Báo cáo nghiên cứu khoa học " Quan hệ Trung - Nga sau sự kiện 11/9/2001 "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:17

Thêm vào BST

Báo xấu

102
lượt xem 26
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cuộc tấn công nước Mỹ của các lực lượng khủng bố quốc tế ngày 11-9-2001 đã nhằm thẳng vào Trung tâm th-ơng mại quốc tế ở Niu Oóc và Lầu Năm góc ở Oasinh tơn- 2 biểu t-ợng về quyền lực kinh tế và quân sự hùng mạnh nhất của n-ớc Mỹđã gây tổn thất nặng nề cho n-ớc Mỹ và làm chấn động toàn thế giới. Sau sự kiện 11-9 tình hình thế giới trở nên bất an với những diễn biến phức tạp. Để đối phó với tình hình mới, Mỹ đã phát động cuộc chiến “chống khủng...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " Quan hệ Trung - Nga sau sự kiện 11/9/2001 "

nghiªn cøu trung quèc sè 5(69)-2006 34 Lª V¨n Mü uéc tÊn c«ng n−íc Mü cña c¸c nhiªn lµ ph¶i nhÝch l¹i gÇn nhau, hîp C lùc l−îng khñng bè quèc tÕ t¸c víi nhau, ®ã chÝnh lµ quan hÖ Trung- Nga tõ sau sù kiÖn 11-9. ngµy 11-9-2001 ®· nh»m th¼ng vµo Trung t©m th−¬ng m¹i quèc 1. Quan hÖ chÝnh trÞ tÕ ë Niu Oãc vµ LÇu N¨m gãc ë Oasinh Nh− chóng ta ®· biÕt, quan hÖ gi÷a t¬n- 2 biÓu t−îng vÒ quyÒn lùc kinh tÕ vµ Trung Quèc vµ Liªn X« tr−íc ®©y cã qu©n sù hïng m¹nh nhÊt cña n−íc Mü- nh÷ng bÊt ®ång nghiªm träng. Nh÷ng ®· g©y tæn thÊt nÆng nÒ cho n−íc Mü vµ n¨m 50 thÕ kû XX, Trung Quèc vµ Liªn lµm chÊn ®éng toµn thÕ giíi. Sau sù kiÖn X« liªn minh víi nhau vµ hîp t¸c toµn 11-9 t×nh h×nh thÕ giíi trë nªn bÊt an víi diÖn, thËp kû 60 lµ thêi kú "luËn chiÕn" nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p. §Ó ®èi phã víi vµ xung ®ét biªn giíi, thËp kû 70 quan t×nh h×nh míi, Mü ®· ph¸t ®éng cuéc hÖ c¨ng th¼ng vµ kh«ng ngõng chiÕn chiÕn “chèng khñng bè”, r¸o riÕt triÓn tranh l¹nh, thËp kû 80 lµ thêi kú hoµ khai chiÕn l−îc toµn cÇu víi nh÷ng ®iÒu ho·n vµ tõng b−íc b×nh th−êng ho¸ quan chØnh lín vÒ qu©n sù vµ ngo¹i giao nh»m hÖ bÞ ®æ vì. Sau khi Liªn X« tan r· (n¨m t¹o thÕ chiÕn l−îc khèng chÕ lôc ®Þa ¸- 1991), quan hÖ Trung - Nga (n−íc ®¹i ©u, thùc hiÖn tham väng lµm b¸ chñ thÕ diÖn cho Liªn X« tr−íc ®©y) ngµy cµng giíi. Còng nh− Mü, c¸c n−íc lín kh¸c ®−îc cñng cè vµ ph¸t triÓn. Tõ n¨m 1992 còng tiÕn hµnh ®iÒu chØnh chiÕn l−îc vµ ®Õn 1998 ®· cã 6 cuéc gÆp gì cÊp cao chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña m×nh ®Ó ®èi Trung - Nga vµ ®i ®Õn viÖc ký kÕt c¸c phã víi t×nh h×nh quèc tÕ míi. Trung v¨n kiÖn quan träng(1). §Æc biÖt lµ nh÷ng Quèc vµ Nga lµ hai n−íc lín trªn thÕ n¨m cuèi thÕ kû XX vµ ®Çu XXI thÕ giíi, sau sù kiÖn 11-9, viÖc Mü ®iÒu giíi ®−îc chøng kiÕn sù nång Êm trë chØnh chiÕn l−îc ®· ¶nh h−ëng trùc tiÕp l¹i trong quan hÖ Trung - Nga tõ viÖc më ®Õn Nga vµ Trung Quèc, t¸c ®éng ®Õn quan hÖ Trung- Nga. Trung Quèc vµ * TS. ViÖn Nghiªn cøu Trung Quèc. Nga còng ®Òu cã nh÷ng ®iÒu chØnh cña m×nh, ®Æc biÖt quan hÖ Trung- Nga ®· cã réng trao ®æi mËu dÞch ®Õn viÖc gi¶i nh÷ng ®iÒu chØnh theo chiÒu h−íng ngµy quyÕt vÊn ®Ò biªn giíi cßn tån ®äng gi÷a cµng quan träng h¬n ®èi víi hoµ b×nh, an hai n−íc trong mÊy thËp kû qua… Ngay ninh vµ ph¸t triÓn trong khu vùc vµ trªn tõ nh÷ng ngµy ®Çu cña Thiªn niªn kû thÕ giíi. Trung Quèc vµ Nga ®øng tr−íc míi, th¸ng 1-2000 quyÒn Tæng thèng sù lÊn tíi cña Mü nªn cã nhu cÇu tù Nga Vila®imia Putin ®· sang th¨m
35 Quan hÖ Trung – Nga… Trung Quèc, hai bªn Trung Quèc vµ Nga chÝnh trÞ t−¬ng ®ång. Cßn hiÖp −íc lÇn ®Òu nhÊn m¹nh trong thÕ kû XXI sÏ nµy lµ sù hîp t¸c trªn c¬ së kh«ng kÕt ph¸t triÓn h¬n n÷a “quan hÖ h÷u nghÞ thµnh liªn minh, kh«ng nh»m vµo n−íc thø 3.(3) l¸ng giÒng tèt trªn c¬ së hîp t¸c chiÕn l−îc”. Vµo th¸ng 7, Tæng thèng Nga Mét sè ®iÒu kho¶n mµ "HiÖp −íc thÕ Putin lÇn thø hai trong n¨m ®· sang kû" quy ®Þnh ®ã lµ viÖc: Hai bªn cïng th¨m chÝnh thøc Trung Quèc. Trong gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò tranh chÊp liªn chuyÕn th¨m nµy mét lo¹t c¸c v¨n kiÖn quan ®Õn biªn giíi gi÷a hai n−íc; hai quan träng ®· ®−îc ký kÕt gi÷a hai bªn bªn tiÕp tôc b¶o vÖ HiÖp −íc chèng tªn Trung Quèc vµ Nga nh−: "Tuyªn bè löa ®¹n ®¹o ABM mµ Liªn X« vµ Mü ®· Trung - Nga vÒ chèng tªn löa", "Tuyªn ký n¨m 1972. Chñ tÞch Giang Tranh ng«n B¾c kinh"...(2) Nh÷ng sù kiÖn trªn D©n vµ Tæng thèng Putin ®· ra tuyªn bè chøng tá b−íc vµo Thiªn niªn kû míi chung vÒ mét lo¹t nh÷ng vÊn ®Ò quan n−íc Nga ngµy cµng nhËn thÊy viÖc träng mµ hai bªn ®Òu cã quan ®iÓm quan hÖ hîp t¸c víi n−íc l¸ng giÒng gièng nhau nh− viÖc: Hai bªn cam kÕt khæng lå - Trung Quèc, lµ v« cïng quan kh«ng sö dông vò lùc hoÆc ®e do¹ dïng träng. vò lùc, kh«ng sö dông kinh tÕ vµ c¸c Sang n¨m 2001, vµo th¸ng 7, Chñ h×nh thøc kh¸c g©y søc Ðp lÉn nhau, tÞch Trung Quèc Giang Tr¹ch D©n ®· cïng nhau gi¶i quyÕt mäi bÊt ®ång n¶y sang th¨m chÝnh thøc n−íc Nga. T¹i sinh b»ng biÖn ph¸p hoµ b×nh, kh«ng sö Matxc¬va (thñ ®« Liªn bang Nga) Chñ dông vò khÝ h¹t nh©n tÊn c«ng nhau, tÞch Giang Tr¹ch D©n cïng Tæng thèng hai bªn mong muèn cïng nhau phèi hîp Nga Putin ®· ký "HiÖp −íc h÷u nghÞ cñng cè vai trß cña Liªn Hîp quèc, chèng Nga - Trung" víi thêi h¹n 20 n¨m. HiÖp l¹i søc Ðp cña Mü, kiªn quyÕt lªn ¸n −íc nµy ®· ®Æt nÒn t¶ng cho sù ph¸t chÝnh s¸ch cña NATO, kh«ng muèn ®Ó triÓn mèi quan hÖ ®èi t¸c chiÕn l−îc toµn NATO can dù vµo nh÷ng "®iÓm nãng" diÖn gi÷a Trung Quèc vµ Nga trong kh¸c trªn thÕ giíi (sau sù kiÖn C«-x«-v« nh÷ng thËp niªn ®Çu thÕ kû XXI. §©y n¨m 1999) ®Æc biÖt lµ ë ch©u ¸, n¬i cã cßn ®−îc gäi lµ "HiÖp −íc thÕ kû". HiÖp nhiÒu kh¶ n¨ng x¶y ra nh÷ng cuéc xung −íc ®· cô thÓ ho¸ ý nguyÖn cña hai n−íc ®ét s¾c téc vµ t«n gi¸o… lµ cïng nhau thóc ®Èy mèi quan hÖ bang giao tèt ®Ñp gi÷a hai n−íc, triÓn khai Trong chuyÕn th¨m nµy, l·nh ®¹o cÊp hîp t¸c réng r·i gi÷a hai bªn trªn c¬ së cao cña hai n−íc Trung Quèc vµ Nga cßn t«n träng sù toµn vÑn l·nh thæ cña ký Tuyªn bè chung Trung - Nga. Trong nhau, kh«ng x©m ph¹m vµ can thiÖp vµo tuyªn bè, Nga vµ Trung Quèc kh¼ng néi bé cña nhau. "HiÖp −íc thÕ kû" nµy ®Þnh sù trung thµnh cña m×nh víi viÖc cã nhiÒu ®iÓm kh¸c so víi HiÖp −íc h÷u ký c¸c tho¶ thuËn quèc tÕ. Hai n−íc cho nghÞ Trung - X« mµ hai n−íc Trung r»ng cÇn ph¶i t¨ng c−êng nç lùc cña Quèc vµ Liªn X« ký vµo nh÷ng n¨m 50 céng ®ång quèc tÕ nh»m kiÒm chÕ viÖc cña thÕ kû tr−íc, lóc ®ã lµ sù kÕt thµnh phæ biÕn tªn löa vµ c«ng nghÖ tªn löa. liªn minh gi÷a hai quèc gia cã thÓ chÕ
