Báo cáo nghiên cứu khoa học đề tài " Lý thuyết đạo đức về sự quan tâm - một điển hình của cách tiếp cận nữ quyền trong đạo đức học "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

170
lượt xem 20
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu tham khảo chuyên đề khoa học, xã hội nhân văn trường ĐH Huế Báo cáo nghiên cứu khoa học đề tài " Lý thuyết đạo đức về sự quan tâm - một điển hình của cách tiếp cận nữ quyền trong đạo đức học "

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học đề tài " Lý thuyết đạo đức về sự quan tâm - một điển hình của cách tiếp cận nữ quyền trong đạo đức học "

T P CHÍ KHOA H C, ð i h c Hu , S 66, 2011 LÝ THUY T ð O ð C V S QUAN TÂM - M T ðI N HÌNH C A CÁCH TI P C N N QUY N TRONG ð O ð C H C Nguy n Văn Hòa Trung tâm ðào t o T xa, ð i h c Hu Nguy n Vi t Phương Trư ng ð i h c Khoa h c, ð i h c Hu TÓM T T Vào n a sau th k XX, phương Tây ñã hình thành m t cách ti p c n m i trong nghiên c u ñ o ñ c - cách ti p c n n quy n. Khi nghiên c u v các v n ñ ñ o ñ c, các nhà tư tư ng n quy n ñã ñ xu t m t lý thuy t ñ o ñ c m i d a trên s quan tâm v i tư cách là lo i hình ñ i ch n v i lý thuy t ñ o ñ c v công lý mà theo h là ñ m màu ñ nh ki n gi i. Trong bài vi t này, chúng tôi t p trung phân tích n i dung c a lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm ñ qua ñó th y ñư c nét ñ c s c c a cách ti p c n n quy n trong ñ o ñ c h c. 1. ð t v n ñ ð o ñ c h c hay tri t h c ñ o ñ c là lĩnh v c h c thu t ñã có l ch s hình thành phát tri n khá lâu ñ i phương Tây, song l i hi m khi chú ý ñ n ti ng nói v n gi i. N gi i h u như v ng m t trong truy n th ng ñ o ñ c h c phương Tây. S v ng m t y cũng ph n nào ch ng minh m t s th t là các lý thuy t ñ o ñ c c a nam gi i ñã th ng tr trong su t chi u dài l ch s phát tri n c a n n văn minh phương Tây, c v m t phương pháp l n khái ni m. S th ng tr y ñã gây nên nh ng b t c p trong vi c gi i quy t các v n ñ ñ o ñ c. ð gi i quy t b t c p này, vào th p niên 60 th k XX, phương Tây ñã xu t hi n m t cách ti p c n m i trong nghiên c u các v n ñ c a ñ o ñ c h c - cách ti p c n n quy n (feminist approach). Ngay t khi ra ñ i, cách ti p c n này ñã gi i thi u m t lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm (ethics of care) v i tư cách là m t ñi n hình c a lý thuy t ñ o ñ c m i ñ i ch n v i lý thuy t ñ o ñ c v công lý mà nam gi i ñã xây d ng nên. 2. N i dung Lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm ngay t khi m i ra ñ i ñã gây ra m t ti ng vang trong gi i h c thu t lúc b y gi . Ngư i ñ u tiên ñ xư ng lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm là nhà tâm lý h c, nhà tri t h c ñ o ñ c M Carol Gilligan v i tác ph m n i ti ng T m t ti ng nói khác (In a different voice). Sau ñó, lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm ñã ñư c các nhà tri t h c n quy n bàn lu n, phát tri n và ng d ng r ng rãi trong nhi u lĩnh v c c a ñ i s ng xã h i như b o v s c kh e c ng ñ ng, giáo d c, chính tr , 75
