Báo cáo nghiên cứu khoa học đề tài " Nhân tố tác động đến sự tăng cường sức mạnh quân sự của Iran trong những năm đầu thế kỉ XXI "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

104
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu tham khảo chuyên đề khoa học, xã hội nhân văn trường ĐH Huế Báo cáo nghiên cứu khoa học đề tài " Nhân tố tác động đến sự tăng cường sức mạnh quân sự của Iran trong những năm đầu thế kỉ XXI "

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học đề tài " Nhân tố tác động đến sự tăng cường sức mạnh quân sự của Iran trong những năm đầu thế kỉ XXI "

T P CHÍ KHOA H C, ð i h c Hu , S 66, 2011 NHÂN T TÁC ð NG ð N S TĂNG CƯ NG S C M NH QUÂN S C A IRAN TRONG NH NG NĂM ð U TH K XXI Nguy n Văn T n Trư ng ð i h c Khoa h c, ð i h c Hu Tr n Ng c Vĩ H c viên cao h c, Trư ng ð i h c Sư ph m, ð i h c Hu TÓM T T Bài vi t trình bày m t cách khái quát quá trình tăng cư ng s c m nh quân s c a Iran trong nh ng năm ñ u th k XXI. Trên cơ s ñó, chúng tôi t p trung phân tích nh m làm sáng t nh ng nhân t ch y u thúc ñ y Iran tăng cư ng s c m nh quân s c a mình ñó là: S b t n c a tình hình qu c t và s tăng cư ng s c m nh quân s trên th gi i; S b t n và tăng cư ng mua s m vũ khí khu v c Trung ðông; Chính sách ñ i ngo i thù ñ ch c a M ñ i v i Iran. Qua ñó, giúp b n ñ c có cách nhìn khách quan và tương ñ i ñ y ñ v s tăng cư ng s c m nh quân s c a Iran trong nh ng năm ñ u th k XXI, trong b i c nh khu v c Trung ðông ñang tr nên h t s c ph c t p và quan h gi a Iran v i các nư c phương Tây ñang ngày càng căng th ng xung quanh chương trình h t nhân c a nư c này. 1. Khái quát v quá trình tăng cư ng s c m nh quân s c a Iran trong nh ng năm ñ u th k XXI Trong nh ng năm g n ñây, các phương ti n thông tin ñã thư ng xuyên ñưa tin, bình lu n v các cu c t p tr n, th nghi m và s d ng nhi u lo i vũ khí m i do Iran t s n xu t. Nh t là khi v n ñ h t nhân tr nên căng th ng (t năm 2006) thì các cu c t p tr n và th vũ khí c a Iran cũng di n ra thư ng xuyên hơn. G n ñây nh t là các cu c t p tr n tên l a “ð i giáo ñ 4” (27 và 28/9/2009), cu c t p tr n phòng không “Asemane Velayat 2” (22/11/2009), cu c t p tr n “Nhà tiên tri vĩ ñ i 5” (22-24/4/2010). Trong các cu c t p tr n ngoài nâng cao kh năng tác chi n cho quân ñ i, Iran còn tranh th th nghi m và ñưa vào s d ng nhi u lo i vũ khí m i hi n ñ i, mà trư c h t là l c lư ng tên l a. Các lo i tên l a trong quân ñ i Iran h t s c ña d ng, t tên l a phòng không vác vai Misagh 2, tên l a ch ng tàu chi n C-802, tên l a t m ng n là Zalzal-1 và Fajr-5 (có kh năng b n t i các căn c quân s c a M vùng V nh cũng như mi n ðông Saudi Arabia), ñ n tên l a ñ n ñ o Fajr-3 MIRV, Fajr-3. Các lo i tên l a Tondar và Fateh 110, Shahab-1 và Shahab-2 và Shahab-3 ñư c Iran liên ti p th nghi m. Trong ñó, Shahab-3 là lo i tên l a có th mang theo ñ u ñ n v i t m b n t 1.300 ñ n 2.000 km, có kh 139