nghiªn cøu trung quèc sè 5(69)-2006 36 B¸o "Tpug" (Lao ®éng) cña Nga ®¨ng dùng thÕ giíi ®a cùc. Tæng thèng Putin bµi "Sù l¹c quan cßn khiªm nh−êng cho r»ng: "§iÓm chung vÒ lîi Ých quèc nh−ng ®· minh chøng" ®· viÕt: "ViÖc ký gia hai n−íc ®−îc x©y dùng dùa trªn c¬ HiÖp −íc vÒ l¸ng giÒng th©n thiÖn h÷u së quan hÖ ®èi t¸c hîp t¸c chiÕn l−îc nghÞ vµ hîp t¸c Nga - Trung vµ tuyªn bè Nga - Trung, th¸i ®é chung ®èi víi mét chÝnh trÞ Matxc¬va cña nguyªn thñ hai sè vÊn ®Ò lín chÝnh lµ c¬ së hîp t¸c chiÕn n−íc cã thÓ trë thµnh b−íc ngoÆt thËt sù l−îc cña chóng ta. Nh−ng ý nghÜa cña nã trong quan hÖ ®èi t¸c chiÕn l−îc gi÷a v−ît xa sù ph¸t triÓn quan hÖ gi÷a hai hai n−íc".(4) n−íc ®ã lµ v× mèi quan hÖ ®èi t¸c gi÷a Sù kiÖn 11-9 ®· t¸c ®éng m¹nh ®Õn hai n−íc chóng ta lµ tµi s¶n chung cña quan hÖ quèc tÕ vµ ®−a ra néi dung míi toµn bé céng ®ång quèc tÕ. VÒ thùc chÊt cho sù hîp t¸c gi÷a hai n−íc Trung Quèc Nga vµ Trung Quèc ®· cung cÊp cho thÕ vµ Nga. Mü ®· ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch giíi mét m« h×nh míi vÒ quan hÖ quèc ngo¹i giao nh»m tiÕn qu©n vµo gia, trong ®ã ph¶i kÕt hîp gi÷a viÖc tù ¸pganaxtan ®Ó tiªu diÖt lùc l−îng khñng gi¸c kh«ng liªn minh víi viÖc cè g¾ng bè mµ Mü cho r»ng lùc l−îng nµy ®ang b¶o vÖ lîi Ých chung. §©y chÝnh lµ cèng ®−îc ®µo t¹o vµ ®ang Èn n¸u t¹i ®©y, do hiÕn to lín cña Nga vµ Trung Quèc trong ®ã Mü ®· buéc ph¶i gi¶m søc Ðp ®èi víi viÖc x©y dùng trËt tù quèc tÕ ®a cùc ho¸ Nga vµ Trung Quèc ®Ó tranh thñ sù sau khi kÕt thóc chiÕn tranh l¹nh."(5) ®ång t×nh vµ hîp t¸c cña Nga vµ Trung §¹i héi lÇn thø XVI §CS Trung Quèc Quèc vÒ chèng khñng bè. Nga tÝch cùc diÔn ra vµo gi÷a th¸ng 11-2002. Ngay phèi hîp víi c¸c hµnh ®éng chèng khñng sau khi §¹i héi lÇn thø XVI §CS Trung bè cña Mü, tõ ®ã nh»m nhanh chãng c¶i Quèc võa kÕt thóc víi ng−êi l·nh ®¹o thiÖn quan hÖ Nga - Mü vèn bÞ thôt lïi míi lµ Tæng BÝ th− Hå CÈm §µo lªn thay kÓ tõ "sù kiÖn C«x«v«" n¨m 1999. Cuéc Tæng BÝ th− Giang Tr¹ch D©n, th× ngµy gÆp gì th−îng ®Ønh Nga - Mü ë 1-12-2002 Tæng thèng Nga Putin ®· më Matxc¬va cuèi th¸ng 5-2002 ®· ®−a tíi ®Çu chuyÕn th¨m Trung Quèc ba ngµy sù thay ®æi vÒ chÊt trong quan hÖ Nga - nh»m t¨ng c−êng h¬n n÷a quan hÖ gi÷a hai n−íc. Tr¶ lêi pháng vÊn cña T©n Hoa Mü ®ång thêi víi viÖc lîi dông c¬ héi "sù x· (Trung Quèc) tr−íc khi lªn ®−êng kiÖn 11-9" ®Ó Nga c¶i thiÖn m¹nh quan th¨m Trung Quèc, Tæng thèng Putin nãi: hÖ víi Mü. Tuy nhiªn ChÝnh phñ Nga Trung Quèc lµ 1 trong nh÷ng ®èi t¸c vÉn ®Æc biÖt chó ý b¶o vÖ mèi quan hÖ quan träng nhÊt cña Nga vµ chuyÕn hîp t¸c chiÕn l−îc Nga - Trung, hai bªn th¨m nµy cã "ý nghÜa ®Æc biÖt"(6) ®· t×m thÊy ®iÓm chung míi vÒ lîi Ých. Ngµy 30-5-2002 trong khi tr¶ lêi pháng S¸ng 2-12 ®· diÔn ra c¸c cuéc gÆp gì gi÷a Tæng thèng Nga Putin víi Tæng BÝ vÊn Tæng gi¸m ®èc "Nh©n d©n NhËt b¸o" th− BCHTW §CS Trung Quèc Hå CÈm (Trung Quèc), Tæng thèng Nga Putin ®· §µo, Thñ t−íng Chu Dung C¬, Chñ tÞch nªu râ ý nghÜa cña mçi quan hÖ hîp t¸c quèc héi Lý B»ng, Chñ tÞch Trung Quèc chiÕn l−îc Nga - Trung trong viÖc x©y
37 Quan hÖ Trung – Nga… Giang Tr¹ch D©n ®· ký "Tuyªn bè chung kh«ng thï ®Þch" cïng víi nh©n d©n vµ gi÷a n−íc CHND Trung Hoa vµ Liªn c¸c n−íc yªu chuéng hoµ b×nh trªn toµn bang Nga" vÒ nh÷ng vÊn ®Ò hîp t¸c thÕ giíi, s½n sµng ®ãn nhËn nh÷ng th¸ch thøc cña thêi ®¹i míi. trong lÜnh vùc chÝnh trÞ vµ kinh tÕ gi÷a Trung Quèc vµ Nga. Mét sè néi dung - PhÝa Nga tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh ChÝnh chÝnh nh− sau: phñ CHNDTH lµ chÝnh phñ hîp ph¸p - Nguyªn thñ hai n−íc Trung Quèc vµ duy nhÊt ®¹i diÖn cho toµn Trung Quèc, Nga ®· th¶o luËn toµn diÖn thùc tr¹ng §µi Loan lµ bé phËn kh«ng thÓ chia c¾t vµ t−¬ng lai quan hÖ Trung - Nga vµ cña l·nh thæ Trung Quèc, Nga kh«ng tuyªn bè r»ng ®−a quan hÖ ®èi t¸c chiÕn thiÕt lËp quan hÖ vµ qua l¹i vÒ mÆt nhµ l−îc gi÷a CHND Trung Hoa vµ Liªn n−íc víi §µi Loan, Nga lu«n thõa nhËn bang Nga ®i vµo chiÒu s©u lµ phï hîp lîi T©y T¹ng lµ bé phËn kh«ng thÓ chia c¾t Ých l©u dµi gi÷a hai quèc gia vµ nh©n cña Trung Quèc. PhÝa Trung Quèc ñng d©n 2 n−íc, lµ sù lùa chän lÞch sö ®óng hé nh÷ng nç lùc cña Nga tÊn c«ng c¸c phÇn tö khñng bè vµ ly khai ë Chesnia. ®¾n duy nhÊt, còng lµ nhu cÇu ph¸t triÓn cña t×nh h×nh thÕ giíi vµ quan hÖ - Nguyªn thñ hai n−íc tuyªn bè sÏ quèc tÕ. tiÕp tôc tiÕn hµnh ®èi tho¹i chÝnh trÞ mét - Nguyªn thñ hai n−íc nhÊt trÝ cho c¸ch mËt thiÕt vµ tin cËy lÉn nhau, më r»ng Trung Quèc vµ Nga cã t−¬ng lai réng vµ ®i s©u hîp t¸c kinh tÕ cïng cã réng më vµ tiÒm n¨ng to lín ®Ó ph¸t lîi, t¨ng c−êng phèi hîp trong c¸c c«ng triÓn quan hÖ l¸ng giÒng h÷u nghÞ vµ ®i viÖc quèc tÕ, cñng cè t×nh h÷u nghÞ gi÷a nh©n d©n hai n−íc.(7) s©u hîp t¸c chiÕn l−îc. Hai bªn quÕt t©m tiÕp tôc nç lùc kh«ng mÖt mái, kh«ng Thùc tÕ nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XXI ngõng thóc ®Èy hîp t¸c h÷u nghÞ cïng võa qua, nhÊt lµ sau sù kiÖn 11-9, quan cã lîi gi÷a hai n−íc lªn mét tr×nh ®é míi. hÖ Trung - Nga ®· ph¸t triÓn theo h−íng - Nguyªn thñ hai n−íc nh¾c l¹i, bÊt “ba kh«ng” (kh«ng ®ång minh, kh«ng ®èi kÓ t×nh h×nh quèc tÕ cã thay ®æi nh− thÕ kh¸ng, kh«ng nh»m vµo n−íc thø ba) vµ nµo, bÊt kÕt mçi n−íc Trung, Nga cã néi dung chñ yÕu cña quan hÖ nµy lµ "ba nh÷ng thay ®æi thÕ nµo, hai bªn vÉn cÇn" (cÇn ra søc ph¸t triÓn hîp t¸c kinh quyÕt t©m tu©n thñ ph−¬ng ch©m vµ tÕ; cÇn gióp ®ì vµ hîp t¸c víi nhau trong nguyªn t¾c ®· ®−îc x¸c ®Þnh trong hiÖp cuéc chiÕn chèng khñng bè; cÇn t¨ng −íc, kh«ng ngõng thóc ®Èy, më réng, bæ c−êng søc nÆng cña m×nh trong quan hÖ sung nh÷ng néi dung míi vµ ®i s©u vµo víi Mü, cïng nhau ng¨n chÆn chñ nghÜa quan hÖ hîp t¸c chiÕn l−îc gi÷a hai b¸ quyÒn ®¬n cùc cña Mü). Víi sù cè n−íc, hai bªn cïng phèi hîp lËp tr−êng g¾ng chung cña c¶ hai n−íc, quan hÖ vµ ñng hé lÉn nhau trong c¸c vÊn ®Ò cã Trung - Nga ®· ph¸t triÓn æn ®Þnh tõ chç liªn quan chÆt chÏ ®Õn hai n−íc, thÓ coi nhau lµ b¹n bÌ h÷u nghÞ, n©ng lªn tíi hiÖn ®Çy ®ñ t− t−ëng chiÕn l−îc vÜ ®¹i quan hÖ b¹n bÌ mang tÝnh chÊt x©y "m·i m·i lµ l¸ng giÒng tèt, ®èi t¸c tèt vµ dùng, x¸c lËp quan hÖ ®èi t¸c chiÕn l−îc.
