Báo cáo nghiên cứu khoa học " CỔ VẬT VIỆT NAM TÌM HIỂU CỔ VẬT ĐỒNG BẰNG CỬU LONG "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:17

Thêm vào BST

Báo xấu

117
lượt xem 26
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nền văn hóa Óc Eo gắn liền với lịch sử phát triển vùng đồng bằng châu thổ hạ lưu sông Mêkông vào những thế kỷ đầu Công nguyên. Những di tích của nền văn hóa này được biết đến từ sau cuộc khai quật của nhà khảo cổ học người Pháp L. Malleret vào năm 1944 tại cánh đồng Óc Eo (xã Vọng Thê, huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang). Từ đó đến nay, nền văn hóa Óc Eo và vương quốc Phù Nam được nhiều học giả trong lẫn ngoài nước quan tâm nghiên cứu, tuy vậy vẫn...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " CỔ VẬT VIỆT NAM TÌM HIỂU CỔ VẬT ĐỒNG BẰNG CỬU LONG "

75 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 6 (77) . 2009 COÅ VAÄT VIEÄT NAM TÌM HIEÅU COÅ VAÄT ÑOÀNG BAÈNG CÖÛU LONG (Tieáp theo) Phaïm Hy Tuøng Baùch* LTS: Neàn vaên hoùa OÙc Eo gaén lieàn vôùi lòch söû phaùt trieån vuøng ñoàng baèng chaâu thoå haï löu soâng Meâkoâng vaøo nhöõng theá kyû ñaàu Coâng nguyeân. Nhöõng di tích cuûa neàn vaên hoùa naøy ñöôïc bieát ñeán töø sau cuoäc khai quaät cuûa nhaø khaûo coå hoïc ngöôøi Phaùp L. Malleret vaøo naêm 1944 taïi caùnh ñoàng OÙc Eo (xaõ Voïng Theâ, huyeän Thoaïi Sôn, tænh An Giang). Töø ñoù ñeán nay, neàn vaên hoùa OÙc Eo vaø vöông quoác Phuø Nam ñöôïc nhieàu hoïc giaû trong laãn ngoaøi nöôùc quan taâm nghieân cöùu, tuy vaäy vaãn coøn nhieàu vaán ñeà tranh caõi, nhieàu luaän ñieåm traùi chieàu chöa ngaõ nguõ. Ñeå goùp theâm moät caùch nhìn, töø soá 2(67).2008, Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån khôûi ñaêng loaït baøi cuûa taùc giaû Phaïm Hy Tuøng Baùch, döôùi tieâu ñeà chung “Tìm hieåu coå vaät ñoàng baèng Cöûu Long”. PHAÀN III: COÅ VAÄT CHAÏM, KHAÉC Kyø cuoái (Baøi 10): VAØI COÅ VAÄT ÑAËC BIEÄT - THÖÛ “GIAÛI MAÕ” MOÄT DAÏNG VAÊN TÖÏ LAÏ - VAØI VAÁN ÑEÀ ÑAËT RA 1. Vaøi coå vaät ñaëc bieät a. Chim öng baèng ngoïc khí Naêm 1944, L. Malleret thu nhaët ñöôïc moät göông ñoàng Haäu Haùn (naêm 25-220) taïi di chæ OÙc Eo vaø ñaây laø baèng chöùng veà söï coù maët cuûa ngöôøi Trung Hoa thôøi baáy giôø. Trong baøi vieát treân Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån soá 1 (72). 2009, taïi trang 58 ngöôøi vieát coù ñöa ra hình aûnh 5 con roàng baèng ngoïc khí (di chæ Tieàn Giang), phong caùch taïo hình thôøi nhaø Chu, maø neáu tính thôøi Haäu Chu thì nieân ñaïi cuûa chuùng (muoän nhaát) laø trong khoaûng thôøi gian naêm 600-221 tröôùc Coâng nguyeân. Ñieàu naøy haún gaây nghi ngôø ñoái vôùi nhöõng nhaø khaûo coå hoïc naøo luoân phuï thuoäc vaøo coå vaät ñaøo bôùi. AÛnh 1a: Chim öng baèng ngoïc khí Hoàng Sôn- AÛnh 1b: Chim öng baèng Nephrite Trung Hoa, nieân ñaïi haäu kyø Ñaù môùi, di chæ nieân ñaïi haäu kyø Ñaù môùi, baûo taøng Baûy Nuùi, An Giang. thaønh phoá Kansas, USA. Thaønh phoá Hoà Chí Minh. *
76 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 6 (77) . 2009 AÛnh 1a laø hình con chim baèng ñaù, chieàu cao 11cm ñöôïc tìm thaáy ôû Thaát Sôn (Baûy Nuùi) thuoäc tænh An Giang. Taùc phaåm History of Eastern Art cuûa Sherman E. Lee xuaát baûn taïi New York, 1966, trang 24 cuõng in hình moät con chim töông töï (AÛnh 1b). Naêm 2007, Nxb Myõ thuaät cho dòch toaøn boä taùc phaåm naøy ra tieáng Vieät vaø con chim ôû aûnh 1b ñöôïc ghi chuù laø “Chim baèng ngoïc bích, cao 10,5cm - Trung Quoác - Haäu kyø Ñaù môùi. Vieän Baûo taøng ngheä thuaät Nelson Atkins, thaønh phoá Kansas” (Hoa Kyø). So ra thì con chim trong aûnh 1a hôi cao hôn, phaàn ñuoâi ñaày ñaën hôn so vôùi con chim trong aûnh 1b vaø ñaõ ñöôïc Baûo taøng Ñòa chaát TP Hoà Chí Minh giaùm ñònh vaø cho keát quaû: “Ñaù maøu phôùt tím, ñoám luïc trong môø, cöùng, ñöôïc coi laø Nephrite - moät loaïi ñaù caåm thaïch cuûa Trung Quoác thöôøng goïi laø Jade Nephrite, khaùc vôùi loaïi ngoïc Mieán Ñieän laøm ñoà trang söùc”. Trong Töø ñieån ñòa chaát (Nxb Töø ñieån Baùch khoa, 2006), trang 568 coù ghi nguyeân vaên nhö sau: “Nephrite (17168): haït mòn, coù tính chaát dai, chaéc, maøu luïc nhaït, xanh nhaït, laø moät loaïi ngoïc coù giaù trò, tröôùc ñaây ñöôïc ñeo theo ngöôøi nhö moät loaïi thuoác chöõa thaän”. Xeùt Baùch khoa thö vaên hoùa coå ñieån Trung Quoác (Nxb Vaên hoùa Thoâng tin, 2000), trang 1.267-1.269 coù ghi: “Ngoïc khí thôøi ñaïi Taân thaïch khí ôû Trung Quoác coù boán heä thoáng phaùt trieån lôùn… Ngoïc khí vaên hoùa Tyû Nam… Ngoïc khí vaên hoùa Hoàng Sôn ñaïi bieåu cho trình ñoä cao nhaát cuûa ngoïc khí tröôùc khi coù söû ôû löu vöïc Lieâu Haø vuøng ñoâng baéc… thöôøng gaëp laø ngoïc khí coù chuû ñeà hình ñieåu thuù, trong aáy coù loaïi ngoïc ñieâu khaéc ñeà taøi hình ñoäng vaät nhö chim yeán, chim öng, con ve, con caù… “ Thaùng 10/2008, ngöôøi vieát sang Baéc Kinh, mang theo hình aûnh con chim ngoïc khí keå treân, tôùi hai cöûa haøng baùn ngoïc coå lôùn nhaát hoûi… mua moät hieän vaät töông töï. Chuû caùc cöûa haøng ñoùn tieáp baët thieäp nhöng ñeàu traû lôøi khoâng theå tìm ra loaïi quyù hieám naøy. Moïi ngöôøi ñeàu bieát, treân theá giôùi coù nhieàu taùc phaåm ñieâu khaéc cuûa ñôøi tröôùc thöôøng ñöôïc ñôøi sau “nhaùi” laïi phong caùch ñeå taïo ra nhöõng saûn phaåm môùi, nhaát laø caùc taùc phaåm mang tính bieåu töôïng toân giaùo hay truyeàn thuyeát lòch söû. Vì theá vieäc khaûo saùt lôùp patin, töùc laø söï xaâm thöïc cuûa ñieàu kieän töï nhieân leân hieän vaät khaûo coå hoïc ñoøi hoûi phaûi tæ mæ vaø thaän troïng. Nhöng taøi lieäu keå treân cho bieát, xeùt veà taïo hình thì ngoïc khí Trung Hoa ôû moãi thôøi kyø trong giai ñoaïn tính töø Haäu kyø Ñaù môùi ñeán thôøi Xuaân Thu, Haï, Thöông, Chu do ñieàu kieän xaõ hoäi thay ñoåi neân coù söï khaùc bieät nhau raát roõ. Töø caùc ñieàu keå treân laïi ñi ñeán moät keát luaän môùi nöõa, hieän vaät 1a coù theå laø saûn phaåm cuûa vaên hoùa ngoïc khí Hoàng Sôn, Trung Quoác, laø nôi thöôøng ñieâu khaéc hình chim, khaùc vôùi ba vuøng vaên hoùa coøn laïi cuûa xöù sôû naøy. Vaø quan saùt hình daùng, moû chim coù theå tin raèng hieän vaät trong aûnh 1a laø chim öng. Do vaäy, qua khaûo saùt kyõ lôùp patin bao boïc beân ngoaøi hieän vaät 1a - hieän vaät khoâng coù gì ñeå goïi laø bieåu töôïng tín ngöôõng naøy vaø caên cöù vaøo nhöõng tö lieäu vöøa trích daãn coù theå tin raèng noù cuõng coù nieân ñaïi Haäu kyø Ñaù môùi, töùc khoaûng gaàn 3.000 naêm tröôùc Coâng nguyeân nhö hieän vaät trong aûnh 1b vaäy.