năng t n công các m c tiêu t i I-xra-en, ph n l n các nư c A-r p và m t ph n lãnh th châu Âu. Hơn th n a, Iran còn tuyên b th nghi m thành công m t kh u ñ i tên l a phòng không ñư c thi t k trên cơ s h th ng S-200 mua c a Nga trư c ñó ñư c nâng lên m c tương ñương S-300*, H th ng này có th b n h máy bay, tên l a hành trình và ñ u ñ n tên l a ñ n ñ o t m b n 145 km và ñ cao kho ng 30.000 mét. Theo các quan ch c M , Iran ñã ti p nh n các tên l a hi n ñ i t CHDCND Tri u Tiên, g i là BM-25, v n có t m b n lên ñ n 4.000 km. Cùng v i tên l a, Iran gi i thi u các lo i máy bay do nư c này t s n xu t. Máy bay chi n ñ u Saegheh ra ñ i năm 2006 (hi n nay ñang ñư c s n xu t hàng lo t lo i th h th 4 và th 5 v i tính năng k thu t và chi n thu t ñư c ñánh giá là t t hơn máy bay F-18 c a M ). Máy bay không ngư i lái Karra còn g i là “S gi th n ch t”, có th ch 4 tên l a hành trình có t m bay 1.000 km, ñư c gi i thi u (22-8-2010). Ngoài ra, Iran ñã mua máy bay tiêm kích lo i J-7M, máy bay v n t i quân s Y- 12 c a Trung Qu c... Mua các máy bay chi n ñ u và máy bay ti p d u tr giá ít nh t 1 t USD t Nga, bao g m 250 máy bay chi n ñ u t m xa Su-30. V i th a thu n trên ñã nâng kh năng không l c c a Iran lên ngang b ng v i kh năng không l c c a Israen. Iran ñang ti n hành nâng c p các lo i máy bay hi n có như máy bay tiêm kích F-14 Tomcat do M s n xu t s ñư c trang b thêm bom thông minh th h m i Qased do Iran ch t o, máy bay tiêm kích Mig-29 nh p v t Nga... Ngoài vi c tăng cư ng s c chi n ñ u trên không, thì Iran cũng tăng cư ng s c m nh c a l c lư ng l c quân, h i quân. L c lư ng l c quân cũng ñư c trang b thêm các lo i ñ i bác 155mm, xe tăng h ng trung T95 t Trung Qu c, h th ng pháo ph n l c b n lo t (MLRS), nâng c p xe tăng T-72 c a Liên Xô trư c ñây thành xe tăng Safir-74 c a Iran... S c chi n ñ u c a h i quân cũng ñư c c i thi n ñáng k . Iran ñã t ch t o ñư c tàu ng m h ng trung Ghaem th h m i có kh năng b n các lo i ngư lôi và tên l a v i ñ i ñ c nhi m trên tàu (2008). S n ph m m i trong cu c t p trân ngày 22 ñ n 24-4- 2010, chi n h m “siêu t c” Ya Mahdi, chi n h m này có thê tàng hình trư c các h th ng ra ña ñ t n công phá h y các m c tiêu. Ngày 23/8/2010, Iran ñã khai trương các dây chuy n s n xu t hàng lo t hai lo i tàu t n công cao t c trang b tên l a là Seraj và Zolfaghar. Các lo i tàu tàu ng m mini Ghadeer do nư c này s n xu t, d dàng ho t ñ ng trong vùng nư c nông, hay tàu chi n hi n ñ i như 3 chi c tàu ng m l p Kilo c a Nga cũng ñư c trang b cho h i quân. S c * S-300 là t h p tên l a phòng không do Nga ch t o, có kh năng tiêu di t các m c tiêu tên l a ñ n ñ o, và ñư c coi là m t trong nh ng h th ng tên l a ch ng máy bay m nh nh t hi n t i. Ra-ña c a nó có kh năng ñ ng th i theo dõi ñ n 100 m c tiêu, ho c 12 trong khi tham gia. Th i gian tri n khai S-300 là 5 phút. Các tên l a S-300 là các vòng kín và không c n b o trì trong su t th i gian s d ng chúng. 140
