yeu lien minh EU xa My, nhung lai lien ke vdi chau Au. la - My chdng Tehran. Ted Carpenter, nba sudn chien lugc. Id chan an ninh va "san phan tich chien lugc cua Vien Cato sau" cdc bien ciia EU. Vdi anh budng hien Washington cho biet, EU va My chi "thdng nay cua Iran, neu khiing hoang hat nhan leo f \ f \ nhat ngoai mat" ve van de hat nhan cua Iran. thang, Trung Ddng tiep tuc bat dn dan tdi thii Thuc bien chinh sdch chia re, Iran cbpn ddi ban dan tdc va tdn giao. xa hdi rdi ren. lan tdc dam phdn la EU chir khdng pbdi la My. sdng di dan va tien cdng khimg bd. iryc liep Khi dam phdn vdi Iran that bai, EU da dieu anh hudng va tdc ddng tdi chau Au chir chinh chinh sdch dua vdo Lien hgp qudc, gay khdng phai la My. > f f \ y Siic ep vdi Iran nham giai quyet van de bang Ve kinh te, Trung Ddng vdi ngudn tai phuang phdp ngoai giao. Do chii truang cua nguyen dau md pbong phu cd dnh hudng ldn EU tuomg ddi dn hda, thiet thuc va cho phep tdi nen kinh te EU nhieu bom la ddi vdi My. Iran sir dung nang lugng hat nhan tren miic "An ninh vd su phdn thinh ciia Tdy Au nha do nhit dinh, nen Iran ludn sin sang md cua cdy nhieu vdo Trung Ddng, dgc biet Id tdi dam phdn vdi EU. Nhu vay. My va EU cd nhiing khde biet nguyen chien lucre ddu md ciia khu vuc ndy " / f f \ So vdi My, nudc dugc da dang bda ngudn tir cdcb tiep can va gidi quyet van de bat cung dau md, EU le thudc vao Trung Ddng nhan cua Iran, khac biet dd bi chi phdi bdi ^ f nhieu ban, chilm 52%) lugng diu sir dung bai toan lgi ich. My ludn de xuat "chia se
20 NGHIEN cau CHAU AU EUROPEAN STUDIES REVIEW N°l 1 (134).2011 ciia Lien minh nay'* Hien vdi 27 nudc thanb D I thue hien muc tieu dd, cdc nba lanh vien, EU la ddi tdc kinb doanh ldn nhat cua dao Iran da coi cdng ngbe bat nban la pham Iran, ndm 2006 chiem tdi 27,8%) kim ngach gia quoc gia, la niem tu bdo dan tdc. Hon budn bdn ciia nude nay^ nira, viec lap ra mdt nen cdng nghiep hat nban dan su dau tien d Trung Ddng dugc coi 11' mat xd hgi, cdc nudc thanb vien EU la mdt budc tien quan trpng ddi vdi viec hicn cd ddng dan sd theo dao Hdi, trd thanb mdt dai bda dat nudc va tang cudng quy che lire lugng chinh trj kbdng the xem nhe. Neu cudng qudc khu vuc ciia Iran. EU mdt muc theo dudi My trong van de hat nhan Iran, kbdng nhirng se lam mat di sir iing Ve phan minh, My da tir chd img ho hd Clia dan chiing Hdi gido ddi vdi ehinb Iran xay dung chuong trinb bat nban chuyen sdch ciia EU ma cdn tu cham lira ddt minh, sang ngan edn nudc nay phdt trien chuong dan tdi bat dn trong Lien minh. Nhu vay, trinh bat nhan nham phuc vu cbo quyen lgi mdt sir thdng nhat hoan toan trong banh ciia minh d khu vuc. Trudc nam 1979. My ddng ddi vdi cudc khung hodng bat nhan ludn giiip dd, iing hd Iran phdt trien chuang hien nay ciia Iran la bet sire khd khan khi Igi trinb hat nhan, tir ky thuat tdi cung img ich ciia My va EU cd nhiing khde biet ldm. nguyen lieu. Nbung sau nam 1979. My tim EU van chu truang thuomg lugng de tim ldi each ngdn chan chuong trinb bat nban cua thodt, pban ddi banh ddng chien tranh cua Iran, bdi Washington cdn cho rang Iran la My trung tam ciia cdc phong trao Hdi gido chinh thdng, noi khdi ngudn cdc boat ddng chdng 4. Ket luan My cua thi gidi dao Hdi. Ddng thdi, sir troi Trudc chinh sdch kiem che ciia My, Iran day ciia mdt Iran bat nhan cd thi gay ra mol dang thdng qua van de hat nhan dk phd bd cudc chay dua hat nhan trong khu vuc, de the bao vay, cd lap va nang cao vj the trong dpa true tiep Israel vd cac ddi tdc Arab ciia khu vuc. Cudc kbiing hoang hat nhan la co My. Thdng qua van dk hat nhan, nlu chi phoi hdi tdt de Iran md rdng khdng gian sinh tdn dugc Iran thi My cd thi giam manh tinh thc^n qudc te cbo minh. Iran coi viec tang cudng cua ciia chinh quyen Tehran, ha thip danh du trang bj quan su, phdt triln ky thuat hat nhan va tin nhiem cua hg trong Idng dan chung. Id bien phdp hiru bieu de thuc hien muc tieu N .» ^ tao dieu kien lat dd chinh quyen bien nay d chien lugc trd thanh cudng qudc, duomg uy d f \ Iran. Ve thuc chit, chinh quyin Bush quan Trung Ddng va the gidi Hdi gido. tam trude hit din viec thay ddi cdcb "irng xu" cua cae nha lanh dao d Iran. Cudc khiing hoang hat nhan Iran nd ra " TTXVN (2007), Vdn di hgt nhdn Iran vd vdn bdi lgi gan nhu ddng thdi vdi cudc chiln chdng ich giUa cdc nuoc Ion, TLTK CN. ' TTXVN (2009), Chinh sich cua My dii v6i Iran, khung bd cua My. Luc diu, My co tinh tao ra TLTKDB.
