Báo cáo nghiên cứu khoa học " KHẢO SÁT CÁC ĐỊA DANH TRÊN BIỂN TRONG “ĐẠI THANH VẠN NIÊN NHẤT THỐNG ĐỊA LÝ TOÀN ĐỒ” "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

67
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Vào tháng 6 năm 2009, chúng tôi nhận được file ảnh bức Đại Thanh vạn niên nhất thống địa lý toàn đồ do nhà nghiên cứu Nguyễn Duy Chính (Hoa Kỳ) gởi đến, xin trân trọng cảm ơn! Đại Thanh vạn niên nhất thống địa lý toàn đồ (sẽ viết tắt là Thanh địa lý đồ) hiện được lưu trữ tại Thư viện Đại học Tảo Đạo Điền [Waseda], Tokyo, Nhật Bản Đây là bức địa đồ Trung Quốc có kích thước lớn, chữ rõ, gần như nguyên vẹn, đặc biệt là các hải đảo, đảo quốc được ghi...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " KHẢO SÁT CÁC ĐỊA DANH TRÊN BIỂN TRONG “ĐẠI THANH VẠN NIÊN NHẤT THỐNG ĐỊA LÝ TOÀN ĐỒ” "

145 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 KHAÛO SAÙT CAÙC ÑÒA DANH TREÂN BIEÅN TRONG “ÑAÏI THANH VAÏN NIEÂN NHAÁT THOÁNG ÑÒA LYÙ TOAØN ÑOÀ” Phạm Hoàng Quân* Lôøi daãn Vaøo thaùng 6 naêm 2009, chuùng toâi nhaän ñöôïc file aûnh böùc Ñaïi Thanh vaïn nieân nhaát thoáng ñòa lyù toaøn ñoà do nhaø nghieân cöùu Nguyeãn Duy Chính (Hoa Kyø) gôûi ñeán, xin traân troïng caûm ôn! Ñaïi Thanh vaïn nieân nhaát thoáng ñòa lyù toaøn ñoà (seõ vieát taét laø Thanh ñòa lyù ñoà) hieän ñöôïc löu tröõ taïi Thö vieän Ñaïi hoïc Taûo Ñaïo Ñieàn [Waseda], Tokyo, Nhaät Baûn (www.wul.waseda.ac.jp/kotenseki/html/ru11/ru11_01159/ index.html). Ñaây laø böùc ñòa ñoà Trung Quoác coù kích thöôùc lôùn, chöõ roõ, gaàn nhö nguyeân veïn, ñaëc bieät laø caùc haûi ñaûo, ñaûo quoác ñöôïc ghi nhaän khaù nhieàu. Baøi vieát naøy chuùng toâi ñieåm löôïc lai lòch, toång theå ñòa ñoà, muïc ñích chính laø khaûo saùt ñòa danh caùc haûi ñaûo, ñaûo quoác treân vuøng bieån maø Thanh ñòa lyù ñoà ñaõ ghi nhaän, bôûi kieán vaên haïn heïp, ôû nhieàu ñòa danh coù söï bieán ñoåi hoaëc coù nhöõng caùch ghi nhaän khaùc nhau, chuùng toâi khoâng chaéc ñaõ tra cöùu chính xaùc, raát mong nhaän ñöôïc söï goùp yù cuûa ñoäc giaû. I. Hình thöùc, hieän traïng vaø nguoàn goác Thanh ñòa lyù ñoà a. Hình thöùc vaø hieän traïng Thanh ñòa lyù ñoà laø boä ñoà truïc (treo doïc) goàm 8 böùc, moãi böùc coù kích thöôùc 30x180cm [kích thöôùc toång theå 240x180cm], xeáp theo thöù töï töø phaûi sang traùi. Moãi ñoà truïc ñöôïc boài dieàm theo caùch thöùc boài tranh thuûy maëc, goàm hai maûng, maûng dieàm tieáp caän ñòa ñoà maøu vaøng ñaát, maûng dieàm beân ngoaøi (töùc phaàn treân vaø döôùi) maøu naâu saãm. Giöõa maûng dieàm naâu phía treân ñính nhaõn tieâu ñeà: “Ñaïi Thanh nhaát thoáng ñòa lyù toaøn ñoà”, nhaõn tieâu ñeà neàn maøu xanh chöõ traéng, keøm soá thöù töï töø Nhaát ñeán Baùt. So vôùi tieâu ñeà chính in trong phaàn noäi dung ôû ñoà truïc thöù nhaát thì nhaõn tieâu ñeà cuûa caû 8 ñoà truïc ñeàu thieáu hai chöõ vaïn nieân (萬年), tuy nhieân khi goïi teân chính thöùc cuûa ñòa ñoà naøy, phaûi caên cöù trong phaàn noäi dung, töùc phaûi goïi/vieát laø Ñaïi Thanh vaïn nieân nhaát thoáng ñòa lyù toaøn ñoà. Moãi ñoà truïc khi cuoän laïi seõ hieän roõ phaàn noäi dung do cô quan löu tröõ thöïc hieän, phaàn naøy naèm maët sau cuûa ñoà truïc, doïc theo thanh ñính daây treo, noäi dung naøy goàm ba phaàn nhö sau. * Thaønh phoá Hoà Chí Minh.
146 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 IV III II I Ñaïii Thanh vaïn nieân nhaátt thoáng ñòa lyù toaønn ñoà Ñaï Thanh vaïn nieân nhaá thoáng ñòa lyù toaø ñoà.