m nh c a h i quân Iran ñư c nâng cao khi nư c này ñã khánh thành m t căn c h i quân m i t i c ng Jask vào ngày 27/10/2010, ñây là căn c có t m quan tr ng chi n lư c n m phía ðông Eo bi n Hormuz, mi n Nam Iran. Như v y, m t ñi u d nh n th y là các lo i vũ khí m i trang b cho quân ñ i c a Iran ch y u là do nư c này t s n xu t. T năm 1992, ngành công nghi p quân s Iran ñã t s n xu t ñư c các lo i xe tăng, vũ khí, trang b cá nhân, các tên l a d n hư ng, các t u ng m, các máy bay chi n ñ u. 2. Nh ng nhân t ch y u thúc ñ y s tăng cư ng s c m nh quân s c a Iran Vi c Iran liên ti p t p tr n, th vũ khí, nâng cao kh năng tác chi n c a các l c lư ng, ñ ng th i có nh ng tuyên b c ng r n v i nh ng l c lư ng “thù ñ ch” có ph i là d u hi u b t bình thư ng không? ð lí gi i ñi u ñó, chúng ta hãy ñ t Iran trong b i c nh quan h qu c t và trong khu v c. 2.1. S b t n c a tình hình qu c t và s tăng cư ng s c m nh quân s trên th gi i. Trong th p k ñ u sau “Chi n tranh l nh”, chi phí quân s toàn c u gi m kho ng 30%, nhưng bư c vào nh ng năm ñ u th k XXI, chi tiêu qu c phòng c a toàn th gi i không ng ng tăng (2007 ñã là 1140,5 t USD). V y nh ng lí do nào t o nên s thay ñ i ñó? Trư c h t vi c tăng ngân sách qu c phòng là do n n kinh t th gi i ñã có s phát tri n nh t ñ nh, nh ng m c tiêu c n b o v ngày càng nhi u, ph m vi l i ích qu c gia không còn n m tr n trong ph m vi lãnh th . Cho nên, vi c ñ u tư cho qu c phòng ñ ñ m b o l i ích qu c gia là m t nhu c u t t y u. Ngoài ra vũ khí, trang b quân s , kĩ thu t tác chi n c a quân ñ i nhi u nư c ñã tr nên l c h u trư c nh ng thành t u m i c a khoa h c quân s . Vi c chính ph các nư c ưu tiên trong trang b m i cho quân ñ i nh m nâng cao hi u qu chi n ñ u là ñi u d hi u. Tuy nhiên, m t trong nh ng nhân t làm tăng ngân sách chi cho qu c phòng là do s b t n c a tình hình th gi i khi bư c vào th k XXI. Tình hình ñó ñã ñư c c u C v n an ninh qu c gia M Bzrezinski khái quát b ng 4 ch “r i ren toàn c u”. M t th ng kê cho th y, hi n t i m i năm th gi i x y ra hơn 140 cu c xung ñ t, chi n tranh [1]. Trong mư i năm cu i c a th k XX và cho ñ n hôm nay, th gi i chưa m t ngày nào không có ti ng súng. ð c bi t, khi M rút kh i Hi p ư c ABM, Hi p ư c START 2, ti n hành xây d ng lá ch n tên l a phòng th tên l a NMD, th c hi n chi n lư c an ninh qu c gia m i, thì an ninh th gi i b ñe d a nghiêm tr ng, kh i ñ u cho m t cu c ch y ñua vũ trang m i. Trong th i kì c m quy n, T ng th ng Bush công b m t k ho ch kh ng l v i 100 t USD, nh m chinh ph c vũ tr ph c v m c ñích qu c phòng, quân s và hàng lo t chương trình, d án phát tri n máy bay, tên l a, hàng không m u h m có ñ tiên 141
