intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Khảo sát hiện tượng chuyển đổi chức năng - nghĩa của động từ tiếng Việt"

Chia sẻ: Nguyễn Phương Hà Linh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST
Báo xấu
134
lượt xem 20
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tuyển tập các báo cáo nghiên cứu khoa học hay nhất của trường đại học vinh năm 2008 tác giả: 4. Ngô Phi Hùng, Khảo sát hiện tượng chuyển đổi chức năng - nghĩa của động từ tiếng Việt. Bài viết này khảo sát sự chuyển đổi chức năng, nghĩa của động từ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Khảo sát hiện tượng chuyển đổi chức năng - nghĩa của động từ tiếng Việt"

  1. Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Khảo sát hiện tượng chuyển đổi chức năng - nghĩa của động từ tiếng Việt"
  2. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 4b-2008 tr−êng §¹i häc Vinh kh¶o s¸t hiÖn t−îng chuyÓn ®æi chøc n¨ng - nghÜa cña ®éng tõ tiÕng viÖt (trªn t− liÖu Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, Tõ ®iÓn thuËt ng÷ ho¸ häc phæ th«ng vµ Tõ ®iÓn sinh häc phæ th«ng) (a) Ng« Phi Hïng Tãm t¾t. Bµi viÕt nµy kh¶o s¸t sù chuyÓn ®æi chøc n¨ng - nghÜa cña ®éng tõ dùa trªn t− liÖu lµ Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, Tõ ®iÓn thuËt ng÷ ho¸ häc phæ th«ng vµ Tõ ®iÓn sinh häc phæ th«ng. Bµi viÕt chØ ra c¸c ®Æc ®iÓm ®Þnh l−îng vµ ®Þnh tÝnh vÒ sù chuyÓn nghÜa tõ nghÜa th«ng th−êng sang nghÜa thuËt ng÷ ho¸ häc, sinh häc cña ®éng tõ tiÕng ViÖt. 1. Ng«n ng÷ lµ hÖ thèng më, ®Æc c¸c hiÖn t−îng ng÷ nghÜa nh− ®a nghÜa, chuyÓn lo¹i,...) mµ cßn lµ con ®−êng lµm biÖt lµ hÖ thèng tõ vùng - ng÷ nghÜa. cho hÖ thèng ng÷ nghÜa tõ vùng ph¸t Cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi, ng«n triÓn ®a d¹ng vÒ chøc n¨ng trong ph¹m ng÷ còng ph¸t triÓn biÕn ®æi theo. Khi vi giao tiÕp vµ trong lÜnh vùc khoa häc. nghiªn cøu vÒ sù ph¸t triÓn ng«n ng÷, Cho ®Õn nay, viÖc nghiªn cøu sù ng−êi ta cã thÓ xÐt ng«n ng÷ ë nhiÒu chuyÓn ®æi chøc n¨ng - nghÜa cña tõ ph−¬ng diÖn, nh−: con ®−êng vay m−în, ng÷ trong ViÖt ng÷ häc ch−a cã nhiÒu, con ®−êng cÊu t¹o tõ, hay con ®−êng nhÊt lµ h−íng nghiªn cøu míi: xem xÐt ph¸i sinh ng÷ nghÜa,... sù chuyÓn ®æi chøc n¨ng - nghÜa tõ Do sè l−îng c¸c tõ trong mét ng«n ph¹m vi nghÜa th«ng th−êng sang nghÜa ng÷ kh«ng thÓ t¨ng lªn v« h¹n t−¬ng thuËt ng÷ vµ ng−îc l¹i. Bµi viÕt cña øng víi c¸c néi dung cÇn biÓu ®¹t nªn chóng t«i sÏ ®i vµo t×m hiÓu c¸c thuËt viÖc sö dông c¸c ®¬n vÞ cã s½n cña hÖ ng÷ lµ ®éng tõ vèn lµ nh÷ng tõ th−êng thèng ®Ó biÓu thÞ c¸i v« h¹n sinh ®éng nay kiªm thªm chøc n¨ng thuËt