147 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 VIII VII VI V Ñaïi Thanh vaïn nieân nhaát thoáng ñòa lyù toaøn ñoà.
148 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 1. Daáu trieän döông vaên, hình chöõ nhaät ñöùng vôùi 5 chöõ maøu son ñoû: 早稻田文庫 - Taûo Ñaïo Ñieàn vaên khoá. Daáu trieän naøy ôû 8 ñoà truïc gioáng nhau. 2. Doøng chöõ ñen vieát tröïc tieáp leân löng ñoà truïc, ghi tieâu ñeà, böùc thöù vaø toång soá böùc cuûa toaøn boä; thí duï, ñoà truïc thöù nhaát ghi: 大清一統地理全圖, 第壹, 共八幅 - Ñaïi Thanh nhaát thoáng ñòa lyù toaøn ñoà, ñeä nhaát, coäng baùt böùc. [Ñaïi Thanh nhaát thoáng ñòa lyù toaøn ñoà, böùc thöù nhaát, taát caû coù 8 böùc]. 3. Tem kyù hieäu cuûa thö vieän (vaên khoá), neàn giaáy traéng, in ba maøu ñoû, naâu, xaùm tro. Noäi dung: 準特別 - 几 11 - 1159 - 1 特 [Chuaån ñaëc bieät - Loaïi 11 - (soá hieäu) 1159 - thöù töï (töø 1 ñeán 8)]. Trong 8 ñoà truïc cuûa toaøn ñoà, böùc thöù 2 ñeán thöù 8 coøn hoaøn haûo, ñoà truïc thöù nhaát do bò thaám nöôùc khi ôû daïng ñang cuoän troøn neân veát thuûng xeáp thaønh moät daõy, laøm maát moät soá chöõ ôû tieâu ñeà vaø moät soá chöõ ôû phaàn noäi dung toång quaùt. Ñöôøng neùt Thanh ñòa lyù ñoà cho thaáy ñöôïc thöïc hieän baèng phöông phaùp khaéc in, phaàn luïc ñòa ñöôïc theå hieän baèng maøu xanh döông ñaäm; haûi dieän maøu xanh laù nhaït; soâng, nuùi, caùc neùt vieàn, chöõ vaø caùc kyù hieäu coù maøu traéng; sa maïc phía baéc vaø Nguõ nhaïc [Thaùi Sôn, Haèng Sôn, Tung Sôn, Hoa Sôn, Haønh Sôn] ñieåm theâm maøu ñoû. b. Nguoàn goác vaø nieân ñaïi Thanh ñòa lyù ñoà Thoâng tin ñính keøm Thanh ñòa lyù ñoà ôû thö vieän ñieän töû Ñaïi Maët sau cuûa hoïc Waseda cho thaáy ñòa ñoà naøy khoâng roõ ngöôøi thöïc hieän moät ñoà truïc vaø naêm thöïc hieän. Hai doøng thoâng tin [nôi bò aûnh höôûng bôûi caùc veát thuûng ôû ñoà truïc thöù nhaát] ôû phaàn noäi dung khaùi thuaät cho thaáy ngöôøi thöïc hieän Thanh ñòa lyù ñoà nhaéc ñeán böùc Thieân haï toaøn ñoà cuûa hoï Hoaøng ôû Dö Dieâu (Trieát Giang) soaïn veõ naêm Caøn Long Ñinh Hôïi. Qua moät soá thö muïc tham khaûo cuûa hoïc giôùi Trung Quoác, chuùng toâi thaáy coù böùc Ñaïi Thanh vaïn nieân nhaát thoáng thieân haï toaøn ñoà - 大清萬年一統天下全圖, taùc giaû laø Hoaøng Chöùng Toân, soaïn naêm Caøn Long thöù 32 (1767), töùc naêm Ñinh Hôïi, ñaõ khaéc baûn cho in. Ñieàu naøy cho thaáy coù theå taùc giaû Thanh ñòa lyù ñoà ñaõ döïa vaøo hoaëc tham khaûo ñòa ñoà cuûa Hoaøng Chöùng Toân. Cuõng qua caùc thö muïc tham khaûo cuûa hoïc giôùi Trung Quoác, laïi thaáy coù böùc Ñaïi Thanh vaïn nieân nhaát thoáng ñòa lyù toaøn ñoà, khoâng roõ taùc giaû, soaïn/veõ naêm Gia Khaùnh thöù 15 (1810), teân böùc ñòa ñoà naøy hoaøn toaøn truøng khôùp vôùi Thanh ñòa lyù ñoà, nhö vaäy veà nieân ñaïi, coù theå phoûng ñònh Thanh ñòa lyù ñoà ñöôïc thöïc hieän naêm 1810. Ngoaøi ra, theo moät chuù thích cuûa Laâm Kim Chi trong baøi “Ñoâng Sa