nghiªn cøu trung quèc sè 5(69)-2006 38 b»ng vµ d©n chñ, ®a cùc ho¸ trªn c¬ së D− luËn quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ Mü ®· tá ra nguyªn t¾c luËt ph¸p quèc tÕ. Hai n−íc lo ng¹i, mÆc dï hai n−íc tuyªn bè kh«ng cã chung lËp tr−êng vÒ ph¸t huy vai trß nh»m vµo n−íc thø ba, kh«ng trë thµnh cña LHQ trong viÖc gi¶i quyÕt chÝnh trÞ ®ång minh, nh−ng cã xu h−íng hîp t¸c vÊn ®Ò Ir¾c, gi¶i quyÕt hoµ b×nh khñng chiÕn l−îc râ rÖt, nh»m vµo chñ nghÜa h¹t nh©n cña CHDCND TriÒu tiªn, chia rÏ d©n téc cña hai n−íc, ph¶n ®èi kh«ng t¸n thµnh viÖc g©y søc Ðp hoÆc sö bÊt kú n−íc nµo dïng chÝnh s¸ch nh©n dông vò lùc ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò TriÒu quyÒn, chñ nghÜa nh©n ®¹o, tù do t«n tiªn, tÝch cùc thóc ®Èy tiÕn tr×nh gi¶i trõ gi¸o, chñ quyÒn ®Ó can thiÖp c«ng viÖc qu©n bÞ vµ chèng phæ biÕn vò khÝ huû néi bé cña n−íc kh¸c. diÖt. Hai bªn ®¸nh gi¸ cao ý nghÜa cña Th¸ng 5 – 2003, Chñ tÞch Trung Quèc Héi nghÞ Th−îng ®Ønh Tæ chøc Hîp t¸c Hå CÈm §µo ®· sang th¨m chÝnh thøc Th−îng H¶i (SCO) lÇn nµy t¹i M¸t xc¬va Nga. ViÖc Chñ tÞch Hå CÈm §µo chän ®èi víi sù ph¸t triÓn cña tæ chøc nµy. Nga lµ n−íc ®Çu tiªn trong chuyÕn c«ng Ngµy 29-5 t¹i héi nghÞ Th−îng ®Ønh du n−íc ngoµi ®Çu tiªn kÓ tõ khi nhËm Tæ chøc Hîp t¸c Th−îng H¶i, Chñ tÞch chøc lµ mét b»ng chøng chøng tá l·nh Trung Quèc Hå CÈm §µo nhÊn m¹nh ®¹o Trung Quèc rÊt coi träng quan hÖ cÇn tiÕp tôc: Trung - Nga. - Kiªn tr× "tinh thÇn Th−îng h¶i" tin KÕt qu¶ héi ®µm vµ tuyªn bè chung cËy lÉn nhau, cïng cã lîi, cïng b×nh gi÷a nguyªn thñ hai n−íc Trung Quèc ®¼ng, hîp t¸c, t«n träng v¨n minh ®a vµ Nga ®−îc c«ng bè ngµy 27-5-2003 cã d¹ng, phÊn ®Êu cïng ph¸t triÓn. nh÷ng néi dung næi bËt, ®ã lµ: Hai n−íc - Theo nguyªn t¾c më cöa ®èi ngo¹i, tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh quan hÖ ®èi t¸c kh«ng liªn kÕt, kh«ng nh»m vµo n−íc chiÕn l−îc ®· ®−îc x¸c ®Þnh trong "HiÖp thø ba, giao l−u vµ hîp t¸c réng r·i. −íc l¸ng giÒng hîp t¸c h÷u nghÞ" ký - Theo ph−¬ng ch©m x©y dùng tæ chøc n¨m 2001. TiÕp tôc duy tr× c¬ chÕ tiÕp cã hiÖu qu¶, thiÕt thùc, æn ®Þnh lµnh xóc cÊp cao vµ t¨ng c−êng giao l−u gi÷a m¹nh, ®æi míi.(9) c¸c ngµnh, c¸c cÊp, c¸c tæ chøc x· héi, Ngµy 17-6-2004, Héi nghÞ Th−îng tho¶ thuËn sím gi¶i quyÕt triÖt ®Ó vÊn ®Ønh lÇn thø 4 cña Tæ chøc Hîp t¸c ®Ò biªn giíi do lÞch sö ®Ó l¹i, më réng vµ Th−îng H¶i (SCO) ®· diÔn ra t¹i ®i s©u hîp t¸c kinh tÕ th−¬ng m¹i, khoa Tasken, thñ ®« Usd¬bªkixtan ®· ®−a ra häc qu©n sù, khoa häc kü thuËt, n¨ng quyÕt ®Þnh quan träng trªn c¸c lÜnh vùc l−îng, vËn t¶i, n¨ng l−îng h¹t nh©n, tµi ngo¹i giao, an ninh, kinh tÕ, giao th«ng, chÝnh tiÒn tÖ, hµng kh«ng, vò trô, c«ng nghÖ tin häc…, ®Æc biÖt lµ viÖc triÓn nh©n v¨n… C¸c nguyªn thñ ®· ký khai c¸c dù ¸n lín, trong ®ã cã dù ¸n "Tuyªn bè chung Tasken". Chñ tÞch ®−êng èng dÉn dÇu tõ Xibªri sang §¹i Trung Quèc Hå CÈm §µo ®· cã bµi ph¸t Kh¸nh dµi 2400km. Trong c¸c vÊn ®Ò biÓu quan träng t¹i héi nghÞ. Sau khi quèc tÕ quan träng, hai n−íc cã chung ®¸nh gi¸ cao nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t chñ tr−¬ng duy tr× trËt tù thÕ giíi c«ng ®−îc cña SCO trªn c¸c lÜnh vùc trong 3
39 Quan hÖ Trung – Nga… n¨m qua, Chñ tÞch Hå CÈm §µo ®−a ra n−íc lªn tÇm cao míi, ®ång thêi biÕn 3 kiÕn nghÞ vÒ viÖc: TiÕp tôc hîp t¸c t¨ng quan hÖ nµy trë thµnh tÊm g−¬ng vÒ hîp t¸c gi÷a hai n−íc lín l¸ng giÒng c−êng an ninh, ®Èy m¹nh hîp t¸c kinh tÕ, ®i s©u triÓn khai hîp t¸c nh©n v¨n. Tr−íc chuyÕn th¨m Trung Quèc cña Trong bµi ph¸t biÓu, Chñ tÞch Hå CÈm Tæng thèng Nga Putin (tõ ngµy 14-10- §µo ®Ò nghÞ SCO t¨ng c−êng ho¹t ®éng 2004), Ngo¹i t−ëng Nga Sergey Lavrov trong c¸c c«ng viÖc quèc tÕ, n©ng cao ¶nh cã bµi viÕt ®¨ng trªn "M¹ng tin T©n h−ëng cña SCO vµ nhÊn m¹nh nhiÖm Hoa", (Trung Quèc) ngµy 12-10 vÒ mèi vô hîp t¸c trong khèi vµ hîp t¸c quèc tÕ quan hÖ ®èi t¸c chiÕn l−îc Nga - Trung chèng khñng bè, kªu gäi céng ®ång quèc ®· kh¼ng ®Þnh " Quan hÖ Nga - Trung tÕ cïng hµnh ®éng. Chñ tÞch nªu râ: ®· tr¶i qua chÆng ®−êng dµi khóc VÒ chÝnh trÞ, kiªn tr× chñ nghÜa ®a khuûu, tiÕp thu nh÷ng tinh hoa cña ph−¬ng, thóc ®Èy d©n chñ ho¸ quan hÖ truyÒn thèng l¸ng giÒng h÷u nghÞ ë c¸c quèc tÕ. bËc tiÒn bèi, hiÖn ®· ®¹t ®−îc tr×nh ®é hoµn toµn míi, thiÕt lËp ®−îc quan hÖ VÒ an ninh, x©y dùng quan ®iÓm an ®èi t¸c toµn diÖn vµ hîp t¸c chiÕn l−îc. ninh míi tin cËy lÉn nhau, cïng cã lîi, Nh− lêi §Æng TiÓu B×nh- kÕn tróc s− c¶i b×nh ®¼ng, hîp t¸c c¸ch më cöa cña Trung Quèc ®· tõng VÒ kinh tÕ, ph¶i triÓn khai hîp t¸c nãi: Hai n−íc vµ nh©n d©n hai n−íc toµn diÖn, b×nh ®¼ng, cïng cã lîi, thùc Trung - Nga ®· thùc hiÖn thµnh c«ng hiÖn ph¸t triÓn c©n ®èi gi÷a c¸c n−íc, "kÕt thóc qu¸ khø, më ra t−¬ng lai" c¸c khu vùc. Trong c¸c c«ng viÖc quèc tÕ, Ngo¹i VÒ v¨n ho¸, ph¶i b¶o vÖ tÝnh ®a d¹ng tr−ëng chØ râ "quan hÖ ®èi t¸c Nga vµ cña v¨n minh nh©n lo¹i.(10) Trung Quèc, ®Æc biÖt hîp t¸c trong ph¹m Cã thÓ nãi quan hÖ Trung - Nga vi Liªn Hîp quèc vµ c¸c tæ chøc ®a ph−¬ng nh÷ng th¸ng cuèi n¨m 2004 l¹i trë nªn kh¸c, hai n−íc ®· cã nh÷ng ®ãng gãp to s«i næi qua nh÷ng chuyÕn th¨m lÉn lín cho t¨ng c−êng hoµ b×nh quèc tÕ. nhau cña l·nh ®¹o cÊp cao hai n−íc. Thñ Hµnh ®éng phèi hîp chÆt chÏ gi÷a t−íng Trung Quèc ¤n Gia B¶o võa kÕt Nga vµ Trung Quèc cã ý nghÜa ®Æc biÖt thóc chuyÕn th¨m Nga ba ngµy tõ 23 trong mét sè lÜnh vùc nh− ng¨n chÆn ®Õn 25-9-2004 th× th¸ng 10-2004 Tæng phæ biÕn vò khÝ huû diÖt hµng lo¹t, ng¨n thèng Nga Putin th¨m Trung Quèc chÆn toµn diÖn thö nghiÖm vò khÝ h¹t nh»m cñng cè thªm quan hÖ h÷u nghÞ nh©n vµ xo¸ bá mèi ®e do¹ cña khñng bè hai n−íc. Ngµy 2-10, trong ®iÖn chóc h¹t nh©n. mõng nh©n kû niÖm 55 n¨m ngµy lËp quan hÖ ngo¹i giao gi÷a Trung Quèc vµ Trung Quèc vµ Nga ®· tiÕn hµnh phèi Nga, l·nh ®¹o hai n−íc cïng kh¼ng ®Þnh hîp cã hiÖu qu¶ nh»m t×m kiÕm gi¶i t¨ng c−êng h¬n n÷a sù tin cËy chÝnh trÞ ph¸p hoµ b×nh vÊn ®Ò h¹t nh©n ë b¸n song ph−¬ng, më réng trao ®æi vµ hîp ®¶o TriÒu Tiªn… t¸c trªn c¸c lÜnh vùc, ®−a quan hÖ hai
