intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Báo cáo nghiên cứu khoa học " Cơ chế thăng tiến : lý giải về động lực tăng trưởng của Trung Quốc thời kỳ cải cách mở cửa "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:19

Thêm vào BST
Báo xấu
51
lượt xem 8
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

So với các n-ớc có nền kinh tế chuyển đổi, có thể nhận thấy trong thời gian 30 năm qua, khó để nhận ra rằng xét cả về t- bản, nguồn vốn con ng-ời và khoa học kỹ thuật, Trung Quốc khi tiến hành cải cách mở cửa năm 1978 luôn phải đối diện với nhiều khó khăn và thể hiện sự yếu kém, thiếu thốn ở các lĩnh vực này. Do vậy, chỉ đơn thuần sử dụng lý thuyết tăng tr-ởng chính thống khó có thể giải thích về "hiện t-ợng" Trung Quốc. ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " Cơ chế thăng tiến : lý giải về động lực tăng trưởng của Trung Quốc thời kỳ cải cách mở cửa "

  1. Ph¹m sÜ thµnh TS. ph¹m sÜ thµnh §¹i häc KHXH vµ Nh©n v¨n o víi c¸c n−íc cã nÒn kinh tÕ khã ®Ó nhËn ra r»ng xÐt c¶ vÒ t− b¶n, S chuyÓn ®æi, cã thÓ nhËn thÊy nguån vèn con ng−êi vµ khoa häc kü trong thêi gian 30 n¨m qua, thuËt, Trung Quèc khi tiÕn hµnh c¶i c¸ch Trung Quèc ®· ®¹t ®−îc nh÷ng chuyÓn më cöa n¨m 1978 lu«n ph¶i ®èi diÖn víi biÕn v« cïng m¹nh mÏ trªn mäi lÜnh vùc. nhiÒu khã kh¨n vµ thÓ hiÖn sù yÕu kÐm, §Æc biÖt, víi tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ thiÕu thèn ë c¸c lÜnh vùc nµy. Do vËy, chØ trung b×nh ®¹t 10% kÓ tõ thËp niªn 90 ®¬n thuÇn sö dông lý thuyÕt t¨ng tr−ëng ®Õn nay, thùc tiÔn c¶i c¸ch kinh tÕ ë chÝnh thèng khã cã thÓ gi¶i thÝch vÒ Trung Quèc ®· ®ãng gãp cho thÕ giíi "hiÖn t−îng" Trung Quèc. Cïng víi sù nh÷ng kinh nghiÖm vµ lý thuyÕt chuyÓn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña tr−êng ph¸i ®æi quý b¸u. VËy nh÷ng nguyªn nh©n T©n kinh tÕ häc §Þnh chÕ (New nµo ®· t¹o nªn sù t¨ng tr−ëng ®−îc coi lµ Institutional Economics), c¸c nhµ kinh tÕ "thÇn kú" nµy? häc ngµy cµng cã nhiÒu h¬n nh÷ng c«ng Theo lý thuyÕt kinh tÕ häc chÝnh cô lý thuyÕt vµ m« h×nh ®Ó gi¶i thÝch sù thèng, sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña mét t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña mét quèc gia. quèc gia ®−îc h×nh thµnh bëi c¸c nh©n tè Theo c¸c lý thuyÕt cña T©n kinh tÕ häc nh− K (t− b¶n), L (lao ®éng) vµ kü thuËt. §Þnh chÕ, sù t¨ng tr−ëng kh«ng chØ ®¬n NÕu theo lý thuyÕt nµy, sù t¨ng tr−ëng thuÇn bao gåm c¸c yªu tè t− b¶n, lao kinh tÕ cña Trung Quèc trë thµnh mét ®éng vµ kü thuËt, mµ quan träng h¬n, cã "c©u ®è" víi nhiÒu nhµ kinh tÕ, bëi kh«ng vai trß then chèt h¬n c¶ lµ c¸c thÓ Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 26
  2. C¬ chÕ th¨ng tiÕn:... chÕ/®Þnh chÕ/chÕ ®é (institution) (W. biÕn cña thÓ chÕ/®Þnh chÕ ë c¸c nguyªn Kasper et al., 2000). Ch¼ng h¹n, nh÷ng nh©n b¶n chÊt vµ s©u xa h¬n. XuÊt nghiªn cøu cña Shleifer (1993), La Porta ph¸t tõ lý do ®ã, bµi viÕt nµy chñ yÕu sö vµ c¸c ®ång nghiÖp (1998) chØ ra r»ng, dông c¸c lý thuyÕt cña Kinh tÕ häc chÕ ®é t− ph¸p cña mét quèc gia cã ¶nh Th«ng tin nh−: lý thuyÕt vÒ ñy th¸c - ®¹i h−ëng râ rÖt ®Õn sù ph¸t triÓn cña thÞ diÖn (Theory of Agency); m« h×nh B¹i tr−êng tµi chÝnh vµ nÒn kinh tÕ, ngoµi ra, ho¹i ®¹o ®øc (Moral hazard Model), v.v... kÕt cÊu cña chÝnh phñ cïng víi quyÒn lùc ®Ó t×m hiÓu vÒ c¬ chÕ khÝch lÖ mµ chÝnh chÞu −íc thóc ®Òu cã ¶nh h−ëng ®Õn sù quyÒn trung −¬ng Trung Quèc ®· sö t¨ng tr−ëng cña kinh tÕ. Tuy nhiªn, ngay dông, ph©n tÝch hµnh vi cña chÝnh quyÒn c¶ viÖc sö dông nh÷ng lý thuyÕt míi nµy ®Þa ph−¬ng d−íi t¸c ®éng cña c¬ chÕ ®ã, ®Ó lý gi¶i sù t¨ng tr−ëng cña kinh tÕ vµ chØ ra ¶nh h−ëng cña c¸c hµnh vi nµy ®èi víi sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ. Trung Quèc còng khiÕn c¸c nhµ kinh tÕ vÊp ph¶i nhiÒu khã kh¨n. Bëi lÏ, thùc 1. Lý thuyÕt chung vÒ Kinh tÕ häc tiÔn Trung Quèc cho thÊy, tr×nh ®é ph¸t Th«ng tin triÓn cña hÖ thèng t− ph¸p, sù hîp lý vÒ Xung quanh vÊn ®Ò v× sao thÓ chÕ mÆt c¬ cÊu cña bé m¸y c«ng quyÒn, ®Æc kinh tÕ kÕ ho¹ch ë c¸c n−íc x· héi chñ biÖt lµ sù b¶o hé cña luËt ph¸p ®èi víi c¸c nghÜa l¹i vËn hµnh kÐm hiÖu qu¶, c¸c quyÒn vÒ tµi s¶n (property rights) c¸ nhµ kinh tÕ häc næi tiÕng thÕ giíi ®· triÓn nh©n ®Òu t−¬ng ®èi yÕu kÐm (Allen et al., khai nhiÒu ®ît tranh luËn s«i næi (Ng« 2005; Stiglitz, 1994). ThËm chÝ, Trung KÝnh Liªn, 2004). Trong ®ã, cã thÓ kÓ ®Õn Quèc cho ®Õn n¨m 2007 míi x©y dùng nh÷ng phª ph¸n xuÊt s¾c cña L.von ®−îc bé luËt b¶o hé tµi s¶n c¸ nh©n (物 Misses (1881 - 1973), F. von Hayek (1899 权法)(1). Cïng víi sù ph¸t triÓn cña lý - 1992) hay nh÷ng ph¶n biÖn cña c¸c nhµ thuyÕt vÒ "Sù thay ®æi thÓ chÕ" (Theory kinh tÕ bªnh vùc cho kinh tÕ kÕ ho¹ch of Institutional Change), D. C. North nh− M. Dobb (1900 - 1976), M. Taylor ®· chØ ra r»ng kü thuËt vµ nguån vèn (1855 - 1932), P. Lerner (1903 - 1982) vµ con ng−êi lµ sù thÓ hiÖn cña t¨ng O. Lange (1904 - 1965). Nh÷ng tranh tr−ëng kinh tÕ chø kh«ng ph¶i lµ luËn cña c¸c nhµ kinh tÕ nªu trªn chñ nguån gèc cña t¨ng tr−ëng kinh tÕ (D. yÕu xoay quanh vÊn ®Ò chÝnh phñ cã thÓ C. North et al., 1973). §iÒu ®ã cã nghÜa thay thÕ thÞ tr−êng ®Ó cung cÊp tÝn hiÖu nh÷ng yÕu tè vèn ®−îc coi lµ nguån gèc quan träng bËc nhÊt (lµ gi¸ c¶) trong viÖc cña t¨ng tr−ëng nay trë thµnh hiÖn ®iÒu phèi vµ ph©n bæ c¸c nguån lùc hay th©n/s¶n phÈm cña sù t¨ng tr−ëng. §iÒu kh«ng? C©u tr¶ lêi cña c¸c nhµ phª ph¸n nµy buéc chóng ta ph¶i t×m hiÓu vÒ sù kinh tÕ kÕ ho¹ch hiÓn nhiªn mang tÝnh t¨ng tr−ëng nÒn kinh tÕ vµ sù chuyÓn phñ ®Þnh. Bëi lÏ, ®Ó cã thÓ quyÕt ®Þnh Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 27
  3. Ph¹m sÜ thµnh ®−îc møc gi¸ cña hµng ngµn, thËm chÝ Nh÷ng tranh luËn nªu trªn ®· ®Ò cËp nhiÒu h¬n thÕ c¸c hµng hãa, chÝnh phñ ®Õn mét vÊn ®Ò tån t¹i phæ biÕn trong ®êi cÇn ph¶i n¾m b¾t l−îng th«ng tin khæng sèng hiÖn ®¹i: vÊn ®Ò ñy th¸c - ®¹i diÖn. lå vÒ cung vµ cÇu cña hµng hãa ®ã. §©y Theo lý thuyÕt ñy th¸c - ®¹i diÖn, chÝnh lµ viÖc mµ kh«ng chÝnh phñ (hay bÊt kú quyÒn vµ quan chøc ë cÊp cao h¬n lµ bªn c¬ quan hµnh chÝnh) nµo cã thÓ ®¶m ñy th¸c, ë vµo thÕ bÞ ®éng, thÕ yÕu trong ®−¬ng. ThiÕu th«ng tin lµ lý do næi tréi viÖc n¾m b¾t th«ng tin (信息劣势方), nhÊt (nh−ng kh«ng ph¶i lµ lý do duy cßn chÝnh quyÒn vµ quan chøc ë cÊp thÊp nhÊt) khiÕn cho trong thÓ chÕ kinh tÕ kÕ h¬n lµ bªn ®¹i diÖn, ë vµo thÕ chñ ®éng ho¹ch hÇu hÕt c¸c nguån lùc phôc vô s¶n vµ n¾m −u thÕ trong viÖc thu thËp th«ng xuÊt vµ tiªu dïng ®Òu bÞ ph©n bæ kÐm tin ( 信息优势方 ). §Æc tÝnh nµy cho hiÖu qu¶ (Ng« KÝnh Liªn, 2004). F. von thÊy gi÷a bªn ñy th¸c vµ bªn ®¹i diÖn tån Hayek trong hµng lo¹t t¸c phÈm kinh t¹i mèi quan hÖ th«ng tin bÊt c©n ®iÓn cña m×nh ®· chØ râ tÝnh −u viÖt cña xøng (asymmetric information). ChÝnh viÖc trao cho c¸c ®¬n vÞ/tæ chøc cÊp c¬ së tÝnh bÊt c©n xøng ®ã khiÕn quan hÖ ñy quyÒn ra quyÕt s¸ch, bëi lÏ c¸c tæ chøc th¸c - ®¹i diÖn lu«n tån t¹i mét chi phÝ nµy cã −u thÕ vÒ th«ng tin: ®¹i diÖn (agency cost) (Jensen, Meckling, NÕu chóng ta... nhÊt trÝ th× vÊn ®Ò 1976)(3). Mét c¬ chÕ/thÓ chÕ ñy th¸c - ®¹i kinh tÕ chñ yÕu cña x· héi lµ lµm sao ®Ó diÖn vËn hµnh hiÖu qu¶ nhÊt lµ c¬ nhanh chãng thÝch øng/thÝch nghi víi chÕ/thÓ chÕ gi¶m ®−îc chi phÝ nµy xuèng thêi gian vµ ®Þa ®iÓm ®Æc biÖt nµo ®ã... møc thÊp nhÊt trong c¸c ®iÒu kiÖn rµng Nh− vËy, c¸c quyÕt s¸ch cuèi cïng ph¶i buéc cho tr−íc. Suy réng ra, trong mèi do nh÷ng ng−êi - nh÷ng ai th«ng thuéc quan hÖ gi÷a chÝnh quyÒn trung −¬ng vµ víi nh÷ng t×nh h×nh nµy, trùc tiÕp hiÓu chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng, ®iÒu quan träng biÕt vÒ nh÷ng thay ®æi, ®ång thêi còng lµ lµ lµm sao ®Ó chÝnh quyÒn trung −¬ng cã ng−êi biÕt ®−îc c¸c nguån lùc nµo cã thÓ thÓ khiÕn hµnh vi cña chÝnh quyÒn ®Þa nhanh chãng tháa m·n yªu cÇu cña hä - ph−¬ng ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ cao víi mét chi tù quyÕt ®Þnh. Chóng ta kh«ng thÓ hy phÝ ®¹i diÖn thÊp. väng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy b»ng c¸ch Tõ ®©y, Kinh tÕ häc Th«ng tin ®Æt ra tr−íc khi xuÊt hiÖn nh÷ng thay ®æi bÊt vÊn ®Ò thø hai, vÊn ®Ò khÝch lÖ chît, l¹i cã thÓ truyÒn toµn bé th«ng tin (incentives). Lµm thÕ nµo ®Ó bªn ®¹i diÖn ®Õn mét bé ngµnh hoÆc c¬ quan trung thùc hiÖn nhiÒu nhÊt c¸c hµnh vi phï −¬ng toµn n¨ng nµo ®ã ®Ó tæ chøc nµy ra hîp víi mong muèn hoÆc yªu cÇu ®Þnh quyÕt s¸ch. Chóng ta b¾t buéc ph¶i gi¶i tr−íc cña bªn ñy th¸c? Lµm thÕ nµo ®Ó quyÕt b»ng c¸ch ph©n t¸n hãa quyÒn lîi Ých cña bªn ®¹i diÖn kh«ng ph¶i h×nh thµnh tõ thiÖt h¹i cña bªn ñy th¸c? C©u lùc...(2). Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 28
  4. C¬ chÕ th¨ng tiÕn:... tr¶ lêi lµ, víi c¸c môc tiªu ®· ®−îc x¸c nguån lùc, nh−ng kh¶ n¨ng chi phèi cña ®Þnh tr−íc (vÝ dô nh− chØ tiªu t¨ng chÝnh quyÒn c¸c cÊp ®Õn c¸c nguån lùc tr−ëng hµng n¨m, chØ tiªu viÖc lµm t¹o ra kinh tÕ quan träng (nh− ®Êt ®ai, vèn vay, hµng n¨m, chØ tiªu vÒ nguån thu tõ xuÊt chÝnh s¸ch ngµnh kinh tÕ) vÉn cßn rÊt khÈu, v.v...), chÝnh quyÒn trung −¬ng cÇn lín. Thø hai, ph−¬ng thøc qu¶n lý hµnh ph¶i t×m ®−îc nh÷ng ph−¬ng thøc khÝch chÝnh theo kiÓu khoanh vïng ph©n cÊp lÖ tèi −u ®Ó khuyÕn khÝch chÝnh quyÒn ®−îc thùc hiÖn trong mét thêi gian dµi cÊp c¬ së(4). §Æc biÖt, quyÒn lùc trong tay khiÕn giíi quan chøc hÇu nh− kh«ng giíi quan chøc nÕu kh«ng ®−îc sö dông ph¶i ®èi diÖn víi sù gi¸m s¸t vµ −íc thóc mét c¸ch chÝnh ®¸ng hoÆc nÕu thiÕu c¸c theo chiÒu ngang. Ch¼ng h¹n, ®èi t−îng c¬ chÕ kiÓm so¸t - −íc thóc chÆt chÏ sÏ trùc tiÕp ®−îc nhËn c¸c dÞch vô cña chÝnh dÉn ®Õn nhiÒu hËu qu¶ nghiªm träng cho phñ nh− c«ng d©n vµ doanh nghiÖp l¹i x· héi. Bëi nhµ n−íc cã nh÷ng quyÒn lùc kh«ng thÓ trùc tiÕp t¸c ®éng ®Õn viÖc bæ ®Æc thï mang tÝnh −íc thóc cao ®èi víi nhiÖm hoÆc b·i nhiÖm quan chøc chÝnh mäi c«ng d©n mµ kh«ng mét d¹ng tæ chøc phñ (Ch©u Lª An, 2007). MÆc dï, ®©y x· héi nµo cã thÓ cã ®−îc (th«ng qua h×nh míi thùc sù lµ nh÷ng ®èi t−îng n¾m ®−îc thøc lËp ph¸p), nªn khi nh÷ng quyÒn lùc nhiÒu th«ng tin nhÊt ®Ó gi¸m s¸t vµ ph¸p ®Þnh Êy bÞ bãp mÐo cã thÓ biÕn nhµ ®¸nh gi¸ n¨ng lùc cña quan chøc ®Þa n−íc tõ "bµn tay trî gióp" trë thµnh "bµn ph−¬ng. Do ®ã, viÖc qu¶n lý quan chøc tay c−íp ®o¹t" (Frye, Shleifer, 1993). §èi cÊp khu vùc phô thuéc vµo c¬ quan víi Trung Quèc, viÖc khÝch lÖ quan chøc hµnh chÝnh cÊp cao h¬n. M« h×nh cÊp d−íi hµnh ®éng phï hîp víi nh÷ng "c¹nh tranh hµng ngang, kiÓm so¸t hµng chÝnh s¸ch cña trung −¬ng vµ viÖc kiÓm däc" khiÕn cho viÖc kiÒm chÕ vµ khÝch lÖ so¸t quyÒn lùc cña hä ®Æc biÖt quan quan chøc cÊp c¬ së trë thµnh then chèt cña vÊn ®Ò qu¶n trÞ chÝnh quyÒn(5). träng. Bëi lÏ, tr−íc hÕt, do ¶nh h−ëng cña truyÒn thèng v¨n hãa, trong ®ã luËt ph¸p 2. C¬ chÕ th¨ng tiÕn: m« h×nh v ®Æc kh«ng thùc sù t¹o nªn ®−îc sù −íc thóc tÝnh cã hiÖu qu¶ vµ liªn tôc lªn mäi c«ng d©n, C¬ chÕ th¨ng tiÕn ®−îc ¸p dông ë céng thªm ¶nh h−ëng cña thÓ chÕ kinh tÕ Trung Quèc tõ c¶i c¸ch ®Õn nay lµ c¬ chÕ kÕ ho¹ch, cho ®Õn nay, quyÒn lùc hµnh theo m« h×nh c¹nh tranh giµnh "cóp v« chÝnh vÉn lµ d¹ng quyÒn lùc cã søc ¶nh ®Þch chÝnh trÞ" (political tournaments/政 h−ëng m¹nh mÏ vµ Ýt chÞu −íc thóc 治锦标赛). KÕt cÊu cña bé m¸y hµnh (Ch©u Lª An, 2007). MÆc dï qu¸ tr×nh chÝnh lµ h×nh kim tù th¸p. C¬ chÕ th¨ng chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ ®· phÇn nµo lµm tiÕn cho phÐp quan chøc cÊp c¬ së dùa thay ®æi ph−¬ng thøc vµ c¸c c«ng cô vµo thµnh tÝch tèt cña m×nh cã thÓ n¾m chÝnh phñ cã thÓ sö dông ®Ó ph©n bæ c¸c Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 29
  5. Ph¹m sÜ thµnh bæ nhiÖm nh÷ng ng−êi chiÕn th¾ng trong gi÷ c¸c vÞ trÝ quan träng h¬n ë cÊp trªn, cuéc ®ua ®ã kh«ng ®ßi hái "ban tæ chøc" cø nh− vËy cho ®Õn tËn cÊp cao nhÊt. Tuy ph¶i tiªu hao nhiÒu nguån lùc. VÞ trÝ nhiªn, ®Ó lªn ®−îc vÞ trÝ l·nh ®¹o ë cÊp ("ghÕ") ®Ó th¨ng tiÕn - ®ång thêi còng lµ cao h¬n, quan chøc cÊp c¬ së ph¶i c¹nh "cóp" cña ng−êi tham gia c¹nh tranh - lµ tranh víi nhiÒu quan chøc ®Þa ph−¬ng cè ®Þnh vµ cã tõ tr−íc khi qu¸ tr×nh c¹nh kh¸c. Trong sù c¹nh tranh nµy, ®Ó c¬ chÕ tranh b¾t ®Çu. Khi vÞ trÝ ®ã khuyÕt ng−êi th¨ng tiÕn ph¸t huy t¸c dông, chÝnh hoÆc m·n nhiÖm th× bÊt luËn thÕ nµo quyÒn trung −¬ng cÇn xÕp lo¹i c¸c nhãm còng cÇn cã mét ng−êi míi ®¶m nhËn vÞ c¹nh tranh t−¬ng øng. Ch¼ng h¹n, khi trÝ cßn bá trèng ®ã. Do vËy, sau khi chØ tiªu t¨ng tr−ëng GDP ®−îc sö dông ®· chän ra ®−îc ng−êi chiÕn th¾ng trong lµm tiªu chÝ b×nh xÐt th¨ng tiÕn th× qu¸ tr×nh c¹nh tranh, ng−êi ñy th¸c kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c ®Þa ph−¬ng ë cïng (chÝnh quyÒn vµ quan chøc cÊp cao h¬n) mét cÊp ®Òu lµ ®èi thñ c¹nh tranh cña kh«ng xuÊt hiÖn “®éng c¬” khiÕn hä nhau. NÕu c¹nh tranh theo tiªu chuÈn muèn thay ®æi lêi høa) tr−íc ®Êy. VÊn ®Ò nµy th× quan chøc ë c¸c ®Þa ph−¬ng cã mµ ng−êi ñy th¸c quan t©m chØ lµ t×m ra ®iÒu kiÖn tèt sÏ kh«ng cÇn tèn nhiÒu mét c¬ chÕ ®Ó bªn ®¹i diÖn béc lé nhiÒu c«ng søc vÉn cã lîi thÕ lín, trong khi nhÊt nh÷ng th«ng tin thËt vÒ tè chÊt, quan chøc ë nh÷ng n¬i ®iÒu kiÖn khã n¨ng lùc c¸ nh©n ®Ó cã thÓ chän "®óng" kh¨n sÏ kh«ng cßn tÝch cùc tham gia vµo ng−êi h¬n c¶. qu¸ tr×nh c¹nh tranh. Ngoµi ra, do chøc Thø hai, c¬ chÕ nµy sö dông ph−¬ng vô th¨ng tiÕn cè ®Þnh vµ cã h¹n, nªn khi ph¸p ®¸nh gi¸ thµnh tÝch t−¬ng ®èi. Víi sè l−îng quan chøc tham gia c¹nh tranh viÖc §Æng TiÓu B×nh chuyÓn träng t©m cµng nhiÒu, tû lÖ chiÕn th¾ng cµng