149 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 4 (75) . 2009 ñaûo lòch söû khaûo löôïc” [Haï Moân ñaïi hoïc hoïc baùo, soá 2, 1981] thì böùc Thanh ñòa lyù ñoà laø böùc ñòa ñoà ñöôïc phoùng to, theâm maøu vaø khaéc in döïa y theo noäi dung Ñaïi Thanh vaïn nieân nhaát thoáng thieân haï toaøn ñoà cuûa Hoaøng Chöùng Toân, voán ñaõ töøng ñöôïc khaéc in naêm 1767. Tuy nhieân, vì chöa nhìn thaáy ñòa ñoà cuûa Hoaøng Chöùng Toân neân taïm thôøi chuùng toâi khoâng keát luaän chaéc chaén veà nieân ñaïi vaø cô sôû y cöù cuûa Thanh ñòa lyù ñoà nhö yù kieán cuûa Laâm Kim Chi. c. Noäi dung Thanh ñòa lyù ñoà Thanh ñòa lyù ñoà ñöôïc veõ theo phöông phaùp truyeàn thoáng Trung Quoác, töùc chöa öùng duïng caùch laäp heä toïa ñoä kinh vó, maët ñòa ñoà cuõng khoâng ñònh töù phöông baèng kyù töï [Ñoâng, Taây, Nam, Baéc], tuy nhieân, qua hình traïng ñòa lyù ñöôïc theå hieän, coù theå xaùc ñònh töông ñoái nhö sau: phía treân ñòa ñoà laø höôùng baéc; döôùi laø nam; phaûi laø ñoâng; traùi laø taây. Trong noäi dung phaàn khaùi thuaät ôû ñoà truïc thöù nhaát neâu caùc quy öôùc bieåu thò nhö sau: - Veà tyû leä, moãi taác treân ñòa ñoà öùng vôùi 100 daëm thöïc ñòa [töùc 0,32m öùng vôùi 6.144m] vaø tyû leä naøy chæ aùp duïng cho luïc ñòa. - Veà kyù hieäu, coù 9 loaïi: Tænh: Huyeän: Phuû: Cöûa quan (aûi): Tröïc Leä chaâu: Thoå ty: Chaâu: Ñòa giôùi tænh: Saûnh: Treân toång theå, Thanh ñòa lyù ñoà theå hieän cöông vöïc Trung Quoác vaø moät soá vuøng ñaát thuoäc caùc quoác gia laân caän vaø cuõng ghi nhaän nhieàu quoác gia khaùc coù quan heä ngoaïi giao, thöông maïi vôùi Trung Quoác. Phía baéc ñeán ñaát Nga La Tö (Nga); phía nam ñeán Haï Caûng (Java); ñoâng ñeán Nhaät Baûn; taây ñeán Can Ti Laïp (Taây Ban Nha). II. Caùc ñòa danh treân bieån trong Thanh ñòa lyù ñoà Caùc ñòa danh treân bieån trong Thanh ñòa lyù ñoà ñöôïc ghi baèng chöõ Haùn, ñoái vôùi caùc haûi ñaûo thuoäc vuøng bieån Trung Quoác, ñoäc giaû coù theå tra cöùu ôû töø ñieån ñòa danh Trung Quoác, rieâng ñoái vôùi vieäc phieân aâm caùc ñòa danh ngoaøi Trung Quoác thì vieäc xaùc ñònh seõ gaëp khoù khaên vì khoâng ít ñòa danh ñöôïc goïi theo nhieàu caùch vaø thay ñoåi khaù nhieàu. ÔÛ ñaây, chuùng toâi taäp trung vaøo vieäc chuyeån ñoåi thaønh teân quoác teá caùc haûi ñaûo, ñaûo quoác ngoaøi Trung Quoác, caùc haûi ñaûo mang teân thuaàn Haùn (phaàn nhieàu thuoäc vuøng bieån Trung Quoác) chæ phieân aâm Haùn-Vieät.
150 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 Theo thöù töï töø ñoà truïc thöù 1 ñeán thöù 8, chuùng toâi seõ ñaùnh soá töø treân xuoáng döôùi, töø phaûi sang traùi öùng vôùi ñòa danh Haùn töï. Khi caàn chuù giaûi seõ cheùp ngay theo kyù soá töông öùng. Ñeå baïn ñoïc tieän theo doõi, ñoái chieáu, chuùng toâi seõ phoùng lôùn töøng phaàn baûn ñoà coù ñòa danh moâ taû ñöôïc ñaùnh soá thöù töï. Ñoà truïc thöù nhaát Ñoà truïc naøy ghi caùc thoâng tin toång quaùt, bao goàm: - Teân baûn ñoà: Ñaïi Thanh vaïn nieân nhaát thoáng ñòa lyù toaøn ñoà. - Khaùi thuaät: Neâu caùc quy öôùc bieåu thò cuûa baûn ñoà (xem aûnh beân vaø phaàn löôïc thuaät trong muïc c ôû treân) - Trieàu Tieân: Sô löôïc veà lòch söû dieân caùch. Ñoà truïc thöù hai 1. 對馬浚 (baéc khöù Cao Leä tín tuùc khaû chí) Ñoái Maõ quaän (höôùng baéc ñeán Trieàu Tieân, moät ñeâm coù theå ñeán), töùc Ñoái Maõ ñaûo [Tsushima], Nhaät Baûn. 2. 日本 Nhaät Baûn [quoác gia]. 3. 旺崎 Vöôïng Kyø. C où theå vieá t sai laï c ñòa danh Tröôø n g Kyø [Nagasaki] hoaëc AÅn Kyø [Oki Shoto] hoaëc Nhaát Kyø [Iki Shima] trong vuøng bieån Nhaät Baûn. 4. 薩司馬 Taùt Tö Maõ. Theo moâ taû trong Haûi quoác vaên kieán luïc, Taùt Tö Maõ laø ñaûo lôùn cöïc nam Nhaät Baûn, tieáp giaùp vôùi Löu Caàu, nôi trung chuyeån coáng vaät töø Löu Caàu ñeán Nhaät Baûn, töùc moät caùch goïi khaùc cuûa Am Myõ Ñaïi Ñaûo [Amami Oshima]. 