pháp lu t và quan h qu c t ... S phát tri n v m t tri t h c c a lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm t p trung làm rõ kh năng ñem l i m t lo i ñ o ñ c ñ i ch n v i các lý thuy t ñ o ñ c v công lý (ethics of justice) ñang chi ph i n n ñ o ñ c h c phương Tây, tiêu bi u nh t là ñ o ñ c h c c a Kant và lý thuy t ñ o ñ c c a ch nghĩa công l i (utilitarianism). Khi ñ xu t khái ni m "s quan tâm" trong ng c nh ñ o ñ c h c, các nhà tư tư ng n quy n lưu ý r ng, s quan tâm ñây không ñơn thu n là v n ñ thu c v tình c m, mà còn bao hàm phương di n nh n th c. Trong cách hi u này, lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm có th cho phép c m xúc và s ñ ng c m th c hi n vai trò quan tr ng ñ i v i vi c thi t l p m t quy t ñ nh ñ o ñ c. ðây là v n ñ ñã b lo i b trong truy n th ng tri t h c ñ o ñ c v công lý. Trong cách nhìn c a các nhà tư tư ng n quy n, b n thân khái ni m "s quan tâm" là m t khái ni m "m " ñ i v i nh ng ki n gi i và phân tích. Nel Noddings cho r ng, s quan tâm là ngôn ng t nhiên c a n gi i. Bà hi u thu t ng "quan tâm" không ph i trong ng c nh các cá th riêng bi t mà trong ng c nh "c p ñôi" (pair), trong ñó bao g m ngư i quan tâm (one-caring) và ngư i ñư c quan tâm (one-cared). M t s nhà tư tư ng n quy n khác thì l i "m " s quan tâm ñ n m t khái ni m r ng hơn là "s quan tâm ñ n nh ng ngư i khác" ("caring for others"). ñây, ngư i khác không có s phân bi t v m t gi i tính, ch ng t c, dân t c, ñ a v xã h i. Các công trình nghiên c u v ñ o ñ c t góc nhìn n quy n ch ra r ng, trong lĩnh v c tri t h c ñ o ñ c, nam gi i có khuynh hư ng d a vào nh ng nguyên lý tr u tư ng và truy tìm nh ng m c ñích ph quát. Ngư c l i, n gi i thư ng chú ý hơn ñ n nh ng v n ñ ñ o ñ c mang tính riêng tư và c th như s quan tâm (care), các m i quan h cá nhân và v n ñ không làm t n thương ngư i khác, s c m thông gi a các nhân v và nh ng v n ñ ñ o ñ c thư ng nh t khác như phân bi t ñ i x ñ i v i n gi i, vai trò c a gi i tính, b o l c gia ñình, cư ng b c tình d c, hôn nhân b t bình ñ ng. Cách ti p c n m i này ch ra r ng, n gi i có nh ng ñ c tính riêng, và chúng không h th p kém hơn so v i các ñ c tính c a nam gi i, th m chí nhi u khi còn có giá tr ưu tr i hơn. Tuy nhiên, v n ñ ñây không ph i ch n gi i ch i b cơ h i ñ t ñ n nh ng kinh nghi m và ñ c trưng tính cách c a nam gi i mà là ch xã h i ñã th t b i trong vi c ti p nh n nh ng giá tr ch có trong nh ng ñ c trưng tính cách c a n gi i. Theo l i tư duy như th , nam gi i th c s tr thành "thư c ño c a v n v t" như cách nói c a nhà tri t h c Protagoras, còn n gi i thì ngư c l i ch là "chi c thư c l ch" so v i "chi c thư c chu n" nam gi i. ð gi i quy t v n ñ này, t n l c tìm ki m nh ng cơ h i ñ n gi i c nh tranh v i quan ñi m truy n th ng c a nam gi i, các nhà tư tư ng n quy n mu n kêu g i s bình ñ ng trong các v n ñ ñ o ñ c và s tôn tr ng ñ i v i nh ng m i b n tâm ñ c trưng c a n gi i. Cách ti p c n n quy n trong ñ o ñ c ñã mang l i m t n i dung r t phong phú và ñ c s c, trong ñó ñi n hình là lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm. Lý thuy t này bao hàm nh ng n i dung c th sau: 76
