Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Đặc điểm hình thái của Ếch xanh Odorrana chloronota (Günther, 1876) ở vùng A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế"

Chia sẻ: Nguyễn Phương Hà Linh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

97
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Ếch xanh hay ếch núi xanh (danh pháp: Odorrana livida) là một loài ếch trong họ Ranidae. Nó là loài đặc hữu của Miến Điện và Thái Lan.Các môi trường sống tự nhiên của chúng là các khu rừng ẩm ướt đất thấp nhiệt đới hoặc cận nhiệt đới và sông. Tình trạng bảo tồn của nó hiện chưa đủ thông tin.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Đặc điểm hình thái của Ếch xanh Odorrana chloronota (Günther, 1876) ở vùng A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế"

T P CHÍ KHOA H C, ð i h c Hu , S 64, 2011 ð C ðI M HÌNH THÁI C A CH XANH ODORRANA CHLORONOTA (GüNTHER, 1876) VÙNG A LƯ I, T NH TH A THIÊN HU Ngô ð c Ch ng, Nguy n Văn ða Trư ng ð i h c Sư ph m, ð i h c Hu TÓM T T ch xanh Odorrana chloronota (Günther, 1876) thu c L p Lư ng cư (Amphibia), B Không ñuôi (Anura), H ch nhái (Ranidae) là loài có giá tr l n v khoa h c và th c ti n. Nghiên c u v hình thái v loài này ñư c ti n hành t tháng IX năm 2009 ñ n tháng VIII năm 2010 vùng A Lư i (TT-Hu ). K t qu cho th y, các cá th ñ c có kích thư c và kh i lư ng nh hơn cá th cái r t nhi u (ñ c: W=7,7 ± 0,950; SVL=45,100 ± 2,059 và cái: W=70,4 ± 9,204; L=87,2 ± 6,848). Con non có chi u dài SVL= 34,53 ± 3,55; kh i lư ng ñ t W=3,69 ± 0,27. H s tương quan R2= 0,182 gi a chi u dài và kh i lư ng cơ th ch ñ c cho th y m i tương quan này ít ch t ch . Ngư c l i, tương quan gi a kh i lư ng thân và chi u dài thân c a ch xanh cái l i tương ñ i ch t ch (h s R2= 0,77). 1. ð t v n ñ ch xanh Odorrana chloronota (Günther, 1876) là loài có giá tr r t cao, là ngu n th c ph m giàu dinh dư ng, th t r t ngon vì v y ñang b ngư i dân săn b t r t nhi u nên s lư ng cá th c a loài ngày m t gi m ñi. Các nghiên c u g n ñây cho th y Vi t Nam, ch xanh phân b Hà Giang, Cao B ng, Lào Cai, Tuyên Quang, B c K n, Sơn La, Vĩnh Phúc, Phú Th , Hòa Bình, ði n Biên, Ngh An, Hà T nh, Qu ng Bình, Qu ng Tr , Th a Thiên Hu , Qu ng Nam, Kon Tum, Gia Lai, ð k Nông, Lâm ð ng, ð ng Nai [1], [3], [5], [6], 7], [8]. Tuy nhiên, nh ng nghiên c u v ch xanh m i ch t p trung vào phân lo i ch chưa có công trình nào nghiên c u ñ y ñ v hình thái c a chúng, vì v y, nghiên c u ñ ñưa ra các d n li u ñ y ñ v hình thái có vai trò quan tr ng trong phân lo i. 2. Phương pháp nghiên c u 2.1. Phương pháp thu m u M u ñư c thu t i vùng núi A Lư i, t nh Th a Thiên Hu t tháng IX năm 2009 ñ n tháng VIII năm 2010, gi i h n b i t a ñ ñ a lí (h Gauss – HN72) như sau: + ði m c c b c 16023’25’’ ñ vĩ B c và 107017’65’’ ñ kinh ðông. + ði m c c nam 16001’90’’ ñ vĩ B c và 107031’20’’ ñ kinh ðông. 5