5. 老馬山 Laõo Maõ Sôn. 6. 長嶼澳 (thöông coå taát taäp, vi Nhaät Baûn giao Phaàn khaùi thuaät trong dòch chi sôû) Tröôøng Töï (Döï) AÙo (nôi hoäi tuï buoân ñoà truïc thöù nhaát baùn, laø ñieåm giao dòch cuûa Nhaät Baûn). Coù theå laø caùch goïi khaùc cuûa ñòa danh Tröôøng Kyø Tò 長崎鼻 [Nagasakihana], moät thöông caûng gaàn Tröôøng Ñaûo [Nagashima]. 7. 天堂 Thieân Ñöôøng. Theo Haûi quoác vaên kieán luïc, Thieân Ñöôøng thuoäc vuøng bieån Nhaät Baûn, treân tuyeán ñöôøng töø Haï Moân ñeán Tröôøng Kyø. Theo Phuøng Thöøa Quaân
151 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 trong Trung Quoác Nam Döông g iao thoâ n g söû , T hieâ n Ñöôø n g, ngöôøi Taây cheùp laø Thieân Phoøng quoác) 天房國, nay goïi laø Maëc Giaø 27 28 默伲 [Mekka]. 26 8. 鐘山Chung Sôn. 29 9. 魚鄰島 Ngö Laân ñaûo. 10. 五島 N guõ ñaû o [Goto Retto], Nhaä t Baû n . 11. 蓋山 (即陳錢山) Caùi Sôn (töùc Traàn Tieàn Sôn). 10 12. 東霍山 Ñoâng Hoaéc Sôn. 11 1 13. 琉球國 L öu Caà u quoá c . Töù c 15 9 O kinawa [Taryukyu Gunto], 16 6 3 Nhaät Baûn. 21 19 14. 小琉球 Tieåu Löu Caàu. 22 30 2 Coù theå laø Tieân Ñaûo quaàn ñaûo 23 31 [Sakishim Gunto] hoaëc Baùt Truøng 32 Sôn quaàn ñaûo [Yaeyama Gunto], 25 Nhaät Baûn. 4 24 7 15. 花腦 Hoa Naõo. 20 12 18 16. 馬跡 Maõ Tích. 5 17 8 17. 落伲山 Laïc Giaø Sôn. 18. 普陀 Phoå Ñaø. 13 19. 大洋 Ñaïi Döông. 14 20. 大衢 Ñaïi Cuø. 21. 小洋 Tieåu Döông. 22. 五指 Nguõ Chæ. 23. 小衢 Tieåu Cuø. 24. 澳山 AÙo Sôn. 25. 點燈 Ñieåm Ñaêng. Ñoà truïc thöù hai 26. 文梁山 Vaên Löông Sôn. 27. 駝磯 Ñaø Ky. 28. 沙門 Sa Moân. 29. 寧海 [州] 榮成 [縣] 文登 [縣] Ninh Haûi [chaâu], Vinh Thaønh [huyeän], Vaên Ñaêng [huyeän]. 30. 魚山 Ngö Sôn. 31. 虎蹲 Hoå Toân. 32. 定海 [縣] (即舟山周三百餘里) Ñònh Haûi [huyeän] (töùc Chu Sôn, voøng quanh hôn 300 daëm). 33. 馬神(古稱文狼) Maõ Thaàn (coå xöng Vaên Lang). Saùch Ñoâng Taây döông khaûo quyeån 9, Chu sö khaûo, Taây döông chaâm loä,
152 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 vieát: “Vaên Lang Maõ Thaàn quoác coå xöng Vaên Lang 文郎馬神國古稱文狼”. Nay laø caûng Maõ Thaàn 馬辰 [Band- jarmasin] ôû veà phía nam ñaûo Gia L yù Maï n Ñam [Kali- mantan] thuoäc Indonesia. 34. 速巫 Toác Vu (?). 35. 呂宋 Löõ Toáng (moät teân khaùc laø Maãn Laâm Laïp 敏林臘, laø thuoäc quoác cuûa Can Heä Laïp 干系臘). - L öõ Toá n g [Luzon] nay thuoä c Philippines, ñòa danh naøy chuû 40 yeáu chæ ñaûo Maõ Ni Laït 馬尼剌 35 [Manila] vaø caùc ñaûo laân caän. 43 - Can Heä Laïp nay goïi Taây Ban 37 Nha 西班牙. 44 38 36. 池悶 Trì Muoän (xöa laø Lyù Trì 39 Muoän 里池悶) coøn vieát Trì Muoän 34 41 遲悶, coøn goïi Caùt Lyù Ñòa Muoän 吉 33 里地悶. 42 36 Nay laø ñaûo Ñeá Vaên 帝文 [Palau Timor] thuoäc Indonesia. 37. 綱巾礁腦 Cöông Caân Tieàu Naõo. Coøn vieát Cöông Caân Tieàu Laõo 綱巾礁老, coøn goïi Mieâu Lyù Vuï 貓里務, Hôïp Mieâu Lyù Quoác 合貓里國, töùc nay goïi Boá Lyù AÙ Tö ñaûo 布里亞斯島 Ñoà truïc thöù hai [Burias Island] thuoäc Philippines. 38. 蘇祿 Toâ Loäc. Quaàn ñaûo Sulu, thuoäc Philippines. 39. 文來 (即婆邏國) Vaên Lai (töùc Baø La Quoác). Coøn vieát Vaên Lai 文萊 töùc Brunei (quoác gia). 40. 米六合 Meã Luïc Hôïp. Coøn goïi Meã Laïc Cö 米洛居 hoaëc Myõ Laïc Cö 美洛居, töùc nay laø quaàn ñaûo Maõ Loã Coå 馬魯古 [Maluku Islands] thuoäc Indonesia. 41. 巫來田 (一名白頭蠻) Vu Lai Ñieàn (coøn coù teân Baïch Ñaàu Man) (?). 42. 思古[吉]港 Tö Coå [Caùt] Caûng. Töùc Toâ Caùt Ñan 蘇吉担 [Toâ Laïc quaàn ñaûo - Solor Islands] thuoäc Indonesia.