thÊp, c«ng t¸c cña chÝnh phñ tõ ®Êu tranh giai tÝnh tÝch cùc cña c¸c bªn tham gia cµng cÊp sang "mét trung t©m" lµ ph¸t triÓn gi¶m, do ®ã, trong qu¸ tr×nh vËn hµnh kinh tÕ (víi khÈu hiÖu "c¶i c¸ch lµ ch©n cña c¬ chÕ th¨ng tiÕn, quy m« c¹nh tranh lý bÊt di bÊt dÞch), nhiÖm vô ph¸t triÓn còng bÞ khèng chÕ rÊt chÆt chÏ. kinh tÕ ®−¬ng nhiªn trë thµnh mèi quan Nh÷ng lîi Ých cña viÖc ¸p dông c¬ chÕ t©m hµng ®Çu cña toµn Trung Quèc. th¨ng tiÕn nÕu xÐt tõ gãc ®é Kinh tÕ häc Ph−¬ng thøc khÝch lÖ b»ng c¬ chÕ th¨ng KhÝch lÖ bao gåm: tiÕn do vËy còng g¾n sù th¨ng tiÕn vÒ ®Þa Thø nhÊt, c¬ chÕ th¨ng tiÕn lµ mét c¬ vÞ chÝnh trÞ cña quan chøc víi thµnh tÝch chÕ cã chi phÝ thÊp - thu lîi cao. kinh tÕ cña ®Þa ph−¬ng. §ång thêi khi Malcomson (1984) chØ ra r»ng, −u thÕ kh¶o h¹ch thµnh tÝch th× sö dông ph−¬ng cña c¬ chÕ c¹nh tranh theo m« h×nh ph¸p ®¸nh gi¸ thµnh tÝch t−¬ng ®èi giµnh cóp v« ®Þch chÝnh trÞ lµ viÖc ®Ò b¹t, (Ch©u Lª An et al., 2005). Theo Lý thuyÕt Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 30
  6. C¬ chÕ th¨ng tiÕn:... ñy th¸c - ®¹i diÖn, ph−¬ng thøc so s¸nh cÊp c¬ së ®Òu ph¶i cïng lóc ®¶m tr¸ch t−¬ng ®èi cho phÐp bªn ñy th¸c lo¹i bá nhiÒu nhiÖm vô mµ chÝnh quyÒn cÊp trªn ®−îc c¸c nh©n tè chung "g©y nhiÔu" giao phã (nh− ph¸t triÓn kinh tÕ, æn ®Þnh trong qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ cïng lóc vÒ trËt tù, t¹o viÖc lµm, thu hót vèn ®Çu t− nhiÒu bªn ®¹i diÖn kh¸c nhau (Lazear, n−íc ngoµi, x©y dùng m¹ng l−íi an sinh Rosen, 1981). Ch¼ng h¹n c¸c nh©n tè ®Æc x· héi, v.v...). NÕu c¬ chÕ th¨ng tiÕn ®−îc thï cña mét tØnh (nh− quan hÖ ®èi ngo¹i b×nh xÐt dùa trªn mét hÖ ®a chØ tiªu, réng r·i víi bªn ngoµi, cã thµnh phÇn tøc ¸p dông ph−¬ng thøc khÝch lÖ yÕu kinh tÕ t− nh©n giµu cã vµ n¨ng ®éng, (弱激励方式)(6) t¸ch c¬ chÕ th¨ng tiÕn ， v.v...) ®Òu cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn tÝnh khái c¸c chØ tiªu cã thÓ "quan s¸t" ®−îc t¨ng tr−ëng liªn tôc cña GDP tØnh ®ã. th× kÕt qu¶ cuèi cïng rÊt cã thÓ lµ biÕn Nh−ng nÕu lÊy thµnh tÝch ph¸t triÓn quyÒn tù do quyÕt s¸ch trong tay chÝnh kinh tÕ cña quan chøc hiÖn t¹i víi quan quyÒn ®Þa ph−¬ng trë thµnh mét thø ®Æc chøc ®· m·n nhiÖm cña tØnh ®ã, lÊy ®©y quyÒn "®Æt t« - t×m t«" (rent- lµm c¬ së xÐt th¨ng tiÕn th× sÏ tr¸nh ®−îc arrangement/ 设租—rent-seeking/寻租) ¶nh h−ëng cña c¸c nh©n tè ®Æc thï nªu hoÆc khiÕn quan chøc mÊt hÕt tÝnh tÝch trªn. T−¬ng tù nh− vËy, thµnh tÝch kinh cùc, ®éng c¬ lµm viÖc. Ng−îc l¹i, víi t− tÕ cña c¸c tØnh kh¸c nhau ®Òu cã thÓ bÞ c¸ch lµ mét h×nh thøc khÝch lÖ m¹nh chi phèi bëi c¸c nh©n tè chung nh− chÝnh (high-powered incentives), viÖc lÊy "t¨ng s¸ch kinh tÕ vÜ m«, nÕu dïng thµnh tÝch tr−ëng kinh tÕ" lµm chØ tiªu ®¸nh gi¸ cña quan chøc ®Þa ph−¬ng so s¸nh víi chØ gióp cho quan chøc ®Þa ph−¬ng cã thÓ tËp sè trung b×nh cña c¶ n−íc cã thÓ lo¹i bá trung vµo nh÷ng môc tiªu râ rµng. Tuy ®−îc t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ nhiªn, nh− lý thuyÕt ñy th¸c - ®¹i diÖn m«. ®a nhiÖm vô (Theory of Multi-Task Thø ba, chØ sè/chØ tiªu ®Ó ®¸nh gi¸ Principal Agent) ®· chØ ra, nÕu viÖc ®Æt kh¸ râ rµng, c¸c bªn tham gia c¹nh tranh ra c¸c c¬ chÕ khÝch lÖ chØ dùa trªn mét sè ®Òu cã thÓ trùc tiÕp quan s¸t ®−îc thµnh c¸c nhiÖm vô cã thÓ quan s¸t ®−îc, th× nã tÝch t−¬ng ®èi cña ®èi thñ, tõ ®ã ®èi chiÕu sÏ dÔ khiÕn bªn ®¹i diÖn chØ tËp trung xem chÝnh quyÒn cÊp trªn cã thùc hiÖn vµo c¸c nhiÖm vô ®ã mµ sao nh·ng c¸c lêi høa hay kh«ng. NÕu quan chøc cÊp nhiÖm vô kh«ng kÐm phÇn quan träng trªn xÐt viÖc bæ nhiÖm hoµn toµn dùa vµo kh¸c (nh−ng kh«ng trùc tiÕp t¹o ra t¸c c¶m gi¸c chñ quan (t×nh c¶m c¸ nh©n) dông khÝch lÖ) (Holmstrom, Milgrom, hoÆc dùa vµo c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ m¬ hå 1991). (nh− "cã ®−îc lßng d©n hay kh«ng", v.v...) C¸c ®Æc tÝnh cña thÓ chÕ th¨ng tiÕn th× t¸c dông khÝch lÖ víi quan chøc cÊp theo m« h×nh giµnh "cóp v« ®Þch" ë Trung c¬ së sÏ suy gi¶m ®¸ng kÓ. Mçi quan chøc Quèc chñ yÕu bao gåm: Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 31
  7. Ph¹m sÜ thµnh (Wong et al., 2003)(7). C¬ chÕ th¨ng tiÕn C¬ chÕ khÝch lÖ cã ®é tin cËy cao. TiÒn DÜnh NhÊt (2003) trong c¸c ph©n víi hÖ thèng chØ tiªu ®¸nh gi¸ cã tÝnh tÝch cña m×nh vÒ tÝnh tiªu cùc cña thÓ minh b¹ch cao khiÕn nã trë thµnh mét chÕ tËp quyÒn, ®Æc biÖt lµ c¸c quèc gia cã c¬ chÕ khÝch lÖ cã ®é æn ®Þnh cao vµ ®¸ng tin cËy. truyÒn thèng ng−êi ®øng ®Çu cã quyÒn lùc tuyÖt ®èi nh− Trung Quèc, lu«n tån Bao gåm c¶ "khÝch lÖ" vµ "kiÓm t¹i mét h¹n chÕ cè h÷u lµ tÝnh thiÕu æn so¸t". §èi víi quan chøc trong bé m¸y ®Þnh cña c¸c lêi høa): tæ chøc hay c¸ c«ng quyÒn, viÖc duy tr× ®−îc ®Þa vÞ ®ang nh©n nµo cã thÓ quyÕt ®Þnh khÝch lÖ th× cã vµ cã c¬ héi th¨ng tiÕn lªn cÊp cao h¬n còng cã quyÒn lËp tøc thu håi quyÕt ®Þnh cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng. Bëi lÏ, ë ®ã, viÖc khÝch lÖ hay xö ph¹t ®Òu thiÕu Trung Quèc, quyÒn lùc quyÕt ®Þnh danh mét c¬ chÕ ®¸nh gi¸ minh b¹ch. ChÝnh väng vµ thËm chÝ lµ c¶ tiÒn tµi cña c¸ ®iÒu nµy khiÕn c¬ chÕ khÝch lÖ vµ −íc nh©n. Khi giíi quan chøc cßn quyÒn lùc, thóc kh«ng thÓ vËn hµnh mét c¸ch b×nh hä cã nhiÒu lîi Ých. Nh÷ng lîi Ých nµy cã th−êng, thËm chÝ ph¶n t¸c dông. Ngay c¶ thÓ gåm nh÷ng lîi Ých chÝnh ®¸ng nh− khi ¸p dông m« thøc ph©n quyÒn, th× danh väng, sù kÝnh träng, thu nhËp hîp kh«ng gian dao ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch ph¸p vµ "n¨ng lùc chèng l¹i viÖc bÞ kiÓm (lêi høa) gi÷a trung −¬ng víi ®Þa ph−¬ng so¸t" (反监督能力), còng cã thÓ lµ c¸c vÉn rÊt lín. §iÓn h×nh lµ thùc tiÔn c¶i kho¶n thu nhËp bÊt hîp ph¸p h×nh c¸ch ph©n quyÒn trong lÜnh vùc tµi thµnh tõ viÖc "®Æt t«" (rent-arrangement/ chÝnh vµ thuÕ. C¸c nghiªn cøu uy tÝn 设租). ViÖc quan chøc sö dông quyÒn lùc trong lÜnh vùc nµy ®Òu chØ ra r»ng, c¬ chÕ ®Ó t×m kiÕm lo¹i lîi Ých nµo kh«ng chØ ph©n quyÒn tµi chÝnh vµ c¶i c¸ch thuÕ phô thuéc vµo tè chÊt ®¹o ®øc c¸ nh©n, theo chÕ ®é ph©n cÊp ( 分税制 ) gi÷a mµ phÇn lín phô thuéc vµo kh¶ n¨ng trung −¬ng víi ®Þa ph−¬ng kh«ng hÒ ph¸t kiÓm so¸t vµ −íc thóc cña c¸c c¬ quan huy t¸c dông khÝch lÖ lín vµ æn ®Þnh nh− gi¸m s¸t. VËn dông c¸c kh¸i niÖm cña Lý thuyÕt vÒ quyÒn tµi s¶n (Theory of nh÷ng nhËn ®Þnh ban ®Çu (TrÇn Kh¸ng Property Rights) nh− "quyÒn chiÕm dông et al, 2002; Frye, Shleifer, 1997; Tr−¬ng thÆng d−" (residual claim) vµ "quyÒn YÕn et al., 2005; Phô Dòng et al, 2007; khèng chÕ thÆng d−" (residual rights of Wong et al.,1995; Wong et al., 2003). control)(8), chóng ta cã thÓ nhËn thÊy së ChÝnh quyÒn trung −¬ng nÕu kh«ng ph¶i dÜ giíi quan chøc coi träng vµ kh¸t väng liªn tôc ®iÒu chØnh møc ph©n chia víi ®Þa n¾m ®−îc quyÒn lùc, còng nh− muèn ph−¬ng ®Ó më réng nguån thu cña m×nh th¨ng tiÕn lªn c¸c cÊp hµnh chÝnh cao th× còng ®Æt ra nhiÒu thÓ chÕ/®Þnh chÕ h¬n lµ bëi thÓ chÕ hµnh chÝnh ph©n hoÆc chÝnh s¸ch kh¸c ®Ó bµo mßn nguån quyÒn kh«ng trao cho giíi quan chøc thu nµy cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 32
