Báo cáo nghiên cứu khoa học " ĐỀ TÀI CŨ, QUAN NIỆM MỚI TRONG TIỂU THUYẾT ĐƯƠNG ĐẠI CỦA TRUNG QUỐC "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

98
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Điều cần nói tr-ớc tiên là, đề tài quân đội nói ở đây bao gồm cả đề tài chiến tranh. Mặc dù đề tài chiến tranh không phải chỉ đề cập đến quân đội mà còn đề cập đến cả nhân dân, nh-ng quân đội vẫn đóng một vai trò rất quan trọng, nếu không nói là chủ yếu. Tiểu thuyết về đề tài quân đội thời kì đổi mới có nhiều đặc điểm khác với tiểu thuyết quân đội thời kì tr-ớc. Đối t-ợng thẩm mĩ của tiểu thuyết quân đội thời kì tr-ớc là đề tài lịch sử...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " ĐỀ TÀI CŨ, QUAN NIỆM MỚI TRONG TIỂU THUYẾT ĐƯƠNG ĐẠI CỦA TRUNG QUỐC "

nghiªn cøu trung quèc sè 1(59) - 2005 68 (TiÕp theo v hÕt) Lª Huy Tiªu* s¬n nh− c¸ víi n−íc gi÷a qu©n vµ d©n; 3. TiÓu thuyÕt vÒ ®Ò t i qu©n ®éi: v¹ch trÇn sù tµn b¹o cña qu©n x©m l−îc §iÒu cÇn nãi tr−íc tiªn lµ, ®Ò tµi qu©n NhËt B¶n vµ tÝnh ph¶n ®éng, hñ b¹i ®éi nãi ë ®©y bao gåm c¶ ®Ò tµi chiÕn cña qu©n ®éi vµ ng−êi cÇm ®Çu Quèc tranh. MÆc dï ®Ò tµi chiÕn tranh kh«ng d©n ®¶ng. C¸c t¸c phÈm trªn ®· s¸ng ph¶i chØ ®Ò cËp ®Õn qu©n ®éi mµ cßn ®Ò t¹o ®−îc nhiÒu h×nh t−îng nh©n vËt cËp ®Õn c¶ nh©n d©n, nh−ng qu©n ®éi anh hïng cao ®Ñp nh− Chu L·o Trung, vÉn ®ãng mét vai trß rÊt quan träng, nÕu chÞ Giang, Høa V©n Phong, Hoa Tö kh«ng nãi lµ chñ yÕu. L−¬ng, TÒ HiÓu Hiªn, D−¬ng Tö Vinh TiÓu thuyÕt vÒ ®Ò tµi qu©n ®éi thêi k× v.v, ®ång thêi kh¾c häa ®−îc bé mÆt ®éc ®æi míi cã nhiÒu ®Æc ®iÓm kh¸c víi tiÓu ¸c, nham hiÓm cña qu©n ®éi NhËt B¶n thuyÕt qu©n ®éi thêi k× tr−íc. §èi t−îng cïng mét sè t−íng t¸ cña phe Quèc d©n thÈm mÜ cña tiÓu thuyÕt qu©n ®éi thêi k× ®¶ng. tr−íc lµ ®Ò tµi lÞch sö träng ®¹i nh− cuéc Tuy nhiªn, nh×n chung tiÓu thuyÕt vÒ chiÕn tranh chèng NhËt, cuéc chiÕn ®Ò tµi qu©n ®éi thêi k× 17 n¨m cßn cã tranh gi¶i phãng. Nh÷ng t¸c phÈm nh÷ng h¹n chÕ. VÒ chñ ®Ò t− t−ëng th× thµnh c«ng cã B¶o vÖ Diªn An cña §ç ®¬n ®iÖu vµ cã phÇn h¬i gièng nhau, cã B»ng Tr×nh, MÆt trêi ®á cña Ng« C−êng, hiÖn t−îng c«ng thøc hãa vµ cã xu h−íng Thµnh ®ång v¸ch s¾t cña LiÔu Thanh, nÐ tr¸nh nh÷ng vÊn ®Ò gai gãc. VÒ s¸ng Rõng th¼m tuyÕt dµy cña Khóc Ba, §¸ t¹o nh©n vËt, do xuÊt ph¸t tõ quan niÖm ®á cña La Qu¶ng B©n vµ D−¬ng Ých chÝnh trÞ, s¾c th¸i lÝ t−ëng qu¸ ®Ëm lµm Ng«n, Hång kú ph¶ cña L−¬ng B©n, Mét ¶nh h−ëng ®Õn tÝnh ch©n thùc cña nh©n thêi phong l−u cña ¢u D−¬ng S¬n v.v. vËt. §· lµ anh hïng d©n téc, c¸c t¸c gi¶ Nh÷ng t¸c phÈm trªn, chñ ®Ò râ rµng th−êng m« t¶ hä rÊt thiÖn chiÕn, d¸m hi vµ thèng nhÊt: ca ngîi cuéc chiÕn tranh sinh quªn m×nh, tinh thÇn gi¸c ngé giai chÝnh nghÜa cña nh©n d©n; ca ngîi sù cÊp rÊt cao, kh«ng mét phót dao ®éng sî l·nh ®¹o s¸ng suèt cña §¶ng vµ c¸c vÞ l·nh tô; ca ngîi sù hi sinh anh dòng cña * PGS.TS Khoa V¨n häc, §¹i häc KHXH vµ qu©n vµ d©n; ca ngîi sù ®oµn kÕt keo Nh©n v¨n, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi.