153 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 43. 蚊咬虱 Vaên Giaûo Saét (?). 44. 宋圭勝 Toáng Khueâ Thaéng (?). Ñoà truïc thöù ba 51 53 45. 北黃城 Baéc Hoaøng Thaønh. 52 54 46. 南黃城 Nam Hoaøng Thaønh. 45 47 47. 大欽 Ñaïi Khaâm. 49 48 48. 小欽 Tieåu Khaâm. 46 49. 長山島 Tröôøng Sôn ñaûo. 50. 徐福島 Töø Phöôùc ñaûo. 50 51. 筆架 Buùt Giaù. 55 52. 鐵山 Thieát Sôn. 53. 長行島 Tröôøng Haønh ñaûo. 54. 雙島 Song ñaûo. 55. 雲基 Vaân Cô. 56. 石… Thaïch...(?). 57. 鳳尾 Phuïng Vó. 56 58. 游魚子門 Du Ngö Töû Moân. 58 57 59. 招寶 Chieâu Baûo. 59 60 60. 蛟門 Giao Moân. 61. 環山 -玉環 Hoaøn Sôn [ñaûo] - Ngoïc Hoaøn [saûnh]. 61 62. 三星 Tam Tinh. 64 63. 五虎門 Nguõ Hoå moân. 62 64. 閩安 Maân An. 63 65 65. 海壇 Haûi Ñaøn. 66 66. 湄(?)洲 Mi (?) Chaâu. Ñoà truïc thöù ba 67. 臺灣,彰化,嘉義,鳳山 Ñaøi Loan [phuû], Chöông Hoùa [huyeän], Gia Nghóa [huyeän], Phuïng Sôn [huyeän]. 68. 琉球澳 Löu Caàu AÙo. 69. 澎湖 Baønh Hoà. 70. 將軍澳 Töôùng Quaân AÙo. 71. 沙馬崎頭 Sa Maõ Kyø Ñaàu. 72. 金門 Kim Moân. 73. 廈門 Haï Moân. 74. 銅山 Ñoàng Sôn. 75. 南澳 (Vieät-Maân giao giôùi chi xöù) Nam AÙo (nôi giaùp giôùi bieån Quaûng Ñoâng vaø bieån Phöôùc Kieán). 76. 南澳氣 (Thuûy chí thöû sieâu haï baát hoài thuyeàn, baát taûn caän) Nam AÙo Khí (nöôùc xuoáng raát thaáp, khoâng quay thuyeàn, khoâng ñeán gaàn ñöôïc).
154 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 77. 千(?) Thieân... (?) 78. 嘍古城 ( C h u ng o ä n ha ä p b a á t n aê n g xuaá t ). Laâu Coå Thaønh (Thuyeàn lôõ vaøo 72 khoâng theå ra). 73 69 [Chöa tìm ñöôïc teân töông öùng 74 hieän nay]. 67 75 70 79. 咖留呷 (Heä Haø Lan hoã thò chi 68 76 ñòa dieäc xöng Hoàng Mao) Gia 71 77 Löu Ñieàn (coøn goïi Hoàng Mao, nôi 78 buoân baùn trao ñoåi vôùi Haø Lan). 85 Chöõ Ñieàn 呷 do vieát sai töø chöõ Ba 吧, Gia Löu Ba 咖留吧 hay coøn vieát 咖留耙 töùc thaønh phoá Nhaõ Gia Ñaït 雅加達 Djakarta] thuoäc Indonesia. 79 82 80. 亞濟( 即穌門達剌) AÙ Teá (töù c Toâ 81 M oâ n Ñaï t Laï t ). 84 80 83 A Ù Teá [Atjeh] laø vuø n g ñaá t t aâ y baé c Toâ Moâ n Ñaù p Laï p [ Sumatra]. Toâ Moâ n Ñaï t Laï t coù k hi vieá t 蘇門答剌 T oâ Moâ n Ñaù p Laït, hoaëc vieát 蘇門答臘 Toâ Moân Ñaùp Laïp, hoaëc vieát 蘇文答剌 Toâ V aê n Ñaù p Laï t , hoaë c vieá t 蘇文達那 T oâ Vaê n Ñaï t Na, töù c chæ ñaû o Ñoà truïc thöù ba S umatra, thuoä c Indonesia. 81. 下港 (coå Ñoà Baø, Nguyeân danh Traûo Oa) Haï Caûng (xöa laø Ñoà Baø, ñôøi Nguyeân goïi Traûo Oa). Haï Caûng töùc nay goïi Bantan, ôû phía taây Java, thuoäc Indonesia. 82. 萬担 Vaïn Ñan. Nghi laø caùch goïi khaùc ñòa danh Caùt Lan Ñan 吉籣担 töùc Kelantan thuoäc Malaysia (?). 83. 舊港 (töùc Tam Phaät Teà coá chæ) Cöïu Caûng (töùc nôi ñaát xöa goïi Tam Phaät Teà), nay goïi Cöï Caûng 巨港 [Palembang] thuoäc Sumatra, Indonesia. Tam Phaät Teà 三佛齊 ñôøi Luïc trieàu goïi Can Ñaø Lôïi 干陀利, ñôøi Ñöôøng goïi Thaát Lôïi Phaät Theä 室利佛逝, Toáng, Minh goïi Tam Phaät Teà, nay haøi aâm laø Ba Laân Baøng 巴鄰旁 [Palembang]. 84. 丁機宜 Ñinh Cô Nghi. T öù c nhoù m ñaû o Anh Ñaé c Laï p Kyø Lôï i 英得臘其利 [Indragiri] thuoäc Sumatra, Indonesia.