77 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 6 (77) . 2009 Ñieàu ñaùng löu yù nhaát laø nieân ñaïi con chim öng baèng ngoïc khí gaàn 5.000 naêm tuoåi naøy, tìm thaáy taïi di chæ Thaát Sôn, An Giang maø taøi lieäu veà coå ñòa lyù cho bieát thôøi ñieåm keå treân öùng vaøo giai ñoaïn Holocen muoän, nöôùc bieån ñaõ ruùt khoûi ñoàng baèng, xuaát hieän nhieàu gioàng caùt nhö ôû Cai Laäy, hình thaønh nhöõng vuõng than buøn ôû U Minh, Ñoàng Thaùp Möôøi… Cho neân luùc ñoù coù hieän vaät cuûa vaên hoùa ngoïc khí Hoàng Sôn do ai ñoù mang tôùi vuøng (tuï cö) Thaát Sôn, töùc Baûy Nuùi thuoäc ñòa phaän tænh An Giang ngaøy nay laø ñieàu hoaøn toaøn coù theå xaûy ra. Nhöng xuaát xöù töø vuøng vaên hoùa Hoàng Sôn - luïc ñòa Trung Hoa, chim öng “bay” ñeán Thaát Sôn baèng con ñöôøng naøo, voøng qua bieån Ñoâng roài theo chaân caùc daân cö quanh vuøng Nam Ñaûo ñeå vaøo ñaát lieàn coäng cö vôùi ngöôøi baûn ñòa chaêng? Ñieàu naøy laø coù theå vì chính nhöõng boân rìu leû teû thuoäc kyõ ngheä Ñaù môùi tìm thaáy ôû Goø Caây Tung, Goø Cao Su naêm 1994, 1995 nhöng laïi phoå bieán ôû Sumatra, Java, Malaysia… cho pheùp döï ñoaùn nhö vaäy. Coøn moät khaû naêng nöõa laø con chim öng naøy coù theå do cö daân ngöôøi Hoa cuøng vôùi toäc ngöôøi Aryan traøn vaøo Taây Baéc AÁn hoài thieân nieân kyû thöù II tröôùc Coâng nguyeân ñeå roài sau naøy cuøng cö daân Nam AÁn hay Trung AÁn giong buoàm tôùi Ñoâng Nam AÙ, qua eo bieån Malacca vaø ñònh cö ôû ñoàng baèng Cöûu Long vì nôi naøy nöôùc bieån ñaõ xuoáng. Duø gì ñi nöõa thì con chim öng ngoïc khí raát hieám hoi naøy cuõng laø choã döïa cho caû hai giaû thuyeát khaùc nhau keå treân nhöng cuøng ñeán ñích chung khaúng ñònh ñoàng baèng Cöûu Long laø nôi tuï cö töø raát sôùm, ít ra cuõng baèng nieân ñaïi maø noù ra ñôøi. b. Thö tòch coå vuøng Löôõng Haø Löôõng Haø (Mesopotamia) laø vuøng ñaát ôû Taây AÙ ñöôïc bao boïc bôûi hai con soâng lôùn laø Tigris vaø Euphrates, ngaøy nay laø mieàn nam Iraq. Ñaát ñai Löôõng Haø phì nhieâu maøu môõ neân xöa kia cö daân ñoâng ñuùc vaø buoåi sô khai ñaõ xuaát hieän moät neàn vaên minh röïc rôõ haøng ñaàu theá giôùi vaø vaøo khoaûng hai nghìn naêm tröôùc Coâng nguyeân nhaø nöôùc Babylon choùi loïi haøo quang ra ñôøi. Theo James Ritter, khoaûng naêm 3200 tröôùc Coâng nguyeân ngöôøi Sumer ôû vuøng ñaát naøy ñaõ caûi tieán, phaùt trieån theâm heä chöõ vieát voán ñöôïc cheá ra töø thieân nieân kyû tröôùc ñoù.(1) Ñoù laø caùc kyù hieäu veà soá ñeám. Ñeán nhöõng AÛnh 2: Ba mieáng baïc moûng coù vaên töï hình neâm naêm töø 2350 ñeán 2200 hình thaønh vaø moät loaïi vaên töï khaùc cuûa vaên minh ñeá quoác lôùn ñaàu tieân taïi vuøng Löôõng Löôõng Haø, nieân ñaïi thieân nieân kyû II Haø cuûa ngöôøi Akkadian thì ñaõ coù tröôùc Coâng nguyeân, di chæ An Giang.
78 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 6 (77) . 2009 nhöõng phaùt kieán caûi tieán heä thoáng chöõ vieát trong ñoù coù chöõ ñinh. Goïi laø chöõ ñinh vì töï daïng cuûa noù gioáng hình caùi ñinh (Nguyeãn Phi Hoanh, 1978). Nhöng qua tham khaûo moät soá taøi lieäu khaùc thì töï daïng naøy coøn ñöôïc goïi laø chöõ hình (caùi) neâm. Cuõng theo James Ritter thì loaïi chöõ neâm coù khi ñöôïc duøng laøm soá ñeám. AÛnh 2 ghi laïi hình aûnh 3 mieáng baïc ñaõ roøn, muûn. Caû ba hieän vaät ñeàu coù loã ôû treân ñeå treo. Hieän vaät 2.1 coù kích thöôùc 11cm x 6,3cm, minh vaên treân ñoù laø chöõ hình ñinh. Hieän vaät 2.2 ôû phía döôùi, khoaûng giöõa cuõng laø moät chöõ hình neâm ñöôïc daäp noåi, coøn hai beân caïnh laø loaïi chöõ raát laï. Hieän vaät 2.3 khoâng thaáy coù chöõ hình neâm maø laø haøng chöõ raát laï nhö vöøa noùi. Tra cöùu taùc phaåm do C. Scott Littlenton (chuû bieân) khi noùi ñeán vaên minh coå Löôõng Haø cuõng in hình aûnh vaên bia cho thaáy töï daïng laø chöõ hình neâm gioáng y heät (Nhaán maïnh. PHTB) chöõ treân maáy laù baïc treân.(2) Ngöôøi baùn ra maáy hieän vaät naøy khaúng quyeát hoï mua ñöôïc taïi An Giang (khoâng noùi roõ huyeän, xaõ naøo). Caên cöù vaøo lôùp patin, ñoä roøn muûn cuûa laù baïc vaø töï daïng daäp khaéc treân chuùng, coù theå cho raèng nieân ñaïi vaøo khoaûng naêm 2300-2200 tröôùc Coâng nguyeân. Theo giaûi thích cuûa James Ritter (Saùch ñaõ daãn) thì caùch nay khoaûng moät traêm naêm caùc hoïc giaû Taây AÂu ñaõ tìm ra baèng côù ñeå cho raèng thôøi baáy giôø ngöôøi ta söû duïng chöõ coù töï daïng hình neâm ñeå duøng caû trong vieäc ghi cheùp laïi soá löôïng haøng hoùa giao dòch qua laïi theo phöông thöùc haøng ñoåi haøng, chöù thôøi baáy giôø Löôõng Haø chöa laøm ra tieàn. Vaäy thì roõ raøng maáy hieän vaät keå treân laø moät loaïi thö tòch töông töï nhö soå saùch keá toaùn ngaøy nay vaø chuùng ñeàu ñöôïc khoan loã phía treân ñeå treo. Coù moät ñieàu raát ñaùng löu yù laø hieän vaät 2.2 vaø 2.3, nhö ñaõ noùi ñeàu coù nhöõng töï daïng raát laï, vaäy phaûi chaêng ñoù cuõng laø moät trong ba möôi kyù hieäu maø ngöôøi Löôõng Haø phaùt minh ra vaø thöôøng duøng vaøo thôøi ñoù? c. Vaät chaïm khaéc boø thaàn vaø minh vaên Nhö ñaõ coù laàn ñeà caäp (Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, ñd, trang 57) ñaàu theá kyû XX ngöôøi ta khai quaät taïi Mohenjo-daro, AÁn Ñoä (nay thuoäc ñòa phaän Pakistan) ñöôïc khoaûng 2.000 hieän vaät chuû yeáu baèng ñaù steatite. Ña soá coù daïng hình khoái 6 maët, daøy khoaûng 1cm, maët ñaùy vaø ñænh hình vuoâng moãi caïnh 3,2cm hoaëc 3,5cm. Caù bieät coù hieän vaät daøi 7,5cm, ngang 3,5cm. Treân maët hình chöõ nhaät hoaëc hình vuoâng ñeàu ñöôïc chaïm khaéc noåi hình thaàn linh vaø vaên töï töôïng hình, nhö vaäy coøn laïi 5 maët cuûa hình khoái aáy ñeå trôn. Thænh thoaûng cuõng baét gaëp moät soá hieän vaät ñöôïc khaéc chìm. Nhöõng saûn phaåm naøy ñöôïc goïi laø vaên minh thung luõng Indus. AÛnh 3a, 3b laø hai hieän vaät trong soá ñoù chaïm khaéc hình boø thaàn vaø chöõ töôïng hình (ñeà taøi khaù phoå bieán vaøo thôøi coå ñaïi ôû AÁn Ñoä) chuïp laïi töø taøi lieäu tham khaûo. Caùc nhaø khoa hoïc treân theá giôùi nghieân cöùu veà chuùng thöôøng laáy daáu in treân thaïch cao cuûa maët chaïm khaéc naøy vaø töø ñoù hoï goïi teân hieän vaät ñöôïc chaïm khaéc laø con daáu. ÔÛ Ai Caäp vaø Iran cuõng khai quaät ñöôïc moät soá ít taùc phaåm ñieâu khaéc daïng naøy nhöng kích thöôùc lôùn hôn caû chuïc laàn thì khoâng ai goïi laø con daáu maø goïi laø phuø ñieâu. Coøn vôùi saûn phaåm cuûa vaên minh thung luõng Indus (duø chaïm khaéc noåi hay chìm) coù nhaø khoa hoïc coøn chu ñaùo
