Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Đặc điểm sinh sản của cá Tráp vây vàng - acanthopagrus latus (Houttuyn, 1782) ở vùng ven biển Thừa Thiên Huế"

Chia sẻ: Nguyễn Phương Hà Linh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

95
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cá là động vật có dây sống hầu hết là biến nhiệt (máu lạnh) có mang, một số có phổi và sống dưới nước. Hiện người ta biết khoảng trên 31.900 loài cá[1], điều này làm cho chúng trở thành nhóm đa dạng nhất trong số các động vật có dây sống. Về mặt phân loại học, cá là một nhóm cận ngành mà quan hệ chính xác của nó còn gây tranh cãi nhiều; sự phân chia phổ biến là chia chúng thành cá không hàm (siêu lớp Agnatha với 108 loài...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Đặc điểm sinh sản của cá Tráp vây vàng - acanthopagrus latus (Houttuyn, 1782) ở vùng ven biển Thừa Thiên Huế"

T P CHÍ KHOA H C, ð i h c Hu , S 64, 2011 ð C ðI M SINH S N C A CÁ TRÁP VÂY VÀNG - ACANTHOPAGRUS LATUS (HOUTTUYN, 1782) VÙNG VEN BI N TH A THIÊN HU Võ Văn Phú, Lê Th ðào Trư ng ð i h c Khoa h c, ð i h c Hu TÓM T T Cá Tráp vây vàng là m t trong nhi u loài cá kinh t Th a Thiên Hu . Các k t qu nghiên c u v ñ c ñi m sinh s n c a cá Tráp vây vàng vùng ven bi n Th a Thiên Hu ñã cho th y: Cá thành th c l n ñ u t 1 ñ n hơn 2 năm tu i, ñ t m c thành th c cao nh t cá 2 và 3 năm tu i, tương ng v i kh i lư ng trung bình 315 g và chi u dài 268 mm. Mùa v sinh s n chính v t tháng XII ñ n tháng IV năm sau. T l ñ c/cái gi m d n theo chi u tăng c a các nhóm tu i. S c sinh s n c a cá Tráp vây vàng tương ñ i l n, trung bình ñ t 265.770 ± 50.330 tr ng/cá và s c sinh s n tương ñ i trung bình ñ t 482,8 ± 28,5 tr ng. 1. M ñ u Cá Tráp vây vàng thu c h Sparidae, b cá Vư c (Perciformes), là loài có kích thư c trung bình nhưng có giá tr thương ph m cao, th t thơm ngon ñư c nhi u ngư i ưa thích. ð góp ph n b o t n ngu n l i, ti n t i nuôi th loài cá kinh t này và hư ng vi c sinh s n t nhiên vào sinh s n nhân t o, c n ph i có các d n li u v ñ c ñi m sinh h c sinh s n c a cá. Trong bài này, chúng tôi trình bày m t s k t qu nghiên c u v ñ c ñi m sinh s n c a loài cá Tráp vây vàng trong ñi u ki n t nhiên vùng ven bi n Th a Thiên Hu làm cơ s cho vi c khai thác và nuôi th h p lý. 2. Phương pháp 2.1. Phương pháp nghiên c u ngoài th c ñ a M u cá Tráp vây vàng ñư c thu th p hàng tháng t i các vùng nghiên c u thu c t nh Th a Thiên Hu . Th i gian thu m u t tháng IX/2009 ñ n tháng VIII/2010 v i t ng s m u nghiên c u là 310 cá th . M u cá x lý ngay khi còn tươi, cân kh i lư ng, ño chi u dài, l y v y. Xác ñ nh các giai ño n chín mu i sinh d c (CMSD) c a cá [4], [5]. Cân ño tuy n sinh d c, ñ nh hình vào dung d ch Bouin; Tr ng giai ño n IV CMSD ñư c ñ nh hình trong formol 4% ñ xác ñ nh s c sinh s n c a cá. 2.2. Phân tích m u trong phòng thí nghi m Quan sát m c ñ CMSD c a cá theo thang 6 giai ño n c a K. A. Kiselevits (1923). Xác ñ nh và ki m tra m c ñ CMSD c a cá b ng t ch c h c. Dùng phương 77