69 §Ò t i cò, quan niÖm míi… sÖt vµ th−êng xuÊt th©n tõ tÇng líp - VÒ quan niÖm s¸ng t¸c, ph¸ bá quan nghÌo khæ, cã th©m thï ®èi víi phong niÖm “néi bé qu©n ®éi kh«ng cã xung kiÕn vµ ®Õ quèc v.v. ®ét”, ph¸ bá quan niÖm thÇn bÝ ®èi víi cuéc sèng trong qu©n ngò. §èi víi nh÷ng sù kiÖn lÞch sö phøc t¹p vµ nh¹y c¶m ë thêi k× c¸ch m¹ng d©n Ph¶n ¸nh nh÷ng mÆt tiªu cùc trong qu©n ngò cã nh÷ng tiÓu thuyÕt nh− H¹ chñ, tiÓu thuyÕt vÒ ®Ò tµi qu©n ®éi cña NhËt L¹c cña Diªm Liªn Khoa, ThiÕu thêi k× 17 n¨m còng th−êng nÐ tr¸nh, Ýt t−íng cña KiÒu Du, §¹i ®éi t©n binh cña ®Ò cËp tíi. VÝ dô, trong thêi k× kh¸ng L−u ChÊn V©n, Ra ®êi trong tuyÖt väng chiÕn chèng NhËt, t− t−ëng yªu n−íc vµ cña Chu T« TiÕn, A Lý cña TÊt Thóc tinh thÇn kh¸ng chiÕn cña nh÷ng nh©n MÉn, M−êi chÝn ng«i mé trong nói cña vËt ë “phÝa bªn kia”, cña qu©n ®éi Quèc Hµ KÕ Thanh v.v. TruyÖn võa H¹ NhËt d©n ®¶ng Ýt ®−îc miªu t¶, thËm chÝ hoµn L¹c lµ bi kÞch cña ng−êi lÝnh sèng c« ®éc toµn nÐ tr¸nh. T×nh h×nh ®ã kh¸c víi nh÷ng t¸c phÈm ë thêi k× c¶i c¸ch nh− vµ ¶o t−ëng. T¹i ®¹i ®éi 3 ®ang yªn lµnh, Hån qu©n ®éi, Quèc th−¬ng cña Chu Mai th× x¶y ra chuyÖn mét lÝnh míi tªn lµ H¹ S©m m¹nh d¹n ®Ò cËp ®Õn t−íng t¸ NhËt L¹c dïng sóng tù s¸t. Sau khi ®iÒu qu©n ®éi Quèc d©n ®¶ng ®· anh dòng tra míi biÕt, nguyªn nh©n dÉn ®Õn c¸i chèng NhËt nh− thÕ nµo, hoÆc Cao l−¬ng chÕt cña ng−êi lÝnh trÎ lµ v× H¹ NhËt ®á cña M¹c Ng«n, Nhí l¹i n¨m 1942 cña L¹c võa ph¸t hiÖn ra nh÷ng hiÖn t−îng L−u ChÊn V©n, c¨n cø vµo sù thùc lÞch xÊu xa bª bèi tån t¹i l©u ngµy trong ®¹i sö miªu t¶ “chñ nghÜa sinh tån” ¸p ®¶o ®éi. Anh ®au khæ, c« ®¬n vµ vì méng nªn ®· t×m ®Õn c¸i chÕt ®Ó gi¶i tho¸t. “chñ nghÜa d©n téc”, nh©n vËt xuÊt hiÖn tõ thæ phØ còng cã thÓ trë thµnh anh C¸i chÕt cña ng−êi lÝnh trÎ ®· trë hïng cøu n−íc. thµnh vËt c¶n trªn con ®−êng th¨ng Nh− vËy lµ tiÓu thuyÕt vÒ ®Ò tµi qu©n quan tiÕn chøc cña ®¹i ®éi tr−ëng vµ ®éi trong thêi k× c¶i c¸ch ®· cã sù c¸ch chÝnh trÞ viªn. §óng nh− ®¹i ®éi tr−ëng t©n vµ ®ét ph¸ rÊt quan träng. Nã ®ét nãi: “H¹ NhËt L¹c ®· lµm h¹i m×nh.” ph¸ nh÷ng khu cÊm ®Þa mµ tr−íc ®©y Kh«ng ®−îc th¨ng chøc th× gia ®×nh vî kh«ng ®−îc ph¶n ¸nh, nã kh«ng xuÊt con kh«ng ®−îc ®em theo, hé khÈu ë ph¸t tõ “nhu cÇu chÝnh trÞ” n÷a, mµ coi n«ng th«n kh«ng chuyÓn ®−îc ra thµnh träng quy luËt nghÖ thuËt ch©n thùc. Nã phè, sau khi gi¶i ngò kh«ng kiÕm ®−îc ®èi mÆt víi hiÖn thùc, kh«ng nÐ tr¸nh viÖc lµm xøng ®¸ng. ThÕ lµ t×nh th−¬ng nh÷ng m©u thuÉn, nh÷ng vÊn ®Ò cÊm kÞ tr−íc ®©y, nã miªu t¶ ch©n thùc hiÖn ®ång ®éi chuyÓn hãa thµnh nçi ai o¸n tr¹ng cña qu©n ®éi ngµy nay. Cã thÓ c¨m giËn ®ång ®éi. thÊy tiÓu thuyÕt