79 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 6 (77) . 2009 AÛnh 3a-3b: AÛnh chuïp töø taøi lieäu tham khaûo veà hai hieän vaät chaïm noåi hình boø thaàn vaø vaên töï töôïng hình tìm thaáy ôû Mohenjo-daro, AÁn Ñoä, nieân ñaïi caùch nay 5.000 naêm, caùc nhaø khoa hoïc goïi laø con daáu. ñaët cho noù caùi teân “con daáu hình tem”, töùc con daáu coù hình daùng töïa nhö caùi tem daùn bì thö. Nhö vaäy coù theå ñöa ra maáy nhaän xeùt sau: - Goïi laø “con daáu hình tem” coù leõ do chieàu daøy hieän vaät coù veû moûng manh. Vaäy chuùng khoâng coù tieän nghi caàm naém ñeå ñoùng daáu maø goïi laø “con daáu” e khoâng hôïp lyù. - Ñaõ goïi laø “con daáu” thì maët chaïm khaéc phaûi laø aâm baûn, nhöng caùc nhaø khoa hoïc Lieân Xoâ, Ñan Maïch, Ba Lan vôùi thieát bò ñieän töû cuûa nhöõng naêm 1980 ñaõ khoâng ñoïc ñöôïc vaên töï khaéc treân ñoù töùc laø chöa khaúng ñònh ñöôïc ñoù laø aâm baûn maø voäi vaøng goïi laø con daáu e khoâng ñaùo lyù. - Neáu giaûi maõ ñöôïc beà maët coù hoa vaên, minh vaên cuûa hieän vaät vaø chöùng minh ñöôïc ñoù laø döông baûn thì vieäc goïi chuùng baèng caùi teân “con daáu” laø voâ lyù. Xin giôùi thieäu hieän vaät trong aûnh 4 cuõng khaéc (chìm) boø thaàn vaø caùc vaên töï töôïng hình. Ngöôøi baùn ra cho bieát mua ñöôïc ôû Gioàng Caùt, caùch Ba Theâ khoaûng 30km. Baûo taøng Ñòa chaát giaùm ñònh chaát lieäu hieän vaät laø sa thaïch, noù coù maøu naâu boùng töïa da boø. Taøi lieäu veà AÁn Ñoä hoïc cho hay loaïi sa thaïch naøy ñeïp dò thöôøng, goïi laø sa thaïch Chunar (teân moät moû ñaù saùt vuøng Banaras). AÛnh 4: Boø thaàn vaø minh vaên töôïng hình chaïm chìm treân sa thaïch Hieän vaät coù kích thöôùc (ño gaàn chính xaùc) maøu da boø, hieän vaät naøy coøn ôû 9,7 x 9,7 x 5,2cm. Vì khaù daøy neân coù theå caàm daïng toàn nghi, di chæ Ñoàng Thaùp.
80 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 6 (77) . 2009 naém ñeå ñoùng daáu ñöôïc nhöng neáu khoâng baøn ñeán vaán ñeà ñoïc minh vaên, chæ noùi ñeán neùt ñieâu khaéc chìm, choã noâng choã saâu ñeå loät taû cô theå con vaät khieán cho vieäc in daáu treân thaïch cao hay ñaát seùt seõ raát khoù khaên neân chöa theå goïi vaät naøy laø “con daáu”. Quan saùt kyõ ta thaáy minh vaên treân noù raát gioáng minh vaên treân hieän vaät trong aûnh 3b neân coù theå ngôø ñaây laø ñoà “nhaùi laïi” saûn phaåm cuûa Mohenjo-daro. Nhöng lôùp patin beân ngoaøi vaø neùt khaéc treân hieän vaät ñang baøn laïi ñaåy luøi moái nghi ngôø vöøa noùi. Cho neân, xin taïm xeáp hieän vaät naøy ôû daïng toàn nghi vaø neáu noù laø ñoà coå thaät thì cuõng coù lyù. Coù theå öôùc tính nieân ñaïi cuûa noù vaøo theá kyû II tröôùc Coâng nguyeân, moät phaàn laø vì - nhö ñaõ noùi - ñeà taøi boø thaàn raát thöôøng ñöôïc ngöôøi AÁn theå hieän qua caùc taùc phaåm ñieâu khaéc, hoäi hoïa trong caùc giai ñoaïn lòch söû khaùc nhau. Moät phaàn nöõa laø thôøi gian naøy ôû AÁn Ñoä thöôøng khai thaùc sa thaïch Chunar duøng ñeå thöïc hieän nhieàu taùc phaåm ñieâu khaéc noåi tieáng. Vaø hieän vaät ñang baøn coù nhöõng neùt khaéc chìm phoùng tuùng, töông töï phong caùch neùt khaéc chim thaàn Garuda treân maûnh vaøng tìm thaáy ôû Ñoàng Thaùp maø caùc nhaø chuyeân khaûo OÙc Eo thöôøng nhaéc ñeán, neân coù theå ngôø raèng cö daân baûn ñòa thöïc hieän taùc phaåm naøy. Vaäy xin ñöa hieän vaät ra coâng luaän ñeå caùc nhaø chuyeân moân cho yù kieán. d. Töôïng Ñöùc Chuùa Gieâsu bò ñoùng ñinh AÛnh 5: Töôïng chòu naïn baèng hôïp kim thieác, nieân ñaïi theá kyû III-IV, di chæ Goø Thaùp. AÛnh 6: Muõ gai treân ñaàu töôïng chòu naïn. AÛnh 5 laø moät töôïng baèng hôïp kim chì thieác chieàu cao 9,3cm theå hieän moät nhaân vaät vôùi maùi toùc vaø boä raâu xoaên raäm, hai tay giaêng ngang (caû hai caúng tay ñaõ bò gaõy), ñaàu ngaû haún veà phía vai phaûi. Phaàn thaân treân cuûa nhaân vaät ñeå traàn, moät maûnh vaûi khaù ngaén, moûng che phaàn haï boä, hai caúng chaân baét cheùo cuõng ñeå traàn. Phía treân hai bôø vai moïc ra hai caùnh, uoán cong xuoáng töïa nhö ñang bay vaø taïo cho taùc phaåm coù beà ngang 8,9cm coøn chieàu daøy 1,2cm. AÛnh 6 cho thaáy treân ñænh ñaàu coù ba voøng troøn noåi goà. Khoâng coøn nghi ngôø gì nöõa, ñaây chính laø pho töôïng moâ taû Ñöùc Chuùa Gieâsu bò ñoùng ñinh, Ngaøi ñoäi voøng gai treân ñaàu, chæ maûnh vaûi nhoû che ngang
81 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 6 (77) . 2009 phaàn thaân döôùi vaø sau giaây phuùt bò caêng hai tay ñoùng ñinh treân thaäp giaù Ngaøi ñaõ veà coõi trôøi, guïc ñaàu xuoáng bôø vai. Coù theå tin chaéc vaøo ñieàu naøy neáu tham khaûo taøi lieäu noùi veà “70 bí aån lôùn cuûa theá giôùi coå ñaïi” cuûa hoïc giaû Brian M. Fagan (Nxb Myõ thuaät, 2003, tr. 69) seõ thaáy khuoân maët cuûa pho töôïng gioáng heät khuoân maët Chuùa Gieâsu treân ñoàng tieàn vaøng cuûa trieàu ñaïi Justinian II ñuùc vaøo naêm 692 sau Coâng nguyeân taïi Constantinople. Ki Toâ giaùo laø moät toân giaùo lôùn treân theá giôùi vôùi soá tín ñoà chieám 35% daân soá toaøn caàu. Ki Toâ giaùo coù 4 moân phaùi chính laø Coâng giaùo, Tin laønh, Chính thoáng giaùo vaø Anh giaùo. Ngöôøi theo ñaïo Ki Toâ quan nieäm raèng Ñöùc Gieâsu ñöôïc trao moät söù meänh cao caû laø saùng laäp moät toân giaùo khoâng coù söï lieân thoâng vôùi caùc toân giaùo ña thaàn vaø Gieâsu chính laø Chuùa Trôøi giaùng theá cöùu roãi nhaân loaïi. Veà lòch söû cöùu ñoä thì coù nhieàu taøi lieäu ñöa ra caùc chi tieát khaùc nhau neân ôû ñaây xin vaén taét vaøi noäi dung lieân quan ñeán töôïng chòu naïn. Ñoù laø khoaûng naêm 35-36 sau Coâng nguyeân, Ñöùc Gieâsu chòu ñoùng ñinh treân thaäp giaù, hoâm ñoù vaøo ngaøy thöù Saùu. Sau khi veà trôøi Ngaøi truyeàn cho caùc moân ñeä ñi töù phöông rao giaûng Tin möøng vaø laøm chöùng Chuùa