Tuyển tập các báo cáo nghiên cứu khoa học hay nhất của trường đại học vinh năm 2008 tác giả: 4. Võ Hành, Phan Đức Hạnh, Đa dạng Vi khuẩn Lam ở địa bàn nuôi tôm thương phẩm “Việt Anh” - xã Kỳ Nam, huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh.
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Đa dạng Vi khuẩn Lam ở địa bàn nuôi tôm thương phẩm “Việt Anh” - xã Kỳ Nam, huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh"
- tr−êng §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 3A-2008
®a d¹ng Vi khuÈn Lam ë ®Þa bµn nu«i t«m th−¬ng
phÈm “ViÖt anh” - x Kú Nam, huyÖn Kú Anh, tØnh Hµ TÜnh
Vâ H nh , Phan §øc H¹nh (b)
(a)
Tãm t¾t. Qua ph©n tÝch 54 mÉu ®Þnh tÝnh thu ®−îc vµo c¸c th¸ng 5, 6 vµ 7 n¨m
2007 t¹i ®Þa bµn nu«i t«m “ViÖt Anh” huyÖn Kú Anh, tØnh Hµ TÜnh, ®· x¸c ®Þnh ®−îc
51 loµi vµ d−íi loµi vi khuÈn Lam (VKL), hÇu hÕt c¸c loµi ®Òu gÆp ë ao chøa n−íc
ngät dù tr÷, chØ cã 12 loµi gÆp trong c¸c ao nu«i t«m (cã 9 loµi gÆp chung) - ®iÒu nµy
phï hîp víi ®Æc tÝnh sinh th¸i cña VKL.
I. §Æt vÊn ®Ò
Trong c¸c ao, ®Çm nu«i thuû s¶n dï r»ng hiÖn nay xu thÕ chÝnh lµ sö dông
thøc ¨n nh©n t¹o lµm nguån thøc ¨n chÝnh cho ®èi t−îng nu«i (t«m, c¸…), nh−ng
thùc vËt phï du - nguån thøc ¨n tù nhiªn vÉn lu«n gi÷ vai trß quan träng, v× chóng
kh«ng chØ t¹o nªn bËc c¬ së cña chuçi thøc ¨n trong thuû vùc mµ ng−êi ta tin r»ng
chóng cßn ®ãng vai trß lµm æn ®Þnh chÊt l−îng n−íc, dinh d−ìng cña Êu trïng vµ
kiÓm so¸t vi khuÈn (Peter Coutteu, 1996 [5]). Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c loµi
thùc vËt phï du ®Òu cã ¶nh h−ëng tèt nh− nhau trong viÖc hç trî søc sinh tr−ëng vµ
t¨ng tû lÖ sèng sãt cña ®èi t−îng nu«i. NhiÒu loµi trong chóng nhiÒu khi cßn g©y
“th¶m ho¹” cho nghÒ nu«i do chóng g©y ra hiÖn t−îng “në hoa” n−íc, hoÆc tiÕt c¸c
®éc tè vµo m«i tr−êng. §Æc ®iÓm bÊt lîi nµy liªn quan ®Õn mét sè loµi vi t¶o, trong ®ã
cã t¶o Lam (vi khuÈn Lam = VKL), mÆc dï sù hiÖn diÖn cña VKL trong m«i tr−êng
n−íc lî, n−íc mÆn Ýt h¬n rÊt nhiÒu so víi m«i tr−êng n−íc ngät.
Bµi b¸o nµy ®Ò cËp ®Õn kÕt qu¶ ®iÒu tra thµnh phÇn loµi VKL trong mét sè ao
nu«i t«m th−¬ng phÈm vµ c¶ trong ao n−íc ngät dù trö (®Ó bæ sung n−íc cho ao nu«i
khi cÇn thiÕt) ë ®Þa bµn cña XÝ nghiÖp nu«i t«m th−¬ng phÈm “ViÖt Anh” thuéc x·
Kú Nam, huyÖn Kú Anh, tØnh Hµ TÜnh.