vÒ ®Ò tµi qu©n ®éi cã §¹i ®éi t©n binh ph¶n ¸nh nh÷ng bèn ®Æc ®iÓm: m©u thuÉn lôc ®ôc ë mét ®¬n vÞ bé ®éi - §Ò tµi ®a d¹ng, ph¸ bá khu cÊm ®Þa; míi tuyÓn qu©n. Nh÷ng ng−êi n«ng d©n - Chñ ®Ò phong phó vµ s©u s¾c; hiÒn lµnh chÊt ph¸c, chØ míi lµm lÝnh cã 3 th¸ng mµ ®· “trë thµnh xÊu xa” c¶, - Nh©n vËt tõ ®¬n ®iÖu trë nªn phøc mäi ng−êi ®Òu trë nªn “qu©n thï qu©n t¹p, tõ th¸nh thiÖn trë nªn thÕ tôc;
nghiªn cøu trung quèc sè 1(59) - 2005 70 h»n” ®èi víi nhau. T¸c gi¶ chØ ra nÒn cña quèc gia ®ã. Trong l·nh vùc qu©n ®éi, chÝnh trÞ dung tôc vµ v¨n hãa sÆc mïi khi ®éi ngò tiÕp nhËn nhiÒu thµnh viªn ë chÝnh trÞ ®· nhµo nÆn nªn nh÷ng ng−êi n«ng th«n vµ thµnh thÞ cã tr×nh ®é v¨n lÝnh h¸m danh, sÜ diÖn. Mäi ng−êi ganh hãa vµ phong tôc kh¸c nhau vµ ®−îc ®ua “lËp thµnh tÝch” ®Ó ®−îc vµo §oµn nhµo nÆn trong chÕ ®é chÝnh trÞ kh«ng vµo §¶ng, khiÕn cho quan hÖ gi÷a con hoµn thiÖn, th× ®éi qu©n Êy kh«ng cßn lµ ng−êi vµ con ng−êi trë nªn xa c¸ch, l¹nh ®éi qu©n lÝ t−ëng n÷a. Tr−íc kia trong nh¹t, tµn nhÉn, gi¶ dèi. Ng−êi th× bÞ mét thêi gian dµi, v¨n häc Trung Quèc nhôc ®· tù tö, kÎ th× tøc khÝ b¾n l¹i vÞ th−êng coi l·nh vùc qu©n ngò lµ th¸nh chØ huy, kÎ th× bÞ ®Èy ®i dän b« cho bè ®Þa, giê ®©y c¸c nhµ v¨n kh«ng nh×n qu©n mÑ giµ cña thñ tr−ëng. Nh÷ng bi kÞch Êy ®éi mét c¸ch c« lËp n÷a mµ ®Æt nã vµo ®Òu lµ kÕt qu¶ cña sù tha hãa do hoµn trong chØnh thÓ x· héi ®Ó quan s¸t. NiÒm c¶nh x· héi t¹o nªn. vui, nçi buån cña qu©n ®éi cã quan hÖ m¸u thÞt víi sù sinh tån cña nh©n sinh TiÓu thuyÕt vÒ ®Ò tµi qu©n ®éi ë thêi thÕ tôc. k× tr−íc khi c¶i c¸ch, phÇn lín lµ “ca c«ng tông ®øc”, chø ch−a d¸m ®Ò cËp 4. TiÓu thuyÕt ®« thÞ ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò gai gãc, cÊm kÞ cña TiÓu thuyÕt ®« thÞ lµ mét trong nh÷ng qu©n ®éi. Tr−íc ®©y, t¸c phÈm nµo chØ s¬ biÓu tr−ng cña thêi ®¹i v¨n minh. s¬ ®Ò cËp ®Õn nh©n tÝnh tr¸i ng−îc víi Nh−ng ë Trung Quèc tr−íc kia, ng−êi ta “©m ®iÖu chñ ®¹o cña thêi ®¹i” lµ bÞ phª cho thµnh thÞ lµ n¬i « nhiÔm, kh«ng lµnh ph¸n liÒn. V¶ l¹i ®äc nh÷ng cuèn tiÓu m¹nh, g¾n liÒn víi nh÷ng kh¸i niÖm nh− thuyÕt ë thêi k× ®ã, chóng ta ®Òu dÔ dµng “giai cÊp t− s¶n”, “lò ¨n b¸m thµnh phè”, nhËn ra chóng ®Òu coi träng nhu cÇu “tiÓu thÞ d©n dung tôc” v.v. Do ®ã, viÖc chÝnh trÞ mµ coi nhÑ quy luËt cña nghÖ “c¶i t¹o thµnh thÞ” trë thµnh khÈu hiÖu thuËt, c¸c nh©n vËt chÝnh diÖn ®Òu anh phæ biÕn cña x· héi ®−¬ng thêi. ChÝnh v× dòng, c−¬ng nghÞ, thuÇn khiÕt, trung vËy, c¸c nhµ v¨n rÊt Ýt viÕt vÒ ®Ò tµi nµy. thµnh, chÝ c«ng v« t− v.v…, kh¸ ®¬n Nh×n qua lÞch sö Trung Quèc, ta thÊy ®iÖu; cßn nh©n vËt ph¶n diÖn th× ®Òu sù phån vinh cña thµnh