  8. C¬ chÕ th¨ng tiÕn:... c¸c "quyÒn chiÕm dông thÆng d−" mµ chñ nh©n víi thµnh tÝch t¨ng tr−ëng kinh tÕ (9) yÕu chØ cã "quyÒn khèng chÕ thÆng d−" . cña ®Þa ph−¬ng. C¬ chÕ nµy khÝch lÖ Râ rµng, khi nguån lîi khæng lå tõ t¨ng quan chøc ®Þa ph−¬ng dèc søc ph¸t triÓn tr−ëng kinh tÕ hoÆc æn ®Þnh x· héi kh«ng kinh tÕ cña ®Þa ph−¬ng m×nh, lÊy ®ã lµm thÓ biÕn thµnh "thu nhËp c¸ nh©n" d−íi c¬ së ®Ó c¹nh tranh víi quan chøc cña c¸c bÊt cø h×nh thøc nµo, th× viÖc n¾m lÊy ®Þa ph−¬ng kh¸c ®Ó giµnh ®−îc c¬ héi c¸c quyÒn quyÕt s¸ch (quyÒn ®Þnh ®o¹t) th¨ng tiÕn cuèi cïng. Con ®−êng lµm trë thµnh lùc hÊp dÉn m¹nh nhÊt ®èi víi chÝnh trÞ ë Trung Quèc do ®Æc tÝnh l·nh quan chøc cÊp c¬ së. Mét khi mÊt ®i ®¹o tËp quyÒn trong §¶ng vµ −u thÕ quyÒn lùc, giíi quan chøc sÏ "mÊt s¹ch" tuyÖt ®èi cña ®¶ng cÇm quyÒn khiÕn nã (10) (Tr−¬ng Duy Nghinh) . §ã lµ lÝ do lÝ mang ®Ëm hiÖu øng "khãa chÆt" (lock-in) gi¶i v× sao ®èi víi giíi quan chøc, viÖc së ®èi víi bÊt cø ai b−íc vµo. §iÒu nµy cã h÷u c¸c quyÒn lùc l¹i cã søc hÊp dÉn ®Æc nghÜa lµ, trõ khi mét c¸ nh©n kh«ng biÖt, còng nh− t¹i sao viÖc v−¬n lªn c¸c muèn tiÕp tôc ho¹t ®éng chÝnh trÞ, nÕu cÊp cao h¬n ®Ó n¾m nhiÒu quyÒn "khèng kh«ng, ®Ó cã ®−îc c¸c thµnh tÝch chÝnh chÕ thÆng d−" h¬n l¹i cã thÓ t¹o ra sù trÞ tèt h¬n, cã ®é tháa dông cao h¬n ®èi (11) "khÝch lÖ d−¬ng" (正的激励) . ThËm víi b¶n th©n th× c¸ nh©n ®ã b¾t buéc ph¶i chÝ, mét sè nhµ kinh tÕ cho r»ng, t¸c t×m c¸ch th¨ng tiÕn chø kh«ng thÓ lùa dông khÝch lÖ cña c¬ chÕ th¨ng tiÕn ë chän thµnh lËp hay tham gia vµo c¸c Trung Quèc cßn m¹nh h¬n t¸c dông ®¶ng ph¸i ®èi lËp víi ®¶ng cÇm quyÒn khÝch lÖ cña c¬ chÕ bÇu cö vµo c¸c c¬ nh− thÓ chÕ chÝnh trÞ ®a ®¶ng ë nhiÒu (12) quan c«ng quyÒn ë ph−¬ng T©y . TÝnh quèc gia kh¸c. HiÖu qu¶ mµ hiÖu øng chÝnh x¸c cña luËn ®iÓm nµy cßn cÇn "khãa chÆt" nµy t¹o ra rÊt gièng víi kiÓm nghiÖm, nh−ng râ rµng t¸c dông nh÷ng g× mµ chÕ ®é lµm viÖc suèt ®êi (终 khÝch lÖ cña c¬ chÕ th¨ng tiÕn ë Trung 身雇用制) trong c¸c c«ng ty NhËt B¶n Quèc ®èi víi viÖc ®Ó quan chøc c¬ së t¹o ra ®èi víi c«ng nh©n viªn chøc trong "cung cÊp th«ng tin thËt" vÒ n¨ng lùc b¶n c«ng ty. Do hÇu hÕt c¸c c«ng ty lín cña th©n lµ kh«ng thÓ nghi ngê. Víi viÖc c¬ NhËt ®Òu ¸p dông chÕ ®é lµm viÖc suèt chÕ ®¸nh gi¸ n¨ng lùc cña bé m¸y c«ng ®êi, nªn viÖc mét viªn chøc tù ®éng xin quyÒn chuyÓn tõ ®¬n thuÇn dùa vµo chuyÓn sang lµm ë c«ng ty kh¸c sÏ bÞ thÞ thµnh tÝch chÝnh trÞ sang viÖc ®¸nh gi¸ tr−êng lao ®éng bªn ngoµi coi lµ mét tÝn tæng hîp tè chÊt c¸ nh©n víi hiÖu qu¶ hiÖu xÊu (vÝ dô n¨ng lùc cña c¸ nh©n ®ã kinh tÕ cña ®Þa ph−¬ng (Ch©u Lª An, kh«ng ®ñ nªn bÞ c«ng ty cò sa th¶i hay cã 2007), c¬ chÕ th¨ng tiÕn víi t− c¸ch mét vÊn ®Ò vÒ ®¹o ®øc, v.v...), ®iÒu nµy khiÕn c¬ chÕ so s¸nh/kh¶o h¹ch t−¬ng ®èi c«ng nh©n viªn chøc cña c«ng ty kh«ng ®· thùc hiÖn g¾n sù th¨ng tiÕn cña c¸ cã tÝnh l−u ®éng cao, vµ hä buéc ph¶i t×m Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 33
  9. Ph¹m sÜ thµnh kiÕm c¸c c¬ héi th¨ng tiÕn bªn trong c«ng chñ yÕu mang tÝnh Èn (隐性) h¬n lµ tÝnh ty (Aoki, 1988). Do vËy, viÖc tån t¹i mét hiÓn hiÖn (显性) (Tr−¬ng Qu©n, Ch©u Lª An, 2008). c¬ héi th¨ng tiÕn ®¸ng tin cËy ®· t¹o ra ®éng lùc/®éng c¬ ®Ó quan chøc cÊp c¬ së Tuy nhiªn, kh¸c víi nhiÒu n−íc chÊp hµnh c¸c quyÕt s¸ch cña cÊp trªn. ph−¬ng T©y, t¹i Trung Quèc, viÖc b·i §éng lùc nµy chÝnh lµ t¸c dông khÝch lÖ nhiÖm hoÆc ra quyÕt ®Þnh xÐt xö ®èi víi cña c¬ chÕ th¨ng tiÕn: lµm tèt sÏ ®−îc hµng ngò quan chøc chØ xuÊt hiÖn khi th¨ng tiÕn. nh÷ng ng−êi nµy m¾c sai lÇm lín hoÆc Gièng nh− c¸ch gi¶i quyÕt mèi quan g©y ra nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng vÒ hÖ ñy th¸c - ®¹i diÖn mµ chñ së h÷u ¸p mÆt kinh tÕ - x· héi (tham «, hèi lé, lµm dông víi ®éi ngò gi¸m ®èc trong c«ng ty, hoen è h×nh ¶nh ®¶ng viªn vµ lµm sôt ®Ó khÝch lÖ quan chøc cÊp c¬ së, chÝnh gi¶m uy tÝn cña §¶ng Céng s¶n, v.v...). quyÒn trung −¬ng còng kÝ víi "ng−êi ®¹i §ång thêi nã chØ cã thÓ ®−îc quyÕt ®Þnh diÖn" cña m×nh nh÷ng "hîp ®ång" mang bëi hai tæ chøc song hµnh vµ g¾n bã chÆt tÝnh khÝch lÖ (激励性契约). §ã lµ c¸c chÏ: tæ chøc ®¶ng vµ chÝnh quyÒn cÊp cao h¬n(14). C«ng d©n vµ doanh nghiÖp kh«ng quyÕt ®Þnh bæ nhiÖm. MÆc dï c¸c quyÕt ®Þnh nµy gièng nh− c¸c hîp ®ång kinh tÕ thÓ t¸c ®éng thùc sù m¹nh ®Õn qu¸ tr×nh kh¸c ®Òu cã thêi h¹n (nhiÖm k×) nh−ng bæ nhiÖm, b·i nhiÖm trong khi chÝnh kh¸c víi c¸c hîp ®ång kinh tÕ, trong c¸c quyÒn trung −¬ng vµ c¬ së ®¶ng c¸c cÊp "quyÕt ®Þnh bæ nhiÖm" kh«ng quy ®Þnh râ lu«n duy tr× ®−îc viÖc n¾m lÊy c¸c quyÒn trong nhiÖm k× cña m×nh ng−êi ®−îc bæ lùc nµy. Sù tËp quyÒn nh− vËy buéc quan nhiÖm ph¶i thùc hiÖn nh÷ng g×. Nh÷ng chøc cÊp c¬ së khi ra quyÕt s¸ch lu«n "nhiÖm vô" mµ quan chøc cÊp d−íi ph¶i ph¶i chó ý ®Õn "ý kiÕn" cña tæ chøc cÊp lµm hoÆc tån t¹i mét c¸ch mÆc ®Þnh cao h¬n. Kh¸c víi ph−¬ng T©y, mét quan (default) vµ truyÒn tiÕp theo thêi gian (vÝ chøc trong bé m¸y c«ng quyÒn nÕu kh«ng dô ph¸t triÓn kinh tÕ vµ æn ®Þnh ®êi sèng tháa m·n ®−îc "thÞ hiÕu" (偏好) ®a d¹ng chÝnh trÞ - x· héi cña ®Þa ph−¬ng), hoÆc cña cö tri (c¸ nh©n vµ c¸c tËp ®oµn lîi Ých) ®−îc cÊp hµnh chÝnh cao h¬n ban hµnh vµ d©n chóng ®Þa ph−¬ng th× ®Òu khã cã ®ét xuÊt trong tr−êng hîp xuÊt hiÖn c¸c thÓ t¸i nhiÖm. Nh−ng ë Trung Quèc, viÖc t×nh huèng "bÊt th−êng" (nh−: cøu trî mét quan chøc tiÕp tôc ®¶m ®−¬ng thªm khÈn cÊp khi cã thiªn tai, ®Þch häa). MÆc mét nhiÖm k× hoÆc duy tr× ®−îc vÞ trÝ cña dï vÉn ph¸t huy ®−îc vai trß khÝch lÖ vµ m×nh hÕt 5 n¨m cña nhiÖm k× ®Çu còng rµng buéc cÇn thiÕt, nh−ng chÝnh sù lµ mét "tÝn hiÖu" cho thÊy n¨ng lùc cña kh¸c biÖt nªu trªn cña c¸c quyÕt ®Þnh bæ quan chøc ®ã lµ "cã h¹n" (Ch©u Lª An, nhiÖm khiÕn vai trß khÝch lÖ vµ rµng 2007). XÐt ë khÝa c¹nh chÝnh quyÒn buéc cña c¬ chÕ th¨ng tiÕn ë Trung Quèc trung −¬ng bªn c¹nh viÖc cã quyÒn bæ Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 34