ng÷ trong thùc tÕ kh¸ch quan ®· trë thµnh ho¸ häc vµ sinh häc. mét ph−¬ng thøc h÷u hiÖu cña ng«n Còng nh− c¸c ng«n ng÷ kh¸c, trong ng÷, dÉn ®Õn cïng mét h×nh thøc ng÷ tiÕng ViÖt, ®éng tõ lµ mét trong c¸c tõ ©m cã thÓ dïng ®Ó biÓu ®¹t nhiÒu néi lo¹i c¬ b¶n, cã sè l−îng lín sau danh tõ. dung kh¸c nhau. H¬n n÷a mét ng«n Do c¨n cø vµo nh÷ng tiªu chÝ kh¸c nhau ng÷ ph¸t triÓn còng lµ ng«n ng÷ ®a nªn tõ lo¹i ®éng tõ trong tiÕng ViÖt d¹ng vÒ phong c¸ch chøc n¨ng vµ c¸ch ®−îc c¸c t¸c gi¶ ph©n lo¹i kh«ng hoµn thøc diÔn ®¹t,... kÐo theo ®ã lµ sù toµn thèng nhÊt. Tuy nhiªn, ë ®©y do chuyÓn ®æi nghÜa, tõ ph¹m vi chøc n¨ng tÝnh chÊt cña bµi viÕt nªn chóng t«i - nghÜa nµy qua ph¹m vi chøc n¨ng - kh«ng bµn vÒ vÊn ®Ò vµ kÕt qu¶ ph©n nghÜa kh¸c. §©y kh«ng chØ lµ con ®−êng chia ®éng tõ mµ ®i s©u t×m hiÓu sù lµm giµu vèn tõ vùng - ng÷ nghÜa mét kiªm chøc n¨ng - nghÜa cña ®éng tõ, do c¸ch tiÕt kiÖm (hÖ qu¶ lµ lµm cho ng«n vËy chóng t«i kh«ng xÐt c¸c ®éng tõ ng÷ ph¸t triÓn theo chiÒu s©u, t¹o ra . NhËn bµi ngµy 24/11/2008. Söa ch÷a xong 07/12/2008. 27
  3. ...chøc n¨ng - nghÜa cña ®éng tõ tiÕng viÖt, TR. 27-34 Ng« Phi Hïng t×nh th¸i, ®éng tõ chØ quan hÖ mang ý (chiÕm 78,6%). Trong 1125 thuËt ng÷ nghÜa trõu t−îng, mµ chØ xÐt nh÷ng sinh häc, cã 92 thuËt ng÷ lµ ®éng tõ ®éng tõ g¾n víi ph¹m trï vËn ®éng. VÝ (chiÕm 8,2%), trong ®ã cã 17 thuËt ng÷ dô, tõ sao chÐp theo nghÜa th«ng th−êng lµ ®éng tõ ®¬n tiÕt (chiÕm 18,5%), 75 lµ “ChÐp l¹i ®óng y nh− b¶n gèc. V¨n thuËt ng÷ lµ ®éng tõ ®a tiÕt (chiÕm 81,5%). b¶n sao chÐp... [7, tr.848]. Theo nghÜa VÝ dô 1: thuËt ng÷ sinh häc, sao chÐp lµ “C¬ chÕ Trïng hîp (®g) t¹o b¶n sao chÝnh x¸c vËt liÖu di Theo nghÜa th«ng th−êng, trïng hîp truyÒn…” [6, tr.519]. lµ: Nh− vËy, cïng mét chøc n¨ng ®Þnh 1. X¶y ra trïng thêi gian. danh nh−ng nghÜa cña tõ ®−îc ph©n VÝ dô: - Lµm sao cã thÓ gi¶i thÝch biÖt bëi nhiÒu dÊu hiÖu, ph¹m vi, thuéc c¸c sù kiÖn ®· trïng hîp ngÉu nhiªn tÝnh kh¸c nhau. Khi mét ®¬n vÞ tõ vùng vÒ sè phËn bi th¶m cña c¸c tæng thèng th«ng th−êng trë thµnh thuËt ng÷, Mü ®−îc bÇu lªn trong nh÷ng n¨m cã sè ngo¹i diªn cña nã thu hÑp l¹i vµ néi kÕt thóc b»ng sè 0? C¸c tæng thèng hµm cña nã ®−îc më réng. Trong ®êi Linconln (1860), Garfield (1880), th−êng, tõ cung cÊp th«ng tin ®Ó ng−êi McKinley (1900), Kennedy (1960) ®Òu bÞ ta hiÓu kh«ng cÇn ®¹t ®Õn ®é chÝnh x¸c giÕt, Harrison (1840) chÕt v× viªm phæi, cao, cßn trong khoa häc tõ cung cÊp Roosevelt (1940) chÕt v× viªm tuû x¸m. th«ng tin mét c¸ch chÝnh x¸c. Tuy Harding (1920) bÞ nhåi m¸u nÆng. Tæng nhiªn ®é chÝnh x¸c nµy cßn phô thuéc thèng Reagan bÞ m−u s¸t