Báo cáo nghiên cứu khoa học " Dấu hiệu synop dùng trong dự báo hạn 2, 3 ngày đối với các đợt xâm nhập lạnh vào Việt Nam "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

Thêm vào BST

Báo xấu

62
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Từ kết quả phân tích cơ chế phối hợp của hình thế synop mặt đất và trên cao của 30 đợt xâm nhập lạnh từ 1996 đến năm 2002, đặc biệt là đợt xâm nhập lạnh rất mạnh trong những ngày cuối năm 2002 đến năm 2003. Tác giả xác định 5 dấu hiệu synôp, là cơ sở tính các chỉ tiêu dùng trong dự báo thời điểm xâm nhập lạnh vào Việt Nam hạn 2-3 ngày.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " Dấu hiệu synop dùng trong dự báo hạn 2, 3 ngày đối với các đợt xâm nhập lạnh vào Việt Nam "

T¹p chÝ Khoa häc ®hqghn, KHTN & CN, T.xxI, Sè 3PT., 2005 DÊu hiÖu synop dïng trong dù b¸o h¹n 2, 3 ngµy ®èi víi c¸c ®ît x©m nhËp l¹nh vµo ViÖt Nam TrÇn C«ng Minh Khoa KhÝ t−îng Thñy v¨n vµ H¶i d−¬ng häc, Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn, §HQG Hµ Néi Tãm t¾t: Tõ kÕt qu¶ ph©n tÝch c¬ chÕ phèi hîp cña h×nh thÕ synop mÆt ®Êt vµ trªn cao cña 30 ®ît x©m nhËp l¹nh tõ 1996 ®Õn n¨m 2002, ®Æc biÖt lµ ®ît x©m nhËp l¹nh rÊt m¹nh trong nh÷ng ngµy cuèi n¨m 2002 ®Õn n¨m 2003. T¸c gi¶ x¸c ®Þnh 5 dÊu hiÖu syn«p, lµ c¬ së tÝnh c¸c chØ tiªu dïng trong dù b¸o thêi ®iÓm x©m nhËp l¹nh vµo ViÖt Nam h¹n 2-3 ngµy. 1. Më ®Çu Trong nghiÖp vô dù b¸o thêi tiÕt nh÷ng ®ît x©m nhËp l¹nh vµo ViÖt Nam cã kÌm theo front l¹nh ®−îc gäi lµ ®ît giã mïa ®«ng b¾c, ®ît x©m nhËp l¹nh víi front l¹nh nh−ng kh«ng kÌm theo biÕn ®æi h−íng giã vÉn g©y gi¶m nhiÖt ®é ®¸ng kÓ gäi lµ ®−êng ®øt, cßn nh÷ng ®ît l¹nh kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc front l¹nh gäi lµ ®ît kh«ng khÝ l¹nh t¨ng c−êng. ë ®©y chóng t«i gäi chung lµ c¸c ®ît x©m nhËp l¹nh. §ã lµ c¸c ®ît x©m nhËp cña kh«ng khÝ cùc ®íi biÕn tÝnh kh« l¹nh vµo ®«ng vµ Êm h¬n, Èm h¬n do vµo cuèi mïa ®«ng dßng khÝ cùc ®íi biÕn tÝnh tr−íc khi x©m nhËp vµo ViÖt Nam khi ®i qua mét qu·ng dµi trªn biÓn §«ng Trung Hoa trong h×nh thÕ ¸p cao lÖch ®«ng. 2. H×nh thÕ syn«p mÆt ®Êt vµ trªn cao quy ®Þnh c¬ chÕ x©m nhËp vµo ViÖt Nam Thùc chÊt sù x©m nhËp cña kh«ng khÝ cùc ®íi biÕn tÝnh