  10. C¬ chÕ th¨ng tiÕn:... nhiÖm còng n¾m lu«n quyÒn b·i nhiÖm, kh¸c víi thÓ chÕ bÇu cö cña ph−¬ng T©y, c¬ chÕ th¨ng tiÕn do ®ã còng mang c¶ ë Trung Quèc, th−êng Ýt cã tr−êng hîp hµm nghÜa "khÝch lÖ ng−îc" (负的激励) th¨ng tiÕn nµo trong bé m¸y c«ng quyÒn - tøc lµ −íc thóc, kiÓm so¸t vµ xö ph¹t. mµ ng−êi ®−îc bæ nhiÖm tr−íc ®ã ch−a tõng c«ng t¸c ë c¸c c¬ quan hµnh chÝnh TÝnh c¹nh tranh. Víi t− c¸ch lµ mét hoÆc "chuÈn hµnh chÝnh" cÊp c¬ së. C¬ c¬ chÕ khÝch lÖ néi t¹i, lîi Ých lín nhÊt chÕ "®µo th¶i" kh¾c nghiÖt nµy khiÕn cña c¬ chÕ th¨ng tiÕn ¸p dông theo m« quan chøc cÊp c¬ së (nÕu cã tham väng h×nh "cóp v« ®Þch chÝnh trÞ" lµ nã ®−a th¨ng tiÕn) ph¶i ®èi mÆt víi mét ¸p lùc ®−îc c¬ chÕ c¹nh tranh vµo trong thùc c¹nh tranh ngµy cµng m¹nh. Thø hai, c¬ tiÔn qu¶n trÞ chÝnh quyÒn. C¬ chÕ c¹nh chÕ c¹nh tranh cña m« h×nh th¨ng tiÕn tranh kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu suÊt. giµnh "cóp v« ®Þch" cßn khèc liÖt h¬n khi Trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh ®Ó th¨ng cïng víi nh÷ng c¶i c¸ch theo h−íng thÞ tiÕn, yÕu tè tÝch cùc nµy cña c¬ chÕ c¹nh tr−êng hãa vµ më cöa dÇn nÒn kinh tÕ, tranh cßn ®−îc ph¸t huy triÖt ®Ó bëi hai c¸c nguån lùc c¬ b¶n (nh− vèn, søc lao nh©n tè. Thø nhÊt, qu¸ tr×nh c¹nh tranh ®éng, kü thuËt, ®Çu t− n−íc ngoµi, v.v...) nµy cã sù ®µo th¶i (®iÒu nµy ®Æc biÖt ngµy cµng cã tÝnh l−u ®éng m¹nh mÏ. kh¸c víi nh÷ng g× chóng ta b¾t gÆp trong NÕu tr−íc ®©y, do tÝnh khÐp kÝn cña c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n−íc). C¸c lý Trung Quèc víi thÕ giíi, vµ tÝnh tËp thuyÕt kinh tÕ vµ thùc tiÔn còng chøng quyÒn cao ®é cña thÓ chÕ hµnh chÝnh minh r»ng, nÕu thiÕu c¬ chÕ ®µo th¶i, còng nh− thÓ chÕ kinh tÕ khiÕn c¸c ®Þa c¹nh tranh sÏ trë thµnh mét c¬ chÕ ph−¬ng gÇn nh− tån t¹i trong tr¹ng th¸i v« nghÜa, thËm chÝ lµm n¶y sinh c¸c biÖt lËp, sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi hËu qu¶ tiªu cùc (TiÒn DÜnh NhÊt, 2003). §èi víi giíi quan chøc Trung Quèc, vïng phô thuéc phÇn nhiÒu vµo sù −u ®Ó "®i" tõ cÊp c¬ së lªn cÊp trung −¬ng, do ®·i vÒ tµi nguyªn hoÆc truyÒn thèng cña tõng ®Þa ph−¬ng, th× hiÖn t¹i, tÝnh l−u mçi nhiÖm kú c«ng t¸c lµ 5 n¨m, nªn ®éng cao cña c¸c nguån lùc ®ßi hái giíi th«ng th−êng mét quan chøc ph¶i tr¶i qua qu·ng thêi gian 20 n¨m (Ch©u Lª An, quan chøc ph¶i cã nhiÒu quyÕt s¸ch mang 2007). Cïng víi viÖc trung −¬ng khèng tÝnh s¸ng t¹o míi cã thÓ thu hót ®−îc c¸c nguån lùc cho ®Þa ph−¬ng m×nh. Tr−êng chÕ ®é tuæi l·nh ®¹o, c¬ chÕ th¨ng tiÕn hîp lao ®éng ChiÕt Giang ®æ vÒ Th−îng dÇn theo tõng cÊp ®ång nghÜa víi viÖc H¶i lµm viÖc, hay nguyªn vËt liÖu ë ®Õn mét ®é tuæi nhÊt ®Þnh, mét quan Qu¶ng T©y ®−îc vËn chuyÓn sang b¸n chøc ph¶i ®¹t ®−îc mét vÞ trÝ l·nh ®¹o víi gi¸ cao h¬n ë Qu¶ng §«ng kh«ng ph¶i nµo ®ã, nÕu bá lì rÊt cã thÓ sÏ kh«ng cßn lµ tr−êng hîp hiÕm hoi trong bøc tranh c¬ héi ®−îc bæ nhiÖm vµo vÞ trÝ l·nh ®¹o nµy ë lÇn bæ nhiÖm tiÕp sau. Thªm vµo ®ã, kinh tÕ vïng ë Trung Quèc hiÖn nay. Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 35
  11. Ph¹m sÜ thµnh 3. ¶nh h−ëng cña c¬ chÕ th¨ng tiÕn s¸ch cña quan chøc ®Þa ph−¬ng ë Trung Quèc ®èi víi cÊp d−íi lu«n ®¶m b¶o duy ®èi víi sù t¨ng tr−ëng tr× ®−îc tÝnh "quyÒn uy" rÊt æn ®Þnh. Mét Lµ ®iÒu kiÖn vµ ®¶m b¶o vÒ mÆt vÊn ®Ò kh«ng nªn bá qua khi xem xÐt vÒ chÝnh trÞ cho sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ. t¸c dông cña c¬ chÕ th¨ng tiÕn ®èi víi Nh− ®· ph©n tÝch ë trªn, do viÖc th¨ng t¨ng tr−ëng kinh tÕ, ®ã lµ "hiÖu øng tiÕn ®−îc g¾n chÆt víi chØ tiªu t¨ng khuyÕch ®¹i". C¬ héi th¨ng tiÕn t¹o ra tr−ëng GDP cña ®Þa ph−¬ng, nªn trong mét lo¹t cóp v« ®Þch chÝnh trÞ t−¬ng øng c¬ chÕ mang tÝnh khÝch lÖ m¹nh nµy, ë mäi cÊp, quan chøc cÊp huyÖn th× phÊn quan chøc chÝnh phñ sÏ tËp trung vµo ®Êu lªn tØnh, tØnh phÊn ®Êu vµo trung nh÷ng chØ tiªu mµ bªn ñy th¸c dÔ quan −¬ng. BÊt cø ai muèn giµnh ®−îc nh÷ng s¸t, cô thÓ lµ t×m mäi c¸ch ®Ó t¹o ®−îc c¬ héi th¨ng tiÕn ®Òu ph¶i ®¶m b¶o ®Þa diÖn m¹o kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh mÏ ph−¬ng m×nh cã mét kÕt qu¶ tèt, sau ®ã cho ®Þa ph−¬ng m×nh. Trªn c¬ së ®ã, míi tÝnh ®Õn viÖc so s¸nh víi ®Þa ph−¬ng quan t©m vµ −u tiªn hµng ®Çu cña quan kh¸c hoÆc víi quan chøc tiÒn nhiÖm. Nh− chøc ®Þa ph−¬ng lµ t¹o thuËn lîi vÒ mÆt vËy, khi cã mét chØ tiªu ®èi víi tØnh, quan chÝnh s¸ch (nh− cho vay vèn −u ®·i, chøc cÊp tØnh sÏ cè g¾ng thùc hiÖn v−ît chÝnh s¸ch "gi¸ thuª ®Êt b»ng kh«ng") møc chØ tiªu ®ã b»ng c¸ch yªu cÇu c¸c cho doanh nghiÖp cña ®Þa ph−¬ng ph¸t cÊp c¬ së thùc hiÖn chØ tiªu cao h¬n. §Õn triÓn. ThËm chÝ, sù hËu thuÉn cña ®Þa l−ît m×nh, quan chøc cÊp huyÖn/thµnh ph−¬ng cßn gåm c¶ nh÷ng hµnh ®éng phè ®Ó c¹nh tranh vÞ trÝ l·nh ®¹o ë tØnh tiªu cùc nh− lµm ng¬ ®Ó mÆc doanh sÏ tù ®éng hoµn thµnh vµ lµm v−ît møc nghiÖp ®Þa ph−¬ng lµm hµng gi¶, hµng chØ tiªu tØnh ®Ò ra. Cø nh− vËy lan táa nh¸i, thùc thi chÝnh s¸ch b¶o hé ®Þa ®Õn cÊp thÊp nhÊt. ChØ cÇn c¬ chÕ th¨ng ph−¬ng, v.v... Nh−ng kh«ng thÓ phñ tiÕn g¾n chÆt víi chØ tiªu t¨ng tr−ëng cßn nhËn vai trß tÝch cùc cña sù hËu thuÉn tån t¹i th× "hiÖu øng khuyÕch ®¹i" nµy sÏ nµy cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ®èi víi vÉn ph¸t huy t¸c dông. sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Tr−¬ng Qu©n trong Lµ c¬ chÕ thay thÕ bªn ngoµi cho mét sè nghiªn cøu gÇn ®©y (Tr−¬ng nh÷ng khiÕm khuyÕt cña hÖ thèng Qu©n et al., 2007) ®· chØ ra lý do v× sao t− ph¸p. Sù b¶o hé vÒ mÆt t− ph¸p ®èi Trung Quèc l¹i cã c¬ së h¹ tÇng ph¸t víi c¸c quyÒn vÒ tµi s¶n ë Trung Quèc triÓn cao vµ nhanh chãng. Quan chøc ®Þa vÉn cßn nhiÒu khiÕm khuyÕt, hÖ thèng ph−¬ng Trung Quèc d−íi sù kÝch thÝch doanh nghiÖp t− nh©n vÉn chÞu sù ®èi xö cña c¬ chÕ th¨ng tiÕn ®· tËp trung nhiÒu bÊt b×nh ®¼ng trong c¸c chÝnh s¸ch tÝn thêi gian vµ c«ng søc ®Ó "thiÕt kÕ" c¸c dông hay khi gia nhËp vµo thÞ tr−êng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ h¬n, ®ång s¶n phÈm ®Æc thï, c¸c nhµ ®Çu t− n−íc thêi, møc tËp quyÒn trong quyÒn quyÕt Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 36
  12. C¬ chÕ th¨ng tiÕn:... ngoµi vÉn hay e ng¹i vÒ møc ®é æn ®Þnh ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ mµ xem nhÑ c¸c cña c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ mµ chÝnh c«ng viÖc kh¸c. Khi kinh tÕ Trung Quèc ë quyÒn trung −¬ng ban hµnh (Ch©u Lª An, vµo giai ®o¹n míi chuyÓn ®æi, ®iÒu nµy 2007). Nh−ng trªn thùc tÕ, chÝnh quyÒn nhËn ®−îc sù ñng hé cao ®é cña ng−êi c¸c ®Þa ph−¬ng l¹i triÓn khai nhiÒu h×nh d©n, nh−ng khi ®êi sèng nh©n d©n ®−îc thøc c¹nh tranh (gåm c¶ c¸c h×nh thøc n©ng cao ®Õn mét møc nhÊt ®Þnh, th× c¸c kh«ng lµnh m¹nh) ®Ó thu hót vèn ®Çu t− mÆt kh¸c cña ®íi sèng ngµy cµng ®−îc ("gi¸ thuª ®Êt b»ng kh«ng", chñ nghÜa chó träng h¬n. Ch¼ng h¹n, viÖc tËp trung b¶o hé ®Þa ph−¬ng, v.v...) khiÕn cho kinh cho t¨ng tr−ëng theo m« h×nh t¨ng tÕ t− nh©n vµ n−íc ngoµi nhËn ®−îc tr−ëng th« khiÕn c¸c nguån tµi nguyªn nh÷ng sù b¶o trî vµ ñng hé tõ phÝa chÝnh thiªn nhiªn bÞ khai th¸c ë møc qu¸ t¶i, quyÒn. XÐt tõ ý nghÜa nµy, c¬ chÕ th¨ng møc hao phÝ nguyªn nhiªn liÖu cao, m«i tiÕn lµ nÒn t¶ng hµnh chÝnh gióp cho c¸c tr−êng ngµy cµng bÞ « nhiÔm. HoÆc vÊn quyÒn vÒ tµi s¶n ®−îc b¶o hé, gióp cho ®Ò c«ng b»ng trong viÖc t¸i ph©n phèi cña m«i tr−êng chÝnh s¸ch ®−îc c¶i thiÖn. Do c¶i x· héi còng Ýt ®−îc chó ý. TÊt c¶ ®ã, cã thÓ coi c¬ chÕ th¨ng tiÕn nh− lµ nh÷ng t¸c dông phô nµy ®Òu trùc tiÕp mét d¹ng hµng hãa c«ng céng (public hoÆc gi¸n tiÕp liªn quan ®Õn c¬ chÕ th¨ng goods) thay thÕ cho thÓ chÕ t− ph¸p vµ sù tiÕn. Minh chøng râ nhÊt cho viÖc tËp b¶o hé ®èi víi c¸c quyÒn tµi s¶n. trung vµo tØ lÖ t¨ng tr−ëng GDP mµ xem nhÑ c¸c h¹ng môc ®Çu t− kh¸c, cã thÓ Tuy nhiªn, d−íi t¸c ®éng cña c¬ chÕ xem kÕt cÊu chi tµi chÝnh cña Trung th¨ng tiÕn, quyÕt s¸ch cña chÝnh quyÒn Quèc n¨m 2005. Tæng møc chi tµi chÝnh ®Þa ph−¬ng còng ®Ó l¹i nhiÒu hËu ho¹ ®èi cña Trung Quèc trong n¨m nµy lµ 3400 víi sù t¨ng tr−ëng bÒn v÷ng cña ®Þa tû Nh©n d©n tÖ (NDT), trong ®ã, kho¶n ph−¬ng. Cô thÓ, c¬ chÕ th¨ng tiÕn cã thÓ chi lín nhÊt lµ kinh phÝ x©y dùng c¸c gi¶i thÝch nguyªn nh©n v× sao bÊy l©u h¹ng môc kinh tÕ (931,7 tû NDT, chiÕm nay kinh tÕ Trung Quèc xuÊt hiÖn t×nh 27,5%). Trong khi ®ã, chi phÝ cho phóc lîi tr¹ng t¨ng tr−ëng qu¸ nãng; nh÷ng chØ cã 71,6 tû NDT (chiÕm 2,1%), c¸c trïng lÆp vÒ mÆt ®Çu t− hay sù h×nh kho¶n chi cho trî cÊp an sinh x· héi thµnh cña chñ nghÜa b¶o hé ®Þa ph−¬ng. 181,7 tû (chiÕm 5,4%), chi cho c¸c lo¹i trî C¬ chÕ khÝch lÖ quan chøc cÊp c¬ gi¸ ch−a ®Õn 100 tû NDT (chiÕm 2,9%). së bÞ khóc x¹. Víi ®Æc tr−ng khÝch lÖ C¶ ba h¹ng môc chi phi kinh tÕ trªn m¹nh (high-powered) cña m×nh, c¬ chÕ míi chØ b»ng 38% tæng møc chi cho c¸c th¨ng tiÕn hiÖn hµnh khiÕn quan chøc h¹ng môc x©y dùng kinh tÕ, b»ng 54% c¸c cÊp c¬ së phÇn lín tËp trung vµo c¸c tæng møc chi cho qu¶n lý hµnh chÝnh vµ h¹ng môc c«ng t¸c trùc tiÕp liªn quan Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 37
  13. Ph¹m sÜ thµnh chØ chiÕm vÎn vÑn ch−a ®Õn 2% GDP(14). 20 n¨m c¶i c¸ch, cho ®Õn cuèi nh÷ng n¨m 90 vÉn tån t¹i t×nh tr¹ng b¶o hé ®Þa §Çu t− vµ t¨ng tr−ëng qu¸ nãng. ph−¬ng nghiªm träng vµ c¹nh tranh §Ó c¹nh tranh víi quan chøc tiÒn nhiÖm kh«ng lµnh m¹nh phæ biÕn. Ch¼ng h¹n, vµ quan chøc ®Þa ph−¬ng kh¸c, quan dùa trªn c«ng tr×nh nghiªn cøu mang chøc cÊp c¬ së trong qu¸ tr×nh t×m kiÕm tÝnh gîi më cña Young (2000), TrÞnh Dôc c¬ héi th¨ng tiÕn kh«ng cßn c¸ch nµo ThÞnh chØ ra r»ng, chñ nghÜa b¶o hé ®Þa kh¸c ph¶i thùc hiÖn møc t¨ng tr−ëng cao ph−¬ng ë Trung Quèc khiÕn nh÷ng tæn v−ît møc cÊp trªn giao. §iÒu nµy ®Èy thÊt vÒ s¶n xuÊt lªn tíi 20% (TrÞnh Dôc nÒn kinh tÕ vµo t×nh tr¹ng ph¸t triÓn qu¸ ThÞnh et al., 2003). MÆc dï ®· hiÖu ®Ýnh nãng. Ch¼ng h¹n, trong quy ho¹ch toµn l¹i sè liÖu vµ phª ph¸n c¸ch lùa chän quèc vÒ KÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø 11, tû lÖ biÕn sè trong c¸c nghiªn cøu cña Young t¨ng tr−ëng b×nh qu©n c¶ n¨m dù kiÕn ë (2000), nh−ng L−u Båi L©m (2005) còng møc 7,5%, nh−ng trong b¶n quy ho¹ch tÝnh r»ng, chñ nghÜa b¶o hé ®Þa ph−¬ng KÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø 11 mµ 31 tØnh khiÕn ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o cña thµnh c«ng bè th× tØ lÖ t¨ng tr−ëng trung Trung Quèc mçi n¨m thiÖt h¹i vÒ s¶n b×nh ®−îc dù kiÕn ë møc 10,1%, cao nhÊt xuÊt kho¶ng 5%. lµ 13%, thÊp nhÊt còng dù kiÕn lµ 8,5%, khiÕn cho ñy ban C¶i c¸ch Ph¸t triÓn KÕt luËn quèc gia ph¶i gÊp rót ban hµnh c«ng v¨n yªu cÇu c¸c tØnh "gi¶m tèc ®é" t¨ng Khi nghiªn cøu vÒ c¶i c¸ch vµ më cöa tr−ëng GDP(15). kinh tÕ ë Trung Quèc trong thêi gian 30 n¨m qua, chóng ta cÇn chó ý ®Õn mét Chñ nghÜa b¶o hé ®Þa ph−¬ng (Local protectionism). Trong cuéc ch¬i nh©n tè quan träng lµ vai trß cña chÝnh th¨ng tiÕn, do chøc vô th¨ng tiÕn cã h¹n, quyÒn c¸c cÊp. Víi ®Æc thï cña thÓ chÕ nh−ng sè ng−êi tham gia c¹nh tranh l¹i chÝnh trÞ, quyÒn lùc hµnh chÝnh ë Trung nhiÒu, nªn theo lý thuyÕt trß ch¬i Quèc ®Õn nay vÉn cã t¸c ®éng m¹nh mÏ (Theory of Game), mèi quan hÖ gi÷a (bªn c¹nh ¶nh h−ëng ngµy cµng lín dÇn quan chøc c¸c ®Þa ph−¬ng mang ®Æc cña "quyÒn lùc thÞ tr−êng") ®èi víi sù tr−ng ®iÓn h×nh cña mét "cuéc ch¬i ph¸t triÓn cña tõng ®Þa ph−¬ng. Do vËy, (16) linh-hßa" (zero-sum game) . T¸c ®éng bªn c¹nh viÖc nghiªn cøu hµnh vi cña c¸c cña luËt ch¬i nµy khiÕn sù c¹nh tranh ®¬n vÞ thùc thi cÊp c¬ së (c¸ nh©n, hé gia gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng trë nªn quyÕt liÖt, ®×nh, doanh nghiÖp, chñ ®Çu t− n−íc trong khi kh«ng gian hîp t¸c ®Ó "cïng ngoµi, v.v...), cÇn t×m hiÓu vµ ®¸nh gi¸ vÒ th¾ng" (双赢) l¹i bÞ thu hÑp tèi ®a. §ã lµ ¶nh h−ëng cña "hµnh vi chÝnh phñ" ®èi nguyªn nh©n khiÕn Trung Quèc sau h¬n víi sù t¨ng tr−ëng cña ®Þa ph−¬ng. TiÕp Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 38
  14. C¬ chÕ th¨ng tiÕn:... ®Õn, cÇn t×m hiÓu c¸c ®éng c¬ nµo dÉn nhËn hèi lé cña c¸c tËp ®oµn lîi Ých. ChÝnh ®Õn hµnh vi ®ã. thµnh c«ng trong c«ng t¸c qu¶n trÞ chÝnh quyÒn nµy ®· t¹o ra tiÒn ®Ò chÝnh trÞ Th«ng qua nh÷ng ph©n tÝch nªu trªn, quan träng cho sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ. cã thÓ thÊy, c¬ chÕ th¨ng tiÕn lµ mét ®éng lùc khiÕn hµnh vi cña chÝnh quyÒn Cïng víi thÓ chÕ ph©n quyÒn thuÕ thu, c¸c cÊp tËp trung vµo ph¸t triÓn kinh tÕ. sù h×nh thµnh cña ®Æc khu kinh tÕ Th©m Nã cung cÊp mét lÝ thuyÕt kinh tÕ chÝnh QuyÕn, chÕ ®é kho¸n kinh doanh ®Õn trÞ häc ®Ó lÝ gi¶i viÖc Trung Quèc duy tr× n«ng hé (trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp), ®−îc ®µ t¨ng tr−ëng liªn tôc vµ m¹nh mÏ hay viÖc thùc hiÖn thÓ chÕ thÇu kho¸n ë trong thêi gian qua. Kh¶ n¨ng khÝch lÖ râ c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc, c¬ chÕ th¨ng rÖt cña c¬ chÕ th¨ng tiÕn gióp quan chøc tiÕn lµ mét trong nhiÒu minh chøng vÒ cÊp trªn cã thÓ gi¶m thiÓu chi phÝ ®¹i ®Æc tÝnh cña c¶i c¸ch kinh tÕ ë Trung diÖn (agency cost), h−íng hµnh vi quyÕt Quèc, ®ã lµ sù kÕt hîp gi÷a hai yÕu tè s¸ch cña quan chøc cÊp d−íi tu©n thñ t−ëng nh− m©u thuÉn: tÝnh tËp quyÒn theo ý chÝ ®· ®Þnh. cao ®é vµ sù ph©n quyÒn liªn tôc trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch. Trong mèi quan hÖ XÐt tõ gãc ®é Kinh tÕ häc Th«ng tin vµ gi÷a chÝnh quyÒn trung −¬ng vµ ®Þa Kinh tÕ häc KhÝch lÖ, c¬ chÕ th¨ng tiÕn ph−¬ng, chÝnh quyÒn trung −¬ng lu«n n¾m ®· gi¶i quyÕt vÊn ®Ò quan träng bËc nhÊt quyÒn quyÕt s¸ch cao nhÊt ®èi víi c¸c vÊn cña qu¶n trÞ chÝnh quyÒn, lµ lµm sao ®Ó ®Ò träng ®¹i. Tuy nhiªn, chÝnh quyÒn ®Þa ®éi ngò quan chøc cÊp c¬ së tù gi¸c béc lé ph−¬ng (hoÆc doanh nghiÖp, n«ng hé, v.v...) vµ béc lé nh÷ng th«ng tin "ch©n thùc" l¹i cã rÊt nhiÒu sù tù chñ vµ linh ho¹t nhÊt vÒ n¨ng lùc b¶n th©n. Mäi qu¸ tr×nh trong c¸c vÊn ®Ò cña ®Þa ph−¬ng. t×m kiÕm (search/搜索) th«ng tin ®Òu ®ßi hái nh÷ng chi phÝ t×m kiÕm, c¬ chÕ th¨ng Kinh tÕ kÕ ho¹ch tõng chñ tr−¬ng nhµ tiÕn ®· cung cÊp cho chÝnh quyÒn trung n−íc (chÝnh phñ) ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi −¬ng vµ c¸c bªn tham gia c¹nh tranh mäi quyÕt s¸ch kinh tÕ, ®ång thêi vÏ ra nh÷ng th«ng tin kh¸ chÝnh x¸c víi mét thÇn tho¹i vÒ mét m« h×nh nhµ n−íc toµn chi phÝ rÊt thÊp. Quan träng h¬n c¶, c¬ n¨ng. ThÓ chÕ nµy ®· thÊt b¹i. Nh÷ng chÕ Êy t¹o mét lùc hÊp dÉn ®ñ m¹nh ®Ó nhµ kinh tÕ theo chñ nghÜa tù do quan chøc cÊp c¬ së qu¸n triÖt vµ lµm v−ît (liberalism) còng tõng kªu gäi x©y dùng møc chØ tiªu mµ c¸c quyÕt s¸ch cña cÊp m« h×nh "chÝnh phñ nhá, x· héi lín". Tuy trªn ®−a ra thay v× lùa chän l−êi nh¸c nhiªn, thùc tiÔn ph¸t triÓn kinh tÕ vµ kÕt (b¨ng ho¹i ®¹o ®øc - 道德风险 ) hoÆc qu¶ t¨ng tr−ëng m¹nh mÏ cña Trung trôc lîi tõ c¸c ho¹t ®éng ®Æt t« (设租), Quèc cho chóng ta mét nhËn thøc kh¸c Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 39