nghiªn cøu trung quèc sè 5(69)-2006 40 VÒ mét sè vÊn ®Ò gay g¾t vµ cÊp b¸ch cña LHQ trong c¸c c«ng viÖc quèc tÕ, kh¸c cã tÝnh toµn cÇu hoÆc khu vùc, hai thóc ®Èy x©y dùng trËt tù chÝnh trÞ kinh tÕ quèc tÕ míi c«ng b»ng hîp lý. n−íc Nga vµ Trung Quèc còng hîp t¸c chÆt chÏ víi nhau, kiÓu hîp t¸c nµy lµ 4. Kiªn tr× lÊy m¹nh bï yÕu, häc hái ®iÓn h×nh vÒ ngo¹i giao võa kiªn tr× lÉn nhau, më réng giao l−u, ®Æt c¬ së x· nguyªn t¾c võa mang tÝnh x©y dùng, héi v÷ng ch¾c cho sù h÷u h¶o gi÷a c¸c môc tiªu cña sù hîp t¸c lµ thiÕt lËp mét thÕ hÖ hai n−íc. Hai bªn cÇn më réng thÕ giíi an ninh vµ c«ng b»ng h¬n"(11) hîp t¸c nh©n v¨n vµ giao l−u x· héi, lµm Còng trong ngµy 14-10, t¹i ®¹i LÔ s©u s¾c thªm mçi t×nh h÷u nghÞ truyÒn thèng hai n−íc.(12) ®−êng Nh©n d©n B¾c Kinh, trong cuéc héi ®µm víi Tæng thèng Nga Putin, Chñ C¸c b¸o lín cña Trung Quèc ngµy 15- tÞch Trung Quèc Hå CÈm §µo ®· nªu lªn 10 ®· ®¨ng toµn bé Tuyªn bè chung bèn nguyªn t¾c cho viÖc ph¸t triÓn toµn Trung - Nga trong chuyÕn th¨m Trung diÖn mèi quan hÖ ®èi t¸c hîp t¸c chiÕn Quèc cña Tæng thèng Nga Putin. Tuyªn lù¬c Trung - Nga bè chung nªu râ: 1. Kiªn tr× t«n träng lÉn nhau, ®èi xö Sù ph¸t triÓn quan hÖ Trung - Nga b×nh ®¼ng,ñng hé lÉn nhau, kh«ng h¬n 10 n¨m qua ®· ®¹t tíi tèc ®éc cao ngõng t¨ng c−êng sù tin t−ëng nhau vÒ ch−a tõng cã tõ tr−íc ®Õn nay "HiÖp −íc chÝnh trÞ. Trong nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan l¸ng giÒng hîp t¸c h÷u nghÞ Trung - ®Õn chñ quyÒn vµ toµn vÑn l·nh thæ quèc Nga" ®−îc ký ngµy 16-7-2001 lµ cét mèc gia, hai bªn t«n träng lËp tr−êng vµ quan träng trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn chÝnh s¸ch ®èi néi, ®èi ngo¹i cña nhau. quan hÖ hai n−íc, lµ v¨n kiÖn mang 2. Kiªn tr× bæ sung −u thÕ cho nhau, tÝnh c−¬ng lÜnh chØ ®¹o ph¸t triÓn quan b×nh ®¼ng cïng cã lîi, nh×n vÒ l©u dµi, hÖ Trung - Nga.. m−u cÇu ph¸t triÓn chung. Hai bªn nªn Hai bªn nhÊn m¹nh tiÕp tôc ñng hé ph¸t huy ®Çy ®ñ t¸c dông cña c¬ chÕ hîp lÉn nhau trong vÊn ®Ò liªn quan ®Õn sù t¸c song ph−¬ng hiÖn cã, träng ®iÓm ®i thèng nhÊt, ®éc lËp chñ quyÒn toµn vÑn s©u hîp t¸c ®Çu t− mËu dÞch hai n−íc, l·nh thæ quèc gia cña mçi bªn… PhÝa thóc ®Èy nhanh viÖc hîp t¸c c¸c h¹ng Nga ph¶n ®èi bÊt cø h×nh thøc nµo môc lín vÒ n¨ng l−îng, khoa häc kü nh»m thùc hiÖn §µi Loan ®éc lËp, kh«ng thuËt. chÊp nhËn "hai Trung Quèc". "mét 3. Kiªn tr× ®iÒu hoµ phèi hîp, tin Trung Quèc, mét §µi Loan", ph¶n ®èi t−ëng lÉn nhau, ®i s©u hîp t¸c, cïng §µi Loan gia nhËp Liªn Hîp quèc vµ c¸c nhau t¹o ra m«i tr−êng quèc tÕ tèt ®Ñp. tæ chøc quèc tÕ kh¸c mµ chØ cã c¸c quèc TÕp tôc vËn dông c¸c ph−¬ng thøc t¨ng gia cã chñ quyÒn míi ®−îc tham gia, c−êng hiÓu biÕt vµ phèi hîp gi÷a hai kh«ng b¸n vò khÝ cho §µi Loan. PhÝa bªn vÒ c¸c vÊn ®Ò lín cña quèc tÕ vµ khu Nga thõa nhËn T©y T¹ng lµ mét bé phËn vùc, kiªn tr× chñ nghÜa ®a ph−¬ng, ñng kh«ng thÓ t¸ch rêi khái Trung Quèc. hé viÖc ph¸t huy t¸c dông quan träng PhÝa Trung Quèc ñng hé nh÷ng nç lùc
41 Quan hÖ Trung – Nga… viÖc tån t¹i vµ t¸c dông cña tæ chøc nµy, cña Nga nh»m duy tr× thèng nhÊt ®Êt ®Þnh ra khu«n khæ c¬ b¶n cho viÖc Trung n−íc, ®Ëp tan thÕ lùc khñng bè vµ ly - Nga t¨ng c−êng hîp t¸c an ninh khu khai ë Chesnia(13) vùc trong thÕ kû XXI.(14) 2. Hîp t¸c an ninh - qu©n sù Ngµy 10-10-2002, c¨n cø vµo kÕ ho¹ch Trong lÜnh vùc an ninh, sau 11-9 do Héi nghÞ Bé tr−ëng quèc phßng c¸c Trung Quèc vµ Nga ®Òu coi chèng khñng n−íc cña Tæ chøc Hîp t¸c Th−îng H¶i bè lµ träng ®iÓm hîp t¸c trªn lÜnh vùc an ®Þnh ra håi th¸ng 5-2002, Trung Quèc vµ ninh. §Çu th¸ng 10 - 2001, Mü tiÕn qu©n C−r¬g−xten ®· tiÕn hµnh tËp trËn hçn vµo Trung ¸, hai n−íc Trung Quèc vµ hîp chèng khñng bè. LÇn ®Çu tiªn qu©n Nga ®Æc biÖt chó ý hîp t¸c an ninh khu ®éi Trung Quèc cïng qu©n ®éi n−íc vùc Trung ¸, chó ý chøc n¨ng cña Tæ ngoµi tiÕn hµnh tËp trËn chung vµ ®©y chøc hîp t¸c Th−îng H¶i (SCO) ®©y lµ 1 còng lµ cuéc tËp trËn ®Çu tiªn cña qu©n tæ chøc ®−îc thµnh lËp vµo th¸ng 6 - ®éi Trung Quèc ë bªn ngoµi biªn giíi. 2000 do Trung Quèc th«ng qua Nga vËn Cuéc tËp trËn lµ thµnh qu¶ cña sù hîp ®éng c¸c n−íc l¸ng giÒng Trung ¸ t¸c Trung - Nga trong khu«n khæ cña Tæ thµnh lËp. chøc hîp t¸c Th−îng H¶i.(15) Th¸ng 5-2002 Bé tr−ëng Quèc phßng Mét c¬ së hîp t¸c quan träng gi÷a hai 5 n−íc cña tæ chøc nµy gåm Trung Quèc, n−íc sau 11-9 lµ hîp t¸c chèng khñng Nga, Cad¨cxtan, C−r¬g−xtan vµ T¸t- bè. Mü coi nh÷ng phÇn tö chia rÏ n−íc dikkixtan ®· gÆp nhau t¹i Matxc¬va vµ Nga ë Chesnia kh¸c víi phÇn tö khñng ra Th«ng b¸o chung. T¹i cuéc gÆp gì bè trªn thÕ giíi (Trung Quèc vµ Nga ®Òu nµy, c¸c vÞ Bé tr−ëng ®· quyÕt ®Þnh phª ph¸n Mü theo tiªu chuÈn kÐp). Mü thµnh lËp nhãm chuyªn gia hçn hîp cña chØ coi c¸c phÇn tö chia rÏ d©n téc mang Bé Quèc phßng c¸c n−íc thµnh viªn ®Ó tªn "§«ng thæ" ë T©n C−¬ng Trung Quèc bµn vÒ vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc tiÕn lµ khñng bè sau khi Trung Quèc hîp t¸c hµnh tËp trËn hçn hîp chèng khñng bè. víi Mü chèng khñng bè trªn thÕ giíi. Nh−ng Mü cho r»ng ®ã lµ c¸c ho¹t ®éng Ngµy 7-6-2002, t¹i héi nghÞ nguyªn mang tÝnh nh©n quyÒn, b×nh ®¼ng d©n thñ cña Tæ chøc Hîp t¸c Th−¬ng H¶i téc, tù do t«n gi¸o tÝn ng−ìng. V× vËy ®−îc tæ chøc ë Xanh PªtÐcpua cña Nga Trung Quèc vµ Nga cÇn hîp t¸c víi (lóc nµy tæ chøc gåm 6 n−íc, Ud¬bªkixta nhau trong viÖc chèng l¹i søc Ðp cña Mü ®· tham gia) ®· n©ng "Tæ chøc Th−îng vµ ph−¬ng T©y.(16) H¶i 5" thµnh tæ chøc hîp t¸c khu vùc "Tæ chøc hîp t¸c Th−îng H¶i" (SCO) vµ Nh÷ng n¨m qua, th«ng qua Tæ chøc ký kÕt ba v¨n kiÖn chÝnh trÞ quan träng: Hîp t¸c Th−îng H¶i, hai n−íc Trung - Nga ®· ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu c¶i "HiÕn ch−¬ng tæ chøc hîp t¸c Th−îng thiÖn quan hÖ hai n−íc trªn biªn giíi, an H¶i", "HiÖp ®Þnh vÒ c¬ cÊu chèng khñng ninh còng nh− hîp t¸c qu©n sù. Hai bè khu vùc", "Tuyªn ng«n nguyªn thñ n−íc còng th«ng qua quan hÖ hîp t¸c, c¸c n−íc thµnh viªn tæ chøc hîp t¸c phèi hîp ®Ó kiÒm chÕ chñ nghÜa ®¬n cùc Th−îng H¶i", kh¼ng ®Þnh ý nghÜa cña