chñ yÕu xÈy ra ë nh÷ng líp gÇn mÆt ®Êt: ë Trung Quèc líp kh«ng khÝ l¹nh nµy máng dÇn vµ kh¸ dÇy cã thÓ tíi 3km, nh−ng khi di chuyÓn vÒ phÝa ViÖt Nam líp kh«ng khÝ l¹nh nµy n»m ë kho¶ng 1,5 km. ë mÆt ®Êt sù x©m nhËp cña kh«ng khÝ l¹nh thÓ hiÖn ë sù t¨ng c−êng ®é vµ ph¹m vi cña ¸p cao Sibªri, biÓu hiÖn rÊt râ trªn tr−êng ¸p mÆt ®Êt. Nh− ta ®· biÕt ¸p cao Sibªri h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn lôc ®Þa §«ng ¸ víi mÆt b¨ng tuyÕt, trong ®iÒu kiÖn trêi quang trªn mét ph¹m vi réng lín. Trªn b¶n ®å ph©n bè khÝ ¸p trung b×nh nhiÒu n¨m cã thÓ thÊy râ hai sèng cña ¸p cao nµy: mét vÒ phÝa b¾c vµ mét vÒ phÝa ®«ng. Hai sèng nµy chÝnh lµ hÖ qu¶ cña c¸c ®ît x©m nhËp cña c¸c ¸p cao l¹nh tõ cùc vµ vïng B¾c B¨ng D−¬ng vµo khu vùc ¸p cao Sibªri. §ã còng chÝnh lµ hai “hµnh lang” kh«ng khÝ l¹nh, theo ®ã kh«ng khÝ l¹nh theo c¸c ¸p cao trung gian vµ ¸p cao kÕt thóc tõ hÖ thèng xo¸y thuËn front cùc ë phÝa nam vµ front B¨ng D−¬ng ë phÝa b¾c. B»ng ph−¬ng ph¸p quü ®¹o ta cã thÓ theo dâi c¸c ®−êng x©m nhËp cña c¸c xo¸y nghÞch nµy vµo khu vùc trung t©m xo¸y nghÞch Sibªri. Sù bæ sung kh«ng khÝ l¹nh cho khu vùc trung t©m ¸p cao Sibªri lµm cho khÝ ¸p ë vïng trung t©m ¸p cao Sibªri t¨ng lªn. Theo dßng dÉn ®−êng mùc 500 mb kh«ng khÝ l¹nh di chuyÓn tiÕp xuèng phÝa nam theo ¸p cao Sibªri ®ång thêi hoµn l−u cao ¸p lµm kh«ng khÝ ph©n kú tõ trung t©m ¸p cao. PhÝa nam ¸p cao ®−a 62
DÊu hiÖu Synop dïng trong dù b¸o… 63 giã h−íng ®«ng b¾c vÒ phÝa ViÖt Nam. Kh«ng khÝ l¹nh sÏ tiÕp tôc di chuyÓn vÒ phÝa nam nÕu kh«ng cã sù ng¨n chÆn cña cao nguyªn Tibet. Tõ h×nh 1 ta thÊy ¸p cao Siberi lµ ¸p cao kÕt thóc cña chuçi xo¸y thuËn víi c¸c trung t©m ¸p thÊp §µi Loan, NhËt B¶n vµ ¸p thÊp Aleut lín n»m ë giai ®o¹n cè tï. Cã thÓ thÊy ¸p cao Sibªri lµ ¸p cao kÕt thóc cña chuçi xo¸y thuËn víi ¸p thÊp §µi Loan, ¸p thÊp NhËt B¶n vµ ¸p thÊp Aleut ®ang trong giai ®o¹n cè tï. §ång thêi víi h×nh thÕ mÆt ®Êt, hÖ thèng sãng dµi trªn cao (h×nh thÕ hai r·nh mét sèng víi r·nh Ch©u ¢u sèng Ural vµ r·nh §«ng ¸) lan truyÒn vµ ®−a r·nh §«ng ¸ dÞch chuyÓn tíi vÞ trÝ trung b×nh khÝ hËu víi trôc r·nh däc theo bê biÓn phÝa ®«ng Ch©u ¸. §ît kh«ng khÝ l¹nh sÏ rÊt m¹nh khi cã sù phèi hîp cïng