ñaõ chòu cheát. Sau ba ngaøy, Ngaøi soáng laïi, töùc vaøo hoâm Chuùa nhaät (Chuû nhaät). Vaøo khoaûng naêm 64 ñaõ coù saùch veà Tin möøng ñöôïc cheùp laïi thaønh vaên baûn, cho ñeán heát theá kyû I sau Coâng nguyeân thì hoaøn taát 27 cuoán goïi laø Thaùnh kinh Taân öôùc ñeå roài toâng ñoà caùc nôi sao cheùp toaøn boä hay töøng phaàn vaø löu truyeàn cho ñeán ngaøy nay. Nguyeân uûy Ki Toâ giaùo phaùt sinh töø ñaïo Do Thaùi nhöng bò vaøi giaùo phaùi khaùc baøi xích xua ñuoåi. Vaøo ñaàu nhöõng naêm 60 sau Coâng nguyeân khi traøn sang Roma, Ki Toâ giaùo bò ñeá cheá ngöôïc ñaõi, toâng ñoà Caû laø Pheâ-roâ vaø Phao-loâ ñaõ bò gieát taïi ñaây. Nhöng khoâng laâu sau, toaøn AÂu chaâu ñaõ Ki Toâ hoùa. Thoâng thöôøng ta chæ thaáy bieåu töôïng chòu naïn laø Ñöùc Gieâsu bò ñoùng ñinh treân moät caây thaäp töï vôùi hai caùnh tay bò caêng ngang. Nhöng ôû taùc phaåm trong aûnh 5 naøy khoâng thaáy theå hieän caây thaäp töï - töùc Thaùnh giaù - thay vaøo ñoù laø ñoâi caùnh treân bôø vai. Söï khaùc bieät naøy raát coù theå laø vì ngöôøi Kitoâ giaùo toaøn toøng coù nieàm tin saét ñaù raèng, caùnh chim ñaïi baøng seõ daãn linh hoàn Ñöùc Gieâsu veà vôùi Chuùa Trôøi neân ñaõ taïo ra taùc phaåm nhö vaäy. Duø ñaõ nhieàu laàn kheùo leùo gaëng hoûi nhöng ngöôøi baùn hieän vaät naøy ñeàu noùi laø hoï mua ñöôïc töø cö daân Goø Thaùp, töùc raát gaàn Ba Theâ. Khaûo saùt kyõ lôùp patin nhaän ra nhieàu choã ñaõ bò muûn vaø sau khi so saùnh vôùi nhöõng coå vaät baèng hôïp kim chì thieác khaùc hieän coù, cho pheùp ñoaùn ñònh nieân ñaïi pho töôïng naøy khoaûng theá kyû III hay IV sau Coâng nguyeân. Song coù moät chi tieát cöïc kyø quyù giaù laø döôùi chaân töôïng chòu naïn laø choát caém (nhaán maïnh -PHTB). Nhö vaäy pho töôïng laøm ra khoâng phaûi ñeå ñeo vaø chaéc chaén ñeå thôø nhöng thaát laïc phaàn chaân ñeá. Ngoaøi ra coøn vaán ñeà nöõa laø, do khuoân maët Chuùa Gieâsu treân pho töôïng gioáng heät nhö ôû treân ñoàng tieàn vaøng noùi treân, chöùng toû töôïng chòu naïn do ngheä nhaân La Maõ laøm ra vaø ñaây laø pho töôïng Gieâsu vaøo loaïi sôùm treân theá giôùi. Qua taøi lieäu khaûo cöùu cuûa caùc chuyeân gia trong vaø ngoaøi nöôùc, ta thaáy ôû Thaùi Lan vaø ñoàng baèng Cöûu Long ñeàu coù nhöõng coå vaät cuûa vaên hoùa La Maõ, nhöng coù yù nghóa hôn caû laø hai ñoàng tieàn vaøng coù hình Hoaøng ñeá Antonius
82 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 6 (77) . 2009 (138-161) vaø Marcus Aurelius (161-180) do L. Malleret tìm ra naêm 1944 vaø chuùng ñaõ ñöôïc ngaønh Baûo taøng Vieät Nam xeáp vaøo haïng baùu vaät quoác gia. Nhöng thò tröôøng coå vaät troâi noåi thì ñaõ cung caáp theâm cho ngöôøi quan taâm hai töôïng deït chieán binh La Maõ baèng chì, töôïng voõ só vaø tuaàn loäc maø baøi vieát tröôùc ñaõ trình baøy (Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån soá 2 (73). 2009). Nay xuaát hieän pho töôïng chòu naïn laø vaán ñeà phaûi suy nghó. Söû Vieät Nam coù ñoaïn cheùp: “… Theo saùch Daõ Luïc thì ngaøy thaùng 3 naêm Nguyeân Hoøa thöù nhaát (1533) ñôøi Leâ Trang Toâng, ngöôøi Taây döông teân laø Y-neâ-xu leùn luùt ñeán xaõ Ninh Cöôøng, xaõ Quaàn Anh, huyeän Nam Chaân vaø xaõ Traø Luõ huyeän Giao Thuûy, ngaám ngaàm truyeàn giaùo veà taû ñaïo Gia Toâ.”(3) Ñoù laø ghi nhaän cuûa chính söû nöôùc ta veà vieäc truyeàn ñaïo Ki Toâ ôû ñoàng baèng soâng Hoàng. Tröôùc ñoù hôn 10 theá kyû, ñaïo Ki Toâ ñaõ coù maët taïi ñoàng baèng soâng Cöûu Long. Chính ngöôøi Trung Hoa ghi laïi trong söû saùch raèng, naêm Dieân Hi thöù 9 ñôøi Haùn Hoaøn Ñeá (naêm 106 sau Coâng nguyeân) vua nöôùc Ñaïi Taàn laø An Ñoân ñaõ sai söù töø ngoaøi coõi Nhaät Nam sang Trung Hoa coáng vua ngaø voi, söøng teâ. Vaäy An Ñoân laø ai vaø Ñaïi Taàn laø nöôùc naøo? “… Vua An Ñoân nöôùc Ñaïi Taàn chính laø Antonius cuûa La Maõ...”.(4) Vaäy thì quan ngöôøi La Maõ töø ngoaøi coõi Nhaät Nam (nhaán maïnh - PHTB) ñieàu ñoù coù nghóa laø An Ñoân Hoaøng ñeá caét cöû ngöôøi La Maõ naøo ñoù ñang hieän dieän ôû vuøng ñaát naøo ñoù beân caïnh xöù Nhaät Nam thay maët mình ñi daâng ñoà coáng. Ñieàu naøy chöùng toû vaøo ñaàu theá kyû II ñaõ coù nhieàu ngöôøi La Maõ ñaët chaân ñeán caùc khu vöïc saùt caïnh Nhaät Nam roài. Toùm laïi, töø taát caû caùc chi tieát noùi ôû treân cho pheùp ñöa ra nhaän ñònh chung laø muoän nhaát vaøo maáy theá kyû ñaàu Coâng nguyeân Ki Toâ giaùo ñaõ ñöôïc truyeàn vaøo ñoàng baèng Cöûu Long - laõnh thoå Vieät Nam hieän nay, chöù khoâng phaûi chæ coù ñaïo Hindu vaø ñaïo Phaät maø thoâi. Tuy vaäy Ñöùc tin khoâng ñöôïc thaám saâu vaøo coäng ñoàng daân cö coù leõ chæ vì hai lyù do: Thöù nhaát, luùc naøy (theá kyû III sau Coâng nguyeân) La Maõ böôùc vaøo khuûng hoaûng neân ngaøy caøng coù ít giaùo só sang Ñoâng Nam AÙ truyeàn baù moät toân giaùo môùi laø ñaïo Ki Toâ, trong khi cö daân vuøng naøy ñaõ quen ñeán nhöõng stupa thôø Phaät hay ñeàn thôø AÁn giaùo. Thöù hai, coù theå laø theâm caû khoù khaên veà raøo caûn ngoân ngöõ vì kinh nghieäm cuûa Alexandre de Rhodes cho thaáy vaøo theá kyû 17 do ñaõ Latinh hoùa ñöôïc tieáng Vieät, neân sau ñoù lôøi rao giaûng cuûa oâng môùi ñöôïc cö daân Ñaøng Ngoaøi vaø Ñaøng Trong (voán thaám nhuaàn hoïc thuyeát veà moái quan heä xaõ hoäi maø ngöôøi ta quen goïi laø Nho giaùo) caûm thuï roài ñi theo Ñöùc tin moät caùch nhanh choùng vaø beàn bæ, khaùc haún vôùi caùc quoác gia ñoàng vaên khaùc nhö Trung Quoác, Nhaät Baûn, Trieàu Tieân vaøo thôøi gian naøy ngoân ngöõ cuûa hoï khoâng bò caùc giaùo só thöøa sai chaâu AÂu laøm bieán ñoåi. 2. Thöû “giaûi maõ” moät daïng vaên töï laï Trong baøi 9 (Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån soá 5 (76). 2009) ngöôøi vieát ñaõ trình baøy vôùi baïn ñoïc nhieàu coå vaät coù minh vaên ñöôïc tìm thaáy ôû ñoàng baèng Cöûu Long khaù ña daïng veà loaïi hình vaên töï. Trong soá ñoù coù moät loaïi vaên töï xin taïm goïi teân laø “vaên töï Z” xuaát hieän phoå bieán treân caùc taùc phaåm ñieâu khaéc baèng hôïp kim thieác vaø baèng ñaù, nhieàu loaïi ñaù khaùc nhau nhö ñaù steatite (loaïi naøy khaù hieám), sa thaïch vaø moät soá loaïi ñaù coù tính nhieãm töø.