ti n “vư t trư c th i ñ i”. Ngày 20-2-2008, M phóng tên l a chi n lư c SM.3 phá v m t v tinh mà h cho là h t h n s d ng ñã thúc ñ y cu c ch y ñua vũ trang và quân s hóa kho ng không vũ tr , t o nguy cơ “chi n tranh gi a các vì sao” h t s c nguy hi m cho an ninh, hòa bình c a th gi i. Báo cáo c a Văn phòng Ki m toán Chính ph M (GAO) ñưa ra ngày 30/3/2009, thì ch tính riêng trong tài khóa 2008, 96 d án quân s l n nh t (ch y u dùng ñ phát tri n máy bay, tên l a, tàu chi n và m t s thi t b khác) ñã tiêu t n 1.600 t USD, cao hơn 25% so v i d toán ban ñ u [9]... ð i phó v i hành ñ ng ñơn phương c a M , nhi u cư ng qu c và c nh ng nư c nh tăng cương các bi n pháp nâng cao s c m nh qu c phòng, th c hi n hi n ñ i hóa quân ñ i; ñ ng th i, tăng cư ng m r ng h p tác, t p h p l c lư ng, t o “ñ i tr ng” ñ b o v an ninh, l i ích qu c gia và ñ i phó v i mưu ñ và các hành ñ ng ngăn ch n, ki m ch c a M . Nư c Nga ñã tuyên b hi n ñ i hóa quân ñ i vào năm 2011, hi n ñ i hóa vũ khí trong giai ño n 2007 – 2015 v i tr giá 198 t USD và liên ti p tăng chi ngân sách (năm 2009 là 26%, năm 2010 là 8,5%). Trung Qu c và n ð hi n là hai nhà nh p kh u vũ khí ñ ng ñ u th gi i, l n lư t chi m 11% và 7% th ph n th gi i. T sau Chi n tranh l nh ñ n nay, ngân sách qu c phòng Trung Qu c tăng t 10% ñ n 20% hàng năm. Năm 2009, chính quy n Trung Qu c tăng cho ngân sách qu c phòng 14,9%. Nh t B n ñã chuy n C c Phòng v thành B Qu c phòng (9/1/2007) và trong th i gian g n ñây luôn duy trì m c chi tiêu qu c phòng t 40 – 50 t USD m i năm. Anh và Australia l i có chi n lư c ñ u tư m nh cho l c lư ng h i quân, khi Anh có k ho ch v i 39,6 t USD ñ mua b n tàu ng m h t nhân. Australia chi 72 t USD ñ hi n ñ i hóa quân ñ i trong vòng mư i năm. Các nư c và vùng lãnh th ph i ch p nh n cu c ñua mua s m khi Iraq chi 1,6 t USD (2009), ðài Loan ñã chi 3,2 t USD (2009)... ñ mua vũ khí. Tình hình nói trên ñã làm cho chi phí quân s trên toàn c u tăng lên nhanh chóng. Theo th ng kê c a Vi n Nghiên c u Hòa bình Qu c t Stockholm - Th y ði n (SIPRI), chi phi quân s toàn c u năm 2008 là 1464 t USD (năm 2007 là 1140,5 t USD), tương ñương v i 2,4% t ng s n ph m n i ñ a (GDP) toàn c u hay 217 USD/ñ u ngư i. Trong ñó M và Trung Qu c là hai nư c chi m nh tay nh t cho vũ khí năm 2008, l n lư t là 607 t USD và 84,9 t USD. So v i năm 2000, ngân sách qu c phòng năm 2009 tăng 1,5 l n, nhi u nư c trên th gi i tăng m nh; M tăng 75,8%, Saudi Arabia – 66,9%, n ð - 67,3%, Nga – 105%, Trung Qu c l p k l c v i 217% [3]... M t s nư c chi cho ngân sách qu c phòng ñã m c không bình thư ng. N u ñem chi tiêu qu c phòng so v i t ng thu nh p qu c dân hàng năm thì trong năm 2007, CHDCND Tri u Tiên ñang d n ñ u v i 25%, ti p ñ n là Saudi Arabia 10%, Israel 9%, Th Nhĩ Kì 5,3%... 2.2. S b t n và tăng cư ng mua s m vũ khí khu v c Trung ðông. Iran ñang s ng trong m t khu v c h i t c a nh ng mâu thu n l n, là khu v c 142