pha gi÷a h×nh thÕ mÆt ®Êt vµ h×nh thÕ trªn cao. H×nh 1. ¸p cao Sibªri (¸p cao lôc ®Þa) trong chuçi xo¸y thuËn víi ¸p thÊp trªn §µi Loan vµ NhËt B¶n vµ ¸p thÊp Alªut ph¸t triÓn réng sang phÝa t©y nam t¹o víi ¸p cao Sibªri mét d¶i gra®ien khÝ ¸p lín n»m theo h−íng t©y b¾c - ®«ng nam, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho kh«ng khÝ cùc ®íi biÕn tÝnh d−íi thÊp th©m nhËp s©u xuèng phÝa nam tíi B¾c ViÖt Nam vµ §«ng D−¬ng H×nh 2. H×nh thÕ trªn cao (mùc 500 mb) trong ®ît x©m nhËp l¹nh rÊt m¹nh t−¬ng øng víi h×nh thÕ mÆt ®Êt. Sèng nãng Ural ph¸t triÓn rÊt m¹nh vÒ phÝa b¾c. R·nh §«ng ¸ kh¬i rÊt s©u vµ bao gåm hai trung t©m ¸p thÊp ngµy 24/12/2002. Dßng khÝ trong c¸nh r·nh phÝa sau cã h−íng b¾c thËm chÝ ®«ng b¾c. Ngµy 25/12/2002 r·nh §«ng ¸ tiÕn tíi vÞ trÝ trung b×nh ë ven biÓn §«ng ¸. §Õn ngµy 26/12/2002 r·nh nµy s©u nhÊt. Dßng xiÕt trªn ®Êt NhËt B¶n ®¹t c−êng ®é cùc ®¹i Tõ kÕt qu¶ ph©n tÝch c¬ chÕ phèi hîp cho 30 ®ît x©m nhËp l¹nh chóng t«i ®· suy ra 5 dÊu hiÖu syn«p sau ®©y, nÕu tÝnh thèng kª cho chuçi sè liÖu ®ñ dµi cã thÓ nhËn ®−îc c¸c chØ tiªu dù b¸o thêi ®iÓm x©m nhËp l¹nh tr−íc 2-3 ngµy.
TrÇn C«ng Minh 64 2.1. DÊu hiÖu vÒ sù më réng vÒ phÝa t©y vµ phÝa b¾c cña sèng ¸p cao Sibªri cã thÓ coi ¸p cao Sibªri nh− mét c¸i b¬m kh«ng khÝ l¹nh víi hai vßi hót qua hai sèng ¸p cao vÒ phÝa t©y vµ phÝa b¾c theo hai sèng ¸p cao. Kh«ng khÝ l¹nh sau khi ®i theo bèn ®−êng x©m nhËp l¹nh nh− Duzen ®· chØ ra nh− ®· m« t¶, trong ®ã cã hai h−íng chÝnh tõ phÝa t©y vµ phÝa b¾c d−íi d¹ng x©m nhËp cña c¸c cao ¸p l¹nh gia nhËp vµ t¨ng c−êng ¸p cao Sibªri. Khi h×nh thµnh hai sèng ¸p cao Sibªri, cã tr−êng hîp xuÊt hiÖn c¸c ¸p cao trªn front cùc hay front B¨ng D−¬ng th× 2-3 ngµy sau sÏ cã sù x©m nhËp l¹nh vµo ViÖt Nam. NÕu theo dâi ®−îc sù ph¸t triÓn cña c¸c ¸p cao front ë phÝa t©y ta cßn cã thÓ dù ®o¸n ®−îc x©m nhËp l¹nh víi h¹n dµi h¬n. 2.2. DÊu hiÖu vÒ sù t¨ng c−êng cña vïng trung t©m ¸p cao Sibªri. Do sù bæ sung kh«ng khÝ l¹nh tõ c¸c ¸p cao l¹nh ngo¹i nhiÖt ®íi khèi l−îng kh«ng khÝ l¹nh ë vïng trung t©m ¸p cao Sibªri t¨ng sÏ lµm t¨ng khÝ ¸p ë vïng trung t©m ¸p cao nµy. §Ó ®Æc tr−ng cho sù t¨ng c−êng cña ¸p cao Sibªri th«ng qua sù më réng cña khu vùc