83 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 6 (77) . 2009 Caùc taùc phaåm ñieâu khaéc naøy phaàn nhieàu kích thöôùc töông ñöông coå tay treû nhoû, cao treân döôùi 15cm neáu baèng hôïp kim thieác thì naëng khoaûng 2-3kg, neáu to nhö baép chaân ngöôøi lôùn thì naëng khoaûng 20kg. Loaïi hieän vaät naøy xuaát hieän treân thò tröôøng khoaûng 10 naêm trôû laïi ñaây vaø nhieàu nguoàn tin cho bieát phaàn lôùn ñöôïc tìm thaáy ôû Tieàn Giang, sau ñoù laø An Giang vaø chuùng xuaát loä ngaãu nhieân do vieäc naïo veùt keânh raïch laøm thuûy lôïi hoaëc huùt sình laày thi coâng caùc coâng trình giao thoâng. Döôùi ñaây laø vaøi hieän vaät tieâu bieåu chaïm khaéc “vaên töï Z”. a. Khaûo taû AÛnh 7a - 7b: Mukhalinga baèng hôïp kim thieác vaø minh vaên ôû maët ñeá hieän vaät, nieân ñaïi theá kyû VI-VIII, di chæ Tieàn Giang. - Mukhalinga baèng hôïp kim thieác (aûnh 7a), chieàu cao 20,5cm, phaàn treân daùng truï, phaàn döôùi hình khoái vuoâng, xeû raõnh ôû boán goùc. Töø treân ñaàu linga, hai mí thieâng ñöôïc veùn ra hai phía, taû thöïc hình daïng quy ñaàu soáng ñoäng, ôû giöõa chaïm noåi ñaàu thaàn Shiva; phaàn ñeá coù ñöôøng kính 7,5cm, maët ñaùy coù minh vaên chaïm khaéc noåi (aûnh 7b). - Gaø troáng baèng hôïp kim thieác (aûnh 8a), cao 9cm, chieàu daøi phaàn thaân 6cm. Lôùp patin bao boïc daøy coäm beân ngoaøi chöùng toû hieän vaät bò choân vuøi laâu naêm ôû vuøng ñaát pheøn. Phaàn ñeá coù ñöôøng kính 6,8cm ñöôïc ngheä nhaân xöa giaät caáp taïo thaønh tam caáp vaø phaàn baäc treân coù ñöôøng bao hình vuoâng chaën goùc chaïm khaéc noåi, phía beân trong coù leõ laø 3 haøng vaên töï, moãi haøng coù 2 kyù töï (aûnh 8b). - Voi thaàn baèng ñaù steatite (aûnh 9a), chính laø thaàn Ganesha, chieàu cao 8,9cm, daøi 10,7cm, daøy 7,5cm ñöôïc ñieâu khaéc töø khoái ñaù steatite maø ra. Ñaàu voi ñoäi vöông mieän, caëp maét höôùng xuoáng döôùi ñaát, voøi quaëp vaøo öùc. Phaàn
84 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 6 (77) . 2009 AÛnh 8a-8b: Gaø troáng baèng hôïp kim thieác vaø minh vaên ôû maët ñeá hieän vaät, nieân ñaïi theá kyû VI-VIII, di chæ Tieàn Giang. AÛnh 9a-9b: Ganesha baèng ñaù steatite vaø kinh vaên ôû maët ñeá hieän vaät, nieân ñaïi theá kyû VI-VIII, An Giang. chaân ñeá nhoû daàn taïo neân theá ñöùng gaàn nhö chuïm 4 chaân, phía döôùi coù haøng hoa vaên. Maët chaân ñeá hình vuoâng coù gôø noåi bao quanh vaø beân trong laø minh vaên chaïm khaéc noåi (aûnh 9b). Caên cöù vaøo lôùp patin bao boïc beân ngoaøi, öôùc ñoaùn nieân ñaïi hieän vaät vaøo khoaûng theá kyû VI ñeán VIII. b. “Giaûi maõ” ÔÛ muïc 1c coù ñöa ra aûnh chuïp töø taøi lieäu tham khaûo hình aûnh 2 “con daáu” cuûa vaên minh thung luõng Indus chaïm khaéc noåi hình boø thaàn vaø nhöõng kyù töï töôïng hình. Caùc taøi lieäu treân coøn cho bieát hình nhaân vaø hình caùc con vaät chaïm khaéc treân phaàn lôùn soá “con daáu” aáy laø nhöõng thaàn linh cuûa ñaïo Hindu. Khi khai quaät OÙc Eo naêm 1944, L. Malleret thu nhaët ñöôïc moät soá vieân ñaù thaïch anh, maõ naõo… cuõng chaïm khaéc con vaät hoaëc hình nhaân cuûa toân giaùo naøy vaø oâng cuõng goïi laø “con daáu”. Caùc hieän vaät naøy to baèng ñaàu ngoùn tay coù hình daïng “noùn coái, noùn lính cöùu hoûa” vaø sau naøy ñeàu ñöôïc caùc nhaø chuyeân khaûo veà OÙc Eo Vieät Nam cuõng goïi nhö L. Mallrert (Leâ Xuaân Dieäm, Voõ Só Khaûi, Ñaøo Linh Coân, 1995 vaø Löông Ninh, 2005).
85 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 6 (77) . 2009 Toùm laïi, taát caû caùc saûn phaåm vaên hoùa keå treân ñeàu ñöôïc caùc hoïc giaû ngoaïi quoác vaø trong nöôùc goïi teân laø “con daáu”, coù nghóa laø hoï ñeàu hieåu hoa vaên, minh vaên chaïm khaéc treân hieän vaät laø aâm baûn. Noùi caùch khaùc, khi ñaõ goïi nhöõng loaïi hieän vaät treân laø “con daáu” töùc caùc nhaø khoa hoïc ñaõ giaûi maõ ñöôïc chöùc naêng cuûa noù laø laøm ra ñeå phuïc vuï muïc ñích duy nhaát laø thò thöïc! Trôû laïi vaät phaåm cuûa Mohenjo-daro (AÁn Ñoä) thì voùc daùng laø hình khoái 6 maët nhöng hoa vaên vaø minh vaên ñeàu ñöôïc chaïm khaéc chung treân cuøng moät maët, coøn 5 maët kia ñeå troáng. Vaät phaåm L. Malleret thu thaäp ñöôïc thì phaàn lôùn ñöôïc chaïm hoa vaên thaàn linh. Nhöng treân ba hieän vaät giôùi thieäu ôû treân thì khaùc haún, hình khoái theå hieän thaàn linh ôû daïng töôïng troøn (nhaán maïnh - PHTB), coøn maët ñaùy cuûa phaàn ñeá thì chaïm noåi, ñoâi khi coù chaïm chìm nhieàu ñöôøng neùt. Nhöõng ñöôøng neùt aáy laø minh vaên hay laø hoa vaên trang trí? Coù theå tin raèng nhöõng ñöôøng neùt khoù hieåu naøy khoâng theå rôi vaøo khaû naêng thöù hai bôûi hai lyù do. Thöù nhaát, neáu laø hoa vaên ñeå trang trí thì hoaëc phaûi laø nhöõng ñöôøng neùt gioáng heät nhau laëp ñi laëp laïi theo quy luaät, hoaëc laø ôû vò trí ñoái xöùng nhau. Thöù hai, neáu neùt khaéc giöõ vai troø trang trí thì khoâng ai laïi boá trí taïi maët döôùi cuûa ñeá hieän vaät. Do vaäy, coù theå ñoan chaéc raèng nhöõng ñöôøng neùt khaéc ôû caùc hieän vaät noùi treân laø nhöõng minh vaên. Ta laïi bieát caùc hình töôïng Mukhalinga, Ganesha vaø vaät hieäu cuûa thaàn Skanda trong Hindu giaùo, töùc gaø troáng, ñeàu laø vaät linh ñeå thôø. Noùi caùch khaùc chuùng ñöôïc taïo thaønh moät taùc phaåm troïn veïn nhö vaäy laø ñeå phuïc vuï cho tín ngöôõng. Neáu nhö vaäy, minh vaên chaïm khaéc ôû maët ñeá - töùc “vaên töï Z” - chaéc chaén khoâng coù noäi dung “thò thöïc” baát cöù ñieàu gì, vaø noù chæ coù khaû naêng mang yù nghóa lieân quan ñeán tín ngöôõng, toân giaùo veà caùc thaàn linh ngöï treân phaàn ñeá aáy maø thoâi. Töø ñaây coù theå ñöa ra giaû thieát raèng, neáu laø töôïng thaàn Vishnu thì minh vaên döôùi ñeá coù noäi dung tuïng ca thaàn baûo toàn, neáu laø nhaân maõ chaéc laø ngôïi ca thaàn tri thöùc… Xin löu yù coù hieän vaät naëng tôùi 20kg, coù hieän vaät naëng 10kg nhöng maët ñeá cong loài thì laøm sao ñoùng daáu, neân minh vaên chaïm noåi hay chìm treân caùc maët ñeá aáy haún laø döông baûn chöù khoâng theå khaùc. AÛnh 10a-10b: Töôïng baùn thaân Ñöùc Thích Ca baèng ñoàng thau vaø minh vaên ôû maët döôùi ñeá (cuøng loaïi vaên töï ôû aûnh 7b, 8b, 9b), nieân ñaïi theá kyû V-VIII, di chæ Kieân Giang.