+ ði m c c ñông 16012’50’’ ñ vĩ B c và 107031’45’’ ñ kinh ðông. + ði m c c tây 16022’45’’ ñ vĩ B c và 107000’56’’ ñ kinh ðông. - ði th c ñ a ñ thu m u, k t h p ph ng v n ngư i b n ñ a, m i tháng thu kho ng 30 cá th t t c các kích thư c có th , m i tháng ñi thu m u t 1 ñ n 3 l n, ñi thu m u vào nh ng ngày ñ u tháng hay cu i tháng (âm l ch, lúc không có trăng). - M u ñư c thu tr c ti p b ng tay vào ban ñêm (t 19h ngày hôm trư c ñ n 4h sáng ngày hôm sau). Sau khi thu m u c ñ nh b ng cách ch c t y cho vào túi ñ ng m u v t sáng hôm sau ñưa v phòng thí nghi m ð ng v t h c, Khoa sinh, trư ng ð i h c Sư ph m Hu ñ phân tích ho c ñưa vào t l nh ñ b o qu n t m th i ch phân tích. T ng s m u ñã phân tích là 379 cá th có t t c các kích thư c. 2.2. Phương pháp nghiên c u hình thái - Các ch tiêu hình thái: ðo và phân tích các ch tiêu hình thái theo Grismer (2006); Orlov et al (2008). Qua ñó thành l p phi u sinh thái cho m i cá th . - So sánh các ch tiêu: Ti n hành so sánh các ch tiêu v hình thái có giá tr phân lo i cao theo Raoul et al (2003) bao g m: Dài ñ u và r ng ñ u, Kho ng cách trư c hai m t v i dài ñ u, ñư ng kính m t v i dài ñ u, Kho ng cách hai mũi v i dài ñ u, dài ñ u v i dài thân, dài ng chân v i dài thân, dài bàn chân v i dài thân, dài c ng chân v i dài thân, dài ñùi v i dài thân, dài c c nh trư c trong v i dài c c nh trư c ngoài, dài c c nh sau v i dài thân, dài cánh tay v i dài thân, dài ng tay v i dài thân, dài c a c n trư c ngoài v i dài thân. - Xác ñ nh tương quan gi a chi u dài thân và kh i lư ng thân theo phương trình c a Beverton và Holt (1966) [2]: W = a x Lb, Trong ñó: W: Kh i lư ng thân, L: Chi u dài thân, a và b: Các h s tương quan. 3. K t qu nghiên c u và th o lu n 3.1. ð c ñi m v hình thái 3.1.1. ð c ñi m các tính tr ng s lư ng theo gi i tính B ng 3.1. ð c ñi m các tính tr ng s lư ng trung bình theo gi i tính. Các tính tr ng Kí ðơn v Con ñ c Con cái Con non n=19 nghiên c u hi u tính n=193 n=186 N ng thân TW gam 7,7 ± 0,950 70,4 ± 9,204 3,69 ± 0,27 Dài thân SVL mm 45,1 ± 2,059 87,2 ± 6,848 34,53 ± 3,55 R ng ñ u HW mm 14,4 ± 1,571 29,8 ± 2,307 12,81 ± 0,56 Dài ñ u HL mm 16,6 ± 1,030 29,9 ± 2,067 13,26 ± 0,37 R ng mõm HWE mm 10,7 ± 1,174 21,5 ± 2,656 9,42 ± 0,40 6
Dài mõm SNL mm 6,7 ± 0,597 13,0 ± 1,251 5,59 ± 0,18 Gian mi m t SND mm 4,3 ± 0,849 8,9 ± 5,876 3,36 ± 0,22 ðư ng kính m t ED mm 5,5 ± 0,652 10,3 ± 1,458 4,12 ± 0,21 R ng mí m t trên UEW mm 4,2 ± 0,593 76,6 ± 1,014 2,88 ± 0,17 Kho ng.cách trư c IO mm 8,5 ± 0,626 16,2 ± 1,670 7,37 ± 0,25 hai m t Kho ng cách gi a hai IN mm 4,4 ± 0,398 9,0 ± 0,955 3,68 ± 0,26 mũi ðư ng kính màng nhĩ TYD mm 3,5 ± 0,382 4,6 ± 0,500 Dài