thÞ, sù ph¸t xuÊt th©n tõ tÇng líp bãc lét hoÆc thµnh triÓn cña tÇng líp thÞ d©n, ®Òu cã t¸c phÇn bÊt h¶o. dông thóc ®Èy v¨n häc phån vinh. TiÓu TiÓu thuyÕt vÒ ®Ò tµi qu©n ®éi trong thuyÕt tho¹i b¶n ®êi Tèng Nguyªn, t¹p thêi k× ®æi míi ®· d¸m ®Ò cËp ®Õn nh÷ng kÞch ®êi Nguyªn, tiÓu thuyÕt ®êi Minh vÊn ®Ò gai gãc, ph¸ bá m« thøc ®¬n ®iÖu Thanh, ®Òu cã liªn quan ®Õn sù xuÊt cña qu¸ khø, nh©n vËt phøc t¹p chø hiÖn vµ ph¸t triÓn cña thµnh thÞ vµ thÞ kh«ng ®¬n gi¶n mét chiÒu n÷a. TiÓu d©n. X−a kia thµnh phè cña Trung Quèc thuyÕt vÒ ®Ò tµi qu©n ®éi trong thêi k× chØ lµ trung t©m tiªu thô vµ trung t©m míi ngµy mét h−íng vÒ chñ nghÜa hiÖn chÝnh trÞ, th× giê ®©y thµnh phè ®· trë thùc. C¸c t¸c gi¶ kh«ng ngõng khai th¸c thµnh trung t©m chÝnh trÞ, trung t©m nh÷ng ®Ò tµi míi l¹. ë n−íc nµo còng kinh tÕ kÕt hîp gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu vËy, tè chÊt cña qu©n ®éi quèc gia bao giê thô nh− kiÓu thµnh phè ph−¬ng T©y còng g¾n bã mËt thiÕt víi tè chÊt d©n téc
71 §Ò t i cò, quan niÖm míi… vËy. MÆc dï thÞ d©n vÉn cßn chiÕm tØ lÖ trÎ Ýt ®−îc ch¨m sãc, nhÞp sèng c¨ng thÊp trong nh©n khÈu Trung Quèc, th¼ng khÈn tr−¬ng... lµ nh÷ng vÊn ®Ò nh−ng t©m thøc, sinh th¸i, phong tôc mµ ng−êi d©n thµnh phè ph¶i ®èi mÆt hµng ngµy. ë ®©y c¸c t¸c gi¶ ca ngîi sù cña hä rÊt phong phó phøc t¹p. Thªm vµo ®ã, nh÷ng quan niÖm coi th−êng d©n cÇn cï, nhÉn n¹i, kh¾c phôc khã kh¨n cña ng−êi d©n ®« thÞ. “kÎ chî” ®· bít dÇn, v¨n hãa cña hä ngµy cµng ®−îc coi träng. Thêi k× më cöa ®· Con ng−êi ®Õn tuæi trung niªn cña xuÊt hiÖn nhiÒu cuèn tiÓu thuyÕt hay ThÈm Dung kÓ vÒ n÷ b¸c sÜ Lôc V¨n nh− Chung cæ l©u, Thanh cao, C¸i giÕng, §×nh ®· ph¶i vÊt v¶ ®Êu tranh víi bao Nh©n sinh phiÒn n·o, Kh«ng nãi chuyÖn khã kh¨n ®Ó v−ît lªn sè phËn. T¸c phÈm t×nh yªu, Phong c¶nh, Hang tèi, §¬n vÞ, muèn göi ®Õn ng−êi ®äc mét th«ng ®iÖp: L«ng gµ ®Çy ®Êt v.v. Cã thÓ nãi, thêi k× nh÷ng n¨m 70 vµ 80, mÆc dï cuéc sèng nµy, quan hÖ gi÷a v¨n häc vµ thÞ d©n ®· cßn vÊt v¶, ng−êi trÝ thøc vÉn mét lßng ®−îc x¸c ®Þnh ®óng ®¾n, ®êi sèng thÞ d©n mét d¹ cèng hiÕn søc lùc v× tÝnh m¹ng Trung Quèc ®· b¾t ®Çu cã ®−îc ®Þa vÞ cña nh©n d©n, ®ång thêi kªu gäi mäi xøng ®¸ng trong lÜnh vùc thÈm mÜ cña ng−êi h·y quan t©m h¬n n÷a ®Õn ng−êi v¨n häc ®−¬ng ®¹i. trÝ thøc ®· ®Õn tuæi trung niªn. NhiÒu t¸c phÈm nh− Chung cæ l©u, ThÞ trÊn TiÓu thuyÕt ®« thÞ thêi k× c¶i c¸ch cã nhá bÐ - xin chµo, Phè cò v.v ®Òu thÓ thÓ chia ra lµm hai lo¹i: lo¹i viÕt vÒ ®« thÞ thêi qu¸ khø vµ lo¹i viÕt vÒ ®« thÞ hiÖn t×nh c¶m t−¬ng th©n t−¬ng ¸i, Êm thêi hiÖn t¹i. D−íi ®©y chóng ta sÏ ¸p t×nh ng−êi cña nh÷ng ng−êi b×nh d©n