pháp nhu m kép theo Heidenhai và ñ c tiêu b n ñ xác ñ nh các giai ño n CMSD theo quan ñi m c a O. F. Xakun và N. A. Buskaia (1968) [2, 5]. S c sinh s n tuy t ñ i: s lư ng tr ng có trong bu ng tr ng c a m t cá th . S c sinh s n tương ñ i: s lư ng tr ng trên 1 g kh i lư ng cơ th cá. 3. K t qu 3.1. Thành ph n gi i tính c a cá Tráp vây vàng Khi phân tích s lư ng cá Tráp vây vàng trong t ng nhóm tu i, ña s cá khai thác nhóm tu i 0+ và 1+. m i nhóm tu i, t l gi i tính c a cá Tráp vây vàng không ñ ng ñ u. Thành ph n gi i tính theo nhóm tu i ñư c th ng kê theo b ng 1 và hình 1. K t qu nghiên c u cho th y, cá th Cá chưa phân bi t gi i tính nhóm tu i 0+ chi m (25,81%) và nhóm tu i 1+ chi m (6,77%). Tuy n sinh d c c a chúng d ng s i r t m nh, n m sát trong khoang b ng. Ngoài ra, hai nhóm tu i này còn thu ñư c nh ng cá th mà trong tuy n sinh d c c a chúng ch a c t bào sinh d c ñ c và t bào tr ng. B ng 1. T l ñ c, cái c a cá Tráp vây vàng chia theo nhóm tu i Juv ðc Cái N Nhóm tu i n % n % n % n % 0+ 80 25,81 12 3,87 6 1,94 98 31,61 1+ 21 6,77 48 15,48 33 10,65 102 32,90 2+ - - 28 9,03 32 10,32 60 19,35 3+ - - 17 5,48 33 10,65 50 16,14 T ng 101 32,58 105 33,86 104 33,56 310 100,0 %m u 30 25 20 Juv 15 §ùc C¸i 10 5 0 Tu i 0+ 1+ 2+ 3+ Hình 1. Bi u ñ t l ñ c, cái c a cá Tráp vây vàng theo nhóm tu i 78
K t qu b ng 2 và hình 1 cho th y, nhóm tu i càng l n thì t l ñ c/cái càng th p. T l ñ c/cái nhóm 0+ tu i là cao nh t (2:1); nhóm 1+ (1,45:1); nhóm tu i 2+ (1:1,24), ñ n nhóm tu i 3+ t l ñ c/cái là th p nh t (1:1,94). Nhìn chung, t l ñ c/cái gi m d n theo chi u tăng c a nhóm tu i. 3.2. Kh năng bi n tính c a cá Tráp vây vàng K t qu phân tích tuy n sinh d c qua lát c t tiêu b n c a m t s cá th cá Tráp vây vàng thu ñư c ven bi n Th a Thiên Hu cho th y, trong các tuy n sinh d c có pha tr n các noãn bào tr ng (b t màu h ng) và các chùm tinh sào (b t màu xanh nh t). Hi n tư ng bi n tính c a h cá Tráp (Sparidae) ñã có nhi u tác gi trên th gi i ñ c p t i [1]. nh ng loài có kh năng bi n tính, ngay t giai ño n ñ u c a quá trình sinh trư ng trong c u t o cơ quan sinh d c ñã có hai b ph n sinh d c ñ c và sinh d c cái. S phát tri n hay kìm nén s phát tri n c a b ph n sinh d c nào ñư c quy ñ nh b i t ch c di truy n dư i tác ñ ng c a các ñi u ki n môi trư ng t nhiên [5]. Qua vi c phân tích tu i cá, chúng tôi xác ñ nh ñư c s chuy n ñ i gi i tính c a cá Tráp vây vàng ven bi n Th a Thiên Hu thư ng x y ra khi cá kho ng trên 1 tu i. Nguyên nhân và cơ ch c a s chuy n ñ i gi i tính ñ n nay v n chưa ñư c sáng t . N u s phát tri n c a tinh sào nhanh hơn tr ng thì g i là lư ng tính v i tính ñ c chín trư c. Ngư c l i, trong giai ño n ñ u c a quá trình sinh trư ng các t bào tr ng phát tri n ngăn ch n tính ñ c phát tri n thì g i là lư ng tính v i tính cái chín trư c. S phát tri n tính ñ c và tính cái như nhau s cho m t cá th lư ng tính. D a vào phân tích trên, chúng tôi nh n th y, các cá th cá Tráp vây vàng thu ñư c trong th i gian nghiên c u t i vùng ven bi n Th a Thiên Hu là nh ng cá th ñ c, nhưng trong tuy n sinh d c c a chúng l i có các t bào tr ng chưa trư ng thành. Do v y, chúng tôi xác ñ nh cá Tráp vây vàng thu c d ng lư ng tính v i tính ñ c chín trư c. a b 79