trung t©m giíi h¹n bëi ®−êng ®¼ng ¸p 1035 mb, cã thÓ sö dông gi¸ trÞ khÝ ¸p cao nhÊt quan tr¾c ®−îc ë vïng trung t©m quan tr¾c hay khÝ ¸p trung b×nh cña mét sè tr¹m vïng trung t©m ¸p cao Sibªri. Còng cã thÓ tÝnh hiÖu khÝ ¸p vïng trung t©m víi tr¹m Hµ Néi. Trªn d·y sè liÖu khÝ ¸p lÞch sö ta cã thÓ t×m ®−îc chØ tiªu dù b¸o x©m nhËp l¹nh theo hiÖu khÝ ¸p nµy, t−¬ng tù ph−¬ng ph¸p NguyÔn Vò Thi ®· sö dông t×m chØ tiªu dù b¸o x©m nhËp l¹nh h¹n 24 giê. 2.3. ChØ tiªu vÒ vÞ trÝ, ph¹m vi më réng vµ ®é s©u cña r·nh §«ng ¸. Cã thÓ dù tÝnh tèc ®é sãng dµi, qu·ng ®−êng dÞch chuyÓn cña r·nh §«ng ¸ vµ x¸c ®Þnh thêi ®iÓm r·nh §«ng ¸ tíi vÞ trÝ trung b×nh ë bê biÓn §«ng ¸ theo c«ng thøc tÝnh tèc ®é lan truyÒn sãng dµi thö nghiÖm (xem b¸o c¸o §Ò tµi cÊp §¹i häc Quèc gia QT.00.28). Cã thÓ ®¸nh gi¸ sù më réng vµ ®é s©u cña r·nh sãng dµi b»ng c¸ch so s¸nh c¸c ®Æc tr−ng nµy víi ph¹m vi vµ ®é s©u trung b×nh cña r·nh vµo th¸ng t−¬ng øng. Còng cã thÓ dù ®o¸n xu thÕ t¨ng c−êng cña r·nh §«ng ¸ theo gi¸ trÞ biÕn ¸p ë phÝa nam r·nh. 2.4. ChØ tiªu ®é nghiªng cña c¸nh r·nh phÝa t©y cña r·nh §«ng ¸ Theo c¸nh r·nh phÝa sau (c¸nh r·nh phÝa t©y) cña r·nh §«ng ¸ mùc 500mb, kh«ng khÝ l¹nh phÇn gi÷a tÇng ®èi l−u ®−îc vËn chuyÓn m¹nh vÒ phÝa nam. Dßng khÝ ë khu vùc nµy t¹i mùc 500 mb còng lµ dßng dÉn trung t©m ¸p cao Sibªri di chuyÓn vÒ phÝa nam. Dßng khÝ nµy cµng m¹nh vµ cã thµnh phÇn kinh h−íng cµng lín, x©m nhËp l¹nh cµng m¹nh. §Æc biÖt lµ khi c¸nh r·nh nµy cã h−íng ®«ng b¾c-t©y nam, ®−îc gäi lµ h−íng siªu cùc th× x©m nhËp l¹nh l¹i cµng m¹nh, t−¬ng tù ®ît x©m nhËp l¹nh g©y tuyÕt ë L¹ng S¬n ngµy 26-27 th¸ng 12 n¨m 2002 nh− minh ho¹ trªn c¸c b¶n ®å AT500 trong phÇn 1. 2.5. ChØ tiªu vÒ ph¹m vi vµ c−êng ®é dßng xiÕt trªn NhËt B¶n. Khi r·nh §«ng ¸ s©u thªm, kh«ng khÝ l¹nh x©m nhËp xuèng phÝa nam t¨ng c−êng ®íi tµ ¸p trªn ®Êt NhËt B¶n vèn ®· rÊt m¹nh khi ®ã tèc ®é dßng xiÕt trªn ®Êt NhËt B¶n m¹nh thªm, chiÒu ngang dßng xiÕt më réng, trôc dßng xiÕt dÞch vÒ phÝa nam so víi vÞ trÝ trung b×nh. Sö dông tæng hîp c¸c chØ tiªu trªn, trong ®ã quan träng nhÊt lµ chØ tiªu vÒ sù t¨ng c−êng ¸p cao Sibªri, vÞ trÝ vµ c−êng ®é r·nh §«ng ¸ ta sÏ cã dù b¸o h¹n võa ®èi víi x©m nhËp l¹nh cã hiÖu qu¶.