b t n và thư ng xuyên có các cu c chi n tranh xung ñ t. T khi chi n tranh th gi i th hai ñ n nay khu v c này chưa bao gi có ñư c hòa bình. Các cu c chi n tranh, xung ñ t quy mô l n liên ti p di n ra*, b n thân Iran cũng là nư c ph i gánh ch u m t cu c chi n tranh dài ngày v i Iraq (1980 – 1988). M t khác, k thù c a Iran ñang xu t hi n t m i hư ng. T i Iraq, m t chính ph “dân ch ” ñang ngày càng n ñ nh và chính ph này có th khuy n khích các phong trào ch ng l i Iran. T i Lebanon, Hezbollah – m t ñ i tác c a Iran – ñã th t b i trong n l c giành quy n ki m soát ñ t nư c và ñang b ki m ch . Các qu c gia ngư i Sunni như Saudi Arabia, Ai C p và Các Ti u vương qu c Ar p th ng nh t, ñ u coi Iran là qu c gia c a ngư i Shi’ite – như m t k thù s c t c [10]. Trong b i c nh ñó, ñ gi m b t căng th ng, t i h i ngh gi i tr quân b Geneva ñ i bi u Iran ñã ñ ngh nên có “M t th o thu n an ninh khu v c, ñư c qu c t b o ñ m, dư i s b o tr c a Liên h p qu c” [6]. Nguy hi m hơn, nư c có l c lư ng quân s m nh nh t khu v c, Israel luôn coi Iran là thù ñ ch. Nguyên Th tư ng Israel Netanyahu ñã phát bi u: Nư c C ng hòa H i giáo Iran chính là ð c qu c xã Trung ðông. Israel ñã có nhi u hành ñ ng làm cho th gi i lo ng i b i tín hi u cho m t cu c t n công quân s s p x y ra, nh t là sau khi ông Ahmadinejad lên làm T ng th ng Iran (ngư i luôn có nh ng tuyên b c ng r n ch ng Israel), như cu c t p tr n v i Hy L p trong năm 2008, hay các tàu chi n và tàu ng m c a Israel ñư c tri n khai tu n tra kênh ñào Suez trong năm 2009. Cũng như M , Israel chưa bao gi lo i tr kh năng t n công quân s Tehran nh m bu c nư c này t b chương trình h t nhân gây tranh cãi mà h và các cư ng qu c phương Tây khác nghi ng nh m ch t o vũ khí h t nhân. Kh năng Iran b Israel t n công vì chương trình h t nhân là không nh vì Israel ñã t n công vào các cơ s h t nhân c a Syria vào tháng 9/2007. Tình tr ng b t n, căng th ng, thù ñ ch, ñang ñ y các nư c Trung ðông vào m t cu c ch y ñua mua s m “chóng m t” và tr thành khu v c có chi phí quân s ñ ng hàng th tư th gi i ch sau B c M , châu Á – Thái Bình Dương, Tây Âu. N i b t trong các d án mua vũ khí khu v c ph i k ñ n là s ki n ñ u năm 2006, Nga ñã ñàm phán ñ bán các máy bay chi n ñ u, tên l a và xe tăng tr giá 7,5 t USD cho Algeria. Sau ñó Putin ñã ñàm phán v i Lybia m t th a thu n bán vũ khí tr giá 2,5 t USD. Năm 2007, Israel nh n ñư c cam k t vi n tr c a chính quy n M v i kho ng 30 t USD trong 10 năm. Hàng năm ngoài ngu n vũ khí ñư c cung c p b i các * 4 cu c chi n tranh gi a các nư c A r p v i Israel (l n th nh t vào năm1948, l n th hai vào năm 1956, l n th ba vào năm 1967, l n th tư vào năm 1973). Chi n tranh Iran – Iraq (t 1980 – 1988). Chi n tranh vùng V nh (1990 – 1991), chi n tranh Afghanistan (2001), chi n tranh Iraq (2003), chi n tranh gi a Israel và Hezbollah năm 2006 Lebanon. 143