d c Hình 2 (a, b, c, d). nh các lát c t tinh sào cá Tráp vây vàng có ch a các y u t t o tr ng Quan sát tiêu b n t bào h c (hình 2) ta th y, tuy n sinh d c cá Tráp vây vàng xu t hi n các t bào tr ng có màu h ng v i ph n bao quanh ñó có các d i t bào tinh sào. Khi quan sát hình thái và màu s c tuy n sinh d c cá b ng m t thư ng th y r ng, h u như tinh sào ñã ñư c d tr s n trong túi tinh, ñ ng th i hình thái c a nó cũng ñã ñư c xác ñ nh. Ph n bu ng tr ng xu t hi n m t d i m ng n m quanh túi tinh, nó ñư c c u t o b i noãn bào t i pha phát tri n sơ khai. 3.3. S chín mu i sinh d c theo nhóm tu i K t qu nghiên c u v s phát tri n c a tuy n sinh d c cá Tráp vây vàng ñã xác ñ nh ñư c cá Tráp vây vàng s ng ven bi n Th a Thiên Hu tr i qua 6 giai ño n CMSD. M i liên h gi a các giai ño n CMSD v i nhóm tu i c a cá ñư c trình bày b ng 2. B ng 2. Các giai ño n CMSD c a cá Tráp vây vàng theo nhóm tu i Các giai ño n chín mu i sinh d c N Tu i I II III IV V VI (cá % th ) n % n % n % n % N % n % 0+ 80 25,81 18 5,81 - - - - - - - - 98 31,61 1+ 22 7,1 70 22,58 7 2,26 3 0,97 - - - - 102 32,9 2+ 4 1,29 18 5,81 24 7,74 10 3,23 4 1,29 - - 60 19,35 3+ - - 3 0,97 18 5,81 15 4,84 10 3,23 4 1,29 50 16,14 T ng 106 34,2 109 35,17 49 15,81 28 9,04 14 4,52 4 1,29 310 100,0 B ng 2 cho th y, các giai ño n phát d c c a cá Tráp vây vàng theo nhóm tu i là không ñ ng ñ u. nhóm tu i 0+, tuy n sinh d c ch có giai ño n I và II. ði u này có 80
nhóm tu i 0+ chưa thành th c sinh d c. nghĩa cá Tráp vây vàng nhóm tu i 1+ th y xu t hi n tuy n sinh d c phát tri n ñ n giai ño n IV CMSD – T c là giai ño n các t bào bư c sang th i kỳ sinh trư ng dinh dư ng và b t ñ u phát d c. ði u này có nghĩa cá Tráp vây vàng hơn 1 tu i ñã chu n b thành th c sinh d c, tuy t l xu t hi n giai ño n IV ch chi m kho ng 0,97% so v i toàn b cá th thu ñư c. Cá Tráp vây vàng nhóm tu i 2+ có tuy n sinh d c phát tri n ñ n giai ño n V, ñi u này cho th y cá Tráp vây vàng hơn 2 năm tu i, v i chi u dài trung bình 268 mm ng v i kh i lư ng 315 g có th tham gia vào ñàn ñ tr ng. nhóm tu i này, s lư ng cá th b t g p tăng d n t giai ño n I CMSD ñ n giai ño n II CMSD, ñ t cao nh t giai ño n III và sau ñó s lư ng cá th l i gi m d n giai ño n IV và V CMSD. Nhóm tu i 3+ không b t g p cá th giai ño n I CMSD mà ch có t giai ño n II tr lên ñ n giai ño n VI CMSD. Trong ñó, s lư ng cá có tuy n sinh d c giai ño n IV, V, VI chi m t l l n (g n 10%) so v i t ng s cá th thu ñư c. K t qu này ch ng t nhóm tu i 3+ cá Tráp vây vàng ñã hoàn toàn trư ng thành sinh d c, sau khi tham gia ñ tr ng xong, tuy n sinh d c chuy n sang giai ño n VI – III. Cá Tráp vây vàng tham gia ñ tr ng ch y u các nhóm tu i 2+ và 3+. Khi tuy n sinh d c giai ño n VI – III CMSD là cá k t thúc ñ tr ng theo m t chu kì sinh s n trư c và b t ñ u m t chu kỳ sinh s n ti p theo. 3.4. Sinh s n theo th i gian Theo dõi quá trình phát d c c a cá cho th y, cá Tráp vây vàng ñ tr ng vào mùa Xuân - Hè, kéo dài t tháng XII ñ n tháng IV năm sau. Trong các tháng này, cá thu ñư c ña s ñ t giai ño n IV; V; VI CMSD. B ng 3. Các giai ño n chín mu i sinh d c