DÊu hiÖu Synop dïng trong dù b¸o… 65 3. KÕt luËn 1) HÖ thèng 5 dÊu hiÖu syn«p ®−îc x©y dùng trªn c¬ së ph©n tÝch c¬ chÕ phèi hîp cña h×nh thÕ mÆt ®Êt vµ trªn cao cña 30 ®ît x©m nhËp l¹nh bao qu¸t hÇu hÕt c¸c ®iÒu kiÖn cho x©m nhËp cña kh«ng khÝ cùc ®íi biÕn tÝnh vµo ViÖt Nam. Cã thÓ thèng kª ®Ó ®Þnh l−îng ho¸ c¸c dÊu hiÖu syn«p nµy thµnh chØ tiªu dù b¸o thêi ®iÓm x©m nhËp l¹nh h¹n 2-3 ngµy. 2) C¸c ®ît x©m nhËp l¹nh vµo ViÖt Nam lµ c¸c h×nh thÕ thêi tiÕt ®iÓn h×nh vµo mïa ®«ng, phô thuéc rÊt lín vµo c¸c qu¸ tr×nh sinh front ë miÒn ngo¹i nhiÖt ®íi. Sù t−¬ng t¸c cña c¸c qu¸ tr×nh trong khÝ quyÓn nhiÖt ®íi vµ khÝ quyÓn ngo¹i nhiÖt ®íi thÓ hiÖn rÊt râ ë khu vùc nµy. 3) XuÊt ph¸t tõ nhËn xÐt 2 ta thÊy cÇn ph©n tÝch kü c¸c qu¸ tr×nh sinh xo¸y thuËn trªn front cùc vµ front B¨ng D−¬ng v× ®ã lµ dÊu hiÖu kh¸ ch¾c ch¾n lµm c¬ së dù b¸o x©m nhËp l¹nh vµo ViÖt Nam h¹n võa. Nghiªn cøu ®−îc tiÕn hµnh víi sù hç trî kinh phÝ cña §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. Tµi liÖu tham kh¶o 1. TrÇn Gia Kh¸nh, H−íng dÉn nghiÖp vô dù b¸o, Trung t©m Quèc gia Dù b¸o khÝ t−îng thuû v¨n, 1998. 2. TrÇn C«ng Minh, VÒ front l¹nh vµ hÖ thèng front l¹nh ë ViÖt Nam vµ c¸c vïng phô cËn, TËp san KhÝ t−îng thuû v¨n sè 2(4-10),1995 3. NguyÔn Vò Thi, C¸c khèi khÝ l¹nh mïa ®«ng ë ViÖt Nam, LuËn ¸n phã tiÕn sÜ, 1985 4. Bïi Minh T¨ng, NguyÔn Träng Tïng, §Æc ®iÓm hoµn l−u khu vùc ch©u ¸ - T©y Th¸i B×nh D−¬ng tr−íc vµ sau qu¸ tr×nh xÈy ra rÐt ®Ëm kÐo dµi ë miÒn B¾c n−íc ta, TuyÓn tËp c¸c b¸o c¸o khoa häc t¹i Héi nghÞ “Khoa häc, c«ng nghÖ dù b¸o vµ phôc vô dù b¸o khÝ t−îng thñy v¨n” (lÇn thø 5, 1996-2000), TËp 1: Dù b¸o khÝ t−îng vµ phôc vô dù b¸o 2000 VNU. JOURNAL OF SCIENCE, Nat., Sci., & Tech., T.xXI, n03AP., 2005 Synoptical signs used in 2, 3 day-range forecasting for cold surges into VietNam Tran Cong Minh Department of Hydro-Meteorology & Oceanography College of Science, VNU On base of anlysis of combine mechanism of synoptical patterns at surface and in the middle of troposphere 30 cold surges to ViÖt Nam in the period 1996-2002, especialy very strong cold surge in the December 2001 were obtained 5 synoptical signs for finding synoptical criteries for forecasting cold surge on the midle range 2-3 days.