155 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 85. 萬里長沙 Vaïn Lyù Tröôøng Sa. Theo Traàn Luaân Quyùnh trong Haûi quoác vaên kieán luïc (1730) thì ñòa danh naøy khoâng thuoäc noäi haûi Trung Quoác. Vaïn Lyù Tröôøng Sa ñöôïc ghi nhaän trong phaàn “Nam Döông kyù” (ghi cheùp veà bieån Nam Döông). Trích ñoaïn lieân quan nhö sau: “Ngoaøi Ñaïi 86 Chaâu Ñaàu thuoäc bieån lôùn Thaát Chaâu 87 thì meânh moâng môø mòt, khoâng coù 88 nuùi non gì ñeå caên cöù maø laøm chuaån. Gaëp gioù to thuaän höôùng la baøn thì ñi 6, 7 ngaøy coù theå ñeán Ngoaïi La Sôn 89 thuoäc vuøng bieån Chieâm Baát Lao xöù 92 Quaûng Nam, [ñeán ñaây thì] phöông höôùng ñònh ñöôïc. Leäch qua phía 90 ñoâng aét vöôùng phaûi Vaïn Lyù Tröôøng Sa, Thieân Lyù Thaïch Ñöôøng; leäch qua 91 phía taây sôï gaëp doøng nöôùc chaûy xieát ñaåy vaøo vònh Quaûng Nam, khoâng coù gioù Taây thì khoù maø ra ñöôïc” (tr. 16, saùch tham khaûo). Vaïn Lyù Tröôøng Sa trong Thanh ñòa lyù ñoà vaø caùch ghi nhaän cuûa Traàn Luaân Quyùnh öùng vaøo vò trí quaàn ñaûo Hoaøng Sa (Vieät Nam). Ñoà truïc thöù tö Ñoà truïc thöù tö 86. 虎頭門 Hoå Ñaàu Moân. 87. 厓山 Nhai Sôn. 88. 七州徉 Thaát Chaâu Döông. 89. 萬里石塘 Vaïn Lyù Thaïch Ñöôøng. Theo Tröông Nhieáp trong saùch Ñoâng Taây Döông khaûo, thì ñòa danh naøy khoâng thuoäc noäi haûi Trung Quoác, maø thuoäc veà bieån Tay Döông. Saùch ñaõ neâu, quyeån 9, Chu sö khaûo, Taây Döông chaâm loä coù ñoaïn: “Vaïn Lyù Thaïch Ñöôøng töùc laø nôi maø saùch Quyønh chí goïi laø Thaïch Ñöôøng Haûi, ôû veà phía ñoâng Thaát Chaâu Döông” (tr. 172, saùch tham khaûo). Nhö ghi cheùp cuûa Tröông Nhieáp thì hoài thôøi Minh, Thaïch Ñöôøng Haûi laø moät vuøng bieån Taây Döông, giaùp bieån Thaát Chaâu Döông cuûa Trung Quoác. Vaïn Lyù Thaïch Ñöôøng coù theå laø moät caùch goïi khaùc ñoái vôùi Thieân Lyù Thaïch Ñöôøng treân Thanh ñòa lyù ñoà vaø caùch goïi cuûa Traàn Luaân Quyùnh ôû ñieåm 85 [Vaïn Lyù Tröôøng Sa]; cuõng coù theå laø caùch aùm chæ quaàn ñaûo Tröôøng Sa (Vieät Nam).