nghiªn cøu trung quèc sè 5(69)-2006 42 cña Mü, nh−ng quan hÖ kinh tÕ, bu«n Ngµy 14-10-2004, Trung Quèc vµ b¸n cßn ch−a t−¬ng xøng víi sù g¾n bã Nga ®· gi¶i quyÕt nh÷ng bÊt ®ång cuèi chÆt chÏ vÒ chÝnh trÞ. Chñ tÞch Trung cïng vÒ tranh chÊp biªn giíi kÐo dµi Quèc Hå CÈm §µo th¨m Nga lÇn nµy nhiÒu thËp kû qua, vµ nhÊt trÝ hîp t¸c ®óng vµo thêi ®iÓm t×nh h×nh thÕ giíi cã ph¸t triÓn c¸c nguån n¨ng l−îng khi nh÷ng biÕn ®æi ®Çy kÞch tÝnh. VÊn ®Ò Tæng thèng Nga Putin b¾t ®Çu chuyÕn ®iÓm nãng quèc tÕ ®ang næi lªn nh− vÊn th¨m Trung Quèc tõ ngµy 14 ®Õn 16-10- ®Ò TriÒu Tiªn, Trung §«ng, Ir¾c, vai trß 2004. LHQ, sù æn ®Þnh quèc tÕ.. §©y lµ nh÷ng HiÖp ®Þnh gi¶i quyÕt nh÷ng bÊt ®ång vÊn ®Ò mµ c¶ Trung Quèc, Nga vµ céng cuèi cïng vÒ h¬n 4300 km biªn giíi gi÷a ®ång quèc tÕ ®Òu rÊt quan t©m. Côc Trung Quèc vµ Nga ®¸nh dÊu sù kÕt diÖn quèc tÕ ®ang tiÒm Èn khñng ho¶ng thóc th¸i ®é thï ®Þch thêi chiÕn tranh vµ nguy hiÓm míi (sau cuéc tÊn c«ng l¹nh kÐo dµi nhiÒu thËp kû qua vµ Ir¾c cña Mü). Lµ hai n−íc lín ®èi t¸c nh÷ng tranh chÊp biªn giíi trong nh÷ng chiÕn l−îc, sù trao ®æi, thèng nhÊt quan n¨m 1960, 1970 gi÷a Trung Quèc vµ ®iÓm, chñ tr−¬ng gi÷a l·nh ®¹o cÊp cao Liªn X«(18). Tæng thèng Nga Putin ph¸t cña hai n−íc Trung Quèc vµ Nga ch¼ng biÓu: "Chóng t«i ®· t×m ®−îc gi¶i ph¸p nh÷ng rÊt quan träng ®èi víi sù t¨ng ®èi víi vÊn ®Ò biªn giíi, cho phÐp cã sù c−êng hiÓu biÕt vµ hîp t¸c song ph−¬ng hîp t¸c gÇn gòi h¬n víi viÖc quan t©m mµ cßn ¶nh h−ëng to lín ®èi víi sù ph¸t ph¸t triÓn c¸c nguån tµi nguyªn thiªn triÓn cña céng ®ång quèc tÕ vµ t×nh h×nh nhiªn, b¶o vÖ m«i tr−êng vµ c¸c vÊn ®Ò thÕ giíi. Nh−ng còng ph¶i thÊy r»ng kinh tÕ. Chóng t«i hy väng gióp Trung hiÖn nay hai n−íc Trung Quèc vµ Nga Quèc ph¸t triÓn khu vùc miÒn T©y n−íc cßn rÊt nhiÒu kh«ng gian trong lÜnh vùc nµy, trong khi chóng t«i còng muèn hîp ngµy cµng ý thøc ®−îc mèi ®e do¹ cña t¸c ph¸t triÓn miÒn §«ng Xibªri cña c¸c phÇn tö ly khai Håi gi¸o ë T©n Nga".(19) C−¬ng, nªn hîp t¸c gi÷a hai n−íc còng nh− c¸c n−íc trong SCO vÒ lÜnh vùc HiÖp ®Þnh chØ râ: VÒ h−íng ®i ®−êng qu©n sù còng cã tÇm quan träng rÊt lín. biªn giíi ë hai ®o¹n mµ c¸c bªn ch−a ®¹t HiÖn nay Trung Quèc vµ Nga ®· lªn kÕ nhÊt trÝ trªn biªn giíi Trung - Nga ®· ho¹ch tiÕn hµnh diÔn tËp chung vÒ ®¹t ®ù¬c hiÖp ®Þnh lµ ph−¬ng ¸n c©n chèng khñng bè trªn biªn giíi hai n−íc. b»ng hîp lý, c¶ hai bªn cïng cã lîi vÒ MÆt kh¸c hîp t¸c Trung Quèc - Nga chÝnh trÞ. HiÖp ®Þnh bæ sung vÒ ®o¹n chÆt chÏ còng gióp Trung Quèc dÔ biªn giíi phÝa §«ng ®−îc ký lÇn nµy vµ 2 thuyÕt phôc c¸c n−íc Trung - ¸ ñng hé hiÖp ®Þnh vÒ biªn giíi gi÷a hai n−íc ®· Trung Quèc trong cuéc ®Êu tranh chèng ký tr−íc ®©y ®¸nh dÊu viÖc tuyÕn biªn c¸c phÇn tö ly khai ë T©n C−¬ng.(17) giíi Trung - Nga dµi h¬n 4300 km ®· VÒ vÊn ®Ò biªn giíi gi÷a Trung Quèc ®−îc x¸c ® nh. vµ Nga. Hai bªn nhÊn m¹nh ph¸t triÓn toµn diÖn hîp t¸c kinh tÕ mËu dÞch Trung –
43 Quan hÖ Trung – Nga… Nga, bao gåm hîp t¸c n¨ng l−îng vµ ®Ønh ë Axtana cña Cad¨cxtan, Tæ chøc hîp t¸c ®Çu t− lµ nh©n tè quan träng Hîp t¸c Th−îng H¶i (mµ thùc chÊt lµ trong viÖc cñng cè vµ ph¸t triÓn quan hÖ Trung Quèc vµ Nga) c¸c nhµ l·nh ®¹o hîp t¸c vµ ®èi t¸c chiÕn l−îc Trung - cña SCO ®· chÝnh thøc ra tuyªn bè yªu Nga(20) cÇu Mü vµ c¸c ®ång minh cña Mü t¹i ¸pganixtan Ên ®Þnh thêi gian biÓu cho Tr−íc sù cã mÆt cña qu©n ®éi Mü viÖc rót qu©n khái mét sè n−íc Trung ¸. còng nh− ¶nh h−ëng cña Mü t¹i khu vùc C¸c nhµ l·nh ®¹o SCO ®· ký kÕt tuyªn Trung ¸ ngµy cµng gia t¨ng, Trung Quèc bè chÝnh thøc vÒ viÖc kh«ng chÊp nhËn ®· t¨ng c−êng hîp t¸c qu©n sù víi Nga sù can thiÖp cña bªn ngoµi vµo c¸c c«ng nh»m h¹n chÕ ¶nh h−ëng vµ sù cã mÆt qu©n sù cña Mü còng nh− gãp phÇn duy viÖc cña hä, nh¾c l¹i tuyªn bè t−¬ng tù tr× hoµ b×nh vµ æn ®Þnh khu vùc. Sau 11- ®· ®−îc ký gi÷a Tæng thèng Nga Putin 9 lîi dông cuéc chiÕn chèng khñng bè, vµ Chñ tÞch Trung Quèc Hå CÈm §µo t¹i Mü ®· triÓn khai lùc l−îng vµ nhiÒu c¨n M¸txc¬va trong chuyÕn th¨m chÝnh thøc cø qu©n sù ë c¸c n−íc tõ Bungari ®Õn Nga cña Chñ tÞch Hå CÈm §µo tõ ngµy Rumani, tõ AdÐcbaigian ®Õn C−r−g−xtan, 30-6-2005. Tuyªn bè nµy ®−îc coi lµ sù Thæ NhÜ Kú, Grudia, tõ Angiªri ®Õn chØ chÝch c«ng khai ¶nh h−ëng ngµy ¸pganixtan vµ ®Æc biÖt lµ t¹i Ir¾c, ®· t¹o cµng t¨ng cña Mü ®Æc biÖt t¹i Trung ¸ - nªn nh÷ng thay ®æi ®Þa - chÝnh trÞ vµ ®Þa khu vùc ¶nh h−ëng truyÒn thèng cña - chiÕn l−îc trªn toµn cÇu còng nh− ë Nga. Tuyªn bè kh¼ng ®Þnh sÏ kh«ng thÓ Trung ¸. Mét trong nh÷ng thay ®æi râ ®¹t ®−îc hoµ b×nh trªn thÕ giíi "th«ng nhÊt lµ xuÊt hiÖn mèi quan hÖ ®Þa - qua viÖc ®éc quyÒn vµ chi phèi c¸c vÊn chÝnh trÞ vµ ®Þa chiÕn l−îc gi÷a Trung ®Ò quèc tÕ næi cém". Tuyªn bè viÕt: "Hoµ Quèc vµ Nga. B×nh vµ æn ®Þnh chØ cã thÓ ®−îc ®¶m b¶o Trung ¸ - s©n sau cña Nga- cã tÇm b»ng c¸ch tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c quan träng ®Æc biÖt vÒ qu©n sù ®èi víi kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña Trung Quèc. Sù cã mÆt c¸c c¨n cø qu©n nh÷ng n−íc cã chñ quyÒn.