Th nh t, lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm ñ c bi t chú ý ñ n ý nghĩa quan tr ng v m t ñ o ñ c c a vi c ñáp ng nhu c u c a nh ng ngư i có quan h thân thu c mà chúng ta ph i có trách nhi m quan tâm như con cái, cha m , anh ch em trong gia ñình… Lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm th a nh n, con ngư i luôn g n li n vào cu c s ng c a mình và nh ng tuyên b ñ o ñ c v ñi u ñó cũng tuỳ thu c vào vi c chúng ta nh n m nh s quan tâm, cũng như t m quan tr ng c a nh ng khía c nh ñ o ñ c trong quá trình phát tri n các m i quan h quan tâm cho phép m t con ngư i s ng t t hơn và ti n b hơn b i l m i ngư i ñ u c n ñ n s quan tâm trong quá trình t n t i và phát tri n c a mình. Tri n v ng c a s ti n b c a con ngư i và vi c phát tri n d a trên cơ s s quan tâm là nh ng ñi u c n ph i nh n th c, và lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm nh n m nh tác d ng ñ o ñ c c a trách nhi m ñ tr l i cho nh ng nhu c u l thu c. Nh ng ngư i già y u bu c ph i s ng ph thu c trong nh ng giai ño n cu i ñ i, ho c như m t s ngư i m ñau hay m c b nh hi m nghèo thì c n ph i ñư c quan tâm, chăm sóc trong h u như toàn b ph n ñ i còn l i. Nh ng quy lu t ñ o ñ c ñư c xác l p trên cơ s lý trí truy n th ng h u như không chú ý ñ n th c t i c a s ph thu c c a con ngư i trong xã h i và nh ng quy lu t ñ o ñ c c a nó. Lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm hư ng s chú ý ñ n nh ng m i quan tâm căn b n c a cu c s ng con ngư i, ñ ng th i ch ra nh ng giá tr ñ o ñ c có liên quan. Nó ph n ñ i vi c xem xét s quan tâm như là m t lĩnh v c "bên ngoài tính ñ o ñ c" (outside morality). Các nhà tư tư ng n quy n ñ xu t r ng, cách th c quan tâm ñ n ngư i khác nên ñư c k t h p v i nh ng tuyên b v công lý ph quát t góc ñ ñ o ñ c. ðây là m t v n ñ mà theo h , c n và hơn th nên ñư c kh ng ñ nh và nghiên c u k lư ng. Th hai, trong quá trình n l c nh n th c nh ng ñi u mà tính ñ o ñ c ñ t ra và nh ng ñi u t t ñ p nh t v m t ñ o ñ c mà chúng ta th c hi n, thì lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm ñ cao giá tr c a xúc c m ch không ch i b nó. C nhiên, không ph i toàn b xúc c m ñ u ñư c xem xét t góc nhìn giá tr , song trái ngư c v i nh ng cách ti p c n ñ o ñ c h c duy lý ñang th nh hành, thì trong lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm, nh ng tr ng thái xúc c m như s ñ ng c m, tình yêu thương... ñư c nhìn nh n như là nh ng tr ng thái tình c m ñ o ñ c "c n ñư c nuôi dư ng không ch giúp ích trong vi c b sung cho ti ng nói c a lý tính mà còn ñ xác ñ nh m t cách chính xác hơn nh ng ñòi h i c a tính ñ o ñ c"1. Th m chí, gi n d v i tư cách là m t thành t c a s ph n n ñ o ñ c (moral indignation) cũng có th ñư c th a nh n m i khi con ngư i b ñ i x b t công và phi nhân tính, và nó cũng có th góp ph n (ch không ph i là ngăn c n) tác thành m t s ki n gi i thích h p v nh ng khuy t ñi m ñ o ñ c. ði u ñó không ñ ng 1 See: Virginia Held, The Ethics of care: Personal, Political, and Global, New York: Oxford University Press, 2006, page 10. 77
nghĩa là xúc c m s ng ñ ng có th tr thành m t ngư i d n ñư ng ñ n tính ñ o ñ c, song nh ng xúc c m y c n ñư c nh n th c và giáo d c ñ có th phát huy ñư c t m quan tr ng c a nó trong ñ i s ng ñ o ñ c c a con ngư i. M t ñi m ñáng chú ý là trong vi n tư ng c a s quan tâm, nh ng nghiên c u ñ o ñ c hoàn toàn d a trên cơ s nh ng suy lu n duy lý tr nên còn không ñ y ñ và thi u căn c . Trong khi các lý thuy t ñ o ñ c duy lý ph nh n ho c ñem nh ng hình thái c m xúc s ng ñ ng c a con ngư i ra phán xét t i tòa án c a lý tính, và sau cùng là k t t i nh ng c m xúc v k (egoistic feelings) y là k gây phá ho i ho c kìm hãm ñ i v i nh ng chu n m c ñ o ñ c ph quát, thì ngư c l i, trong lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm, nh ng xúc c m và năng l c liên h ñư c ñ nh ñúng như giá tr c a chúng, qua ñó cho phép nh ng cá nhân ñư c s ng m t cách t do trong ng c nh liên nhân v (interpersonal situation) và có th hi u ñư c nh ng gì là t t nh t ñ i v i h . Tuy nhiên, r c r i là ch , trong th c t nh ng xúc c m ñôi khi cũng có th tr nên l m l c và t i t . Ch ng h n như s quan tâm dành cho ngư i khác m t cách thái quá thì nhi u khi l i d n ñ n phi n ph c và khó ch u vì ñ i s ng riêng tư b xâm ph m, ho c d gây ra nơi ngư i ñư c quan tâm m t c m giác b chi ph i. ð tránh ñi u ñó, nghiên c u n quy n v ñ o ñ c ñưa ra yêu c u: "S quan tâm là c n thi t, nhưng ñi u chúng ta c n là m t lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm, ch không ph i là b n thân s quan tâm... Nh ng khía c nh và nh ng ki n gi i khác nhau v s quan tâm và nh ng m i quan h quan tâm c n thi t ph i ñư c ñ t thành v n ñ và ñánh giá trong các kh o c u ñ o ñ c, ch không ñơn gi n ch là quan sát và mô t "2. Nghĩa là, phương cách ñ quan tâm ñ t ñư c hi u qu và h u ích thì c n ph i quan tâm m t cách có ñ o ñ c và ph i s quan tâm y ph i ñư c ñ t trong m t ng c nh ñ o ñ c. Th ba, lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm bác b cách xem xét c a nh ng lý thuy t ñ o ñ c duy lý truy n th ng. Theo suy nghĩ c a các nhà tư tư ng n quy n, trong các lý thuy t ñ o ñ c duy lý, l p lu n v m t v n ñ ñ o ñ c thì càng tr u tư ng càng t t. Vì th , càng tránh xa nh ng ñ nh ki n và s ñ c ñoán, thì càng ti n g n hơn ñ n vi c ñ t ñư c tính vô tư. Lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm t nó luôn tôn tr ng nh ng ngư i có m i quan h thân thu c trong hi n th c. Nó "ñ t vào ngo c" nh ng quy t c tr u tư ng và ph quát c a các lý thuy t ñ o ñ c duy lý. Theo lý gi i c a các nhà tư tư ng n quy n, nh ng lý thuy t ñ o ñ c duy lý khi xem xét v nh ng m i quan h thân thu c (ví d như m i quan h gi a cha m và con cái) thì thư ng không nói b t c ñi u gì v nh ng m i quan h s ng ñ ng, c th và hi n th c, mà xem nh ng m i quan h y như là ñi u ñã ñư c th a nh n ñ ng th i dành cho chúng m t ñ a v ưu tiên mà m t ngư i có th có. H còn có xu hư ng th a nh n m t nghĩa v chung, ph quát cho t t c các b c cha m trong vi c quan tâm, chăm sóc con cái. Như v y, các nhà ñ o ñ c 2 See: Virginia Held, Ibid, page 11. 78
h c duy lý gi ñ nh không có s liên h hi n th c nào gi a các cá nhân. Không ñ ng ý v i quan ñi m truy n th ng ñó, quan ñi m ñ o ñ c v s quan tâm chú tr ng ñ n tính c th c a các m i quan h hi n th c hơn là nghe theo ti ng g i c a m t lý tính tr u tư ng ph quát. So sánh hai ki u quan ñi m ñ o ñ c này, Kittay và Mayer cho r ng, m t tính ñ o ñ c v các quy n và lý tính tr u tư ng kh i ñ u v i m t th c th ñ o ñ c tách bi t v i ngư i khác và thi t l p quy t ñ nh m t cách ñ c l p v i nh ng nguyên lý ñ o ñ c ph quát. Trái l i, m t tính ñ o ñ c v trách nhi m và quan tâm kh i ñ u v i m t b n ngã n m trong m t m ng lư i các m i quan h v i ngư i khác, và nh ng suy tư ñ o ñ c cũng nh m ñ n kh ng ñ nh nh ng m i quan h y. Chính nh ng m i quan h này, ñ n lư t mình l i quy ñ nh trách nhi m ñ o ñ c c a con ngư i trong ñ i s ng xã h i. V i h u h t nh ng ngư i ch trương lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm, s k t h p tuyên b ñ o ñ c v ngư