86 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 6 (77) . 2009 Ngöôøi Vieät Nam noùi chung khoâng hieåu nhieàu veà Hindu giaùo vaø yù nghóa caùc thaàn linh cuûa toân giaùo naøy. Nhöng Phaät giaùo thì bao ñôøi nay ñaõ thaám saâu vaøo taâm thöùc, tuy möùc ñoä coù khaùc nhau. Vaäy neáu khoâng tin nhöõng lyù leõ “giaûi maõ” keå treân, xin môøi chieâm baùi pho töôïng troøn Ñöùc Phaät baèng ñoàng thau (di chæ Kieân Giang, nieân ñaïi theá kyû V-VIII), chaân ñeá cuõng daïng “vaên töï Z” (aûnh 10a, 10b). Chuùng ta ñeàu bieát raèng Ñöùc Thích Ca baát töû khoâng bao giôø “thò thöïc baát cöù giao dòch daân söï” naøo, cho neân taùc phaåm naøy khoâng theå goïi laø “con daáu”. Thöïc ra hieän vaät ôû AÛnh 11: Con daáu vôùi minh vaên baèng aûnh 11 (di chæ Myõ Tho) môùi coù theå goïi laø ñaù sa thaïch xaùm, di chæ Myõ Tho, nieân ñaïi khoaûng theá kyû V. con daáu. Toùm laïi coù leõ neân taïm ñaët teân cho loaïi hình ngheä thuaät cuûa nhöõng hieän vaät vöøa baøn laø loaïi töôïng troøn coù minh vaên. 3. Vaøi vaán ñeà naûy sinh Vaøo naêm 2004, kyû nieäm 60 naêm phaùt hieän vaên hoùa OÙc Eo, moät hoäi thaûo caáp quoác gia nöõa ñaõ ñöôïc toå chöùc sau 20 naêm keå töø laàn ñaàu laø naêm 1984. Ngoaøi caùc tham luaän taïi hoäi thaûo, moät soá taïp chí khaùc cuõng ñaêng taûi baøi vieát veà vaên hoùa OÙc Eo do caùc nhaø chuyeân moân thöïc hieän. Tham luaän cuûa caùc nhaø khoa hoïc nhö Nguyeãn Ñòch Dyõ, Ñinh Vaên Thuaän, Leâ Xuaân Dieäm, Vuõ Minh Giang, Toáng Trung Tín… ñöa ra nhöõng keát luaän hay nhaän ñònh coù söùc thuyeát phuïc vaø caû nhöõng yù kieán nhö laø lôøi chæ daãn cho höôùng nghieân cöùu vaên hoùa lòch söû ñoàng baèng Cöûu Long trong thôøi gian tôùi. Song thieån nghó keát quaû hoäi thaûo laàn naøy chöa coù tính ñoät phaù nhö nhöõng ñònh höôùng cuûa caùc nhaø chuyeân moân 20 naêm veà tröôùc bôûi vì moät soá noäi dung quan troïng cuûa vaên hoùa OÙc Eo bò boû soùt hoaëc coù nhöõng luaän ñieåm chöa ñuùng veà vaên hoùa, lòch söû ñoàng baèng Cöûu Long. Xin maïn pheùp ñöa ra vaøi ñieàu ñaùng tieác aáy. a. Moät maûng di saûn bò boû qua Ñoù chính laø loaïi hình töôïng troøn coù minh vaên - ngoân ngöõ ñöông ñaïi goïi laø vaên hoùa vaät theå - keå treân. Theo tìm hieåu böôùc ñaàu thì hieän nay taïi TPHCM coù 3 ngöôøi söu taäp moät soá hieän vaät loaïi naøy, soá löôïng caùc nhaø söu taäp ôû caùc tænh mieàn Taây Nam Boä hieän cuõng nhö vaäy, vaø hoï löu giöõ ña phaàn laø töôïng troøn baùn thaân coù minh vaên coøn töôïng troøn toaøn thaân cuõng coù nhöng hieám. Khoâng hieåu sao loaïi hình ngheä thuaät naøy coù maët ôû thò tröôøng caû chuïc naêm nay nhöng khoâng thaáy caùc nhaø chuyeân moân, caùc nhaø chuyeân khaûo OÙc Eo noùi tôùi duø haøng naêm hoï vaãn tham gia hoäi nghò phaùt hieän môùi veà khaûo coå hoïc hoaëc vaãn coù baøi vieát veà vaên hoùa OÙc Eo? Neáu nghieân cöùu kyõ veà chuùng coù theå tìm ra ñieàu goïi laø “giaù trò vaên hoùa phi vaät theå”. Ñoù chính laø yeáu toá noäi sinh trong caùc hieän vaät naøy. Cuï theå, thieác laø nguyeân lieäu taïi choã, nhöõng hieän
87 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 6 (77) . 2009 vaät naøy laø töôïng troøn (duø laø töôïng baùn thaân) nhöng cuõng vaãn laø nhöõng taùc phaåm ñieâu khaéc hoaøn chænh vaø chaéc chaén chuùng do cö daân baûn ñòa laøm ra bôûi vì caùc “con daáu” tìm thaáy ôû Mohenjo-daro hay Ai Caäp, Iran ñeàu laø daïng phuø ñieâu chaïm khaéc chung caû minh vaên laãn thaàn linh treân cuøng beà maët hieän vaät chöù khoâng taùch baïch hình theå rieâng, minh vaên rieâng nhö cuûa ñoàng baèng Cöûu Long. OÂng D.G.E. Hall khi phaûn baùc quan ñieåm cho raèng Ñoâng Nam AÙ bò AÁn Ñoä hoùa coù vieát: “… chôù coi nheï neàn vaên hoùa baûn xöù ôû vuøng naøy… nhöõng daân toäc ôû nôi ñaây coù caù tính rieâng bieät cuûa hoï… neàn kieán truùc vaø myõ thuaät xöa kia loãi laïc moät thôøi… noù khaùc haún neàn myõ thuaät AÁn Ñoä thuoäc Phaät giaùo vaø AÁn giaùo…”.(5) Noùi roõ ra caùc taùc phaåm töôïng troøn coù minh vaên duø vôùi ñeà taøi AÁn giaùo, Phaät giaùo laø hai toân giaùo xuaát xöù töø AÁn Ñoä nhöng saûn phaåm naøy cuûa ñoàng baèng Cöûu Long khoâng troän laãn vôùi baát cöù nôi naøo khaùc, noù laø ñoäc baûn vì cho ñeán nay chöa coù taøi lieäu naøo coâng boá Thaùi Lan, Malaysia, Campuchia hay Indonesia phaùt hieän ra loaïi naøy. Moät ñaëc ñieåm nöõa trong loaïi hình ngheä thuaät naøy laø söï ña daïng veà chaát lieäu: phoå bieán nhaát laø chuùng ñöôïc laøm töø sa thaïch xaùm, sau ñoù laø hôïp kim thieác, thænh thoaûng coù theå baét gaëp moät soá taùc phaåm baèng ñaù steatite hay ñaù ñen tuyeàn coù tính nhieãm töø. Ñoù laø nhöõng loaïi ñaù khoâng coù ôû ñoàng baèng Cöûu Long. Vaø taùc phaåm baèng ñoàng thì cho ñeán nay chæ coù duy nhaát hieän vaät ôû aûnh 10a. Chính söï xuaát hieän haøng traêm kilogam thieác cuïc daïng nguyeân lieäu thoâ tìm thaáy ôû Tieàn Giang (ñaõ noùi trong baøi vieát treân Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån soá 3 (74). 2009, tr. 111) vaø nhöõng hieän vaät laøm töø caùc loaïi ñaù vöøa neâu ñaõ laø moät trong soá caùc chöùng cöù xoùa tan moái nghi ngôø raèng loaïi hình ngheä thuaät naøy laø ñoà giaû. Theâm nöõa, coù moät chi tieát cöïc kyø quan troïng laø daïng “vaên töï Z” xuaát hieän phoå bieán ôû loaïi hình ngheä thuaät naøy, trong khi ñoù coù raát ít hieän vaät ñöôïc chaïm khaéc chöõ Khmer coå (xin noùi vaøo dòp khaùc) ñaõ cho pheùp phoûng ñoaùn vaøo thôøi kyø noù ñöôïc sinh ra taïi ñoàng baèng Cöûu Long thì nôi naøy toäc ngöôøi Khmer chæ laø thieåu soá. b. Moät vaøi laäp luaän sai laàm Cuõng trong dòp leã kyû nieäm keå treân, moät nhaø chuyeân moân quaûn lyù kho taøng coå vaät OÙc Eo lôùn nhaát ñaát nöôùc laø Baûo taøng Lòch söû Vieät Nam TP Hoà Chí Minh trong moät baøi vieát ñöôïc dòch sang Anh ngöõ treân soá ñaëc san Coå vaät tinh hoa, 9-2004 ñaõ raát quan lieâu, baát chaáp caû keát quaû khai quaät tröôùc ñoù chæ vaøi naêm, phaùt bieåu raèng: “Vaên hoùa OÙc Eo ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån trong khoaûng theá kyû I ñeán theá kyû VI sau Coâng nguyeân”. Moät ñieàu ñaùng tieác nöõa laøø trong hoäi thaûo kyø naøy vaán ñeà cöông vöïc, quy moâ vaø tính chaát cuûa toå chöùc chính trò, xaõ hoäi cuûa vöông quoác Phuø Nam coå maø moät soá nhaø chuyeân moân coù teân tuoåi ñöa ra coù leõ khoâng thuyeát phuïc nhö vaán ñeà goïi Phuø Nam laø ñeá cheá (xin baøn vaøo dòp khaùc). Tröôùc maét ñôn cöû moät yù kieán trong baøi tham luaän cuûa moät nhaø chuyeân khaûo OÙc Eo maø ngöôøi vieát cho laø sai laàm: “… Theo Haùn ngöõ thì Phuø coù nghóa laø giuùp ñôõ, naâng ñôõ, Nam: phöông Nam, nöôùc Phuø Nam coù nghóa laø nhöõng nöôùc ôû phöông Nam ñöôïc söï giuùp ñôõ cuûa Thieân