^Mpc. killing ktmng kqt nhan 3i'un... 21 mdt cudc khiing hoang de thay ddi che dp nhiem ki ciia Tdng thdng Goerge W Bush, gidng Iraq, song thuc lire liic dd kbdng cbo Tap chi Nghien ciiu Ljch sir, sd 10/2007 phep My tu quyet dinh van de. Khi nhan 5. Ngd Huong Lien, ThU gidi A rdp vd thay My da sa lay trong bai cudc chien tranh vdn di hgt nhdn. Tap cbi Nghien ciru Chau Phi va Trung Ddng, sd 1/2009. Afghanistan va Iraq, dang can tdi vai trd cua nudc Idn d Trung Ddng, Iran da gia tang 6. Le The Mau, Ilie gidi mdt gdc nhin. NXB Chinh tri Qudc gia. lla Npi. 2010. miic dp kbiing hoang nham tao dp lire vdi My, budc My phai xudng nudc. Song vdi 7 Dd Trpng Quang. Quan he I loa Ki Iran Irong nua the ki. Tap chi Chau M ngay T mau thuan lau dai, ciing nhu de bdo ve danh nay, so 3/2007. tieng, ca My vd Iran da khdng mudn tim mdt 8. Do Trpng Quang, Chuang trinh hgi ldi thodt thuc sir. trong khi dd cdc cudng nhdn Iran vd cugc khung hoang quan he MJ qudc khde mudn thdng qua cudc khiing - Iran, Tap chi Nghien ciru Chau Phi va hodng nay de kiem lgi cbo minh, trdnh sir Trung Ddng, sd 5/2008. ddc chiem ciia My ddi vdi Trung Ddng. 9. Dang Xuan Thanb, Chieu cgnh hgt Chinh vi lgi ich vd cdch iing xir ciia cdc ben f f f nhdn trong quan he qudc te vd trd chai chien qud khde xa nhau, nen van de hat nhan Iran luge Mi - Iran, Tap cbi Nhumg van de kinh ngay cang trd nen nghiem trgng va khd tim te va chinh tri the gidi, sd 3/2008. dugc mdt ldi thodt de cdc ben "deu thang" 10. TTXVN (2007), Vdn di hgi nhdn Iran vd vdn bdi lgi ich giira cdc nudc ldn, Bai bgc ldm nhat trong cudc khimg TLTKCN. hoang bat nhan d Iran ddi vdi cdng ddng 11. TTXVN (2007), Chinh sdch Iran quoc tl dd la niem tin. Khi nao cdn thieu sir ciia ehinh quyen Bush (phdn I). TLTKCN. tin tudng Ian nhau thi khdng cbi van de bat f \ f f 12. TTXVN (2008), My edo budc hgp nhan ma mpi van de khde ciia qudc te se di tdc qudn su giUa Bdc Trieu Tien vd Iran. vao bl tic, Ilic dd tinh trang bat dn ciia the TLTKTG. gidi ngay cang tang, dieu ma khdng ai mong 13. TTXVN (2009), Mudi vdn di ndi dgi. com xung quanh chuang Irinh hgt nhdn cua TAI LIEU THAM KHAO Iran, TLTKDB. 1. Donette Murray, US foreign policy 14. TTXVN (2009), Chinh sdch cita .My and Iran, Newyork, Routledge. 2010 ddi v&i Iran, TLTKDB. f 2. Dinh Qiiy Do, Chinh sdch ciia Mi ddi 15. TTXVN (2009), Chinh sdch cua Nga trong viec hgp tdc hgt nhdn vdi Iran. vdi vdn di hgt nhdn Iran, Tap cbi Nhiing van TLTKDB. dl kinh tl va chinh trj thi gidi, sd 8/2008. 3. Gordon Corera, Budn Bom, NXB 16. Pham Ngpc Uyen. Thdi do cua .MT f f ^t Van hda - Thdng tin. Ha Ndi. 2010. ddi v&i vdn de hgt nhdn cua I-Ran: ihuc 4. Nguyen Thai Yen Huong, Chinh trgng vd trien vgng. Tap chi Nghien ciru f f f sdch ddi ngogi cua Mi trong nhiing ndm cudi qudc te, sd 65/2006.