156 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 Phuï chuù: Söû lieäu Trung Quoác töø ñôøi Thanh trôû veà tröôùc, khi ñeà caäp Vaïn Lyù Tröôøng Sa, Vaïn Lyù Thaïch Ñöôøng ñeàu moâ taû chuùng ôû ngoaøi bieån Trung Quoác. Caùc ñaûo naøy ñöôïc xaùc ñònh thuoäc bieån Nam Döông (cuûa caùc nöôùc Nam Döông) hoaëc thuoäc bieån Taây Döông (cuûa caùc nöôùc Taây Döông). Nam Döông hoaëc Taây Döông laø danh töø trong coå thö Trung Quoác, ñeå chæ 93 caùc nöôùc phía nam Trung Quoác. 95 90. 李佛 Lyù Phaät (coøn coù teân OÂ Ñinh Tieâu 97 Laâm). 96 Lyù Phaät 李佛 vieát sai töø Nhu Phaät 柔佛 töùc Nhu Phaät Chaâu [Johore] thuoäc Malaysia. 91. 麻六家 Ma Luïc Gia (töùc Maõn Laït 94 Giaùp). 98 Vieát sai töø Ma Luïc Giaùp 麻六甲, töùc Maõ Luïc Giaùp 馬六甲[Malacca], thuû phuû cuûa chaâu töï trò Malacca, thuoäc Malaysia. 92. 彭停Baønh Ñình (töùc Baønh Khanh). C höõ Ñ ình 停 d o vieá t sai töø chöõ H anh 亨 . Baø n h Hanh hoaë c vieá t Baønh Khanh, töùc chaâu Baønh Hanh [Pahang] nôi coù cöûa khaåu Baéc Can 北干[Pekan], thuoäc Malaysia. Ñoà truïc thöù naêm Ñoà truïc thöù naêm Maûnh 5C 93. 瓊州 Quyønh Chaâu [ñaûo Haûi Nam]. 94. 地盤山 Ñòa Baøn Sôn. Töùc Hoà Maõn ñaûo 湖滿島[Pulau Tioman], ôû phía ñoâng nam chaâu Baønh Hanh, thuoäc Malaysia. 95. 廣南 ( baû n An Nam ñòa, Haù n vi Nhaä t Nam quaä n , Tuø y Ñöôø n g Laâ n [ ñuù n g laø Hoan] Chaâ u , Minh höï u An phuû , döõ Giao Chæ Ñoâ n g Kinh c aù c h nhaá t thuû y ). Quaûng Nam (laø ñaát An Nam, ñôøi Haùn laø quaän Nhaät Nam, ñôøi Tuøy, Ñöôøng laø Hoan Chaâu, ñôøi Minh laïi ñaët An phuû (?), cuøng Giao Chæ Ñoâng Kinh [Haø Noäi] caùch moät soâng). 96. 外羅山 Ngoaïi La Sôn. Caùc nhaø chuù giaûi Trung Quoác cho raèng Ngoaïi La Sôn laø teân goïi ñaûo Lyù Sôn (töùc Cuø Lao Reù) thuoäc vuøng bieån tænh Quaûng Ngaõi, Vieät Nam.
157 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 112 101 99 102 100 103 107 110 109 104 113 105 111 108 106 114 Ñoà truïc thöù saùu Ñoà truïc thöù baûy 97. 清華順化巷 Thanh Hoa, Thuaän Hoùa haïng (Vieät Nam). Chöõ haïng vieát sai töø chöõ caûng 港. 98. 玳瑁州 Ñaïi Maïo Chaâu. Coù theå laø ñaûo Ñoài Moài ôû ngoaøi khôi phía ñoâng Vuõng Taøu (Vieät Nam). Coù theå laø caûng Ñaïi Maïo [nay goïi Baùc Lôïi Naõo 博利瑙] ôû phía taây Löõ Toáng, Philippines. Ñoà truïc thöù saùu 99. 新州港 Taân Chaâu caûng. Caûng Quy Nhôn, Bình Ñònh, Vieät Nam. 100. 古城 (töùc Laâm AÁp, coå Vieät Thöôøng thò chi giôùi) Coå Thaønh [vieát sai töø Chieâm Thaønh] (töùc Laâm AÁp, xöa laø nôi giaùp giôùi Vieät Thöôøng thò), Vieät Nam. 101. 浦海 Phoá Haûi, töùc Phan Thieát, tænh Bình Thuaän, Vieät Nam.
158 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 102. 柬埔寨(即古臘) Giaûn Phoá Traïi (töùc Coå Laïp). Campuchia (töùc Coå Laïp [vieát sai töø Chieâm Laïp]). 103. 毛嘴洲 Mao Chuûy Chaâu, töùc cöûa Ba Ñoäng 巴洞/巴峒, Haäu Giang, Vieät Nam. 104. 鴨洲 AÙp Chaâu (?). 105. 大崑崙 Ñaïi Coân Loân. 106. 小崑崙 Tieåu Coân Loân. Coân Ñaûo, Vieät Nam. 107. 閘泥尾 AÙp Neâ Vó (船不可近 - thuyeàn khoâng theå ñeán gaàn). Coù theå laø baõi buøn ngoaøi khôi muõi Caø Mau, Vieät Nam. 115 108. 龟山 Quy Sôn (?). 109. 大真嶼 Ñaïi Chaân Töï (Döï). Ñoà truïc thöù baûy 116 110. 小真嶼 Tieåu Chaân Töï (Döï). 111. 筆架山 Buùt Giaù Sôn. 117 118 Töùc Sa Moã Laïc Vieät Sôn 沙姆洛越山 [ Khao Samroiyot] 119 ôû phía ñoâng vònh Tieâm La, 120 Thaùi Lan. 121 112. 暹羅國 T i e â m L a q u o á c - T haù i Lan. 122 113. 六溃 Luïc Khoân. Ñoà truïc thöù taùm Coù khi goïi Laïc Khoân 洛溃 töùc Nakhon Si Thammarat, ôû phía nam Thaùi Lan. 114. 斜仔 Taø Töû. Thuoäc quoác cuûa Xieâm La. Ñoà truïc thöù taùm 115. 英圭黎 Anh Khueâ Leâ. 116. 荷蘭國 Haø Lan quoác. 117. 和蘭西 Hoøa Lan Taây. 118. 大西洋 Ñaïi Taây Döông. 119. 干絲臘ØCan Ty Laïp [Taây Ban Nha]. 120. 回回祖國 (dieäc danh Caùp Maät) Hoài Hoài toå quoác (coøn goïi Caùp Maät). Nöôùc toå cuûa ngöôøi Hoài giaùo, moät boä phaän ñeán ôû Caùp Maät (Taân Cöông).