  15. Ph¹m sÜ thµnh vÒ vai trß cña chÝnh phñ. Trong ®ã, chÝnh ®Õn c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c, cuèn tÊt c¶ c¸c phñ "cµng tèt" kh«ng ph¶i lµ chÝnh phñ ®Þa ph−¬ng vµo mét cuéc c¹nh tranh cã quy m« cµng nhá (®Æc biÖt víi nh÷ng khæng lå vÒ quy m« vµ chØ tiªu. §ã lµ mét quèc gia ®ang ë trong qu¸ tr×nh chuyÓn trong nh÷ng ®éng lùc kinh tÕ chÝnh trÞ ®æi hoÆc cÊt c¸nh nh− Trung Quèc, Nga, häc cña sù t¨ng tr−ëng ë Trung Quèc. Ên §é chÝnh phñ cµng nhá cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng bÊt æn hoÆc sù c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng), chó thÝch: còng kh«ng ph¶i lµ c¸c chÝnh phñ cã quy (1) Bé luËt nµy ®−îc Héi nghÞ lÇn thø 5 m« cµng lín, mµ lµ mét chÝnh phñ "h÷u §¹i héi §¹i biÓu Nh©n d©n toµn quèc khãa h¹n" (有限) vµ "h÷u hiÖu" (有效). H÷u 10 th«ng qua ngµy 16/3/2007 vµ ®−îc thùc h¹n nghÜa lµ quyÒn lùc cña chÝnh phñ thi tõ ngµy 1/10/2007) ®−îc giíi h¹n trong c¸c lÜnh vùc thÝch (2) Xem F. von Hayek (1960): Nguyªn lÝ hîp, chÝnh phñ kh«ng nªn can thiÖp vµo cña trËt tù tù do, Tam Liªn th− ®iÕm, 2003, tr. 10. ho¹t ®éng kinh tÕ vi m« cña doanh (3) Xem Jensen, M. C., and Meckling, nghiÖp hoÆc hé gia ®×nh. H÷u hiÖu nghÜa W., 1976 “Theory of the Firm: Managerial ， lµ chÝnh phñ cã ®ñ n¨ng lùc cung cÊp c¸c Behaviour, Agency cost and Ownership hµng hãa vµ dÞch vô c«ng céng (public Structure”, Journal of Financial goods) phôc vô cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ - Economics, 3: 305-360. §¨ng trong TrÇn x· héi. Trong tr−êng hîp nµy, c¬ chÕ UÊt (Biªn tËp) QuyÒn së h÷u, quyÒn khèng ： th¨ng tiÕn ®· giíi h¹n hµnh vi, quyÕt chÕ vµ khÝch lÖ: C¸c bµi viÕt vÒ Kinh tÕ häc §¹i diÖn, Th−îng H¶i Tam Liªn th− ®iÕm, s¸ch cña quan chøc ®Þa ph−¬ng trong NXB Nh©n d©n Th−îng H¶i, 1998, tr. viÖc tËp trung ph¸t triÓn kinh tÕ, hoµn 1-84． thµnh chØ tiªu t¨ng tr−ëng, tr¸nh xa c¸c (4) Mét c¬ chÕ khÝch lÖ tèi −u ph¶i tháa c¸c ho¹t ®éng "®Æt t«", "t×m t«" m·n ®−îc 3 ®iÒu kiÖn: (1) §iÒu kiÖn −íc (rent-seeking) hoÆc l−êi nh¸c, bá bª viÖc thóc khÝch lÖ t−¬ng dung; (2) §iÒu kiÖn −íc c«ng. §ång thêi, tÝnh "h÷u hiÖu" cña thóc tham dù; vµ (3) §é tháa dông mµ bªn ®¹i diÖn thu ®−îc sau khi ký h¬p ®ång víi chÝnh quyÒn ®Æt trong cuéc ®ua th¨ng bªn ñy th¸c kh«ng cã kh¶ n¨ng ®−îc n©ng tiÕn lµ nã h−íng chÝnh quyÒn ®Õn viÖc cao bëi bÊt cø hîp ®ång nµo kh¸c (§oµn t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh V¨n B©n, 1998). nghiÖp vµ ®Þa ph−¬ng m×nh ph¸t triÓn (5) R. Coase (1937) chØ ra r»ng, chÝnh kinh tÕ. C¬ chÕ c¹nh tranh theo m« h×nh phñ còng lµ mét d¹ng tæ chøc mang tÝnh c¬ giµnh "cóp v« ®Þch" (锦标赛) ®· t¹o ra tÇng nh− c«ng ty, v× thÕ c¸c quyÒn lùc ph©n mét "hiÖu øng khuyÕch ®¹i", t¸c ®éng phèi trong ®ã cÇn ph¶i chÞu sù −íc thóc vµ Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 40
  16. C¬ chÕ th¨ng tiÕn:... ngò quan chøc t−¬ng øng) th× ®èi t−îng nhËn ®−îc sù khÝch lÖ nh− c¸ch mµ c«ng ty nµo ®−îc h−ëng c¸c lîi Ých hoÆc ph¶i g¸nh thùc thi. Tõ ®ã, bªn c¹nh kh¸i niÖm "qu¶n chÞu tæn thÊt tõ kÕt qu¶ ®ã. T−¬ng tù, trÞ c«ng ty" (corporate governence) chóng quyÒn khèng chÕ thÆng d− cã nghÜa lµ khi ta cã thÓ sö dông kh¸i niÖm qu¶n trÞ chÝnh xuÊt hiÖn t×nh huèng "kh«ng x¸c ®Þnh" phñ/quyÒn (uncertainty), ®èi t−îng nµo cã quyÒn ra (6) M¹nh hay YÕu ë ®©y kh«ng chØ quyÕt s¸ch ®Ó gi¶i quyÕt c¸c kÕt qu¶ ngoµi c−êng ®é khÝch lÖ, mµ chØ ra r»ng h×nh dù liÖu ®ã – Ph¹m SÜ Thµnh. thøc khÝch lÖ ®ã ®−îc quyÕt ®Þnh bëi c¸c (10) Xem Tr−¬ng Duy Nghinh: "TÝnh tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ cã râ rµng, dÔ quan s¸t kh«ng thÓ båi hoµn cña viÖc mÊt ®i quyÒn hay kh«ng – Ph¹m SÜ Thµnh. khèng chÕ thÆng d− vµ nh÷ng trë ng¹i vÒ (7) Lµ chuyªn gia nghiªn cøu vÒ quan quyÒn tµi s¶n trong qu¸ tr×nh s¸p nhËp cña hÖ gi÷a trung −¬ng víi ®Þa ph−¬ng, doanh nghiÖp nhµ n−íc", ®¨ng trong TrÇn Christine P. W. Wong (Hoµng Béi Hoa) chØ Quèc Phó (chñ biªn): ñy th¸c - ®¹i diÖn vµ ra r»ng kÓ tõ khi thùc hiÖn c¶i c¸ch quan thiÕt kÕ c¬ chÕ: Chuyªn ®Ò vÒ nh÷ng vÊn ®Ò träng vÒ thuÕ n¨m 1984 ®Õn nay, chÝnh míi nhÊt cña LÝ thuyÕt khÝch lÖ, NXB §¹i quyÒn trung −¬ng ®· liªn tôc "vi ph¹m" c¸c häc Nam Khai, 2003, tr. 151 - 170 "khÕ −íc" ®· kÝ kÕt víi chÝnh quyÒn ®Þa (11) Kh¸i niÖm "khÝch lÖ d−¬ng" vµ ph−¬ng b»ng c¸ch ban hµnh thªm c¸c "khÝch lÖ ©m" do TiÒn DÜnh NhÊt ®−a ra. chÝnh s¸ch bßn rót phi thuÕ (Wong et al., Xem thªm (TiÒn DÜnh NhÊt, 2003). 1995; Wong et al., 2003) (12) Tr−¬ng Qu©n, Cao ViÔn: NhiÖm k×, (8) Kh¸i niÖm "thÆng d−" ë ®©y hoµn nhËm chøc chÐo gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng vµ toµn kh«ng liªn quan ®Õn kh¸i niÖm t¨ng tr−ëng kinh tÕ ë Trung Quèc tõ c¶i "thÆng d−" mµ c¸c nhµ kinh tÕ häc M¸c-xÝt c¸ch ®Õn nay - DÉn chøng tõ sè liÖu cÊp vÉn hay sö dông. "ThÆng d−" trong hai tØnh (Xem Tr−¬ng Qu©n, Ch©u Lª An, 2008, kh¸i niÖm nµy ®Òu chØ nh÷ng t×nh huèng tr. 73-110) n»m ngoµi dù kiÕn ban ®Çu cña c¸c chñ thÓ (13) VÒ ®Æc tÝnh kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a hµnh vi, nã h×nh thµnh do sù tån t¹i cña ®¶ng chÊp chÝnh víi nhµ n−íc ®Ó h×nh c¸c nh©n tè "kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc tr−íc" thµnh nªn c¸i gäi lµ hÖ thèng ®¶ng - nhµ (uncertainty). MÆc dï lµ nh÷ng kh¸i niÖm n−íc (Party-States System) ë c¸c n−íc kinh tÕ chuyªn dïng ®Ó ph©n tÝch vÒ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa vµ x· héi chñ nghÜa së h÷u doanh nghiÖp, tuy nhiªn, hai kh¸i chuyÓn ®æi, cã thÓ xem thªm c¸c nghiªn niÖm nµy còng thÝch hîp ®Ó ph©n tÝch vÒ cøu mang tÝnh khai më nh−ng hÕt søc s©u "QuyÒn - Lîi" mµ hÖ thèng quan chøc thu s¾c cña Csanasdi (2006). ®−îc tõ quyÒn lùc hµnh chÝnh cã trong tay (14) B¸o Quan s¸t Kinh tÕ, sè ngµy 20 – Ph¹m SÜ Thµnh. th¸ng 8 n¨m 2007. (9) QuyÒn chiÕm dông thÆng d− chØ ra (15) "NhËt b¸o Tµi chÝnh Kinh tÕ sè r»ng, khi xuÊt hiÖn nh÷ng kÕt qu¶ ngoµi mét" ngµy 14 th¸ng 4 n¨m 2006. dù liÖu ban ®Çu cña c¸c chñ thÓ hµnh vi hoÆc chñ thÓ quyÕt s¸ch (ë ®©y gåm chÝnh (16) NghÜa lµ, lîi Ých cña ng−êi ch¬i nµy quyÒn cÊp cao h¬n, quan chøc ë cÊp cao chØ ®−îc h×nh thµnh tõ thiÖt h¹i cña ng−êi h¬n vµ chÝnh quyÒn bªn d−íi cïng víi hµng ch¬i kh¸c - PST. Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 41