i khác có th có giá tr ngay c khi nó xung ñ t v i nh ng phán ñoán ñ o ñ c ph quát hóa ñư c xây d ng b i các lý thuy t ñ o ñ c. Vì th , trong m i quan h gi a quan tâm và công lý, tình b ng h u và tính vô tư, lòng trung thành và tính ph quát, luôn t n t i s xung ñ t ti m tàng. Nhưng v i m t s khác, s xung ñ t ñó là không c n thi t n u nh ng phán ñoán ph quát hòa h p v i nh ng chu n m c c a s quan tâm v n không ñư c nhìn nh n trư c ñây. Annette Baier ñã ch ra s khác bi t gi a phương th c ti p c n n quy n v tính ñ o ñ c và phương th c ti p c n trong ñ o ñ c h c c a Kant, ñ ng th i phê phán cái nhìn c a Kant cho r ng n gi i khi m khuy t v năng l c ñ o ñ c do s l thu c c a h vào xúc c m hơn là lý tính. A. Baier vi t: "Nơi Kant k t lu n 'th t t i t v i n gi i', thì chúng ta có th k t lu n khác r ng "th t t i t v i s c ng nh c c a nam gi i" v nh ng k x o trong nh ng ñi u lu t ñã ñư c so n th o, v ñ u óc quan liêu c a s tôn th quy t c ph quát, và s cư ng ñi u hóa c a nam gi i v t m quan tr ng c a s ñ c l p vư t qua s ph thu c l n nhau"3. Còn Margaret Walker (1915-1998) thì ñ i l p cái mà bà g i là "s thông hi u ñ o ñ c n quy n" (feminist moral understanding) v i cái mà v m t truy n th ng ñư c xem là "tri th c ñ o ñ c" (moral knowledge). Bà cho r ng, thông hi u ñ o ñ c như là s chú tâm và th u hi u mang tính ng c nh, và là s ñ ng c m trong nh ng suy tư ñ o ñ c. Nh n th c lu n ñ o ñ c ñ i ch n này ch ra, s thông hi u ñ o ñ c s gi m ñi khi hình th c c a nó ti p c n tính ph quát thông qua s tr u tư ng hóa và khái quát hóa. Lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm hư ng ñ n vi c h n ch kh năng và ph m vi ng d ng c a nh ng quy t c tr u tư ng và ph quát trong các lĩnh v c nh t ñ nh mà ñó lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm t ra phù h p hơn như y t , giáo d c, s c kh e 3 See: Virginia Held, Ibid, page 11. 79
c ng ñ ng. Theo các nhà tư tư ng n quy n, nh ng quy t c như th ñơn gi n là không còn phù h p v i nh ng hoàn c nh trong gia ñình và tình b ng h u, thêm n a nh ng m i quan h trong các lĩnh v c này nên ñư c ñánh giá v i nh ng ñ c tính cá nhân và c th , ch không ch ñơn thu n ñư c mô t và lu n gi i, và vì th tính ñ o ñ c không nên b h n ch trong các quy t c tr u tư ng. Nh ng lý thuy t ñ o ñ c duy lý có xu hư ng ki n gi i các v n ñ ñ o ñ c như th chúng là nh ng s xung ñ t gi a m t bên là l i ích cá nhân v k và bên kia là nh ng nguyên t c ñ o ñ c ph quát, tr u tư ng. Các c c "cá nhân v k " và "tính nhân văn" ñã ñư c th a nh n, song cái trung gian n m gi a chúng thì thư ng b b quên. Ngư c l i, lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm ñ c bi t chú ý ñ n "cái gì ñó" n m gi a hai c c trên. ðó là nh ng ngư i quan tâm m t cách nhi t thành ñ n ngư i khác mà ngay t ñ u không màng ñ n nh ng l i ích cá nhân c a h . Nói rõ hơn, l i ích c a h hòa quy n làm m t v i l i ích c a ñ i tư ng mà h hư ng s quan tâm ñ n. Ph n ñ i cái nhìn tr u tư ng, trong ng c nh ñ o ñ c h c hoàn c nh c a tư tư ng n quy n, nh ng ngư i này hành ñ ng không ph i vì l i ích c a t t c m i ngư i hay toàn th loài ngư i nói chung, mà thay vào ñó h duy trì và không ng ng nâng cao hơn n a m i quan h hi n th c gi a b n thân h và nh ng nh ng con ngư i c th khác. Nh ng con ngư i trong m i quan h quan tâm ñang