t p ñoàn quân s trong nư c, Israel còn là nhà nh p kh u vũ khí l n nh t trong khu v c. Tuy nhiên, nư c ñ u tư nhi u nh t cho quân ñ i là Saudi Arabia, khi nư c này liên ti p có nhi u h p ñ ng mua bán vũ khí v i nhi u qu c gia (năm 2007, cùng v i m t s nư c vùng v nh, Saudi Arabia ñã kí v i M h p ñ ng mua bán vũ khí v i t ng s ti n lên t i 20 t USD). Năm 2008, Các ti u vương qu c A-r p th ng nh t là khách hàng l n nh t trong th gi i ñang phát tri n v i giá tr các h p ñ ng mua s m vũ khí tr giá 9,7 t USD, ti p ñó là Saudi Arabia 8,7 t USD và Morocco 5,4 t USD. Năm 2009, M ñã bán vũ khí v i tr giá 7,9 t USD cho Các ti u vương qu c A-r p th ng nh t, Afghanistan là 5,4 t USD, Saudi Arabia là 3,3 t USD ... Saudi Arabia trang b thêm 72 máy bay chi n ñ u Typhoon t Anh Th trư ng mua s m vũ khí Trung ðông tr nên sôi ñ ng hơn trong năm 2010. Nga bán cho Syria m t lo t máy bay tiêm kích Mig-29, các lo i pháo, tên l a phòng không t m ng n hi n ñ i nh t Pantsir-S1. Vương qu c H i giáo Oman chi 3,5 t USD ñ mua 18 chi c tiêm kích F-16 Fightning Falcon, lo i m i c i ti n. B Qu c phòng Kuwailt ñ t mua c a M 209 tên l a thu c h th ng MIM-104 Patriot (12/8/2010). Trư c ñó, vào tháng 4.2010, Qatar ñã mua m t s tên l a ch ng tàu bi n Exocet MM40 Block 30 c a Pháp [2]. Saudi Arabia ti p t c d n ñ u khi lên danh sách mua hàng lo t vũ khí c a M . Trong s nh ng vũ khí mà Saudi Arabia ñ t mua có 84 máy bay chi n ñ u Boeing Co F-15 tr giá 30 t USD, 132 tr c thăng chi n ñ u Boeing Apache, 72 tr c thăng Black Hawk UH-60, 60 tr c thăng t n công AH-64D Longbow Apaches... tr giá kho ng 30 t USD. T ng s ti n lên ñ n 60 t USD. Trung ðông ñang tr thành th trư ng béo b cho các t p ñoàn quân s trên th gi i 3. Chính sách thù ñ ch c a M ñ i v i Iran Sau cu c cách m ng H i giáo năm 1979**, Iran luôn b M xem là m t trong nh ng nguy cơ gây nên s b t n trong khu v c và trên th gi i. Nh t là sau s ki n “11/9” - Th m k ch nư c M , Iran ph i ñ i m t v i nh ng thách th c nghiêm tr ng hơn t phía M , Iran b M x p vào “tr c ma qu ”*** và M luôn coi Iran là m t trong nh ng m i ñe d a hàng ñ u ñ n hòa bình, an ninh c a M và th gi i. An ninh Iran b ñe d a nghiêm tr ng hơn khi M ti n hành hai cu c chi n tranh l t ñ chính quy n Afghanistan (2001) và Iraq (2003), Iran tr thành “ c ñ o” n m trong vòng vây c a M Trung ðông, m t liên minh ch ng Iran hình thành g m M , các nư c phương Tây, Israel, các qu c gia H i giáo dòng Sunni, m t m ng lư i dày ñ c các căn c quân s ñư c thi t l p quanh Iran. Khi cu c kh ng ho ng h t nhân Iran n ra ** Cao Văn Liêm, Iran – L ch s và nh ng cu c cách m ng, T p chí nghiên c u châu Phi và Trung ðông, s 8 (36), tháng 8/2008. *** Ngày 29/1/2002, trong thông ñi p liên bang, T ng th ng George W. Bush ñã x p Iran, cùng v i B c Tri u Tiên và Ir c vào “tr c ma qu ”. 144
(t 2003), chính sách thù ñ ch c a M ñ i v i Iran ñư c ñ y cao lên m t bư c. C u Ngo i trư ng M Christopher t ng nói: “Iran là nơi kh i ngu n các ho t ñ ng kh ng b ch y u nh t trên th gi i… Iran theo ñu i ch t o vũ khí h t nhân là m i nguy hi m chính c a vi c ph bi n h t nhân… Chính sách c a M ñ i v i Iran chính là mu n dùng các bi n pháp ngo i giao, kinh t và răn ñe quân s ñ ki m ch nư c này” [8]. Cô l p, làm suy y u, th m chí l t ñ chính quy n Iran là