nghiªn cøu kü h¬n vÒ thÓ lo¹i vÕt vÒ ®« ë thµnh thÞ. X−a kia ng−êi ta cã c¸i nh×n thÞ thêi hiÖn t¹i hÑp hßi khinh m¹n ®èi víi “tiÓu thÞ d©n” ë thµnh phè, giê ®©y nhiÒu tiÓu thuyÕt Nãi ®Õn cuéc sèng ë thµnh phè, ng−êi nh− Gi¸m ®èc KiÒu nhËm chøc, Nhµ sè 5 ta th−êng kÓ ra nh÷ng ®Æc ®iÓm sau ®©y: phè Hoan Viªn, MÆt trêi xanh v.v ®· d©n c− ®«ng ®óc, nhµ ë chËt chéi, giao miªu t¶ nh÷ng cèng hiÕn cña c¸c kÜ s−, th«ng dµy ®Æc, cuéc sèng v¨n hãa phong b¸c sÜ, c¶nh s¸t, c«ng nh©n háa t¸ng... phó, mua b¸n tiªu dïng tÊp nËp, tiÕng cho sù nghiÖp x©y dùng v¨n minh cña ®éng ån µo, th«ng tin nhanh nh¹y v.v. thµnh phè. Nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn h×nh thµnh nªn sù khu biÖt gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n. Ca ngîi sù s¸ng t¹o v¨n minh cña thÞ §»ng sau sù phån hoa cña thµnh phè lµ d©n trong tiÓu thuyÕt ®−¬ng ®¹i thÓ hiÖn nh÷ng khã kh¨n, nhäc nh»n, nghÌo khæ sù chuyÓn biÕn rÊt quan träng vÒ vµ phiÒn n·o. Sù than phiÒn vÒ xe c«ng ph−¬ng diÖn quan niÖm: kh«ng cßn coi céng, Nh©n sinh phiÒn n·o, Hang tèi, thµnh phè lµ c¸i “chum t¹p pÝ lï” s¶n Nöa giê ¨n c¬m tr−a, L«ng gµ ®Çy ®Êt sinh ra nh÷ng hiÖn t−îng xÊu xa n÷a. v.v ®· nãi lªn nh÷ng vÊn ®Ò sinh tån Thµnh thÞ qu¶ lµ cã ph¸t sinh nh÷ng tÖ khèn khã cña c¸c tÇng líp thÞ d©n nh− n¹n, nh−ng ®ång thêi thµnh thÞ cßn s¸ng c«ng nh©n, c¸n bé, trÝ thøc vµ nh÷ng t¹o ra v¨n minh cña nh©n lo¹i. Nh÷ng ng−êi bu«n b¸n nhá v.v. L−¬ng bæng Ýt thø v¨n minh nµy ë n«ng th«n kh«ng thÓ ái, nhµ ë æ chuét, giao th«ng ¸ch t¾c, giµ cã ®−îc. VÝ dô, khoa häc kÜ thuËt, v¨n
nghiªn cøu trung quèc sè 1(59) - 2005 72 hãa gi¸o dôc, y tÕ, thÓ dôc thÓ thao, v¨n linh hån quèc d©n mµ Lç TÊn x−a kia ®· nãi ®Õn lµ v« cïng cÇn thiÕt. häc nghÖ thuËt v.v. Th−êng lµ thµnh thÞ ®i tr−íc n«ng th«n mét b−íc, x· héi c«ng TiÓu thuyÕt ®« thÞ ngoµi viÖc thÓ hiÖn nghiÖp bao giê còng −u viÖt h¬n x· héi tinh thÇn nh×n th¼ng vµo hiÖn thùc ra, n«ng nghiÖp. V× thÕ cÇn ph¶i nhiÖt t×nh cßn thÓ hiÖn ý thøc lÞch sö vµ mµu s¾c kh¼ng ®Þnh sù gian khæ vµ cèng hiÕn cña v¨n hãa n÷a. Nh©n vËt ng−êi bè trong thÞ d©n trong c«ng cuéc x©y dùng nÒn Phong c¶nh cña Ph−¬ng Ph−¬ng lµ con v¨n minh hiÖn ®¹i. ng−êi sèng víi qu¸ khø, khi vÒ giµ c« Nh÷ng nh−îc ®iÓm cña tÇng líp thÞ qu¹nh, «ng ta th−êng nhí vÒ ®o¹n ®êi d©n mµ c¸c tiÓu thuyÕt thµnh thÞ miªu ®Êu tranh hµo hïng vµ lÊy ®ã lµm niÒm t¶ th−êng cã tÝnh thêi ®¹i. Thãi c¬ héi an ñi. Qu¸ khø lÞch sö ®· soi bãng xuèng “giã chiÒu nµo che chiÒu Êy” trong Tßa cuéc ®êi cña c¸c nh©n vËt. ¸n ®Æc biÖt cña Lôc V¨n Phu, thãi liÒu ý thøc v¨n hãa g¾n liÒn víi ý thøc lÜnh v« kØ luËt trong Quû sèng