ñùi FL mm 25,0 ± 1,169 53,0 ± 6,578 13,13 ± 0,29 Dài ng chân TL mm 30,1 ± 3,87 60,3 ± 5,073 13,56 ± 0,35 Dài bàn chân sau FOL mm 25,1 ± 2,676 51,4 ± 4,167 15,78 ± 0,82 Dài c ng chân sau MT mm 3,1 ± 0,503 5,0 ± 0,592 2,15 ± 0,33 Dài ng tay FLL mm 12,2 ± 0,639 22,2±2,150 9,51 ± 0,29 Dài bàn chân trong HAL mm 13,1 ± 0,810 26,0 ± 2,358 10,11 ± 0,12 b ng 3.1 cho th y, các cá th ñ c có kích thư c và kh i lư ng nh hơn cá th cái r t nhi u (ñ c: W=7,7 ± 0,950; SVL=45,100 ± 2,059 và cái: W=70,4 ± 9,204; L=87,2 ± 6,848). ði u này là phù h p v i quy lu t sinh trư ng chung c a L p Lư ng cư, thông thư ng con trư ng thành cá th ñ c có kích thư c nh hơn cá th cái. Con non có chi u dài SVL= 34,53 ± 3,55; kh i lư ng ñ t W=3,69 ± 0,27. 3.1.2. ð c ñi m các tính tr ng s lư ng theo tháng Các tính tr ng hình thái c a ch xanh trung bình qua các tháng nghiên c u ít có s bi n ñ ng. Tháng X các cá th cái có kh i lư ng và chi u dài ñ t th p nh t (W=56,62; SVL=83,37), cao nh t tháng V (W=78,92; SVL=86,5), con ñ c có kh i lư ng và chi u dài th p nh t tháng XII (W=7,20; SVL=45,0). Như v y các cá th cái có kích thư c và kh i lư ng tương ñ i l n so v i các loài ch trong t nhiên, còn các cá th ñ c có kích thư c và kh i lư ng thân thu c lo i trung bình trong t nhiên. Nhìn chung, các tính tr ng khác ít có s bi n ñ ng qua các tháng nghiên c u. 3.1.3. M t s t l các tính tr ng s lư ng B ng 3.2 cho th y chi u dài ñ u l n hơn chi u r ng ñ u và t l này ñ t 117% con ñ c, con cái 101%. Dài mõm bé hơn r ng mõm t l này là 63% con ñ c và con cái là 61%. Kho ng cách trư c hai m t v i chi u dài ñ u con ñ c là 53%, con cái là 54%. ðư ng kính m t so v i chi u dài ñ u con ñ c là 33%, con cái là 34%. Kho ng 7
cách trư c hai mũi so v i chi u dài ñ u con ñ c là 26%, con cái là 30%. Dài ñ u so v i dài thân con ñ c là 37%, con cái là 34%. Dài ng chân so v i dài thân con ñ c là 66%, con cái là 69%. Dài ñùi so v i dài thân con ñ c là 56%, con cái là 48%. Dài bàn chân sau so v i dài thân con ñ c là 55%, con cái là 59%. Dài ng tay so v i dài thân con ñ c là 27%, con cái là 29%. Dài c c nh sau so v i dài bàn chân sau con ñ c là 12%, con cái là 10%. Dài c c nh sau trư c ngoài so v i dài bàn chân trư c con ñ c là 19%, con cái là 16%. Dài c c nh trư c trong so v i dài c c nh trư c ngoài con ñ c là 159%, con cái là 150,9%. ðây là nh ng ñ c ñi m t l c a các tính tr ng có ý nghĩa phân lo i cao trong vi c xác ñ nh loài và phân loài. B ng 3.2. ð c ñi m t l các tính tr ng s lư ng trung bình theo gi i tính ð c n=194 Cái n=185 con non n=19 SVL 45,1 ± 2,059 87,2 ± 6,848 34,53±0,27 HL:HW 1,17 ± 0,11 (0,64-1,41) 1,01 ± 0,026 (0,93-1,10) 1,04 ± 0,022 SNL:HWE 0,63 ± 0,07 (0,50-0,87) 0,61 ± 0,064 (0,49-0,93) 0,59 ± 0,019 IO:HL 0,53 ± 0,050 (0,23-0,75) 0,54 ± 