(21) sù l©u dµi cña Mü trong khu vùc chñ yÕu Sau héi nghÞ Th−îng ®Ønh SCO, nh»m h¹n chÕ ¶nh h−ëng cña Trung Trung Quèc vµ Nga cam kÕt hîp t¸c Quèc vµ Nga. Ngay sau khi Liªn X« tan m¹nh mÏ nh»m gi¶i quyÕt c¸c bÊt ®ång r·, th«ng qua viÖn trî tµi chÝnh, Mü ®· biªn giíi vµ ®Æt nÒn mãng cho viÖc th©m l«i kÐo c¸c n−íc Trung ¸ tham gia nhiÒu nhËp s©u h¬n n÷a cña c¸c hÖ thèng cuéc diÔn tËp qu©n sù chung víi qu©n ng©n hµng vµ c¸c C«ng ty dÇu l−¶ cña ®éi Mü vµ bao v©y ®Þa - chÝnh trÞ chiÕn hai n−íc, ®ång thêi tæ chøc cuéc diÔn tËp l−îc ®èi víi Trung Quèc. Do vËy Trung qu©n sù chung ®Çu tiªn mang tªn "Sø Quèc ®ang thùc hiÖn chÝnh s¸ch hîp t¸c mÖnh hoµ b×nh - 2005" nh»m biÓu d−¬ng qu©n sù víi Nga nh»m chèng l¹i lîi Ých søc m¹nh. Ngµy 1-7-2005 t¹i M¸t xc¬va vµ mèi ®e do¹ qu©n sù cña Mü ë Trung Chñ tÞch Trung Quèc Hå CÈm §µo vµ ¸. Ngµy 5-7-2005 t¹i Héi nghÞ th−îng Tæng thèng Nga Putin ký Tuyªn bè
nghiªn cøu trung quèc sè 5(69)-2006 44 hiÖp th−¬ng lµm c¬ së, thÓ hiÖn ®Çy ®ñ chung vÒ trËt tù quèc tÕ thÕ kû XXI,(22) lîi Ých chung cña ®«ng ®¶o c¸c n−íc th«ng qua tuyªn bè chung, hai nø¬c thµnh viªn. muèn chuyÓn mét bøc th«ng ®iÖp râ rµng ®Õn c¸c n−íc thµnh viªn kh¸c cña - Hai n−íc ph¶n ®èi kiÓu ¸p dông tiªu chuÈn kÐp trong c«ng viÖc quèc tÕ ®èi Tæ chøc Hîp t¸c Th−îng H¶i r»ng Mü lµ víi vÊn ®Ò nh©n quyÒn, chñ nghÜa khñng n−íc t¹o nªn mèi ®e do¹ tiÒm tµng ®èi bè cïng c¸c vÊn ®Ò kh¸c cã liªn quan. víi chñ quyÒn cña Trung ¸ vµ kh¼ng Hai bªn yªu cÇu cÇn ph¶i x©y dùng mét ®Þnh Trung Quèc vµ Nga cã thÓ cung trËt tù quèc tÕ míi trªn c¬ së nguyªn t¾c cÊp c¸c kÕ ho¹ch b¶o ®¶m an ninh còng c¸c n−íc b×nh ®¼ng, t«n träng chñ quyÒn nh− kinh tÕ t−¬ng tù nh− Mü nh»m môc cña nhau kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc ®Ých duy nhÊt lµ b¶o vÖ nguyªn tr¹ng néi bé.(24) hiÖn nay chø kh«ng khuyÕn khÝch c¸c Tõ ngµy 18 ®Õn 25-8-2005 cuéc tËp nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng hoÆc c¶i c¸ch d©n trËn chung cña qu©n ®éi Trung Quèc vµ chñ hiÖn nay.(23) Nga mang tªn "Sø mÖnh hoµ b×nh - Tuyªn bè nªu râ: 2005" diÔn ra t¹i Vladivostok (Nga) vµ - Hai bªn nhÊn m¹nh céng ®ång quèc trªn b¸n ®¶o S¬n §«ng (Trung Quèc ) lµ tÕ ph¶i t«n träng truyÒn thèng lÞch sö mét cuéc diÔn tËp víi quy m« lín, v−ît cña nhiÒu d©n téc, ph¶n ®èi chñ nghÜa ly xa dù ®o¸n cña d− luËn c¸c n−íc khai vµ c−ìng bøc mét n−íc nµo ®ã tiÕp So víi c¸c cuéc tËp trËn chung cña nhËn chÕ ®é chÝnh trÞ cña mét n−íc kh¸c Nga víi c¸c n−íc th× cuéc tËp trËn ¸p ®Æt cho. chung nµy cã quy m« lín h¬n, qu©n sè - Hai bªn nhÊn m¹nh c¸c n−íc ph¶i tham gia ®«ng h¬n, nhiÒu qu©n, binh c¨n cø vµo t×nh h×nh vµ truyÒn thèng chñng tham gia h¬n. cña n−íc m×nh ®Ó duy tr× nh©n quyÒn vµ VÒ lùc l−îng: b¶o vÖ nguyªn t¾c b×nh ®¼ng chñ quyÒn, Tæng qu©n sè cña Nga trªn 3000 kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cu¶ qu©n vµ Trung Quèc trªn 5000 qu©n. n−íc kh¸c. H¶i qu©n gåm mét ®¹i ®éi lÝnh thuû thuéc S− ®oµn sè 55 H¹m ®éi Th¸i B×nh - Hai n−íc yªu cÇu c¸c n−íc nghiªm D−¬ng, 1 ®oµn khu trôc chèng ngÇm líp chØnh tu©n thñ nguyªn t¾c cïng nhau Udaloi, 1 tÇu ®æ bé cì lín thuéc líp t«n träng chñ quyÒn vµ l·nh thæ hoµn Lopcha. chØnh, kh«ng x©m ph¹m lÉn nhau, Kh«ng qu©n: gåm 4 chiÕc Su - 27 SM, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc cña nhau. 2 chiÕc TU - 95MS, 4 chiÕc Tu - 22M3 vµ Hai bªn ph¶n ®èi viÖc lòng ®o¹n chñ 7 chiÕc m¸y bay vËn t¶i IL - 76. quyÒn trong c«ng viÖc quèc tÕ, hai bªn KÓ tõ khi hai n−íc lËp quan hÖ ngo¹i còng ph¶i ®èi chñ tr−¬ng chia c¸c n−íc giao (tr−íc ®©y lµ Liªn X«, nay lµ Nga) trªn thÕ giíi thµnh hai lo¹i "n−íc l·nh ®Õn nay lµ 55 n¨m, qu©n ®éi Trung Quèc ®¹o" vµ "n−íc phôc tïng". vµ Nga tiÕn hµnh diÔn tËp lÇn ®Çu tiªn - Hai n−íc yªu cÇu LHQ thóc ®Èy c¶i víi quy m« lín nhÊt kÓ tõ tr−íc ®Õn nay c¸ch víi nguyªn t¾c cïng nhau nhÊt trÝ
45 Quan hÖ Trung – Nga… vµ còng lµ cuéc diÔn tËp qu©n sù lín - Giai ®o¹n 3, tõ 23 ®Õn 26-8 diÔn tËp nhÊt ®Çu tiªn kÓ tõ khi hai n−íc b×nh víi sù yÓm trî cña m¸y bay chiÕn ®Êu, th−êng ho¸ quan hÖ trong thËp kû 1990 m¸y bay nÐm bom sÏ cÊt c¸nh tõ xa tiÕn tíi nay. §©y lµ mèc ®¸nh dÊu quan hÖ ®¸nh môc tiªu trªn biÓn ë Hoµng H¶i. ®èi t¸c chiÕn l−îc hai n−íc b−íc sang DiÔn tËp lÇn nµy lµ ho¹t ®éng t¸c giai ®o¹n míi cao h¬n. Cuéc diÔn tËp nµy chiÕn tæng hîp phèi hîp hiÖp ®ång víi sù lµ mét dÞp tèt nhÊt ®Ó luyÖn qu©n, n©ng chØ huy thèng nhÊt gi÷a chØ huy c¸c cÊp cao tr×nh ®é chØ huy t¸c chiÕn hiÖp ®ång hai n−íc.(25) qu©n, binh chñng vµ thÝ nghiÖm c¸c D− luËn n−íc ngoµi cã rÊt nhiÒu ý trang bÞ vò khÝ míi cña c¶ hai n−íc. kiÕn ®¸nh gi¸ vÒ môc ®Ých vµ t¸c ®éng cña Mét quan chøc cÊp cao trong Bé Quèc cuéc tËp trËn nµy, ®Æc biÖt cho r»ng cuéc phßng Nga cho r»ng quy m« cña cuéc diÔn diÔn tËp qu©n sù liªn hîp Trung - Nga lÇn tËp nµy lín h¬n nhiÒu so víi dù ®o¸n cña nµy còng cã thÓ ®−îc coi nh− mét cuéc ®èi d− luËn c¸c n−íc. Cuéc diÔn tËp nµy thùc tho¹i chiÕn l−îc gi÷a mét bªn lµ Trung hiÖn nhiÒu khoa môc s¸t th−¬ng trong Quèc vµ Nga cßn bªn kia lµ Mü. DiÔn tËp chiÕn ®Êu nh− chuyÓn qu©n cù ly xa, m¸y còng nh»m ph¸t ®i tÝn hiÖu lµ ë tÇng nÊc bay nÐm bom chiÕn l−îc thùc hiÖn phi vô chiÕn l−îc lµ Trung Quèc vµ Nga ®· lµm oanh kÝch vµo môc tiªu ë xa ngoµi kh¬i, tèt c«ng t¸c chuÈn bÞ ®Ó ®æi phã víi mèi ®e tÊn c«ng vµo c¸c môc tiªu trªn biÓn, tiÕn do¹ truyÒn thèng. hµnh ®æ bé ®¸nh chiÕm ®Çu cÇu... râ rµng môc tiªu cña cuéc diÔn tËp nµy 3. Quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ v−ît xa môc tiªu cña mét cuéc chiÕn