vµo n¨m vµo tr×nh ®é cña con ng−êi ë tõng thêi 1980. ®iÓm nhÊt ®Þnh. Trong n¨m 2000 «ng Bush b−íc vµo Nhµ ViÖc nh÷ng tõ th«ng th−êng ®−îc Tr¾ng. Sè phËn ®· b¶o vÖ b¶n th©n «ng, dïng víi chøc n¨ng thuËt ng÷ diÔn ra nh−ng chÝnh trong thêi gian «ng cÇm quyÒn, kh¸ phæ biÕn trong c¸c lÜnh vùc khoa t¹i Mü ®· x¶y ra vô khñng bè ngµy 11/9 häc. Chóng t«i xin lÇn l−ît ph©n tÝch khñng khiÕp nhÊt trong lÞch sö. mét sè biÓu hiÖn nµy qua hai lÜnh vùc ho¸ häc vµ sinh häc víi c¸c kÕt qu¶ sau: [http://www.muctim.com.vn/Vietnam/Khoa- hoc-giaoduc/Khoa-hoc/2006/5-4/5078/]. 2. KÕt qu¶ ph©n tÝch ®Þnh l−îng 2. Gièng nhau, phï hîp víi nhau. Chóng t«i ®· thèng kª c¸c thuËt Vd: Quan ®iÓm cña hai bªn trïng hîp ng÷ (tõ ®¬n tiÕt vµ tõ ®a tiÕt) vèn lµ nhau.” nh÷ng tõ th−êng nay kiªm thªm chøc Theo nghÜa thuËt ng÷ ho¸ häc, n¨ng thuËt ng÷ trong Tõ ®iÓn ho¸ häc trïng hîp lµ “Sù t¹o thµnh hîp chÊt phæ th«ng [5] vµ Tõ ®iÓn sinh häc phæ polime cã PTK lín h¬n tõ qu¸ tr×nh th«ng [6] víi kÕt qu¶ nh− sau: Trong céng hîp liªn tiÕp nhiÒu ph©n tö nhá 374 thuËt ng÷ ho¸ häc, cã 42 thuËt ng÷ monome (cïng lo¹i hay kh¸c lo¹i) vµ lµ ®éng tõ (chiÕm 11,3%), trong ®ã cã 9 lo¹i ra mét sè ph©n tö nhá kh¸c (th−êng thuËt ng÷ lµ ®éng tõ ®¬n tiÕt (chiÕm lµ n−íc)” [5, tr.296]. 21,4%), 33 thuËt ng÷ lµ ®éng tõ ®a tiÕt 28
  4. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 4b-2008 tr−êng §¹i häc Vinh cña c¸c photon thµnh n¨ng l−îng cña c¸c VÝ dô 2: Ph¸t quang (®g) electron ë mét sè tr¹ng th¸i l−îng tö cã møc n¨ng l−îng cao nh−ng bÒn trong ph©n tö ®Ó Theo nghÜa th«ng th−êng, ph¸t sau ®ã electron chËm ch¹p r¬i vÒ tr¹ng th¸i quang lµ “Ph¸t s¹ch c©y cèi ®Ó lµm cho l−îng tö ë møc n¨ng l−îng thÊp h¬n, vµ gi¶i s¸ng sña, kh«ng cßn bÞ che ch¾n ¸nh phãng mét phÇn n¨ng l−îng trë l¹i ë d¹ng s¸ng mÆt trêi” [7, tr.768,769]. c¸c photon. §Ó ng¨n ngõa bÖnh sèt xuÊt huyÕt, [http://vi.wikipedia.org/wiki/L%C3%A2n_q rÊt mong mäi ng−êi d©n, hé gia ®×nh uang]. h·y thùc hiÖn tèt khÈu hiÖu vµ hµnh VÝ dô 3: ®éng: “Kh«ng cã l¨ng qu¨ng, kh«ng cã §ét biÕn (®g) bÖnh sèt xuÊt huyÕt ”b»ng nh÷ng viÖc Theo nghÜa th«ng th−êng, ®ét biÕn lµm thiÕt thùc nh− tÝch cùc ph¸t lµ “BiÕn ®æi ®ét ngét, th−êng b»ng quang c©y cèi xung quanh nhµ, däc c¸c nh÷ng b−íc nh¶y vät, lµm cho sù vËt tuyÕn ®−êng giao th«ng n«ng th«n. TÝch chuyÓn h¼n tõ tr¹ng th¸i nµy sang cùc tham gia chiÕn dÞch diÖt l¨ng qu¨ng tr¹ng th¸i kh¸c” [7, tr.347]. lµ tr¸ch nhiÖm cña toµn x· héi nh»m Gi¸ dÇu th« trªn thÞ tr−êng Mü ngµy kh«ng ®Ó dÞch bÖnh SXH cã ®iÒu kiÖn 22-9 ®· t¨ng ®ét biÕn, v−ît ng−ìng 120 l©y lan trong céng ®ång d©n c−. USD/thïng. T¹i thÞ tr−êng giao dÞch hµng [http://www.hocmon.hochiminhcity.gov. ho¸ New York Mercantile Exchange, gi¸ vn]. dÇu th« ngät nhÑ giao th¸ng 10-2008 cã lóc Theo nghÜa thuËt ng÷ ho¸ häc, ph¸t t¨ng vät 25,45 USD, lªn 130 USD/thïng. quang lµ “sù ph¸t ra ¸nh s¸ng mµ [http://vietbao.vn/The-gioi/Gia-dau-tho- nguyªn nh©n kh«ng ph¶i do t¨ng nhiÖt dot-bien-len-tren-120USDthung/ ®é. Th−êng nguyªn tö sau khi bÞ kÝch 62240984/159/] thÝch ph¸t ra photon trong qu¸ tr×nh trë Theo nghÜa thuËt ng÷ sinh häc, ®ét vÒ tr¹ng th¸i c¬ b¶n, tuú theo nguån biÕn lµ “Nh÷ng biÕn ®æi trong chÊt di kÝch thÝch, cã tªn gäi kh¸c nhau: nÕu truyÒn, x¶y ra ë cÊp ®é ph©n tö (ë AND) nguån lµ photon th× gäi lµ ph¸t quang hoÆc cÊp ®é tÕ bµo (ë nhiÔm s¾c thÓ). Do ¸nh s¸ng, lµ electron-ph¸t quang ®iÖn c¸c tia phãng x¹, tia tö ngo¹i, sèc nhiÖt, tö, lµ ph¶n øng ho¸ häc nh− oxi ho¸ c¸c lo¹i ho¸ chÊt hoÆc nh÷ng rèi lo¹n chËm photpho- ph¸t quang ho¸ häc; nÕu trong qu¸ tr×nh sinh lÝ, sinh ho¸ cña tÕ c¬ thÓ sèng nh− ®om ®ãm PQ gäi lµ bµo. Lµ nh÷ng biÕn ®æi gi¸n ®o¹n, nh¶y ph¸t quang sinh häc. Tr−êng hîp ph¸t vät cña tÝnh di truyÒn, ¶nh h−ëng ®Õn quang tån t¹i l©u dµi gäi lµ ph¸t quang c¸c tÝnh tr¹ng cña sinh vËt, cung cÊp sinh häc. Tr−êng hîp ph¸t quang tån nguyªn liÖu cho chän läc tù nhiªn trong t¹i l©u dµi gäi lµ l©n quang, nÕu kh«ng qu¸ tr×nh tiÕn ho¸, trªn c¬ së sao chÐp lµ huúnh quang” [5, tr.233]. cña gen. Theo ®Æc ®iÓm ph¸t sinh cã ®ét L©n quang lµ mét d¹ng ph¸t quang, biÕn tù nhiªn, ®ét biÕn nh©n t¹o. Theo trong ®ã c¸c ph©n tö cña chÊt l©n quang ®Æc ®iÓm tÝnh tr¹ng cã ®ét biÕn h×nh hÊp thô ¸nh s¸ng, chuyÓn ho¸ n¨ng l−îng 29
  5. ...chøc n¨ng - nghÜa cña ®éng tõ tiÕng viÖt, TR. 27-34 Ng« Phi Hïng gradi - en nång ®é vµ ®iÖn ho¸. HÊp thu th¸i, ®ét biÕn sinh lÝ, ®ét biÕn sinh ho¸” ë ng−êi vµ ®éng vËt cã x−¬ng sèng cã [6, tr.198]. thÓ x¶y ra ë tÊt c¶ c¸c ®o¹n cña èng tiªu §ét biÕn NST vµ ®ét biÕn gen g©y ho¸ nhê c¸c tÕ bµo l«ng nhung ë v¸ch ra c¸c bÖnh di truyÒn nguy hiÓm vµ c¸c ruét” [6, tr.253]. dÞ tËt bÈm sinh ë ng−êi. Ng−êi ta cã thÓ S÷a lµ lo¹i thøc ¨n giµu canxi nhÊt nhËn biÕt c¸c bÖnh nh©n §ao, Tícn¬ vµ dÔ hÊp thu nhÊt nªn trÎ kh«ng thiÕu qua h×nh th¸i. C¸c dÞ tËt bÈm sinh nh−: nguån cung cÊp canxi, trõ nh÷ng trÎ bó mÊt sä n·o, khe hë m«i - hµm, bµn tay mÑ mµ mÑ hay ¨n uèng kiªng khem lµm vµ bµn ch©n dÞ d¹ng còng kh¸ phæ biÕn gi¶m chÊt l−îng cña nguån s÷a. [B¸o ë ng−êi. C¸c bÖnh nh©n di truyÒn vµ dÞ ®iÖn tö Tæ Quèc tËt bÈm sinh ë ng−êi do ¶nh h−ëng cña [http://www.toquoc.gov.vn/]. c¸c t¸c nh©n vËt lÝ vµ ho¸ häc trong tù Tõ kÕt qu¶ kh¶o s¸t, chóng t«i ®−a nhiªn, do « nhiÔm m«i tr−êng hoÆc do ra b¶ng tæng hîp d−íi ®©y ®Ó so s¸nh tØ rèi lo¹n trao ®æi chÊt néi bµo. [Sinh häc lÖ thuËt ng÷ ho¸ tõ th−êng trong ®éng 9, 2005, tr.85]. tõ cña thuËt ng÷ ho¸ häc, sinh häc. VÝ dô 4: Qua kÕt qu¶ kh¶o s¸t, chóng ta HÊp thu (®g) thÊy khi mét tõ th«ng th−êng trë thµnh Theo nghÜa th«ng th−êng, hÊp thu lµ thuËt ng÷ còng cã nghÜa lµ cÊp cho tõ “Thu nhËn vµ chÞu ¶nh h−ëng s©u s¾c ®ã mét nghÜa míi nh»m biÓu thÞ mét “nãi vÒ t− t−ëng, v¨n ho¸). HÊp thu kh¸i niÖm hoÆc mét sù vËt, hiÖn t−îng nh÷ng t− t−ëng tiÕn bé. HÊp thu mét nÒn thuéc lÜnh vùc chuyªn m«n nµo ®ã. gi¸o dôc míi [7, tr.429]. NghÜa th«ng th−êng ®−îc sö dông réng Theo nghÜa thuËt ng÷ sinh häc, hÊp r·i trong giao tiÕp, sinh ho¹t hµng thu lµ “C¸c chÊt thÊm qua mµng vµo ngµy, cßn nghÜa thuËt ng÷ chØ ®−îc trong tÕ bµo. ë ®éng vËt nguyªn sinh, dïng trong mét lÜnh vùc khoa häc nhÊt hÊp thu ®−îc thùc hiÖn nhê qu¸ tr×nh ®Þnh, lÖ thuéc vµo hÖ thèng kh¸i niÖm Èm bµo vµ thùc bµo (b¶n chÊt Èm bµo vµ cña mét ngµnh khoa häc, lµ ph−¬ng tiÖn thùc bµo lµ sù “nuèt” c¸c chÊt cao ph©n giao tiÕp vµ tri nhËn cña c¸c nhµ khoa tö). ë ®éng vËt bËc cao qua hÖ thèng häc cïng lÜnh vùc. Khi mét tõ th«ng phøc t¹p trong èng tiªu ho¸ lµm nhiÖm th−êng trë thµnh thuËt ng÷ th× ý nghÜa vô hÊp thu. HÊp thu c¸c chÊt cã thÓ cña nh÷ng tõ nµy bÞ h¹n chÕ vµ mang thùc hiÖn nhê qu¸ tr×nh khuÕch t¸n, mµu s¾c chuyªn m«n ®Ó cã thÓ diÔn ®¹t thÈm thÊu hoÆc nhê sù vËn chuyÓn tÝch chÝnh x¸c mét kh¸i niÖm hoÆc mét ®èi cùc c¸c chÊt qua mµng tÕ bµo ng−îc t−îng khoa häc mµ chóng biÓu thÞ. ST Tªn t− C¸c lo¹i tõ Tõ lo¹i Tæng sè T liÖu §¬n tiÕt §a tiÕt TN Ho¸ 42 1 §éng tõ 9 (21,4%) 33 (78,6%) häc (11,3%) TN Sinh 2 §éng tõ 92 (8,2%) 17 (18,5%) 75 (81,5%) häc 30
  6. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 4b-2008 tr−êng §¹i häc Vinh 3. KÕt qu¶ ph©n tÝch ®Þnh tÝnh Víi nghÜa thø hai, ng−ng tô lµ “Ph¶n øng t¹o thµnh hîp chÊt tõ c¸c KÕt qu¶ kh¶o s¸t cña chóng t«i cho ph©n tö cã PTK nhá h¬n, ®ång thêi lo¹i thÊy sù chuyÓn ®æi chøc n¨ng - nghÜa tõ ra ph©n tö ®¬n gi¶n (H2O, NH3, nghÜa th«ng th−êng sang nghÜa thuËt HCl…)[5, tr.207]. ng÷, kh¸ ®a d¹ng. Kh«ng ph¶i víi c¸c - Cïng lÜnh vùc sinh häc, thuËt ng÷ tõ cã sù chuyÓn nghÜa kiÓu nµy tõ nµo kiªm hai nghÜa kh¸c nhau: còng chØ cã mét nghÜa thuËt ng÷ (nh− VÝ dô 2: dÉn trªn) mµ tõ cã thÓ cã nhiÒu nghÜa Lét x¸c (®g) thuËt ng÷. §¸ng l−u ý lµ c¸c hiÖn Víi nghÜa thø nhÊt, lét x¸c lµ “Lét t−îng: theo chu k× líp vá cøng cuticun ë ®éng 3.1. Tr−êng hîp cïng mét lÜnh vËt ch©n ®èt, ®Æc biÖt lµ c«n trïng, gi¸p vùc chuyªn m«n, thuËt ng÷ cã nhiÒu x¸c ®Ó con vËt