m t trong nh ng m c tiêu chính trong chính sách Trung ðông c a M . Trư c tình th ñó, Iran ñã có nh ng n l c nh m gi m áp l c chi n tranh t phía M khi liên ti p kêu g i ñàm phán ñ c i thi n tình hình nhưng không ñư c M ch p nh n. ði n hình là vào tháng 5/2006, T ng th ng Ahmadinejad g i m t b c thư dày 18 trang ñ ngh ti n hành m t cu c ñ i tho i toàn di n v nh ng b t ñ ng gi a hai nư c, ñ ngh này cũng b chính quy n Bush bác b . ð d n ñư ng cho m t cu c chi n “ch ng kh ng b ” m i nh m vào Iran, trong phát bi u ngày 5/9/2006, T ng th ng Bush mô t Iran là m t ñ i th ñã công khai tuyên b "s thù ñ ch tuy t ñ i" v i M : "Như Al Qaeda và nh ng k c c ñoan dòng Sunni, Chính quy n Iran có nh ng m c tiêu rõ ràng. H mu n xua ñu i M ra kh i vùng này, tiêu di t Ixraen và th ng tr vùng Trung ðông m r ng…”[7]. Chính vì v y, dư i nhãn quan c a các nhà chi n lư c gia c a M , Iran là nư c xu t kh u ch nghĩa h i giáo c c ñoan sang Iraq và Lebanon... Sau khi Liên h p qu c ra 2 l nh tr ng ph t ñ i v i chương trình h t nhân c a Iran (cu i năm 2006 và ñ u năm 2007), thì M tăng cư ng s c m nh quân s t i vùng V nh. Cu i tháng 3/2007, H i quân M ti n hành cu c t p trân l n nh t trong khu v c k t cu c chi n tranh Iraq (2003). M ñã huy ñ ng hai tàu sân bay “Eisenhower” và Stennis”, 15 tàu chi n, 125 máy bay chi n ñ u và 13000 binh sĩ t p tr n ch cách h i ph n Iran hơn 12 h i lí. ð n tháng 5/2007, M ñã huy ñ ng 9 tàu chi n cùng v i 17000 quân ñ vào vùng V nh, ngay ngoài b bi n Iran, khi n nhi u nhà nghiên c u lo ng i, chi n tranh M -Iran s p ñ n g n, trong s ñó có hai tàu sân bay và m t tàu ñ b . “S ki n V nh Persian”**** ñ u năm 2008, làm cho căng th ng quân s gi a M và Iran ti p t c leo thang. M c dù chính quy n B. Obama có ph n “m m d o” hơn trong chính sách ñ i v i Iran, song g n ñây nh t, h i ñ u tháng 8/2010, Ch t ch H i ñ ng tham mưu trư ng liên quân M , ñô ñ c Mike Mullen nói r ng quân ñ i M có m t k ho ch t n công Iran, m c dù ông cho r ng m t cu c t n công quân s là m t ý tư ng t i, có th t o ra h u qu không th lư ng trư c. Tuy nhiên, ông v n nói nguy cơ Iran phát tri n vũ khí h t nhân là không th ch p nh n ñư c, ñ ng th i tái kh ng ñ nh “l a ch n quân s ” v n n m trên bàn c a chính quy n M . Có hay không m i ñe d a h t nhân t Iran? “ð i v i **** Nh ng chi ti t duy nh t v v r c r i này ñư c cung c p b i Phó ðô ñ c M Kevin Cosgriff, ch huy h m ñ i 5 c a M có căn c t i Baranh, ông này ñã tuyên b v i các phương ti n thông tin ñ i chúng r ng 5 tàu c a Iran ñã phóng v i t c ñ cao và ti n sát 3 tàu chi n c a M khi 3 chi c tàu này ñang ñi qua eo bi n Ormuz cách h i ph n c a Iran 5 km và ñe d a cho n tung tàu chi n c a M . 145