chia theo tháng c a cá Tráp vây vàng Các giai ño n chín mu i sinh d c c a cá Tráp vây vàng N Tháng I II III IV V VI n % n % n % n % n % n % n % I/2010 2 0,65 6 1,94 6 1,94 7 2,26 6 1,94 - - 25 8,06 II 8 2,58 14 4,52 3 0,97 4 1,29 3 0,97 1 0,32 33 10,65 III 11 3,55 6 1,94 1 0,32 3 0,97 2 0,65 2 0,65 25 8,06 IV 9 2,9 17 5,48 4 1,29 3 0,97 1 0,32 1 0,32 35 11,29 V 12 3,87 16 5,16 4 1,29 1 0,32 - - - - 33 10,65 VI 9 2,9 17 5,48 7 2,26 1 0,32 - - - - 34 10,97 VII 9 2,9 5 1,61 5 1,61 1 0,32 - - - - 20 6,45 81
VIII 6 1,94 8 2,58 4 1,29 - - - - - - 18 5,81 IX/2009 9 2,9 3 0,97 5 1,61 - - - - - - 17 5,48 X 14 4,52 5 1,61 3 0,97 - - - - - - 22 7,10 XI 8 2,58 7 2,26 4 1,29 5 1,61 - - - - 24 7,74 XII 9 2,9 5 1,61 3 0,97 3 0,97 2 0,65 - - 24 7,74 T ng 106 34,19 109 35,16 49 15,81 28 9,03 14 4,53 4 1,29 310 100,0 Các giai ño n CMSD các tháng không gi ng nhau, các tháng VIII, IX, X ch b t g p cá Tráp vây vàng có giai ño n I, II, III CMSD nên chưa tham gia vào ñàn ñ tr ng. Giai ño n III xu t hi n t t c các tháng. T tháng XII ñ n tháng IV năm sau là giai ño n cá ñ tr ng. ð ng th i, vi c thu ñư c m u cá có giai ño n IV CMSD t tháng XI năm trư c ñ n h t tháng VII năm sau (b ng 3 và hình 3), ch ng t cá Tráp vây vàng ñ tr ng kéo dài trong năm. %m u 6 GI I ð 5 II Gð II III 4 Gð III IV Gð IV V 3 Gð I VV 2 1 0 Tháng I/2010 II/10 III/10 IV/10 V/10 VI/10 VII/10 VIII/10 IX/09 X/09 XI/09 XII/09 Hình 3. Bi u ñ s CMSD theo tháng c a cá Tráp vây vàng Cá Tráp vây vàng là loài ho t ñ ng di cư theo giai ño n s ng. Cá ñ bi n, di chuy n theo dòng nư c vào các c a sông, chúng có th di chuy n vào s ng vùng nư c ng t. Tuy nhiên, môi trư ng s ng ch y u vùng nư c l và nư c m n ven bi n. ð n khi trư ng thành, chúng l i di cư ra bi n b t ñ u 1 chu kỳ s ng c a th h m i [3]. 3.5. S c sinh s n tuy t ñ i và tương ñ i c a cá Tráp vây vàng Qua b ng 4 cho th y: S c sinh s n c a cá Tráp vây vàng tương ñ i l n, s c sinh s n tuy t ñ i dao ñ ng t 208.140 ñ n 323.400 tr ng/cá cái, trung bình ñ t 265.770 ± 50.330 tr ng/cá cái. ð ng th i, s c sinh s n tương ñ i dao ñ ng t 452,3 ñ n 513,2 tr ng và trung bình ñ t 482,8 ± 28,5 tr ng. 82
B ng 4. S c sinh s n tuy t ñ i và tương ñ i c a cá Tráp vây vàng Chi u dài (mm) Kh i lư ng (g) S c sinh S c sinh N Nhóm s n tuy t s n tương (cá Trung Trung tu i ñ i (s ñi Dao ñ ng Dao ñ ng th ) bình bình tr ng) (tr ng/g) 2+ 260 - 324 285 398 - 609 475,5 208.140 452,3 6 3+ 272 - 353 315,5 439 - 760 656,2 323.400 513,2 8 TB 260 - 353 300,3 398 - 760 565,9 265.770 482,8 14 Có th th y s c sinh s n c a cá Tráp vây vàng tăng theo m c tăng kích thư c và kh i lư ng cơ th cá. Trong khi cá nhóm tu i 2+, chi u dài trung bình 285 mm ng v i kh i lư ng 475,5 g, s lư ng tr ng có trong bu ng tr ng ch ñ t 208.140 t bào tr ng, s c sinh s n tương ñ i 452,3 tr ng/g. nhóm tu i 3+, kích thư c l n, chi u dài trung bình 315,5 mm v i kh i lư ng tương ng 656,2 g có s c sinh s n tuy t ñ i ñ t t i 323.400 t bào tr ng, s c sinh s n tương ñ i ñ t 513,2 tr ng/g. Như v y, gi a kích c cá và s lư ng tr ng (s c sinh s n tuy t ñ i) có m i quan h v i nhau, cá càng l n thì s lư ng