hành ñ ng cho chính mình ñ ng th i cũng cho ngư i khác. ð c ñi m tính cách c a h vì v y cũng không ph i là v k cũng không hoàn toàn là v tha (altruistic). ðó là nh ng s tuy n ch n trong m t vi n tư ng ñ y mâu thu n. Tuy nhiên, s lành m nh c a m i quan h quan tâm liên quan ñ n s lành m nh có tính ch t h p tác c a nh ng con ngư i c th trong các m i quan h và cũng là c a chính b n thân các m i quan h ñó. Lý thuy t ñ o ñ c v quan tâm ñ c bi t th a nh n giá tr ñ o ñ c và t m quan tr ng c a các m i quan h gia ñình và b ng h u, cũng như nhu c u v m t s ch d n ñ o ñ c trong nh ng lĩnh v c này ñ hi u ñư c cách th c trong ñó các m i quan h hi n hành bi n ñ i và nh ng m i quan h m i n y sinh. Trên cơ s ñó góp ph n gi gìn và phát huy nh ng giá tr truy n th ng t t ñ p, xây d ng nh ng giá tr m i c a con ngư i phù h p v i s ti n b và công b ng c a xã h i. Nghiên c u giá tr c a nh ng m i quan h trong các hoàn c nh v i tư cách là nh ng m i quan h mang tính ch t cá nhân, lý thuy t ñ o ñ c quan tâm thư ng t p trung soi xét nh ng tr t t chính tr và xã h i dư i ánh sáng c a nh ng giá tr y. Trong m t hình th c phát tri n cao hơn, lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm v i tư cách là m t ñi n hình c a nghiên c u n quy n v ñ o ñ c yêu c u ñưa ra nh ng ki n ngh nh m bi n ñ i tri t ñ xã h i hi n hành. Lý thuy t này không ch ñòi h i s bình ñ ng cho n gi i trong c u trúc xã h i, mà xa hơn ñòi h i m t s nhìn nh n ñúng ñ n hơn, công b ng hơn và nhân văn hơn t phía nam gi i v nh ng tr i nghi m ñ c trưng c a n gi i, ñ t ñó có th khám phá nh ng giá tr phong phú, t m quan tr ng và ý nghĩa ñ o ñ c c a s quan tâm. 80
Th tư, lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm ñ t l i v n ñ v s phân chia ñ i s ng xã h i thành hai lĩnh v c tách bi t: công c ng (public) và riêng tư (private). Trong các lý thuy t ñ o ñ c duy lý truy n th ng thì ph m vi gia ñình thu c v lĩnh v c riêng tư. Lĩnh v c này không liên quan ñ n chính tr , mà ch y u d a trên nguyên t c t nguy n ch không ph i ép bu c. Các nhà tư tư ng n quy n ñã ch ra r ng, nam gi i ngày càng s d ng nh ng phương cách t vi hơn khi d a vào quy n l c văn hóa, kinh t , chính tr và xã h i c a mình ñ c u trúc lĩnh v c "riêng tư" này nh m kìm hãm n gi i trong tình tr ng l thu c hoàn toàn v m t kinh t và do ñó cũng l thu c v các phương di n khác (chính tr , văn hóa, xã h i, giáo d c…). V ñi u này, Virginia Held cho r ng, "lu t pháp can thi p m t cách không do d vào nh ng quy t ñ nh riêng tư c a n gi i liên quan ñ n sinh s n nhưng l i không nhi t tình l m trong vi c ngăn ch n nh ng hành ñ ng th c thi quy n l c ñ c ñoán c a ñàn ông bên trong thành trì c a h (gia ñình - Tg)"4. Trên cơ s v ch ra nh ng h n ch trong các lý thuy t ñ o ñ c truy n th ng mang màu s c duy lý, các nhà tư tư ng n quy n ñã góp ph n làm rõ ch c năng xã h i c a gia ñình cũng như m i quan h ch t ch gi a gia ñình và xã h i, hơn n a lên án ñ nh ki n gi i, và m ra ñi u ki n cho n gi i tham gia ngày càng nhi u hơn vào các ho t ñ ng mang tính xã h i. Các nhà tư tư ng n quy n không ch t p trung ki n gi i v m t lý thuy t các v n ñ ñ o ñ c v s quan tâm, mà còn chú ý ñ n lĩnh v c ng d ng c a nó, hay nói cách khác, h chú ý ñ n cái g i ñ o ñ c h c ng d ng (applied ethics). Trong lĩnh v c các m i quan h gi a