lín lªn. Mét sè chÊt cÇn chøc n¨ng - nghÜa kh¸c nhau thiÕt trong líp vá cò ®−îc hoµ tan vµ - Cïng lÜnh vùc ho¸ häc, thuËt ng÷ gi÷ l¹i. Sau ®ã líp vá nøt theo ®−êng kiªm hai nghÜa kh¸c nhau: däc ®Ó lé ra bªn trong mét líp vá VÝ dô 1: cuticun míi, mÒm. Trong thêi gian lét Ng−ng tô (®g) x¸c, con vËt hót khÝ vµ n−íc vµo c¬ thÓ Víi nghÜa thø nhÊt, ng−ng tô lµ “Sù vµ lín lªn nªn khi líp vá míi cøng l¹i chuyÓn mét chÊt tõ tr¹ng th¸i khÝ hoÆc th× kÝch th−íc con vËt lín nhÊt. Lét h¬i sang tr¹ng th¸i láng hoÆc r¾n” [5, x¸c ë t«m, cua, c«n trïng do hoc-mon tr.207]. ecdyson ®iÒu khiÓn” [6, tr.358]. S−¬ng mï xuÊt hiÖn khi h¬i n−íc Víi nghÜa thø hai, lét x¸c lµ “Lét da ng−ng tô trªn mét bÒ mÆt l¹nh vµ sau ®ã theo chu k× cña líp biÓu b× ngoµi ë bß h×nh thµnh c¸c giät n−íc tÝ hon do søc s¸t (trõ c¸ sÊu). R¾n lét toµn bé c¬ thÓ, c¨ng bÒ mÆt cña n−íc. C¸c ph©n tö n−íc th»n l»n lét thµnh nhiÒu m¶nh nhá. hót nhau t¹o thµnh h×nh cÇu. Tuy nhiªn, Qu¸ tr×nh t−¬ng tù còng x¶y ra liªn tôc n−íc còng hót thuû tinh vµ nÕu lùc hót ë thó kÓ c¶ ng−êi d−íi d¹ng líp v¶y rÊt nµy ®−îc t¨ng c−êng, nã cã thÓ th¾ng lùc nhá cña biÓu b× bÞ bong ra” [6, tr.358]. c¨ng bÒ mÆt. C¸c lo¹i mµng phñ dioxide 3.2. Tr−êng hîp mét ®¬n vÞ ng«n titanium chèng s−¬ng mï tr−íc ®©y lîi ng÷ kiªm nh÷ng chøc n¨ng - nghÜa dông ®Æc tÝnh trªn ®Ó t¨ng lùc hót gi÷a kh¸c nhau trong nh÷ng ph¹m vi n−íc vµ thuû tinh, th¾ng søc c¨ng bÒ mÆt chuyªn m«n kh¸c nhau ®Ó n−íc lan thµnh nh÷ng mµng máng VÝ dô 1: trong suèt. øc chÕ (®g) [http://vietnamnet.vn/khoahoc/quocte/2 ThuËt ng÷ nµy xuÊt hiÖn trong lÜnh 005/08/484888/]. 31
  7. ...chøc n¨ng - nghÜa cña ®éng tõ tiÕng viÖt, TR. 27-34 Ng« Phi Hïng vùc ho¸ häc vµ sinh häc, ë mçi lÜnh vùc Trong lÜnh vùc sinh häc: l −ìng thuËt ng÷ mang nh÷ng chøc n¨ng - tÝnh l µ “Nh÷ng sinh vËt cã c¶ c¬ quan nghÜa kh¸c nhau. sinh dôc ®ùc vµ c¬ quan sinh dôc c¸i Trong lÜnh vùc ho¸ häc, øc chÕ lµ “Sù trªn cïng c¬ thÓ. Hoa l−ìng tÝnh lµ lµm gi¶m tèc ®é cña mét ph¶n øng cã hoa cã c¶ nhÞ vµ nhuþ, giun ®Êt trªn xóc t¸c hoÆc h¹n chÕ qu¸ tr×nh ¨n mßn c¬ thÓ cã c¶ 2 c¬ quan sinh dôc” [6, b»ng nh÷ng chÊt gäi lµ chÊt øc chÕ. tr.371 Trong c¸c ph¶n øng sinh ho¸ mµ chÊt VÝ dô 3: xóc t¸c lµ enzim, chÊt øc chÕ lµ chÊt cã ThÈm thÊu (®g) kh¶ n¨ng liªn kÕt víi phÇn ho¹t ®éng Trong lÜnh vùc ho¸ häc, thÈm thÊu cña enzim lµm cho enzim mÊt ho¹t tÝnh. lµ “Sù khuÕch t¸n cña dung m«i qua NhiÒu chÊt ®éc còng t¸c dông theo c¬ mét mµng b¸n thÊm ng¨n c¸ch hai chÕ nµy” [5, 298]. dung dÞch cã nång ®é kh¸c nhau...” [5, Trong lÜnh vùc sinh häc, øc chÕ lµ tr.281]. “KiÒm chÕ c¸c xung ®éng thÇn kinh. MÆt