cña lÞch sö. TiÓu thuyÕt ®« thÞ khi m« t¶ Tr−¬ng Vò, thãi tranh giµnh ®Êu ®¸ nh÷ng khiÕm khuyÕt cña nh©n vËt, ë trong KÝ sù vÒ ng«i lÇu s¾p ®æ cña Lý mét møc ®é nhÊt ®Þnh, ®Òu b¾t nguån tõ Quèc V¨n, ®−îc h×nh thµnh tõ trong quan niÖm v¨n hãa lÔ gi¸o cæ hñ. Ch¼ng phong trµo ®Êu tranh theo ®−êng lèi t¶ h¹n nh÷ng ng−êi con trong t¸c phÈm khuynh trong “C¸ch m¹ng v¨n hãa”. T©m thê ®Òu nhÊt tÒ ph¶n ®èi mÑ gãa ®i Nh÷ng thiÕu sãt trong t©m th¸i cña b−íc n÷a. Trong sè nh÷ng ng−êi con, cã thÞ d©n th−êng cã liªn quan mËt thiÕt ng−êi lµ c¸n bé nhµ n−íc h¼n hoi, mµ ®Õn hoµn c¶nh sèng cña hä. VÝ dô, ng−êi vÉn kiÕm cí chøng minh mÑ m×nh t¸i gi¸ ë qu¸ ®«ng, nhµ cöa chËt chéi, giao lµ kh«ng thÝch hîp. Râ rµng ®¹o ®øc th«ng ¸ch t¾c, ®iÒu kiÖn vÖ sinh cßn h¹n lu©n lÝ phong kiÕn ®· trë thµnh t©m lÝ chÕ, thu nhËp ch−a cao v.v dÉn ®Õn v¨n hãa cña tÇng líp thÞ d©n sèng ë nh÷ng ph¶n øng vÒ ®ßi hái sinh tån. Con thµnh phè v¨n minh. Muèn thay ®æi t©m ng−êi lµ s¶n phÈm cña hoµn c¶nh, mµ lÝ v¨n hãa ®ã, cßn ph¶i tr¶i qua mét thêi hoµn c¶nh do con ng−êi s¸ng t¹o ra, con gian dµi, kh«ng thÓ gi¶i quyÕt trong mét sím mét chiÒu ®−îc. ng−êi cÊu t¹o nªn hoµn c¶nh, hoµn c¶nh ng−îc trë l¹i quy ®Þnh con ng−êi. Nh©n 5. TiÓu thuyÕt viÕt vÒ trÝ thøc vËt ng−êi vî cña TiÓu L©m (trong tiÓu Trong thêi k× c¸ch m¹ng gi¶i phãng, ë thuyÕt L«ng gµ ®Çy ®Êt cña L−u ChÊn Trung Quèc, ng−êi ta coi th−êng trÝ V©n) nguyªn lµ mét n÷ sinh viªn cã lÝ thøc, do ®ã tiÓu thuyÕt viÕt vÒ trÝ thøc t−ëng l·ng m¹n, bçng chèc biÕn thµnh rÊt Ýt (nÕu cã th× ng−êi trÝ thøc còng chØ ng−êi vî dung tôc cay nghiÖt, ®ang ®ªm lµ “®èi t−îng c¶i t¹o” mµ th«i). NÕu nh− ®i móc trém n−íc nhµ hµng xãm. Sù ®Ò tµi trÝ thøc trong lÞch sö v¨n häc hiÖn thay ®æi tÝnh c¸ch Êy mét phÇn do hoµn ®¹i Trung Quèc cßn lµ c©u chuyÖn hay c¶nh sinh th¸i g©y nªn. NhiÒu t¸c phÈm bµn ®Õn, th× sau ngµy thµnh lËp n−íc th«ng qua ph¬i bµy nh÷ng nh−îc ®iÓm cho ®Õn tr−íc thêi k× më cöa, nã vÉn lµ cña thÞ d©n ®Ó nªu lªn vÊn ®Ò c¶i t¹o
73 §Ò t i cò, quan niÖm míi… c©u chuyÖn Ýt ®−îc bµn ®Õn vµ cã nhiÒu sèng míi, nh−ng ë ®©y cã vÊn ®Ò “møc ®iÒu cÊm kÞ. ®é” cña sù ca ngîi. C¸c t¸c gi¶ d−êng nh− lÆp l¹i nh−îc ®iÓm: ng−êi nµo tèt th× Trong phong trµo “chèng ph¸i h÷u”, tÊt c¶ ®Òu tèt, ng−êi nµo xÊu th× xÊu ®ñ ng−êi trÝ thøc bÞ ®¶ kÝch, x¶y ra nhiÒu bi mäi bÒ. Do ®ã ®· m¾c ph¶i khuyÕt ®iÓm kÞch. §Õn “C¸ch m¹ng v¨n hãa”, ng−êi “®iÓn h×nh hãa” mét c¸ch cùc ®oan. VÝ trÝ thøc bÞ coi lµ thµnh phÇn thèi tha. dô, nh©n vËt n÷ b¸c sÜ Lôc V¨n §×nh ChÝnh v× lÏ ®ã, trong thêi k× míi, ng−êi (trong Con ng−êi ®Õn tuæi trung niªn) trÝ thøc ®−îc ®ång t×nh vµ ca ngîi. ®−îc m« t¶ ®Ñp nh− mét thiªn thÇn, tay Nh÷ng ng−êi trÝ thøc trong c¸c t¸c phÈm nghÒ cao, cã ý thøc, kÝnh träng ®ång sù, ë thËp kØ 70 vµ ®Çu thËp kØ 80 nh− Chñ yªu quý cÊp d−íi; lµ mÑ hiÒn d©u th¶o, nhiÖm líp, T«i yªu mçi mét phiÕn l¸, yªu n−íc, v« t−, kh«ng hÒ chª tr¸ch vµo Linh hån vµ thÓ x¸c, Con ng−êi ®Õn tuæi ®©u ®−îc. Mét sè t¸c phÈm ®· söa ch÷a trung niªn v.v ®Òu lµ nh÷ng nh©n vËt khuyÕt ®iÓm trªn b»ng c¸ch cho nh©n chÝnh diÖn cã nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp. vËt m¾c nh÷ng nh−îc ®iÓm nh− nãng Nh−ng ®Õn cuèi thËp kØ 80 vµ nh÷ng véi, kh«ng lÞch sù v.v, nh−ng ®ã chØ lµ n¨m 90, t×nh h×nh cã thay ®æi, ng−êi trÝ “gia vÞ” ®iÒu chØnh chø ch−a ph¶i lµ thøc kh«ng cßn ®¸ng yªu ®¸ng kÝnh n÷a, nh©n vËt sèng ®éng, phong phó. mµ trë thµnh ti tiÖn xÊu xa, ®¸ng phª Së dÜ cã m©u thuÉn nh©n vËt võa ph¸n. Ch¼ng h¹n, c¸c t¸c phÈm nh− Bít ch©n thùc võa c«ng thøc lµ do nguyªn ®i m−êi tuæi, L«ng gµ ®Çy ®Êt, Kh«ng nh©n x· héi vµ quan niÖm g©y nªn. Nh− nãi chuyÖn t×nh yªu v.v ®· b¾t ®Çu ch©m chóng ta ®Òu biÕt, trong “C¸ch m¹ng v¨n biÕm thãi h− vinh, ba ph¶i, ®è kÞ, dung hãa”, ng−êi trÝ thøc bÞ vïi xuèng bïn tôc cña ng−êi trÝ thøc. NhÊt lµ nh÷ng ®en, luËn ®iÖu hoang ®−êng cho r»ng “tri cuèn truyÖn gÇn ®©y nh− PhÕ ®«, L¸ cê thøc cµng nhiÒu cµng ph¶n ®éng” lµm dôc väng, Quý téc ®éc th©n v.v, h×nh cho sè phËn ng−êi trÝ thøc cµng thªm t−îng nh÷ng nhµ bu«n, phãng viªn, nhµ ®iªu ®øng. HiÖn t−îng ®ã lµm cho nh÷ng v¨n, nhµ nghÖ thuËt, häc gi¶, gi¸o s−... ng−êi cã l−¬ng tri thÊy bÊt b×nh. Mét khi ®Òu lµ nh÷ng ng−êi kiªu c¨ng k× dÞ, dung sîi d©y c¨ng ®· ®øt, sù phÉn né k×m nÐn tôc h¸m tiÒn, h¸m ®Þa vÞ, h¸m s¾c. l©u ngµy sÏ bïng ph¸t. X−a kia ng−êi trÝ H×nh t−îng ng−êi trÝ thøc ®−îc ca thøc bÞ vïi dËp bao nhiªu, th× sang thêi ngîi ë cuèi thËp kØ 70 vµ ®Çu thËp kØ 80 k× míi, hä ®−îc ®Ò cao bÊy nhiªu. “VËt th−êng lµ nh÷ng ng−êi hiÒn lµnh hay cùc tÊt ph¶n”, ca ngîi giíi trÝ thøc trë gÆp n¹n (nh− trong Nöa ®µn «ng lµ ®µn thµnh trµo l−u cña thêi ®¹i. Sau “C¸ch bµ cña Tr−¬ng HiÒn L−îng); ng−êi tèt bÞ m¹ng v¨n hãa”, ai cßn bíi l«ng t×m vÕt khæ (nh− trong Con ng−êi ®Õn tuæi trung v¹ch ra nh÷ng khuyÕt ®iÓm cña trÝ thøc niªn cña ThÈm Dung); nh÷ng ng−êi tiÕn lµ mét sù khiªu khÝch kh«ng b×nh bé (nh− trong Chñ nhiÖm líp cña L−u th−êng. Khi ca ngîi cßn ch−a ®óng møc T©m Vò vµ Gi¸m ®èc KiÒu nhËm chøc th× ng−êi ta dÔ dµng bá qua nh÷ng cña T−ëng Tö Long). Nh÷ng h×nh t−îng nh−îc ®iÓm cña ng−êi trÝ thøc, do ®ã ng−êi trÝ thøc ®¸ng ca ngîi nµy qu¶ thËt hiÖn t−îng s¸ng t¸c ca ngîi ng−êi trÝ lµ mét thùc thÓ ®ang tån t¹i trong cuéc thøc trë thµnh kh¸ phæ biÕn.