0,045 (0,40-0,78) 0,56 ± 0,027 IN:HL 0,26 ± 0,023 (0,22-0,33) 0,30 ± 0,02 (0,23-0,40) 0,28 ± 0,017 HL:SVL 0,37 ± 0,02 (0,26-0,43) 0,34 ± 0,017 (0,25-0,38) 0,38 ± 0,011 ED:HL 0,33 ± 0,04 (0,19-0,50) 0,34 ± 0,032 (0,27-0,41) 0,31 ± 0,015 TL:SLV 0,66 ± 0,04 (0,37-0,78) 0,69 ± 0,043 (0,59-0,85) 0,39 ± 0,025 MT:FOL 0,12 ± 0,02 (0,05-0,20) 0,10 ± 0,023 (0,06-0,16) 0,14 ± 0,011 IMT:EMT 1,59 ± 0,38 (1,13-2,75) 1,509 ± 0,23 (1,10-2,33) FOL:SVL 0,55 ± 0,04 (0,36-0,64) 0,59 ± 0,032 (0,47-0,69 0,46 ± 0,031 FL:SVL 0,56 ± 0,05 (0,49-0,84) 0,48 ± 0,04 (0,48-0,74) 0,38 ± 0,035 FLL:SVL 0,27 ± 0,02 (0,22-0,33) 0,26 ± 0,028 (0,15-0,41 0,28 ± 0,029 EMT:HAL 0,19 ± 0,04 (0,13-0,42) 0,16 ± 0,024 (0,09-0,25) Hình 3.1. Hình thái ngoài c a Odorrana chloronota (Günther, 1876) 8
3.1.4. Mô t ñ c trưng Kích thư c cơ th 40 - 100 mm, con ñ c có kích thư c nh hơn con cái r t nhi u. Trong quá trình nghiên c u nh n th y cá th ñ c l n nh t, có kh i lư ng là 10,7 gam và chi u dài ñ t 46 mm và cá th cái có kh i lư ng l n nh t là 112,3 gam; cá th cái có kích thư c dài nh t là 100 mm. Lưng màu xanh rêu, ñôi khi có nh ng ñ m màu nâu s m trên lưng, sư n màu nâu s m hơi sáng ph n giáp ñùi. M t b ng tr ng ñ c, có m t v t sáng ch y d c theo mép dư i ñ n sát g c tay. N p da bên lưng r t m ho c không có. Trên cánh tay và ñùi có v t nâu s m ch y ngang. ð u d p, thon d n v phía mõm. ðĩa ngón tay và ngón chân nh . Chân 4/5 có màng bơi. Da ti t ra ch t nh y có mùi hôi, h c. Có hai c c nh là c c nh trư c trong và c c nh trư c ngoài chân trư c, chân sau ch có m t c c nh. gi a hai m t phía m t trên thư ng có m t ch m tr ng n i lên có kích thư c khoãng 0.1mm. 3.2. Tương quan gi a kh i lư ng và chi u dài cơ th 3.2.1. Tương quan ch xanh ñ c Phân tích trên 194 cá th ñ c v các ch tiêu qua các tháng cho th y ñây là m t hàm tương quan lũy th a d ng W = a x Lb [2]. K t qu tương quan gi a chi u dài và kh i lư ng cơ th c a con ñ c ñư c th hi n bi u ñ 3.1. H s R2= 0,182 cho th y tương quan gi a chi u dài và kh i lư ng cơ th là ít ch t ch . Hình 3.2. Tương quan gi a chi u dài và kh i Hình 3.3. Tương quan gi a chi u dài và kh i lư ng thân ch ñ c lư ng thân ch cái 3.2.2. Tương quan ch xanh cái Phân tích trên 185 m u ch xanh cái cho th y các ch tiêu v kích thư c và kh i lư ng sai khác r t nhi u so v i ch xanh ñ c, ñi u này ñư c th hi n qua các h s R2, a và b. H s R2= 0,773 cho th y tương quan gi a kh i lư ng thân và chi u dài thân là tương ñ i ch t ch . Nghĩa là khi kh i lư ng thân tăng thì chi u dài thân tăng theo. K t qu nghiên c u cho th y cho th y các cá th ch xanh cái không ñ ng sinh trư ng. Nghĩa là khi kích thư c tăng ñ n m c nh t ñ nh >100 mm thì kích thư c không tăng mà kh i lư ng ti p t c tăng. Như v y, phương trình tương quan c a ch xanh vùng A Lư i, t nh Th a Thiên Hu là: + Con ñ c: W=0,07xL1,229, (R2=0,182) 9