M , m i ñe d a t phía Iran không ch là chương trình h t nhân. Ngay c khi v n ñ h t nhân Iran ñư c gi i quy t, cũng khó có th kh c ph c ñư c nh ng mâu thu n còn l i gi a M và Iran. V th c ch t, M quan tâm trư c h t ñ n vi c thay ñ i cách “ ng x ” c a các nhà lãnh ñ o Iran” [5]. Rõ ràng chưa bao gi , ngư i M có ý ñ nh t b con ñư ng “ngo i giao pháo h m” ñ i v i Iran. 4. M t vài nh n xét T cái nhìn t ng th , dư i nhi u góc ñ , bài vi t xin nêu ra m t s nh n xét có tính khái quát như sau: Trư c h t, s c m nh qu c phòng c a Iran ñư c tăng cư ng không n m ngoài b i c nh c a khu v c Trung ðông cũng như trên th gi i. Th hai, các m i ñe d a an ninh qu c gia ñ i v i Iran ñ n t nhi u hư ng, mà trư c h t là t M và các nư c phương Tây, ti p sau ñó là Israel - nư c luôn coi Iran là k thù, và nh ng b t n khó lư ng trong khu v c. Th ba, khi v n ñ h t nhân c a Iran chưa ñư c sáng t , thì nguy cơ Iran ph i h ng ch u m t cu c t n công quân s là không h nh . Do ñó, vi c Iran tăng cư ng s c m nh quân s trong nh ng năm ñ u th k XXI là ñi u không quá bí n. TÀI LI U THAM KH O [1]. Minh ð c, Ch ng ch y ñua vũ trang trên th gi i – Cu c chi n cam go, lâu dài, T p chí Qu c phòng toàn dân, s 7, (2008), 43 - 46. [2]. http://www.arowana.com.vn/forum/f42/chay-dua-vu-trang-o-vung-vinh-29180.html. [3]. http://www.vntime.vn/QuocTe-QuanSu/KhiTai-QuanSu/2010/6/13/Top-10-quoc-gia- chi-tieu-quan-su-lon-nhat-the-gioi-b13399c5.html. [4]. Cao Văn Liêm, Iran – L ch s và nh ng cu c cách m ng, T p chí Nghiên c u châu Phi và Trung ðông, s 8 (36), (2008), 21 - 29. [5]. Lê Th M u, Th gi i m t góc nhìn, Nxb Chính tr qu c gia, Hà N i, 2010. [6]. ð Tr ng Quang, Chương trình h t nhân c a Iran và cu c kh ng ho ng quan h M - Iran, T p chí Nghiên c u Châu Phi và Trung ðông, s 5 (33), (2008), 24 - 32. [7]. TTXVN, Chính sách Iran c a chính quy n Bush, Tài li u tham kh o ch nh t, 2007. [8]. TTXVN, V n ñ h t nhân Iran và ván bài l i ích gi a các nư c l n, Tài li u tham kh o ch nh t, 2007. [9]. TTXVN, M : Nhi u d án phát tri n vũ khí vư t d toán ngân sách, ngày 31/3/2009. [10]. TTXVN, Năm v n ñ l n xung quanh chương trình h t nhân c a Iran, Tin tham kh o th gi i, ngày 25/10/2009. 146
FACTORS IMPACTING ON THE STRENGTHENING OF IRAN MILITARY POWER IN THE EARLY YEARS OF 21st Nguyen Van Tan College of Sciences, Hue University Tran Ngoc Vi Master Student, College of Pedagory, Hue University SUMMARY Our research presents an overview on the process of strengthening military power of Iran in the early XXI century. On that basis, our analysis is to elucidate the key factors promoting Iran to increase their military power regarding to the instability of the international situation and the increase of the world’s military power, instability and increase in weapons trading the Middle East, and the American Foreign Policy of hostility towards Iran. Thereby, readers will have an overlook objectively and fairly full on Iran increasing its military strength, in the context that the Middle East is becoming very complex, and the relationship between Iran and the Western countries are increasingly tense around the nuclear programs in the country. 147