159 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 Töùc Calicut, coå thö Trung Quoác cuõng vieát/goïi Coå Lyù Phaät 古里佛 hoaëc Taây Döông 西洋. 121. 小西洋 Tieåu Taây Döông. 122. 烏鬼 OÂ Quyû (?). PHQ TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Haûi quoác vaên kieán luïc, Thanh. Traàn Luaân Quyùnh, Chu Hieán Vaên hieäu ñieåm, Ñaøi Loan 1. ngaân haøng kinh teá nghieân cöùu thaát xuaát baûn, Ñaøi Baéc, 1958. Ñoâng Taây Döông khaûo, Minh. Tröông Nhieáp, Taï Phöông hieäu chuù, Trung Hoa thö cuïc, 2. Baéc Kinh, 1981. Ñaûo Di chí löôïc, Nguyeân. Uoâng Ñaïi Uyeân, Toâ Keá Khoaûnh hieäu chuù, Trung Hoa thö cuïc, 3. Baéc Kinh, 1981. Uyeân giaùm loaïi haøm, Thanh. Tröông Anh (chuû bieân), baûn in laïi trieàu Töï Ñöùc, quyeån 233- 4. 234, Bieân taùi boä. Trung Quoác Nam Döông giao thoâng söû. Phuøng Thöøa Quaân, Thöông Vuï aán thö quaùn, 5. Thöôïng Haûi, 1937. Taân bieân Trònh Hoøa haøng haûi ñoà taäp. Chu Giaùm Thu, Lyù Vaïn Quyeàn (chuû bieân), Haûi quaân 6. haûi döông traéc hoäi nghieân cöùu sôû, Ñaïi Lieân haûi vaän hoïc vieän haøng haûi söû nghieân cöùu thaát, Nhaân Daân giao thoâng xuaát baûn xaõ, Baéc Kinh, 1988. Theá giôùi ñòa ñoà taäp. Taäp 1, Ñoâng AÙ chö quoác. Tröông Kyø Quaân (chuû bieân), Quoác phoøng 7. nghieân cöùu vieän, Trung Quoác ñòa hoïc nghieân cöùu sôû, Ñaøi Baéc, 1965. Theá giôùi tri thöùc ñòa ñoà saùch (Trung-Ngoaïi vaên ñoái chieáu), Taây An ñòa ñoà xuaát baûn xaõ, 8. Taây An, 2004. TOÙM TAÉT Ñaïi Thanh vaïn nieân nhaát thoáng ñòa lyù toaøn ñoà laø böùc ñòa ñoà coå cuûa Trung Quoác, hieän löu tröõ taïi Thö vieän Tröôøng Ñaïi hoïc Waseda, Nhaät Baûn. Theo phoûng ñònh cuûa moät soá hoïc giaû Trung Quoác vaø taùc giaû baøi vieát, böùc ñòa ñoà naøy ñöôïc thöïc hieän vaøo naêm 1810. Veà noäi dung, böùc ñòa ñoà theå hieän cöông vöïc cuûa Trung Quoác vaø moät soá vuøng ñaát thuoäc caùc quoác gia laân caän vaø cuõng ghi nhaän nhieàu quoác gia khaùc coù quan heä ngoaïi giao, thöông maïi vôùi Trung Quoác, ñaëc bieät laø caùc haûi ñaûo, ñaûo quoác ñöôïc ghi nhaän khaù nhieàu. Moät ñieåm khaùc caàn löu yù laø khi phoái hôïp vôùi caùc nguoàn söû lieäu Trung Quoác seõ thaáy raèng caùc quaàn ñaûo Vaïn Lyù Tröôøng Sa, Vaïn Lyù Thaïch Ñöôøng khoâng naèm trong noäi haûi Trung Quoác. ABSTRACT A STUDY ON GEOGRAPHICAL NAMES ON THE SEA USED IN “ÑAÏI THANH VAÏN NIEÂN NHAÁT THOÁNG ÑÒA LYÙ TOAØN ÑOÀ” [AN PERPETUAL OVERALL GEOGRAPHICAL MAP OF CHINA BY THE QING DYNASTY] It is an old map of China now kept at the library of the Japanese university Waseda. According to the speculations of a number of Chinese scholars and the author of this writing, this map was made in 1810. The contents of the map define the territories of China and other countries in the neighborhood. It also refers to other nations that had diplomatic and trading relations with China, especially a lot of islands and island countries. Another point should be noticed here is that when we compares this map with sources of Chinese historical documents, we’ll see that the “Vaïn Lyù Tröôøng Sa” and the “Vaïn Lyù Thaïch Ñöôøng” do not belong to the territorial waters of China.