XÝ nghiÖp nu«i t«m “ViÖt Anh” ®−îc thµnh lËp vµo n¨m 2003, víi diÖn tÝch
réng 80 hÐc ta, gåm 50 ao - ®−îc chia lµm 5 d·y, phÝa ®Çu mçi d·y cã mét ao chøa
n−íc ngät. Nguån n−íc mÆn ®−îc lÊy th¼ng tõ biÓn vµo qua hÖ thèng m−¬ng cÊp,
tho¸t n−íc (mçi vô nu«i t«m chØ lÊy mét lÇn tõ ®Çu vô). Thøc ¨n chÝnh cña t«m ®−îc
sö dông ë d¹ng chÕ biÕn s½n. “Kü thuËt n−íc xanh” còng ®−îc XÝ nghiÖp ¸p dông
tr−íc khi th¶ t«m gièng.
II. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
MÉu t¶o ®−îc thu ë tÇng mÆt (tõ 0 - 20cm) b»ng l−íi vít thùc vËt næi No75,
thu trong 5 ao (trong ®ã 4 ao nu«i t«m ®−îc ký hiÖu tõ 1 ®Õn 4 vµ 1 ao n−íc ngät dù
tr÷). Sau khi thu, mÉu ®−îc cè ®Þnh b»ng formol 4%. §· tiÕn hµnh thu mÉu 3 ®ît
trong n¨m 2007: ®ît 1 vµo th¸ng 5, ®ît 2- th¸ng 6 vµ ®ît 3 vµo th¸ng 7. Tæng sè mÉu
®Þnh tÝnh ®· thu ®−îc lµ 54 mÉu.
NhËn bµi ngµy 26/11/2007. Söa ch÷a xong 05/8/2008.
23
- ®a d¹ng Vi khuÈn Lam ë ®Þa b n ..., Tr. 23-28
Vâ H nh, Phan §øc H¹nh
§Ó ®Þnh danh c¸c loµi vi khuÈn Lam, chóng t«i ®· sö dông kho¸ ®Þnh lo¹i cña
Desikachary [1], D−¬ng §øc TiÕn [2], Gollerbakh [3]. C¸c loµi ph¸t hiÖn ®−îc ®Òu ®·
®−îc chôp ¶nh hiÓn vi.
MÉu ®−îc l−u t¹i bé m«n Thùc vËt, Khoa Sinh häc, Tr−êng §¹i häc Vinh.
III. kÕt qu¶ nghiªn cøu
Trªn c¬ së ph©n tÝch c¸c mÉu ®Þnh tÝnh cña 3 ®ît thu mÉu nh− ®· nªu trªn, b−íc
®Çu chóng t«i ®· thèng kª ®−îc 51 taxa bËc loµi vµ d−íi loµi thuéc ngµnh vi khuÈn Lam.
Chóng thuéc 12 chi, 5 hä vµ 3 bé, trong ®ã bé Nostocales chiÕm −u thÕ víi 39 loµi vµ
d−íi loµi - chiÕm 76,4%. Bé cã sè loµi Ýt nhÊt lµ Pleurocapsales (2 loµi) - chiÕm 3,8%
(B¶ng 1).
B¶ng 1. Danh lôc c¸c loµi vi khuÈn Lam ë ®Þa bµn cña xÝ nghiÖp nu«i t«m
th−¬ng phÈm “ViÖt Anh” thuéc x· Kú Nam, huyÖn Kú Anh, tØnh Hµ TÜnh
N¬i gÆp
Tªn c¸c taxon Ao Ao Ao Ao Ao
TT
1 2 3 4 ngät
Ng nh Cyanobacteria
Bé Chroococcales
Hä Chroococcaceae Naegeli
Chi Microcystis Kuetzing
++
Microcystis aeruginosa forma flos- aquae
1
(Wittr.) Kirchn.
2 +
M. aeruginosa Kuetz.
3 ++
M. flos-aquae (Wittr.) Kirchn.
4 +
M. protocystis Grow
5 +
M. pseudofilamentosa Grow
6 +
M. viridis (A. Br.) Lemm.
Chi Synechococcus Naeg.
7 +
Synechococcus aeroginosus Naeg.