các thành viên trong gia ñình, gi a gia ñình và xã h i, lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm ñư c các nhà tư tư ng n quy n ng d ng vào vi c phân tích các v n ñ như b o l c trong gia ñình, chăm sóc tr em, y t c ng ñ ng, phúc l i xã h i, phát tri n giáo d c, dân s , chính sách ñ i v i ph n ... ñó là nh ng v n ñ thi t thân c a n gi i, c a m i gia ñình và c a m i qu c gia. M t ñ t nư c s giàu m nh hơn, dân ch hơn, công b ng hơn, văn minh hơn khi n gi i ñư c gia tăng v quy n l c và ti ng nói c a h ñư c l ng nghe. Chúng ta khó có th ch p nh n m t s áp ñ t c a gi i này nh m h n ch quy n c a gi i khác và duy trì quy n l c b ng cách cư ng b c. S ñ ng thu n có l là m t phương án kh quan và d ñư c ch p nh n hơn. Hơn n a, tính ña d ng luôn mang l i nhi u kh năng cho s phát tri n hơn tính ñơn nh t và ñ c ñoán. Các gi i ph i và nên ñ i tho i v i nhau ñ qua ñó có th tìm ra phương án t i ưu nh t cho s phát tri n hay nói cách khác tư duy khoa h c hi n ñ i là tư duy ph c h p và ña h th ng. Chính cách ti p c n n quy n trong ñ o ñ c h c ñã ph n nào nói lên ñi u ñó. 4 See: Virginia Held, Ibid, page 12. 81
3. K t lu n Ngay t khi hình thành, cách ti p c n n quy n ñã ñư c v n d ng vào nghiên c u và ñánh giá l i di s n tri t h c ñ o ñ c truy n th ng. Trên cơ s ñó, các nhà tư tư ng n quy n ñã gi i thi u v m t lý thuy t ñ o ñ c m i, chú tr ng ñ n s quan tâm v i tư cách là m t lý thuy t ñ i ch n v i lý thuy t ñ o ñ c công lý. M c dù có nh ng cách nhìn nh n khác nhau v lý thuy t ñ o ñ c quan tâm, song nh ng giá tr c a nó c v lý lu n và th c ti n là không th ph nh n. Nh ng giá tr ñó ñ n nay v n tràn ñ y hơi th và nh p ñ p c a cu c s ng. Ngoài nh ng giá tr nêu trên, lý thuy t ñ o ñ c v s quan tâm còn cung c p m t phương th c ti p c n ñ c ñáo và ñ y tính nhân văn v nh ng v n ñ ñ o ñ c ñương ñ i ñ t trong m i quan h v i nh ng tr i nghi m ñ c thù c a n gi i. Lý thuy t v ñ o ñ c quan tâm th t g n gũi v i cu c s ng c a chúng ta. Ti p t c nghiên c u v nó s góp ph n vào vi c th c hi n th ng l i chi n lư c qu c gia v bình ñ ng gi i và ti n b c a ph n trong th i kỳ ñ y m nh công nghi p hóa, hi n ñ i hóa và h i nh p qu c t . Chúng ta s không bao gi ñ t ñư c s ti n b khi n a dân s b g t ra l xã h i, b ngăn tr trong vi c hi n th c hóa ti m năng c a h . TÀI LI U THAM KH O [1]. Carol Gilligan, In a different voice: Psychological theory and women's development, Cambrigde: Harvard University Press, 1982. [2]. Virginia Held, The Ethics of care: Personal, Political, and Global, New York: Oxford University Press, 2006. [3]. Susan Sherwin, Ethics: Toward a feminist approach, Canadian Woman Studies, Vol 6, No. 2 (1985), 21-23. ETHICS OF CARE - A TYPICAL OF FEMINIST APPROACH IN ETHICS Nguyen Van Hoa Distance Training Center, Hue University Nguyen Viet Phuong College of Sciences, Hue University SUMMARY Since the second half of the twentieth century, a new approach in ethics has arisen in the West - feminist approach. Upon researching on ethical issues, feminist thinkers proposed a new ethics based on caring as an alternative mode of ethics of justice that contained gender bias. In this paper, we would focus on analyzing the content of ethics of care in order to introduce the special features of feminist approach in ethics. 82