n¹ oxy gióp t¨ng kh¶ n¨ng Lµm gi¶m hoÆc lµm ngõng hoµn toµn thÈm thÊu cña c¸c tÕ bµo nu«i d−ìng ho¹t tÝnh cña c¬ quan ph¶n øng b»ng da, gióp bÒ mÆt da s¸ng mÞn, se khÝt lç c¸ch. VÝ dô: øc chÕ ph¶n x¹ co tr−¬ng ch©n l«ng vµ kÝch thÝch tÕ bµo nu«i lùc c¸c c¬ ®èi kh¸ng trong lóc c¬ x−¬ng d−ìng da ph¸t triÓn. bÞ co. C¬ chÕ nµy lµ do synap kiÓm so¸t [ http://tim.vietbao.vn/thÈm_thÊu/2/]. ho¹t ®éng cña hÖ thÇn kinh trung −¬ng. Trong lÜnh vùc vËt lÝ, thÈm thÊu lµ øc chÕ néi gen lµ sù phôc håi chøc n¨ng “HiÖn t−îng khuÕch t¸n cña mét chÊt (th−êng lµ dung m«i) qua mét mµng do ®ét biÕn thø hai x¶y ra trong cïng b¸n thÊm ng¨n c¸ch dung m«i nguyªn mét gen víi ®ét biÕn thø nhÊt. øc chÕ chÊt víi dung dÞch, hoÆc ng¨n c¸ch hai tiÕp xóc lµ viÖc ngõng t¨ng tr−ëng cña dung dÞch cã nång ®é kh¸c nhau. Mµng tÕ bµo theo bÒ mÆt cña thuû tinh hay nµy chØ cho dung m«i thÊm qua” [3, plastic cña dông cô nu«i cÊy khi mét líp tr.168]. mµng ®¬n c¸c tÕ bµo ®· ®−îc t¹o ra tiÕp Laser gióp t¨ng dßng m¸u ë c¸c xóc víi líp bÒ mÆt ®ã. øc chÕ t−¬ng hç phÇn ®−îc chiÕu, kÝch thÝch sinh hång lµ ho¹t ®éng cña gen lÊn ¸t ng¨n chÆn cÇu ë tuû sèng, t¨ng ®é thÈm thÊu ë biÓu hiÖn cña gen kh¸c (gen khuÊt)” [6, thµnh m¹ch. Nh÷ng t¸c dông nµy cã ý tr.615, 616]. nghÜa rÊt lín ®èi víi qu¸ tr×nh c¾t c¬n VÝ dô 2: nghiÖn b»ng ch©m cøu vµ phôc håi søc L−ìng tÝnh ( ®g) khoÎ cña ng−êi bÖnh. Trong lÜnh vùc ho¸ häc: l −ìng [http://tim.vietbao.vn/thÈm_thÊu/2/]. tÝnh l µ “Nãi vÒ nh÷ng hîp chÊt hay Trong lÜnh vùc sinh häc, thÈm thÊu ion võa thÓ hiÖn c¶ tÝnh axit, c¶ tÝnh lµ “Sù thÊm cña n−íc qua mµng b¸n baz¬” [5, tr.186]. 32
  8. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 4b-2008 tr−êng §¹i häc Vinh thÊm tõ mét dung dÞch cã nång ®é thÊp chuyªn m«n khoa häc. VÊn ®Ò kh¶o s¸t sang dung dÞch cã nång ®é cao h¬n, cho trªn cho thÊy cÇn nh×n hiÖn t−îng ®Õn khi nång ®é hai bªn b»ng nhau. Cã chuyÓn nghÜa cña tõ trong tõ vùng víi vai trß quan träng trong vËn ®éng n−íc mét ph¹m vi réng h¬n vµ kh«ng nªn cña c¬ thÓ sinh vËt” [6, tr.560]. qu¸ ®èi lËp c¸c líp tõ khi xÐt vÒ chøc ChÊt x¬ cã kh¶ n¨ng thÈm thÊu n¨ng. C¸c ngµnh khoa häc lu«n t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi ®êi sèng x· héi vµ cã n−íc, kÝch thÝch nhu ®éng ruét non, ruét ¶nh h−ëng qua l¹i lÉn nhau, v× vËy giµ, kÝch thÝch tiªu ho¸ nªn chèng t¸o bãn chuyÓn chøc n¨ng - nghÜa cña tõ lµ mét hiÖu qu¶. Nã cßn cã kh¶ n¨ng chèng bÐo tÊt yÕu vµ sÏ cã nhiÒu thuËt ng÷ ®−îc ph×, ngõa ung th− vµ rÊt tèt cho bÖnh nh©n dïng trong c¸c ngµnh khoa häc kh¸c ®¸i th¸o ®−êng. nhau. [http://tim.vietbao.vn/thÈm_thÊu/2/]. NghÜa