Chi Synechocystis Sauvageau
8 +
Synechocystis pevalekii Ercegovic
Chi Coelosphaerum (Naeg.) Elenk
9 +
Coelosphaerum kuetzingianum Naeg.
Chi Merismopedia Meyen
10 ++ ++
Merismopedia tenuissima Lemm.
24
- tr−êng §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 3A-2008
Bé Pleurocapsales Geitler
Hä Pleurocapsaceae Geitler
Chi Myxosarcina Printz.
11 +
Myxosarcina burmensis Skuja
Hä Hyellaceae Borzi
Chi Hyella Born. et Flah.
12 +
Hyella caespitosa Born. et Flah.
Bé Nostocales Geitler
Hä Oscillatoriaceae Kirchner
Chi Oscillatoria Vaucher
13 + +
Oscillatoria agardhii Gomont
14 +
O. animalis Ag. ex Gomont
15 +
O. brevis (Kuetz.) ex Gomont
16 +
O. corallinae (Kuetz.) Gomont
17 +
O. curviceps var. angusta Ghose
18 ++ ++ ++
O. earlei Gardner
19 ++
O. formosa Bory ex Gomont
20 +
O. irrigua (Kuetz.) Gomont
21 ++ ++
O. laetevirens (Crouan) Gom.
22 ++ ++ +
O. limnetica Lemm.
23 +
O. limosa Ag. ex Gomont
24 +
O. margaritifera (Kuetz.) Gom.
25 ++
O. minnesotensis Tilden
26 + ++
O. ornata var. crassa Rao
27 ++ +
O. perornata Skuja
28 +
O. princeps Vaucher
29 +
O. proboscidea Gomont
30 +
O. proteus Skuja
31 +
O. rubescens (D.C.) Gom.
32 ++
O. splendia Grev. ex Gomont
33 +
O. subrevis Schmidle
34 +
O. subuliformis Kuetz. ex Gomont
35 ++
O. tenuis forma tenuis
25
- ®a d¹ng Vi khuÈn Lam ë ®Þa b n ..., Tr. 23-28
Vâ H nh, Phan §øc H¹nh
36 ++
O. willei Gardner em. Drouet
37 +
Oscillatoria sp1.
38 ++ +
Oscillatoria sp2.
Chi Trich esmium Ehrenb.
39 ++
Trichodesmium lacustre Klebahn
Chi Lyngbya Ag.
40 ++
Lyngbya allorgei FrÐmy
41 +
L. birgei Smith; G. M.
42 +
L. dendrobia Brunhl et Biswas
43 + +
L. martensiana Menegh. ex Gomont
44 +
L. truncicola Ghose
45 +
Lyngbya sp.
Hä Nostococaceae Kuetz.
Chi Anabaena Bory
46 ++
Anabaena constricta (Szaf.) Geitl.
47 +
A. iyengarii var. tenuis Rao
48 +
A. scheremetievi Elenk
49 +
A. variabilis forma crassa Woronich.
50 ++
Anabaena sp.
Chi Cylindrospermum Kuetz.
51 +++
Cylindrospermum sp.
Cã 2 hä ®a d¹ng nhÊt, ®ã lµ Chroococcaceae vµ Osillatoriaceae, chi chñ ®¹o lµ
Oscillatoria.
§¸ng l−u ý lµ hÇu hÕt c¸c loµi vi khuÈn Lam ®· ph¸t hiÖn ®−îc chñ yÕu gÆp
trong ao dù tr÷ n−íc ngät - 48 loµi vµ d−íi loµi, trong khi ®ã ë c¸c ao nu«i t«m chØ
gÆp 12 loµi, trong cã 9 loµi vµ d−íi loµi gÆp chung c¶ ë ao nu«i vµ ao n−íc ngät, ®ã lµ:
Merismopedia tenuissima Lemm.; Oscillatoria agardhii Gomont; O. earlei Gardner;
O. laetevirens (Crouan) Gom.; O. limnetica Lemm.; O. ornata var. crassa Rao; O.
perornata Skuja; Oscillatoria sp2. vµ Lyngbya martensiana Menegh. ex Gomont.