nghiªn cøu trung quèc sè 1(59) - 2005 74 Tinh thÇn kh«ng n¶n; L−u T©m Vò tõ Nguyªn nh©n thø hai dÉn ®Õn viÖc chØ ca ngîi phÈm chÊt tèt ®Ñp cña ng−êi trÝ T«i yªu mçi mét phiÕn l¸ chuyÓn sang thøc lµ cã sù ngé nhËn trong quan niÖm Giã thæi bªn tai, Ng«i sao héi häa, Ng«i nghÖ thuËt. M« thøc s¸ng t¹o “nh©n vËt sao ca h¸t, Ng«i sao v¨n ch−¬ng; Tr−¬ng chÝnh diÖn” ë thêi k× tr−íc, råi quan HiÒn L−îng tõ Linh hån vµ thÓ x¸c niÖm s¸ng t¸c “ba ®ét xuÊt” (lµm næi bËt chuyÓn sang ChÕt v× thãi quen; Tr−¬ng nh©n vËt chÝnh diÖn, tõ trong nh÷ng KhiÕt tõ T×nh yªu kh«ng thÓ quªn nh©n vËt chÝnh diÖn lµm næi bËt nh©n chuyÓn sang X¸o ®éng cña bµn ch©n, vËt anh hïng, råi tõ nh÷ng nh©n vËt M−u s¸t v.v. §èi víi ng−êi trÝ thøc, anh hïng lµm næi bËt nh©n vËt anh nh÷ng t¸c phÈm trªn tõ giäng ®iÖu thi vÞ hïng chñ yÕu) vµ “cao lín toµn diÖn” cña hãa chuyÓn sang giäng ®iÖu ch©m biÕm thêi “C¸ch m¹ng v¨n hãa” vÉn ch−a gét lµ do hiÖn thùc x· héi thay ®æi vµ do sù röa hÕt, “u hån” cña nh÷ng quan niÖm th«i thóc cña sù ®iÒu chØnh nghÖ thuËt s¸ng t¸c sai tr¸i Êy vÉn cßn lën vën t¹o nªn. C¸c nhµ v¨n tho¸t ®−îc t− duy trong ®Çu ãc c¸c nhµ v¨n, do ®ã ch−a thÓ gi¸o ®iÒu cò, nh×n nhËn ®−îc tÝnh phøc s¸ng t¹o ra ®−îc nh÷ng nh©n vËt trÝ t¹p cña tÇng líp trÝ thøc. Tr−íc ma lùc thøc võa ch©n thËt võa phøc t¹p ®−îc. cña ®ång tiÒn, cã nhiÒu trÝ thøc tõ “thiªn B−íc sang cuèi thËp kØ 80 vµ nh÷ng thÇn” r¬i xuèng hãa thµnh “quû d÷”, ë n¨m 90, h×nh t−îng ng−êi trÝ thøc bÞ phª ®©y cã sù gi»ng xÐ vËt lén gi÷a nh©n ph¸n b¾t ®Çu xuÊt hiÖn. Nãi nh− nhµ tÝnh vµ thó tÝnh, gi÷a v¨n minh vµ d· v¨n Ba Kim (trong t¸c phÈm Tïy t−ëng man, gi÷a an bÇn l¹c ®¹o vµ tham lam lôc) lµ trong giíi trÝ thøc dÊy lªn phong v« sØ. trµo “s¸m hèi toµn d©n téc”, nhÊt lµ Tuy nhiªn, c«ng b»ng mµ nãi, nÕu x−a trong thêi lµn giã kinh tÕ thÞ tr−êng ng−êi ta “thi vÞ hãa” ng−êi trÝ thøc mét ®ang t¸c ®éng m¹nh ®Õn toµn d©n, trong c¸ch qu¸ ®¸ng th× tiÓu thuyÕt nh÷ng ®ã cã trÝ thøc ®ang bÞ ph©n hãa d÷ déi, n¨m 90 l¹i m« t¶ ng−êi trÝ thøc thµnh ra h×nh t−îng ng−êi trÝ thøc th¸nh thiÖn “ma quû” mét c¸ch th¸i qu¸. ThËt ra, kh«ng cßn n÷a. Cã thÓ nãi, truyÖn võa thêi gian nµy ë Trung Quèc, giíi trÝ thøc Anh kh«ng cã c¸ch g× lùa chän cña L−u vÉn lµ ng−êi tiªn phong, kiªn quyÕt nhÊt S¸ch La lµ tiªu biÓu cho sù chuyÓn biÕn trong sù nghiÖp ®Êu tranh cho sù tiÕn bé nµy. ë ®©y, nh÷ng nh©n vËt hÕt lßng v× cña x· héi. Phª ph¸n lµ cÇn thiÕt, nh−ng c«ng viÖc chung nh− Lôc V¨n §×nh trong kh«ng nh×n thÊy mÆt tèt cña ng−êi trÝ Con ng−êi ®Õn tuæi trung niªn cña ThÈm thøc trong x· héi ngµy nay th× lµ phãng Dung kh«ng cßn thÊy n÷a. Nh÷ng nhµ ®¹i, kh«ng ch©n thËt. v¨n tr−íc kia ca ngîi trÝ thøc mét chiÒu, giê còng b¾t ®Çu thay ®æi. ThÈm Dung Tãm l¹i, thËp to n thËp mÜ nh− “thiªn thÇn”, tõ Con ng−êi ®Õn tuæi trung niªn ®· xÊu xa d¬ bÈn nh− “ma quû” ®Òu l gi¶ dèi, chuyÓn sang Bít ®i m−êi tuæi, Dë khãc kh«ng ®óng víi bé mÆt nguyªn d¹ng cña nh©n dë c−êi; Lý Quèc V¨n tõ NguyÖt thùc vËt ®a d¹ng v phong phó. chuyÓn sang KÝ sù vÒ ng«i lÇu s¾p ®æ,