88 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 6 (77) . 2009 trieàu nhaø Ñoâng Ngoâ (Trung Quoác), noù khoâng phaûi laø töø phieân aâm cuûa Phnom (cuûa tieáng Khmer) maø giôùi khoa hoïc xöa nay töøng ngoä nhaän…”. (6) Ta bieát raèng P. Pelliot laø ngöôøi ñaàu tieân thu thaäp vaø trích dòch nhöõng tö lieäu lieân quan ñeán vuøng ñaát goïi laø Phuø Nam trong thö tòch coå Trung Hoa vaø haàu heát caùc nhaø chuyeân khaûo OÙc Eo tröôùc kia vaø hieän nay khai thaùc kho tö lieäu aáy ñeàu qua baûn dòch ra tieáng Phaùp cuûa oâng. Theâm nöõa, ngöôøi Trung Hoa xöa goïi teân ngöôøi hay vuøng ñaát naøo ñoù (chöa coù teân goïi baèng Haùn töï) thì “nhaùi laïi” caùi aâm phaùt ra teân goïi ngöôøi aáy, vuøng ñaát aáy. Tieáng Vieät cuûa ta coù tôùi 60% töø toá goác Haùn neân xöa kia ta goïi teân ngöôøi hay vuøng ñaát laï theo aâm Haùn Vieät maø khoâng theå giaûi ñöôïc nhöõng danh töø aáy nghóa laø gì. Ví duï New Zealand goïi laø Taân Taây Lan, Paul Doumer goïi laø Ñoâ Myõ, boû qua töø “Poân” moät caùch baát quy taéc, vaø haøng loaït caùi teân nhö AÙ Caêng Ñình (Argentina), Naõ Phaù Luaân (Napoleùon)… Trôû laïi ñoaïn trích daãn keå treân, neáu ñoïc caùc taøi lieäu Anh, Phaùp coù theå thaáy teân goïi vuøng ñaát ñang baøn ñöôïc vieát laø Founan hay Funan… leõ ra phaùt aâm laø Phu (nan, naêng) nhöng ta phaùt aâm theo aâm Haùn Vieät vaø vieát laø Phuø Nam (laïi vieát hoa caû chöõ Nam) khieán taùc giaû ñoaïn trích daãn treân ngoä nhaän Phuø Nam laø teân goïi do ngöôøi Trung Quoác ñaët ra. Toùm laïi “Phuø Nam” laø ngöôøi Vieät goïi theo aâm Haùn-Vieät chöù khoâng phaûi ngöôøi Trung Hoa goïi nhö theá vaø cho ñeán nay chöa coù cô sôû ñeå hieåu thöïc nghóa “Phuø” laø gì “Nam” laø gì, vaø “Phuø Nam” laø gì. AÛnh 13: Moû neo baèng ñaù cuûa haûi AÛnh 12: Moû neo baèng ñaù caùc loaïi, thuyeàn thôøi coå ñaïi tìm thaáy ôû ngoaøi khôi Ñòa Trung Haûi. di chæ Long An. Caøng ngaøy nhöõng cuoäc khai quaät khaûo coå ôû ñoàng baèng Cöûu Long caøng cung caáp nhieàu thoâng tin phaùt hieän môùi. Nhö ñaõ noùi, nhieàu coâng trình giao thoâng, thuûy lôïi, keå caû kinh teá hoä gia ñình nhö laøm vöôøn, ñaøo ao nuoâi caù, nuoâi toâm ñaõ laøm xuaát loä nhieàu coå vaät laï. Xin ñôn cöû caùc hieän vaät trong aûnh 12 laø moät phaàn trong boä söu taäp moû neo baèng ñaù cuûa nhaø söu taäp NVP ôû TP Hoà Chí Minh vaø oâng cho bieát chuùng ôû di chæ Long An. AÛnh 13 chuïp laïi töø taùc phaåm L’archeùologie sous la mer (Khaûo coå hoïc döôùi bieån) xuaát baûn taïi Paris
89 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 6 (77) . 2009 naêm 1981 cuûa taùc giaû Piero Alfredo Grandrotta, trong ñoù coù nhöõng moû neo baèng ñaù khoeùt saün loã ñeå caøi que caém xuoáng ñaùy bieån, ñaùy soâng, caû loaïi moû neo söû duïng troïng löôïng töï thaân cuûa chuùng laø nhöõng moû neo thôøi coå ñaïi truïc vôùt ñöôïc ôû Ñòa Trung Haûi caùch nay vaøi chuïc naêm. Boä söu taäp moû neo baèng ñaù maø chaát lieäu ñaù khoâng coù ôû ñoàng baèng Cöûu Long cuûa oâng NVP laø baèng chöùng minh hoïa cho yù kieán cuûa caùc nhaø chuyeân khaûo OÙc Eo raèng nôi naøy laø thò caûng quan troïng nhaát cho söï thònh vöôïng cuûa toaøn vuøng qua hoaït ñoäng kinh teá ngoaïi thöông muoän nhaát vaøo ñaàu Coâng nguyeân. Nhöng hôn heát thaûy, ñeán nay ngöôøi ta coù theå tin chaéc raèng neàn vaên hoùa OÙc Eo baét ñaàu raát sôùm, do vò trí ñòa lyù neân tuy khoâng theå saùnh vôùi vaên minh Löôõng Haø nhöng coù theå sôùm hôn vuøng haï löu Meâ-nam. Ñieàu naøy baùc boû luaän ñieåm cuûa Sherman E. Lee (1918-2008) theå hieän trong baûng nieân bieåu Lòch söû myõ thuaät Vieãn Ñoâng cho raèng thôøi kyø Ñoà ñaù môùi ôû Vieät Nam, Campuchia keùo daøi ñeán theá kyû thöù II tröôùc Coâng nguyeân. Vaø ñaõ coù ñuû baèng côù vöõng chaéc ñeå noùi raèng khi ñoàng baèng Cöûu Long trôû thaønh nôi tuï cö thì OÙc Eo laø haûi caûng tieàn tieâu ñoùn nhaän caùc toäc ngöôøi töø phöông xa ñeán ñònh cö. Töø ñoù daàn daàn ngaøy caøng roõ neùt ñòa baøn naøy töøng laø nôi sinh soáng cuûa nhieàu toäc ngöôøi vaø ngay töø ñaàu Coâng nguyeân cö daân töø nôi xa xoâi ñeán ñaây khoâng chæ coù ngöôøi AÁn, Hoa. Söï xuaát hieän nhöõng coå vaät La Maõ vôùi taàn suaát cao hôn so vôùi coå vaät Trung Hoa cho pheùp ta nghó nhö vaäy. Theâm nöõa, moät ñieàu lyù thuù laø tìm hieåu vaên hoùa, lòch söû Phuø Nam qua söû lieäu thì hieän thôøi chæ coù theå troâng caäy vaøo kho söû lieäu Trung Hoa maø thoâi. Theá nhöng haàu heát caùc coå vaät cuûa vuøng ñaát naøy haàu nhö chaúng maûy may coù daáu veát phong caùch Trung Hoa. Ñaây laø cô sôû ñeå ñöa ra nhaän xeùt raèng ít nhaát laø töø theá kyû VII trôû veà tröôùc Phuø Nam noùi chung, ñoàng baèng Cöûu Long noùi rieâng ít chòu aûnh höôûng cuûa vaên hoùa Trung Hoa. Trong khi ñoù, söï coù maët cuûa ngöôøi La Maõ (ñaõ noùi ôû muïc 1d) khieán ta hieåu raèng thôøi baáy giôø cö daân baûn ñòa ñaõ lónh hoäi caû ngheä thuaät ñieâu khaéc AÁn-Hy-La coå ñaïi vaø nhö theá khi noùi veà vaên hoùa ñoàng baèng Cöûu Long khoâng theå khoâng noùi ñeán ngheä thuaät chaïm khaéc vaø taïo hình cuûa cö daân nôi naøy bôûi noù ñaõ ñoùng goùp ñaùng keå cho neàn myõ thuaät cuûa nhaân loaïi, song cho ñeán nay vaán ñeà naøy khoâng ñöôïc caùc nhaø chuyeân khaûo OÙc Eo nhaéc tôùi. Ngoaøi ra raát caàn phaûi nhaéc laïi moät ñieàu raèng vaøo ñaàu Coâng nguyeân khoâng chæ coù Hindu giaùo, Phaät giaùo du nhaäp vaøo ñoàng baèng Cöûu Long maø coøn coù caû Ki Toâ giaùo nöõa. Qua loaït baøi giôùi thieäu nhöõng coå vaät cuûa neàn vaên hoùa OÙc Eo troâi noåi ñöôïc giôùi coå ngoaïn söu taäp, ngöôøi vieát hy voïng cung caáp ñöôïc moät vaøi thoâng tin goùp phaàn tìm hieåu coäi nguoàn vaên hoùa, lòch söû ñoàng baèng Cöûu Long. Roõ raøng laø vaøo nhöõng theá kyû ñaàu Coâng nguyeân, cö daân vuøng ñaát naøy khoâng chæ cung öùng cho thöông nhaân nöôùc ngoaøi nhöõng saûn vaät ñòa phöông maø chaéc chaén hoï coøn gia coâng, cheá taùc ñeå xuaát khaåu nhöõng saûn phaåm myõ ngheä nhö caùc loaïi maët ñeo hay maët nhaãn chaúng haïn, thaäm chí raát coù theå goàm caû caùc taùc phaåm töôïng troøn coù minh vaên cho caùc thöông nhaân chuû yeáu ñeán töø caùc vuøng Ñòa Trung Haûi vaø caùc xöù laân bang. Ngöôøi vieát hy voïng