tr ng càng nhi u. ði u này cho th y, hi n tư ng cá b khai thác quá m c, do ñó, kh năng tái s n xu t qu n th cá s gi m. 4. K t lu n và ñ ngh 4.1. K t lu n - Cá Tráp vây vàng tham gia sinh s n l n ñ u vào tu i 1+, ñ t m c thành th c cao nh t tu i 2+ và 3+. Cá ñ r nh t vào mùa Xuân - Hè, mùa ñ t p trung t tháng XII ñ n tháng VII năm sau. Nghiên c u t ch c h c c a tuy n sinh d c và vi c thu ñư c m u cá ñang ñ các tháng V, VI, VII có th gi i thích cho hi n tư ng ñ tr ng kéo dài và phân ñ t c a cá. - T l ñ c/cái l n nh t nhóm tu i 0+ (2:1), nhóm tu i càng l n, thì t l ñ c/cái càng th p, nhóm tu i 3+ t l này là th p nh t (1:1,94). - S c sinh s n tuy t ñ i ph thu c tu i, chi u dài, kh i lư ng c a cá. S c sinh s n c a cá Tráp vây vàng tương ñ i l n. nhóm chi u dài trung bình 315,5 mm v i kh i lư ng tương ng 656,2 g có s c sinh s n tuy t ñ i trung bình cao nh t 323.400 tr ng/cá cái. S c sinh s n tương ñ i ñ t ñ n 513,2 tr ng/1g kh i lư ng cơ th . - Cá Tráp vây vàng vùng ven bi n Th a Thiên Hu có th ñ tr ng t nhiên ngay trong ñ m, vùng ven b vào th i gian k t thúc mùa mưa. 4.2. ð ngh - C n có bi n pháp b o v và khai thác b ng các ngư c có m t lư i t a = 15 ñ n a = 20. Trong các tháng ñ r c a cá không nên ñánh b t cá b m , cá có kích thư c nh . 83
- C n có nh ng nghiên c u thí nghi m nuôi v cá Tráp vây vàng b m ñ cho ñ nhân t o cá vùng ñ m phá vì ñây là loài cá có t c ñ sinh trư ng nhanh, giá tr thương ph m cao, nh m s m ñưa cá Tráp vây vàng thành ñ i tư ng nuôi chính vùng nư c l . TÀI LI U THAM KH O [1]. Atz J. W., Intersexsuality in fishes, In: C. N Astrong and A. J. Marshall (Eds.), Intersexsuality in Vertebrates Including Man, Acedamic Press, London, (1964), 145 - 232. [2]. Nikolski, Sinh thái h c cá, Nxb Nông nghi p Hà N i, 1963. (Ngư i d ch: Nguy n Văn Thái, Mai ðình Yên, Tr n ðình Tr ng). [3]. Võ Văn Phú, Khu h cá và ñ c tính sinh h c c a 10 loài cá kinh t h ñ m phá, t nh Th a Thiên Hu , Tóm t t Lu n án Ti n Sĩ Sinh h c, Trư ng ð i h c T ng h p Hà N i, 1995. [4]. Pravdin. I. F., Hư ng d n nghiên c u cá (Ph m Th Minh Giang d ch), Nxb Khoa h c và K thu t Hà N i, 1973. [5]. Xakun. O. F., Buskaia. N. A., Xác ñ nh các giai ño n phát d c và nghiên c u chu kỳ sinh d c c a cá (Lê Thanh L u d ch), Nxb Nông nghi p Hà N i, 1968. REPRODUCTIVE BIOLOGY CHARACTERISTICS OF ACANTHOPAGRUS LATUS (HOUTTUYN, 1782) IN COASTAL ZONE OF THUA THIEN HUE PROVINCE Vo Van Phu, Le Thi Dao College of Sciences, Hue University SUMMARY Grey bream - Acanthopagrus latus (Houttuyn, 1782) is one of the fish species having high economic value in the coastal zone of Thua Thien Hue province. The research results showed that this fish has a quite early reproductive age. There are 4 stages in the maturity stage scale in the group of 1+ year of age. Breeding fish was observed in the group 2+ and 3+ year of age. The absolute fecundity of Grey bream increased depending on the size of fish. The Grey bream had the highest absolute fecundity of 323.400 eggs/fish for the average fish length of 315,5 mm/fish. Relative fecundity of this fish was 513,2 eggs/1g in female. 84