+ Con cái: W=3E-05L3.311, (R2=0,773) + Phương trình tương quan chung: W=3E-05L3,307, (R2=0,982) 3.3. M t s ñ c ñi m hình thái c a nòng n c + Giai ño n tr ng n : Chi u dài cơ th trung bình 6,55 ± 0,47, kh i lư ng cơ th trung bình 0,04 ± 0,003 g, chi u dài toàn thân 12,04 ± 1,27 mm. + Giai ño n mang ngoài: Chi u dài cơ th trung bình 17,62 ± 1,81 mm, kh i lư ng cơ th trung bình 0,68 ± 0,026 g, chi u dài toàn thân 42,55 ± 2,21mm, r ng thân 8,05 ± 1,33 mm, chi u cao thân 6,87 ± 1,15 mm, kho ng cách trư c hai m t 5,75 ± 0,56 mm, ñư ng kính m t 1,75 ± 0,12 mm, kho ng cách hai mũi 1,75 ± 0,12 mm, r ng mi ng 4,51 ± 0,33 mm. Hình 3.4. Tương quan chung gi a kh i lư ng và chi u dài cơ th ch Xanh + Giai ño n mang trong: Chi u dài cơ th trung bình 21,06 ± 1,25 mm, kh i lư ng cơ th trung bình 1,48 ± 012 g, chi u dài toàn thân 52,58 ± 3,36 mm, r ng thân 13,25 ± 2,11 mm, chi u cao thân 8,97 ± 0,79 mm, kho ng cách trư c hai m t 7,46 ± 0,37 mm, ñư ng kính m t 1,98 ± 0,09 mm, kho ng cách hai mũi 3,96 ± 0,31 mm, r ng mi ng 5,47 ± 0,49 mm + Giai ño n chi sau: Chi u dài cơ th trung bình 26,52 ± 6,50 mm, kh i lư ng cơ th trung bình 3,22 ± 0,695 g, chi u dài toàn thân 68,19 ± 7,89 mm, r ng thân 13,25 ± 2,11 mm, chi u cao thân 12,78 ± 2,04 mm, kho ng cách trư c hai m t 9,44 ± 0,86 mm, ñư ng kính m t 1,98 ± 0,09 mm, kho ng cách hai mũi 4,23 ± 0,44 mm, r ng mi ng 7,15 ± 0,37 mm. + Giai ño n chi trư c: Chi trư c xu t hi n ñ ng th i v i chi sau nhưng trong m t th i gian khá dài b n p mang che ph . Chi u dài cơ th trung bình 29,18 ± 5,51 mm, kh i lư ng cơ th trung bình 2,88 ± 0,576 g, chi u dài toàn thân 49,58 ± 2,92 mm, r ng thân 15,16 ± 2,51 mm, chi u cao thân 14,25 ± 1,28 mm, kho ng cách trư c hai m t 10,35 ± 0,77 mm, ñư ng kính m t 3,67 ± 0,27 mm, kho ng cách hai mũi 4,79 ± 0,65 mm, r ng mi ng 7,88 ± 0,56 mm. 10
+ Giai ño n ch con: Chi u dài cơ th trung bình 32,4 mm, kh i lư ng cơ th trung bình 2,57 g, chi u dài toàn thân 42,5 ± 2,92 mm, r ng thân 13,12 ± 0,85 mm, chi u cao thân 12,22 ± 1,36 mm, kho ng cách trư c hai m t 11,48 ± 0,52 mm, ñư ng kính m t 4,26 ± 0,37 mm, kho ng cách hai mũi 4,45 ± 0,22 mm, r ng mi ng 10,12 ± 0,66 mm. ð hoàn thành quá trình bi n thái trong ñi u ki n nuôi nh t thì nòng n c ch ch xanh ph i m t kho ng t 55 ñ n 64 ngày. 4. K t lu n Các cá th ñ c có kích thư c và kh i lư ng nh hơn cá th cái r t nhi u (ñ c: W=7,7 ± 0,950; SVL=45,100 ± 2,059 và cái: W=70,4 ± 9,204; L=87,2 ± 6,848). Con non có chi u dài SVL= 34,53 ± 3,55; kh i lư ng ñ t W=3,69 ± 0,27. Chi u dài thân con ñ c dao ñ ng t 34,5 - 50,0 mm, trung bình 45,1 mm, con cái dao ñ ng t 56 - 100 mm và trung bình 87,2 mm K t qu tương quan gi a chi u dài và kh i lư ng