  17. Ph¹m sÜ thµnh 9. W. Kasper, E., Streit (2000): Kinh tÕ Tµi liÖu tham kh¶o häc §Þnh chÕ: TrËt tù x· héi vµ chÝnh s¸ch c«ng, Th−¬ng vô Ên th− qu¸n, 2004. TiÕng Trung: 10. TrÇn Kh¸ng, Arye L. Hillman, Cè 1. Ch©u Lª An (2004): KhÝch lÖ vµ hîp Thanh D−¬ng (2002): ThÓ chÕ tµi chÝnh tËp t¸c trong cuéc ch¬i th¨ng tiÕn cña quan quyÒn vµ nh÷ng biÕn ®æi trong hµnh vi cña chøc chÝnh phñ - Kiªm bµn vÒ nguyªn nh©n chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng - Tõ bµn tay trî tån t¹i l©u dµi cña chñ nghÜa b¶o hé ®Þa gióp ®Õn bµn tay c−íp ®o¹t, Kinh tÕ häc ph−¬ng vµ trïng lÆp x©y d−ng ë n−íc ta, (T¹p chÝ theo quý), kú 1 quyÓn 2. T¹p chÝ Nghiªn cøu Kinh tÕ, sè 6. 11. L−u Båi L©m (2005): ThiÖt h¹i cña 2. Ch©u Lª An, Lý Hång B©n, TrÇn Hoa b¶o hé ®Þa ph−¬ng vµ chia c¾t thÞ tr−êng, (2005): Kh¶o h¹ch thµnh tÝch t−¬ng ®èi: Kinh tÕ c«ng nghiÖp Trung Quèc, sè 4. Mét nghiªn cøu thùc chøng vÒ c¬ chÕ th¨ng 12. Ng« KÝnh Liªn (2004): C¶i c¸ch tiÕn cña quan l¹i ®Þa ph−¬ng Trung Quèc, kinh tÕ Trung Quèc ®−¬ng ®¹i, NXB ViÔn Kinh tÕ häc b¸o, quyÓn 1 kú 1. ®«ng Th−îng H¶i. 3. Ch©u Lª An (2007): Nghiªn cøu vÒ 13. Tr−¬ng Duy Nghinh (2004): Lý ph−¬ng thøc th¨ng tiÕn giµnh cóp v« ®Þch thuyÕt trß ch¬i vµ Kinh tÕ häc Th«ng tin, cña quan chøc ®Þa ph−¬ng Trung Quèc, Th−îng H¶i Tam Liªn th− ®iÕm, NXB T¹p chÝ Nghiªn cøu Kinh tÕ, sè 7. Nh©n d©n Th−îng H¶i. 4. §oµn V¨n B©n (1998): Ph©n c«ng, thï 14. TiÒn DÜnh NhÊt (2003): Kinh tÕ lao t¨ng dÇn vµ chÕ ®é doanh nghiÖp - Mét häc hiÖn ®¹i vµ c¶i c¸ch kinh tÕ ë Trung khung lý luËn vµ nh÷ng ph©n tÝch vÒ Quèc, NXB §¹i häc Nh©n d©n Trung Quèc, doanh nghiÖp nhµ n−íc, Nxb Nh©n d©n 2004. Thiªn T©n. 15. D. C. North, P., Thomas (1973): Sù 5. TrÇn Chiªu (2005): Th«ng tin vµ trçi dËy cña thÕ giíi ph−¬ng T©y, NXB Hoa Kinh tÕ häc KhÝch lÖ, Th−îng H¶i Tam H¹, 1999. Liªn th− ®iÕm, Nxb Nh©n d©n Th−îng H¶i. 16. TrÇn Quèc Phó (chñ biªn) (2003): 6. M. Csanasdi (2006): DiÔn tiÕn theo ñy th¸c - ®¹i diÖn vµ thiÕt kÕ c¬ chÕ: ph−¬ng thøc tù c¹n kiÖt - M« h×nh vµ thùc Chuyªn ®Ò vÒ nh÷ng vÊn ®Ò míi nhÊt cña chøng vÒ thÓ chÕ §¶ng - Nhµ n−íc, Nxb Lý thuyÕt khÝch lÖ, NXB §¹i häc Nam Biªn dÞch Trung −¬ng, 2008. Khai. 7. Phô Dòng, Tr−¬ng YÕn (2008): 17. Tr−¬ng Qu©n, Cao ViÔn, Phô Dòng, Ph©n quyÒn theo m« thøc Trung Quèc vµ Tr−¬ng Ho»ng (2007): V× sao Trung Quèc nh÷ng thiªn lÖch trong kÕt cÊu chi tµi l¹i cã hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng ph¸t triÓn? - chÝnh - C¸i gi¸ cña sù c¹nh tranh phôc vô C¹nh tranh ph©n quyÒn, qu¶n trÞ chÝnh t¨ng tr−ëng, ®¨ng trong Tr−¬ng Qu©n, quyÒn víi c¸c quyÕt ®Þnh vÒ ®Çu t− c¬ së h¹ Ch©u Lª An (chñ biªn), C¹nh tranh ®Ó t¨ng tÇng, T¹p chÝ Nghiªn cøu Kinh tÕ, sè 3. tr−ëng: Kinh tÕ chÝnh trÞ häc trong sù t¨ng 18. Tr−¬ng Qu©n, Ch©u Lª An (chñ biªn) tr−ëng cña Trung Quèc, Nxb C¸ch ChÝ, (2008), C¹nh tranh ®Ó t¨ng tr−ëng: Kinh tÕ NXB Nh©n d©n Th−îng H¶i. chÝnh trÞ häc trong sù t¨ng tr−ëng cña 8. F. von Hayek (1960): Nguyªn lý cña Trung Quèc, NXB C¸ch ChÝ, NXB Nh©n trËt tù tù do, Tam Liªn th− ®iÕm, 2003. d©n Th−îng H¶i. Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 42
  18. C¬ chÕ th¨ng tiÕn:... 19. J. E. Stiglitz (1994), Chñ nghÜa Shleifer, and R. Vishny, 1998, Law and x· héi ®i vÒ ®©u?, NXB Nh©n d©n C¸t L©m, Finance, Journal of Political Economy, 106: 1999. 1113 - 1155. 7. Lazear E., and S. Rosen, 1981, 20. TrÞnh Dôc ThÞnh, Lý Sïng Cao Rank-Ordered Tournaments as Optimal (2003): Tæn thÊt hiÖu suÊt do chia c¾t ®Þa Labor Contracts, Journal of Political ph−¬ng ë Trung Quèc, T¹p chÝ Khoa häc Economy 89: s.841 - 864. x· héi Trung Quèc, sè 1. 8. Malcomson J., 1984, Work 21. TrÇn UÊt (biªn tËp) (1998): QuyÒn së Incentives, Hierachy, and Internal Labor h÷u, quyÒn khèng chÕ vµ khÝch lÖ: C¸c bµi Markets, Journal of Political Economy, 92: viÕt vÒ Kinh tÕ häc §¹i diÖn, Th−îng H¶i 486 - 507. Tam Liªn th− ®iÕm, NXB Nh©n d©n 9. Shleifer A., and R., Vishny, 1993, Th−îng H¶i. Corruption, Quarterly Journal of 22. Christine P. W. Wong, D. Bhattasali Economics, 108: 599 - 618. (2003): Trung Quèc ph¸t triÓn quèc gia vµ 10. Wong C., C. Heady, and W. Woo, tµi chÝnh ®Þa ph−¬ng, NXB Trung TÝn. 1995, Fiscal Management and Economic 23. Tr−¬ng YÕn, Cung Lôc §−êng (2005): Reform in the People's Republic of China, C¶i c¸ch thÓ chÕ ph©n chia thuÕ, ph©n Hong Kong: Oxford University Press. quyÒn tµi chÝnh vµ t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña 11. Yingyi Qian, B., Weingast, 1997, Trung Quèc, Kinh tÕ häc (T¹p chÝ theo quý), Federalism As a Commitment to kú 1 quyÓn 5. Preserving Market Incentives, , Journal of Economic Perspectives, 11(4): 83-92. TiÕng Anh: 12. Yingyi Qian, E., Maskin, and 1. Allen F., Jun Qian & Meijun Qian, Chenggang Xu, 2000, , Review of Economic 2005, Law, Finance, and Economic Growth Studies, 67(2): 359-378. in China, Journal of Financial Economics, 13. Yingyi Qian, Hehui Jin, and B., 77: 57 - 116. Weingast, 2005, Error! Bookmark not 2. Aoki M., 1988, Information, defined. Regional Decentralization and Incentives and Bargaining in the Japanese Fiscal Incentives: Federalism, Chinese Economy, Oxford University Press. Style,, Journal of Public Economics, 3. Coase R. H., 1937, The Nature of the 89(9-10): 1719-1742. Firm, Economica, November 4, pp. 386 - 14. Yingyi Qian, G.. Roland, and 405. Chenggang Xu, 2006, Coordination and 4. Frye, A., Shleifer, 1993, The Experimentation in M-form and U-form Invisible Hand and the Grabbing Hand, Journal of Political Organizations, American Economic Review, 87: 354 - 358. Economy, 114(2): 336-402. 5. Holmstrom B., and P. Milgrom, 15. Young A., 2000, The Razor's Edge: 1991, Multi-Task Principal Agent Analyses, Distortions and Incremental Reform in the Journal of Law, Economics and People's Republic of China, Quarterly Organization 7, Special Issue. Journal of Economics, Vol CXV, 1091 - 6. La Porta, R., Lopez-de-Silanes, F., A. 1135. Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 43
  19. Ph¹m sÜ thµnh Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 44
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.11: Bộ Luận Văn Tốt Nghiệp Chuyên Ngành Tài Chính Ngân Hàng
172 tài liệu
829 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2