KÕt qu¶ nµy còng phï hîp víi kÕt qu¶ cña Hoµng ThÞ BÝch Mai (2005) [4] khi
nghiªn cøu biÕn ®éng thµnh phÇn loµi thùc vËt næi trong c¸c ao nu«i t«m só t¹i tØnh
Kh¸nh Hoµ. T¹i ®©y, trong c¸c ao nu«i t«m só qu¶ng canh, b¸n th©m canh vµ th©m
canh, t¸c gi¶ ®· ph¸t hiÖn 122 loµi vµ d−íi loµi thùc vËt næi, trong ®ã t¶o Lam (VKL)
chØ gÆp 14 loµi.
Mét vÊn ®Ò ®−îc ®Æt ra lµ t¹i sao c¸c ao nu«i cã ®−îc bæ sung thªm n−íc ngät
tõ ao dù tr÷ mµ thµnh phÇn loµi t¶o Lam trong ®ã l¹i nghÌo nµn?
26
- tr−êng §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 3A-2008
T×m hiÓu qua c¸n bé phô tr¸ch kü thuËt nu«i t«m cña XÝ nghiÖp vÒ chÕ ®é cÊp
n−íc ngät bæ sung cho c¸c ao nu«i, ®−îc biÕt trong suèt thêi gian nu«i cña mét vô
t«m (th−êng kÐo dµi 4 th¸ng), khi mùc n−íc ao nu«i thÊp h¬n møc qui ®Þnh th× bæ
sung thªm kho¶ng 400m3 n−íc ngät cho mçi ao (chiÕm 35% thÓ tÝch ao - t−¬ng øng
víi ®é cao mùc n−íc bÞ hao hôt do bèc h¬i hoÆc rß rØ lµ 20 cm. XÝ nghiÖp bæ sung n−íc
ngät mçi th¸ng mét lÇn).
Sè liÖu ®iÒu tra cña chóng t«i vÒ ®é muèi (S ‰) cña c¸c ao nghiªn cøu qua 3
®ît thu mÉu ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng 2.
B¶ng 2. §é muèi (S ‰) cña c¸c ao nghiªn cøu
§Þa ®iÓm Ao
Ao 1 Ao 2 Ao 3 Ao 4
Thêi ®iÓm n−íc ngät
§ît 1 (08-5-2007) 16 10 9 9 0
§ît 2 (15-6-2007) 15 6 6 7 0
§ît 3 (19-7-2007) 10 6 8 6 0
Tõ b¶ng 2 cho thÊy ®é muèi ë c¸c ao nu«i t«m kh«ng ®ång ®Òu ngay t¹i cïng
mét thêi ®iÓm thu mÉu, nã dao ®éng tõ 9‰ (ao sè 3, 4)®Õn 16‰ (ao 1) ë lÇn thu mÉu
®ît 1 vµ gi¶m nhiÒu ë lÇn thu mÉu vµo ®ît 3 (6‰ ë ao sè 4) vµ 10‰ ë ao sè 1. Trong
c¶ 3 ®ît thu mÉu tai ao chøa n−íc ngät dù tr÷ hoµn toµn kh«ng bÞ nhiÔm mÆn (®é
muèi 0‰), ®iÒu nµy chøng tá sù hiÖn diÖn cña hÇu hÕt c¸c loµi t¶o Lam ®· ph¸t hiÖn
®−îc ë ao nµy lµ hîp lÝ, nã phï hîp víi nhu cÇu sinh th¸i (hÇu hÕt VKL sèng ë n−íc
ngät). Sù “trèng v¾ng” cña nhiÒu loµi t¶o Lam trong c¸c ao nu«i t«m (mÆc dï chóng
cã mÆt trong ao n−íc ngät dù tr÷), theo chóng t«i, lµ sù kÐm thÝch nghi cña chóng
víi m«i tr−êng n−íc lî (trong ao nu«i) nªn chóng ®· bÞ chÕt.