cña tõ trong Tõ ®iÓn tiÕng 4. KÕt qu¶ kh¶o s¸t trªn cho thÊy ViÖt [7] chñ yÕu ®−îc gi¶i thÝch nghiªng qu¸ tr×nh thuËt ng÷ ho¸ tõ th−êng lµ vÒ h−íng nghÜa th«ng th−êng, c¸ch gi¶i mét qu¸ tr×nh hiÖn thùc trong tiÕng thÝch nµy phï hîp víi sè ®«ng ng−êi sö ViÖt. ë ®©y bµi viÕt chØ ®Ò cËp ®Õn ®éng dông, nh−ng ®èi víi nh÷ng ng−êi muèn tõ nh−ng chóng ta còng thÊy sù chuyÓn tra cøu s©u th× ch−a thÓ hµi lßng víi chøc n¨ng - nghÜa diÔn ra kh¸ phæ biÕn. c¸ch gi¶i thÝch trªn. §Ó kh¾c phôc t×nh NÕu nh− nghÜa th«ng th−êng cña tõ h×nh ®ã, theo chóng t«i Tõ ®iÓn tiÕng ph¶n ¸nh nh÷ng ®Æc ®iÓm cña sù vËt, ViÖt [7] nªn ®−a thªm néi dung gi¶i ®ñ ®Ó ph©n biÖt nh÷ng ®èi t−îng cïng thÝch nghÜa thuËt ng÷ bªn c¹nh nghÜa lo¹i ®−îc kh¸i qu¸t trong ý nghÜa ®ã víi th«ng th−êng ®Ó ph¶n ®óng c¸c néi nh÷ng ®èi t−îng kh¸c th× nghÜa thuËt dung nghÜa cña tõ vµ nh− thÕ sÏ ®¸p ng÷ l¹i ph¶n ¸nh nh÷ng thuéc tÝnh b¶n øng tèt h¬n nhu cÇu häc tËp, nghiªn cøu cña ng−êi sö dông. chÊt cña sù vËt, hiÖn t−îng mang tÝnh T i liÖu tham kh¶o [1] Lª ThÞ Lan Anh, VÒ hiÖn t−îng chuyÓn ®æi chøc n¨ng - nghÜa trong danh tõ tiÕng ViÖt (trªn t− liÖu thuËt ng÷), Ng«n ng÷ & §êi sèng, sè 6, 2007, tr. 12-17. [2] DiÖp Quang Ban, Ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt, tËp I, NXB GD, Hµ Néi, 1999. [3] D−¬ng Träng B¸i - Vò Thanh KhiÕt, Tõ ®iÓn vËt lÝ phæ th«ng, NXBGD, Hµ Néi, 2004. [4] Lª Biªn, Tõ lo¹i tiÕng ViÖt hiÖn ®¹i, NXB GD, Hµ Néi, 1999. [5] NguyÔn Th¹c C¸t (chñ biªn), Tõ ®iÓn ho¸ häc phæ th«ng, NXBGD, Hµ Néi, 2002. 33
  9. ...chøc n¨ng - nghÜa cña ®éng tõ tiÕng viÖt, TR. 27-34 Ng« Phi Hïng [6] Huúnh ThÞ Dung - NguyÔn Vò, Tõ ®iÓn sinh häc phæ th«ng, NXB Tõ ®iÓn B¸ch Khoa Hµ Néi, 2005. [7] Hoµng Phª (chñ biªn), Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, NXB §µ N½ng, 2006. [8] Lª Quang Thiªm, Ng÷ nghÜa häc, NXB GD, 2008. SUMMARY Investigating the phenomenon of Functional transference - the meaning of Vietnamese verbs (Basing on Vietnamese dictionary, general chemictry dictonary and general biology dictionary) This writing investigated the functional transference - the meaning of verbs basing on Vietnamese dictionary, general chemistry dictionary and general biology dictionary. It shows the quality and quantity features of the transference of meaning from general meanings to chemistry and biology ones of Vietnamese verbs. (a) Cao häc 14, chuyªn ng nh lý luËn Ng«n ng÷, Tr−êng §¹i häc Vinh. 34
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.26: Bộ 320 Luận Văn Thạc Sĩ Y Học
320 tài liệu
1236 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
3=>0