thân ch ñ c cho th y h s 2 R = 0,182 cho th y tương quan gi a chi u dài thân và kh i lư ng thân là ít ch t ch . V i h s R2= 0,773 cho th y tương quan gi a kh i lư ng thân và chi u dài thân c a ch Xanh cái là tương ñ i ch t ch . Như v y, phương trình tương quan c a ch xanh vùng A Lư i, t nh Th a Thiên Hu là: + Con ñ c: W=0,07 x L1,229, (R2=0,182) + Con cái: W=3E - 05L3.311, (R2=0,773) + Phương trình tương quan chung: W=3E - 05L3,307, (R2=0,982). TÀI LI U THAM KH O [1]. R. H. Bain, A. Lathrop, R. W. Murphy, N. L. Orlov, and Ho Thu Cuc, Crytic species of a Cascade Frog from Southeast Asia: Taxonomic Rivesions and Descriptions of six New species, American Museum of natural history, 2003. [2]. R. J. H. Beverton and S.J. Holt, Manual of methods for fish stock assessment part 2, tables of yield functions, FAO fish, Tech, Pap, 1 (38), (1966), 67. [3]. H Thu Cúc, K t qu ñi u tra bò sát, h ch nhái khu v c A Lư i, t nh T.T. Hu , T p chí Sinh h c, T p 24, S 2A, (2002), 28-35. [4]. W. A. Duellman and L. Trueb, Biology of Amphibia, The Johns Hopkins, University Press, Baltimore and London, 1994. [5]. N. L. Orlov, R. W. Murphy, N. B. A. S.A. R. and Ho Thu Cuc, Herpetofauna of Viet Nam, A Chechlist, Part I, Amphibia, Russian journal of Herpetology, 9 (2), 81-104. [6]. Hoàng Xuân Quang và c ng s , Các loài lư ng cư và bò sát b sung cho khu v c b c 11
Trung B có Vư n Qu c gia B ch Mã, Nh ng v n ñ cơ b n trong khoa h c s s ng, Nxb Khoa h c và K thu t, Hà N i, (2007), 139-142. [7]. Nguy n Văn Sáng, H Thu Cúc, Nguy n Qu ng Trư ng, Danh l c bò sát, lư ng cư Vi t Nam, Nxb Nông Nghi p, Hà N i, 2005. [8]. Nguyen Van Sang, Ho Thu Cuc, Nguyen Quang Truong, Herpetofauna of Viet Nam, Edition Chimaira, Frankfurt and main, 2009. [9]. Lê Th Thu và c ng s , D n li u hình thái nòng n c các loài thu c h Megophryidae (Amphibia: Anura) mi n núi Tây Ngh An, H i th o qu c gia v lư ng cư và bò sát Vi t Nam l n th nh t, Nxb ð i h c Hu , (2008), 146-153. MORPHOLOGICAL CHARACTERISTICS OF GREEN FROG ODORRANA CHLORONOTA (GÜNTHER, 1876) IN ALUOI, THUA THIEN HUE PROVINCE Ngo Dac Chung, Nguyen Van Da College of Pedagogy, Hue University SUMMARY Green frog is one of the amphibians belonging to the Ranidae family, Amphibia class. Studies on this kind of frog was carried out in A Luoi, Thua Thien Hue Province from September, 2009 to August, 2010. A large number of specimens were analyzed. This article described the morphological characteristics of adults and juveniles of Green frogs. The results have shown that cofficient of relationship between weight and length of body is R2= 0,182 in male and R2= 0,773 in female. Equation of relationship can be described as W=0,07xL1,229, (R2=0,182) in male and W=3E-05L3.311, (R2=0,773) in female. 12