C¸c yÕu tè kh¸c cña m«i tr−êng ao nu«i nh− nhiÖt ®é n−íc, ®é pH vµ hµm
l−îng «xy hoµ tan (DO) ®Òu thÝch hîp cho t«m sinh tr−ëng (nhiÖt ®é n−íc dao ®éng
tõ 25OC - 27OC, pH tõ 7,5 - 8,8 vµ DO tõ 5,94 - 6,42 mg/l).
§iÒu cÇn l−u ý lµ trong ao dù tr÷ n−íc ngät t¹i khu vùc nu«i t«m cña xÝ
nghiÖp, chóng t«i ®· ph¸t hiÖn ®−îc mét sè loµi VKL thuéc chi Microcystis, ®Æc biÖt
lµ loµi Microcystis aeruginosa - ®©y lµ loµi t¶o ®éc (mÆc dï ë c¸c ao nu«i t¹i thêi ®iÓm
nghiªn cøu ch−a ®−îc t×m thÊy). V× vËy, XÝ nghiÖp cÇn cã biÖn ph¸p ®Ó h¹n chÕ sù
sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña loµi t¶o nµy.
IV. kÕt luËn
1. §· x¸c ®Þnh ®−îc 51 taxa vi khuÈn Lam bËc loµi vµ d−íi loµi ë ®Þa bµn cña
XÝ nghiÖp nu«i t«m th−¬ng phÈm “ViÖt Anh” thuéc x· Kú Nam, huyÖn Kú Anh (Hµ
TØnh). Chóng thuéc 12 chi, 5 hä vµ 3 bé, trong ®ã bé Nostocales chiÕm −u thÕ vÒ
thµnh phÇn loµi, chi chñ ®¹o lµ Oscillatoria.
2. Trong sè 51 taxa ®· ph¸t hiÖn cã 48 loµi vµ d−íi loµi gÆp trong ao dù tr÷
n−íc ngät, 12 loµi gÆp trong c¸c ao nu«i t«m (n¬i cã ®é muèi dao ®éng tõ 6 - 16‰),
trong ®ã cã 9 loµi gÆp chung cho c¶ ao nu«i vµ ao n−íc ngät dù tr÷.
27
- ®a d¹ng Vi khuÈn Lam ë ®Þa b n ..., Tr. 23-28
Vâ H nh, Phan §øc H¹nh
T i liÖu tham kh¶o
[1] Desicachary T. V., 1959. Cyanophyta. Indian Council of Agric. Res., New
Delhi,1959, 686 pp.
[2] D−¬ng §øc TiÕn, Ph©n lo¹i vi khuÈn Lam ë ViÖt Nam, NXB N«ng nghiÖp, 1996,
220 tr.
[3] Gollerbakh M. M., T¶o lam. Kho¸ ®Þnh lo¹i n−íc ngät Liªn X«, TËp 2, NXB.
“Khoa häc X« ViÕt”, 1953, 653 tr. (tiÕng Nga).
[4] Hoµng ThÞ BÝch Mai, BiÕn ®éng thµnh phÇn loµi vµ sè l−îng thùc vËt næi trong ao
nu«i t«m Só t¹i Kh¸nh Hoµ, LuËn ¸n tiÕn sÜ N«ng nghiÖp, Tr−êng §H Thuû s¶n
Nha Trang, 2005, 126 trang.
[5] Peter Coutteu, 1996, Trong “CÈm nang s¶n xuÊt vµ sö dông thøc ¨n sèng ®Ó nu«i
thuû s¶n”, Tµi liÖu kÜ thuËt nghÒ c¸ cña FAO. 361, Bé Thuû s¶n, 2002, trang 7.
Summary
The diversity of cyanobacteria in shrimping farm of kynam
village, kyanh distric (hatinh province)
Having total of 54 qualitative samples in May, June and July 2007 in
shrimping farm "Viet Anh" in Ky Anh district HaTinh province. We indentified 51
species and subspecies Cyanobacteria. Most of them were found in fresh water
ponds, only 12 species in the shrimping ponds, 9 species in both types of ponds in
the farm - this is relevant to Cyanobacteria ecological characteristics.
(a) Khoa Sinh häc, tr−êng §¹i häc Vinh
(b) Cao häc 13 Thùc vËt, tr−êng §¹i häc Vinh.
28
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