90 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 6 (77) . 2009 trong moät töông lai khoâng xa, di tích coâng xöôûng ôû ñoàng baèng Cöûu Long seõ xuaát loä döôùi löôõi cuoác khaûo coå hoïc. Vaø nhö theá, trong thôøi kyø vaên hoùa OÙc Eo töø theá kyû I ñeán VII, neàn kinh teá cuûa ñoàng baèng Cöûu Long bao goàm ba hình thaùi: noâng nghieäp, thöông nghieäp vaø tieåu thuû coâng nghieäp vaø nôi naøy chính laø vuøng kinh teá troïng ñieåm cuûa vöông quoác Phuø Nam. Xaùc ñònh nhö vaäy seõ höôùng ngöôøi ta nghieâng veà giaû thuyeát: Töø theá kyû VIII trôû ñi nguyeân nhaân chính daãn ñeán suïp ñoå vöông quoác Phuø Nam khoâng phaûi laø do xung ñoät coù tính huûy dieät giöõa caùc tieåu quoác maø laø do thöông caûng OÙc Eo luùc ñoù ñaõ maát ñi vai troø laø trung taâm lieân theá giôùi. Thaùng 10/2009 PHTB CHUÙ THÍCH (1) James Ritter. “Nguoàn goác heä ñeám theo vò trí cuûa neàn vaên minh Löôõng Haø”ø, Almanach nhöõng neàn vaên minh theá giôùi, Nxb Vaên hoùa-Thoâng tin, 1996, tr. 666-669. (2) C. Scott Littlenton (chuû bieân). Huyeàn thoaïi theá giôùi, Nxb Myõ thuaät, 2004, tr. 117. (3) Khaâm ñònh Vieät söû thoâng giaùm cöông muïc. Vieän Söû hoïc, Nxb Giaùo duïc, 1999, taäp hai, tr. 301. (4) Haø Vaên Taán. “OÙc Eo, nhöõng yeáu toá noäi sinh vaø ngoaïi sinh”, Vaên hoùa OÙc Eo vaø caùc vaên hoùa coå ôû ñoàng baèng Cöûu Long, Sôû Vaên hoùa-Thoâng tin An Giang, 1984, tr. 222-231. (5) D.G.E Hall. Ñoâng Nam AÙ söû löôïc, Nhaø saùch Khai trí, Saøi Goøn, tr. 14. (6) Leâ Xuaân Dieäm. “Quaù trình hình thaønh chaâu thoå soâng Cöûu Long”, Vaên hoùa OÙc Eo vaø vöông quoác Phuø Nam, Kyû yeáu hoäi thaûo khoa hoïc nhaân 60 naêm phaùt hieän Vaên hoùa OÙc Eo (1944-2004), Nxb Theá giôùi, 2008, tr. 22. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Will Durant, Nguyeãn Hieán Leâ dòch. Lòch söû vaên minh AÁn Ñoä, Nxb Thoâng tin, 2003. 1. Rachel Storm. Huyeàn thoaïi phöông Ñoâng, Nxb Myõ thuaät, 2003. 2. Shijie Congshu. Nhöõng neàn vaên minh theá giôùi, Nxb Vaên hoïc, 2004. 3. Hoaøng Taâm Xuyeân (chuû bieân). Möôøi toân giaùo lôùn treân theá giôùi, Nxb Chính trò Quoác 4. gia, 2003. Jean Chevalier-Alain Gheerbrant. Töø ñieån bieåu töôïng vaên hoùa theá giôùi, Nxb Ñaø 5. Naüng, 2002. Linh muïc Taniala Hoaøng Ñaéc Anh. Lòch söû cöùu ñoä, Nxb Toân giaùo, 2008. 6. Leâ Xuaân Dieäm, Voõ Só Khaûi, Ñaøo Linh Coân. Vaên hoùa OÙc Eo - nhöõng khaùm phaù môùi, Nxb 7. Khoa hoïc xaõ hoäi, 1995. Löông Ninh. Vöông quoác Phuø Nam - Lòch söû vaø vaên hoùa, Vieän Vaên hoùa vaø Nxb Vaên hoùa- 8. Thoâng tin, 2005. Nguyeãn Phi Hoanh. Moät soá neàn myõ thuaät theá giôùi, Nxb Vaên hoùa, 1978. 9. TOÙM TAÉT Trong baøi vieát naøy taùc giaû ñöa ra 4 hieän vaät laï laø chim ñaïi baøng baèng ngoïc cuûa vaên hoùa Hoàng Sôn (Trung Hoa), nhöõng mieáng baïc coù chöõ hình (caùi) neâm cuûa vaên minh Löôõng Haø, mieáng sa thaïch maøu da boø chaïm khaéc boø thaàn vaø chöõ töôïng hình gioáng nhö “con daáu” cuûa vaên minh Indus (tuy nieân ñaïi coù muoän hôn), vaø töôïng thôø hình chuùa Gieâsu bò ñoùng ñinh.
91 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 6 (77) . 2009 Qua ñoù, taùc giaû minh hoïa theâm yù kieán cho raèng vaøo thôøi Haäu kyø Ñaù môùi ñaõ coù cö daân tuï cö taïi ñoàng baèng Cöûu Long vaø muoän nhaát vaøo theá kyû II hay IV sau Coâng nguyeân ñaõ coù caùc giaùo só Ki Toâ giaùo ñeán ñaây giaûng ñaïo. Taùc giaû coøn ñöa ra quan ñieåm rieâng laø caùc hieän vaät maø caùc nhaø khoa hoïc goïi laø “con daáu” tìm thaáy ôû Mohenjo-daro (AÁn Ñoä) vaøo ñaàu theá kyû XX khoâng coù coâng naêng ñoùng daáu neân khoâng theå goïi teân nhö vaäy, noù ñöôïc ngöôøi xöa laøm ra laø ñeå phuïc vuï tín ngöôõng. Ñoàng thôøi taùc giaû cuõng coâng boá caùc coå vaät baèng ñaù, hôïp kim thieác, baèng ñoàng thau laø nhöõng pho töôïng baùn thaân hay toaøn thaân caùc thaàn linh vaø ôû phaàn maët döôùi cuûa ñeá töôïng ñöôïc chaïm khaéc minh vaên. Ñaây laø maûng coå vaät OÙc Eo chöa coù taøi lieäu naøo noùi tôùi. Qua vieäc xuaát hieän phoå bieán loaïi hình vaên töï raát laï treân caùc hieän vaät keå treân (khoâng phaûi laø chöõ Khmer coå) taùc giaû cho raèng vaøo thôøi kyø vaên hoùa OÙc Eo, ôû ñoàng baèng Cöûu Long neáu coù toäc ngöôøi Khmer thì chæ laø nhoùm thieåu soá. ABSTRACT A STUDY ON THE ANTIQUITIES IN THE MEKONG DATA PART THREE: ANTIQUE CARVINGS AND SCULPTURE Article 10 (Final article): SOME SPECIAL ANTIQUES - AN ATTEMPT AT “DECODING” A TYPE OF STRANGE SCRIPT AND SOME ISSUES TO BE SOLVED In this article the author introduces 4 strange samples: An eagle made of precious stone belonging to the Chinese Hoàng Sôn culture, pieces of silver with words written in the form of wedges belonging to the Mesopotamia culture, a piece of brown yellow sand stone with a carving of the holy cow Nandin and ideograms looking like seals that belongs to the Indus civilization (dating back to a later time in comparison to the cultures mentioned above) and a statue of Jesus Christ nailed on the crucifix. The author uses these samples as further evidence for his belief that in the post-neolithic era the Mekong Delta already had its population and that at the latest, in the 2nd or 4th century Catholic missionaries already came to the place to propagate the religion. The author also makes known his own belief that the objects found in Mohenjo-daro (India) in the beginning of the 20th century, that scientists have so far asserted to be “seals”, were not made for such a function but they were to serve religious purposes. At the same time the author introduces antique samples made of stone, tin alloy, brass, that are busts or full statues of gods with epigraphs carved on their bottoms. This represents an aspect of OÙc Eo antiquity that has not been mentioned by any documents. The popular appearance of a type of strange scripts on those antiques - that is different from Khmer written language- convinces the author to think that if the Khmer people had already inhabited the Mekong Delta in the times of the OÙc Eo culture, they could only have been an ethnic minority here.