B−íc sang thiªn niªn kû míi, quan chèng khñng bè nh− b¸o giíi vµ giíi hÖ hîp t¸c kinh tÕ Trung - Nga cã nh÷ng qu©n sù n−íc ngoµi vÉn dù ®o¸n. b−íc ph¸t triÓn míi. H¬n n÷a, cuéc diÔn tËp nµy kh«ng Trong chuyÕn th¨m chÝnh thøc Nga b×nh th−êng ë chç lµ l·nh ®¹o cao nhÊt cña Chñ tÞch Trung Quèc Giang Tr¹ch cña 2 n−íc ®Òu quan t©m vµ chØ thÞ ph¶i D©n th¸ng 7-2001, ngoµi viÖc c¸c nhµ tiÕn hµnh thµnh c«ng cuéc diÔn tËp quy l·nh ®¹o cÊp cao Trung Quèc vµ Nga gÆp m« lín ®Çu tiªn trong 55 n¨m qua gi÷a gì vµ ký nhiÒu v¨n kiÖn quan träng ®èi qu©n ®éi hai n−íc ®Ó chøng tá víi d− víi sù ph¸t triÓn l¸ng giÒng th©n thiÖn, luËn n−íc ngoµi r»ng quan hÖ ®èi t¸c h÷u nghÞ vµ hîp t¸c gi÷a hai n−íc h−íng chiÕn l−îc Trung - Nga ®· b−íc sang tíi thÕ kû XXI, th× trong lÜnh vùc kinh trang sö míi. tÕ, nh÷ng cè g¾ng cña hai n−íc ngay ®Çu Cuéc diÔn tËp ®−îc chia lµm 3 giai thÕ kû còng tá ra cã triÓn väng. MÆc dï ®o¹n. kim ng¹ch bu«n b¸n trong n¨m 2000 - Giai ®o¹n 1, tiÕn hµnh trong hai gi÷a Trung Quèc vµ Nga míi chØ ®¹t ngµy 18 vµ 19-8 t¹i Vladivostok trªn ®Êt trªn 8 tû USD, trong khi khèi l−îng Nga bu«n b¸n gi÷a Trung Quèc vµ Mü lµ - Giai ®o¹n 2, tõ 20-22/8 tiÕn hµnh kho¶ng 112 tû USD (gÊp hµng chôc lÇn), trªn ®Êt Trung Quèc
nghiªn cøu trung quèc sè 5(69)-2006 46 nh−ng ph¶i thÊy r»ng Trung Quèc vµ kho¶ng 20 triÖu tÊn, tõ n¨m 2010 n©ng lªn 30 triÖu tÊn.(28) Nga cã ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó t¨ng c−êng bu«n b¸n gi÷a hai n−íc, nhÊt lµ ChuyÕn th¨m Nga ®Çu tiªn trong vÒ c¸c ngµnh n¨ng l−îng, hµng kh«ng vµ c−¬ng vÞ Chñ tÞch n−íc cña Chñ tÞch Hå vò khÝ cña Nga, cßn phÝa Trung Quèc cã CÈm §µo ®· cho thÊy Trung Quèc rÊt coi thÓ cung cÊp cho Nga phÇn lín c¸c thø träng quan hÖ ®èi t¸c hîp chiÕn l−îc hµng mµ Nga ®ang ph¶i nhËp cña ch©u gi÷a hai n−íc. VÊn ®Ò kinh tÕ mËu dÞch ¢u nh− hµng n«ng s¶n vµ hµng ho¸ tiªu ®−îc coi lµ néi dung chñ yÕu trong chuyÕn dïng kh¸c(26). th¨m lÇn nµy cña Chñ tÞch Hå CÈm §µo. Ngµy 27-5 t¹i ®iÖn Cremli (M¸txc¬va), N¨m 2001, theo thèng kª cña phÝa Nga, kim ng¹ch mËu dÞch song ph−¬ng nguyªn thñ hai n−íc Trung Quèc vµ Nga gi÷a Trung Quèc vµ Nga ®· ®¹t 10,67 tû ®· ký hiÖp ®Þnh vÒ viÖc Ng©n hµng kiÕn USD, t¨ng trªn 30% so víi n¨m 2000.(27) thiÕt Trung Quèc cho Ng©n hµng MËu dÞch ®èi ngo¹i cña Nga vay kho¶n tiÒn 200 C¬ së kinh tÕ cña mèi quan hÖ ®èi triÖu USD nh»m gióp ®ì c¸c doanh nghiÖp t¸c, hîp t¸c chiÕn l−îc Trung - Nga còng cña Nga mua hµng vµ thiÕt bÞ cña Trung ®−îc cñng cè. Cuèi th¸ng 9-2001 cuéc gÆp gì ®Þnh kú lÇn thø 6 gi÷a Thñ t−íng Quèc. Hai n−íc còng ký hiÖp ®Þnh x©y Trung Quèc vµ Thñ t−íng Nga trong dùng ®−êng èng dÉn dÇu tõ Angarsk chuyÕn th¨m Nga cña Thñ t−íng Chu (Xibªri cña Nga) sang tíi §¹i Kh¸nh cña Dung C¬ ®· khiÕn hîp t¸c kinh tÕ mËu Trung Quèc. dÞch hai n−íc b−íc lªn giai ®o¹n míi. C¸c nhµ l·nh ®¹o Nga nhÊn m¹nh Thñ t−íng hai n−íc ®Æc biÖt nhÊn m¹nh t¨ng c−êng hîp t¸c víi Trung Quèc vÒ ®Õn sù hîp t¸c gi÷a c¸c xÝ nghiÖp võa vµ khoa häc c«ng nghÖ kü thuËt cao, n¨ng lín cña hai n−íc vµ sù hîp t¸c trªn lÜnh l−îng, n¨ng l−îng h¹t nh©n, vò trô, vùc khoa häc kü thuËt cao. Theo thèng hµng kh«ng, ®Çu t−…(29) kª cña phÝa Nga, kim ng¹ch mËu dÞch N¨m 2004 lµ n¨m kû niÖm trßn 55 song ph−¬ng n¨m 2001 ®¹t 10,67 tû n¨m thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao gi÷a USD, t¨ng lªn 30% so víi n¨m 2000. CHND Trung Hoa vµ Liªn bang Theo thèng kª cña h¶i quan Trung Quèc, CHXHCN X« ViÕt vµ còng lµ n¨m trßn trong n¨m 2002, kim ng¹ch mËu dÞch 15 n¨m b×nh th−êng ho¸ quan hÖ Trung song ph−¬ng t¨ng trªn 20% so víi cïng - Nga. Trong 15 n¨m kÓ tõ khi b×nh kú n¨m 2001, møc ®é vµ chÊt l−îng hîp t¸c còng ®−îc n©ng cao. th−êng ho¸ quan hÖ, Trung Quèc vµ Nga ®· t¹o dùng ®−îc mét c¬ së ph¸p lý ph¸t VÒ hîp t¸c n¨ng l−îng, hai bªn lªn kÕ triÓn nh»m phèi hîp ho¹t ®éng song ho¹ch x©y dùng h¹ng môc èng dÉn dÇu ph−¬ng. Tõ n¨m 1992 ë cÊp nhµ n−íc, tõ vïng Irkutsk cña Nga ®Õn khu vùc hai bªn ®· ký h¬n 180 hiÖp ®Þnh. C¸c §«ng B¾c cña Trung Quèc, hîp t¸c trong 25 n¨m. Theo kÕ ho¹ch, n¨m 2005 sÏ v¨n kiÖn vÒ hîp t¸c ®· ®−îc ký gi÷a 55 dÉn dÇu sang Trung Quèc, mçi n¨m cÆp ®Þa ph−¬ng vµ thµnh phè cña Trung Quèc vµ Nga. Trong c¸c lÜnh vùc kinh tÕ
47 Quan hÖ Trung – Nga… ph¸t triÓn quan hÖ chÝnh trÞ. N¨m 2000 vµ khoa häc kü thuËt cã 8 tiÓu ban liªn kim ng¹ch mËu dÞch Trung - Nga lµ 8 tû chÝnh phñ vµ 25 nhãm c«ng t¸c th−êng USD, n¨m 2004 ®¹t 10,67 tû USD. N¨m trùc ®ang ho¹t ®éng, 5 tiÓu ban ho¹t 2003 ®¹t 15,65 tû USD t¨ng 32% so víi ®éng theo chñ ®Ò x· héi vµ nh©n ®¹o(30). n¨m 2002. Hµng ho¸ Trung Quèc xuÊt 4. Nh÷ng h¹n chÕ khÈu sang Nga chñ yÕu lµ hµng tiªu dïng, l−¬ng thùc, hµng dÖt, thiÕt bÞ c¬ MÆc dï quan hÖ Trung - Nga trong khÝ, nguyªn liÖu kho¸ng s¶n vµ s¶n thêi gian qua lµ tèt ®Ñp, tuy vËy vÉn phÈm ho¸ c«ng. Nga xuÊt sang Trung kh«ng ph¶i ®· thuËn buåm xu«i giã. Quèc chñ yÕu lµ ph©n bãn, nguyªn liÖu Nh÷ng v−íng m¾c vÒ quan hÖ kinh tÕ ho¸ c«ng, thiÕt bÞ c¬ khÝ, gang thÐp, «t«, thêi gian qua vÉn kh«ng ngõng t¨ng lªn kim lo¹i ®en, kim lo¹i mÇu, trong ®ã nhÊt lµ vÊn ®Ò x©y dùng ®−êng èng dÉn nguyªn liÖu chiÕm 60%, thiÕt bÞ c¬ khÝ dÇu sang Trung Quèc, vÊn ®Ò ®µm ph¸n trªn 30% . C¬ cÊu hµng ho¸ mËu dÞch Nga - Trung vÒ vÊn ®Ò Nga gia nhËp hai chiÒu t−¬ng ®èi thÊp, tû träng hµng WTO vÉn t−¬ng ®èi c¨ng th¼ng. hãa cã hµm l−îng kü thuËt cao cßn Ýt. Nh− vËy, b−íc sang Thiªn niªn kû N¨m 2003 c¬ cÊu hµng ho¸ Trung Quèc míi, ®Æc biÖt kÓ tõ sau sù kiÖn 11-9 x¶y xuÊt khÈu sang Nga cã c¶i thiÖn h¬n, ra ë n−íc Mü, thÕ giíi ®øng tr−íc nh÷ng s¶n phÈm c¬ ®iÖn xuÊt khÈu t¨ng biÕn ®éng vµ th¸ch thøc míi, quan hÖ nhanh, tõ th¸ng 1 ®Õn th¸ng 10 t¨ng gi÷a Trung Quèc vµ Nga ®· ph¸t triÓn 81,8% chiÕm 20,2% tæng kim ng¹ch xuÊt nhanh chãng, cho ®Õn nay ®· trë thµnh khÈu sang Nga. Trung Quèc nhËp khÈu quan hÖ ®èi t¸c chiÕn l−îc vµ tõng b−íc cña Nga chñ yÕu lµ kim lo¹i mÇu (t¨ng cñng cè v÷ng ch¾c. Quan hÖ kiÓu míi 131,8%), gang thÐp (t¨ng 117,6%), dÇu nµy cã ý nghÜa to lín ®èi víi c¶ Trung th« (t¨ng 90,8%), nhËp khÈu hµng c¬ Quèc vµ Nga. Quan hÖ Trung - Nga ®iÖn, hµng kü thuËt c«ng nghÖ cao vµ nh÷ng n¨m qua ®−îc biÓu hiÖn chñ yªu s¶n phÈm ho¸ c«ng gi¶m. Tû träng s¶n phÈm kü thuËt c«ng nghÖ cao tuy cã trªn mÆt chÝnh trÞ, qu©n sù vµ kinh tÕ. t¨ng nh−ng cßn ë møc thÊp. Theo lÏ th−êng, quan hÖ chÝnh trÞ æn ®Þnh sÏ lµm cho quan hÖ kinh tÕ th−¬ng VÒ mÆt ®Çu t−, biÓu hiÖn chñ yÕu lµ m¹i nhanh chãng ph¸t triÓn. Nh−ng quy m« ®Çu t− cßn nhá, dù ¸n ®Çu t− thùc tÕ quan hÖ chÝnh trÞ Trung - Nga quy m« lín cßn thÊp, tû lÖ thµnh c«ng ph¸t triÓn rÊt thuËn lîi trong khi ®ã thÊp. Cho ®Õn gi÷a n¨m 2003 Trung quan hÖ kinh tÕ - th−¬ng m¹i l¹i ®ang Quèc cã 503 doanh nghiÖp ®Çu t− t¹i trong t×nh tr¹ng tr× trÖ râ rÖt. Nga, tæng kim ng¹ch ®Çu t− chØ cã 350 triÖu USD. Nga ®Çu t− ë Trung Quèc Hîp t¸c kinh tÕ gi÷a hai n−íc hiÖn nay chñ yÕu vÉn lµ th−¬ng m¹i. Kim 1471 dù ¸n, kim ng¹ch ®Çu t− theo hîp ng¹ch mËu dÞch nh÷ng n¨m qua vÉn ®ång lµ 760 triÖu USD, ®Çu t− thùc tÕ lu«n ë møc thÊp, tuy cã t¨ng lªn mét chØ cã 329 triÖu USD. chót nh−ng vÉn chËm ch¹p so víi sù
nghiªn cøu trung quèc sè 5(69)-2006 48 Nguyªn nh©n quan hÖ kinh tÕ - quan hÖ nµy, tr−íc hÕt ph¶i kÓ ®Õn nh©n th−¬ng m¹i Trung - Nga ph¸t triÓn tè Mü trong quan hÖ Trung - Nga. chËm do: §èi víi Nga, tr−íc m¾t nhu cÇu ph¸t Nguyªn nh©n c¨n b¶n lµ tÝnh c¹nh triÓn cña Nga ®ßi hái vÒ vèn vµ kü thuËt tranh kinh tÕ. Kinh tÕ hai n−íc võa tån tiªn tiÕn, ®iÒu nµy chØ cã thÓ ph−¬ng t¹i tÝnh bæ sung, võa tån t¹i tÝnh c¹nh T©y, ®Æc biÖt lµ Mü míi cã ®ñ kh¶ n¨ng tranh lÉn nhau, vÒ tæng thÓ, tÝnh c¹nh tho¶ m·n nhu cÇu cña Nga ®Ó Nga cã tranh nhiÒu h¬n. Nga vµ Trung Quèc thÓ kh«i phôc thùc lùc vµ ®Þa vÞ n−íc lín ®Òu lµ n−íc chuyÓn tõ kinh tÕ kÕ ho¹ch cña m×nh. ho¸ sang kinh tÕ thÞ tr−êng, nhu cÇu vèn §èi víi Trung Quèc, trong ®−êng lèi vµ ®Çu t− kü thuËt cña Nga rÊt lín, thu ®èi ngo¹i cña m×nh Trung Quèc lu«n ®Æt hót vèn vµ kü thuËt tiªn tiÕn cña c¶i thiÖn quan hÖ víi Mü, tr¸nh ®èi ph−¬ng T©y v−ît xa ®Çu t− cña Nga ra kh¸ng trùc tiÕp víi Mü lªn hµng ®Çu. n−íc ngoµi, ®iÒu nµy ¶nh h−ëng tíi viÖc MÆt kh¸c, ®Ó gãp phÇn thùc hiÖn th¾ng thu hót ®Çu t− cña Nga vµo Trung Quèc lîi môc tiªu 4 hiÖn ®¹i ho¸, Trung Quèc Nguyªn nh©n thø 2 lµ c¸c nh©n tè vÒ coi Mü lµ ®èi t¸c quan träng. Mü hiÖn lµ m«i tr−êng, c¬ chÕ, t©m lý. M«i tr−êng n−íc cã khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn ®Çu t− vµ m«i tr−êng mËu dÞch cña Nga m¹nh nhÊt, thùc lùc kinh tÕ m¹nh nhÊt, lµ kh¸ kÐm, chÝnh s¸ch vÒ hµng rµo thuÕ thÞ tr−êng Mü, vèn, kü thuËt, kinh quan, phi thuÕ quan...kh«ng æn ®Þnh, hÖ nghiÖm qu¶n lý... mµ Trung Quèc cÇn thèng dÞch vô hai n−íc Trung - Nga ®Òu cã thÓ tranh thñ tõ Mü. C¶ Nga vµ ch−a hoµn thiÖn. Trung Quèc ®Òu ®Æt quan hÖ víi Mü lªn MÆt kh¸c, Nga nhËn ®−îc kh¸ nhiÒu hµng ®Çu trong quan hÖ ®èi ngo¹i cña viÖn trî kinh tÕ cña c¸c n−íc ph−¬ng mçi n−íc, ®Òu tr¸nh ®èi kh¸ng toµn T©y nªn träng t©m ngo¹i th−¬ng cña diÖn víi Mü, do ®ã quan hÖ ®èi t¸c chiÕn Nga nghiªng vÒ phÝa ch©u ¢u vµ Mü. l−îc Trung - Nga sÏ chÞu nh÷ng rµng Trong n−íc Nga l¹i cã t©m lý lo ng¹i buéc nhÊt ®Þnh, mÆc dï nh©n tè Mü "thuyÕt vÒ mèi ®e do¹ tõ Trung Quèc" do trong quan hÖ Trung - Nga cã tÝnh ®ã ®· h¹n chÕ nhÊt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t kh«ng x¸c ®Þnh nh−ng ®ang tån t¹i mét triÓn thuËn lîi quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ - c¸ch hiÖn thùc. th−¬ng m¹i Trung - Nga.(31) Ngoµi ra thuyÕt vÒ "mèi ®e do¹ tõ Quan hÖ Trung - Nga nh÷ng n¨m Trung Quèc" vµ nhÊt lµ trªn thùc tÕ gÇn ®©y, vÒ quan hÖ kinh tÕ - th−¬ng ng−êi Trung Quèc ®ang trµn sang vïng m¹i gi÷a hai n−íc vÉn ch−a ph¸t triÓn viÔn §«ng cña Nga ®· lµ nh÷ng trë ng¹i t−¬ng øng víi quan hÖ chÝnh trÞ nh− ®· lín. Nh−ng Nga cã lÏ còng nhËn ra r»ng tr×nh bµy ë trªn. Còng ph¶i thÊy r»ng Trung Quèc quyÕt t©m më réng xuèng trong quan hÖ Trung - Nga vÉn cßn cã vïng biÓn phÝa Nam ®Ó ®i ra thÕ giíi nh÷ng c¶n trë tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña h¬n lµ tiÕn lªn phÝa B¾c.
49 Quan hÖ Trung – Nga… c−êng quyÒn cña Mü vµ ph−¬ng T©y. Nh− vËy, Thiªn niªn kû míi ®· ®em Kh«ng nh÷ng thÕ, quan hÖ nµy cßn cã l¹i cho thÕ giíi nh÷ng c¬ héi vµ nh÷ng t¸c dông to lín gãp phÇn vµo viÖc duy tr× th¸ch thøc míi. Trong nh÷ng th¸ch thøc hoµ b×nh vµ æn ®Þnh trong khu vùc vµ ®ã ph¶i kÓ ®Õn nguy c¬ cña chñ nghÜa trªn thÕ giíi. §ång thêi, trong xu thÕ khñng bè toµn cÇu cïng víi sù yÕu kÐm toµn cÇu ho¸ vÒ kinh tÕ, nhu cÇu ph¸t cña Liªn Hîp quèc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ triÓn hîp t¸c vÒ kinh tÕ còng rÊt quan kh¸c cã vai trß gi÷ g×n hoµ b×nh, b¶o vÖ träng ®èi víi nhiÖm vô chÊn h−ng ®Êt an ninh thÕ giíi kÓ tõ sau sù kiÖn 11-9. n−íc cña mçi n−íc trong quan hÖ Trung Tr−íc t×nh h×nh ®ã, vai trß vµ tr¸ch - Nga. Do −u thÕ cña mçi bªn, hîp t¸c nhiÖm cña c¸c n−íc lín trong nh÷ng kinh tÕ hai n−íc ®ang dÇn ®−îc ph¸t n¨m qua cã t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Mü vµ triÓn, nhÊt lµ trong lÜnh vùc n¨ng l−îng, Anh giê ®©y ®ang t×m c¸ch ph©n chia l¹i hµng kh«ng vò trô, trang bÞ kü thuËt khu vùc Trung ¸ - khu vùc ¶nh h−ëng qu©n sù hiÖn ®¹i, n«ng nghiÖp, hµng tiªu truyÒn thèng cña Nga, Trung Quèc vµ dïng. Pakixtan - ®Æc biÖt lµ c¸c n−íc Trung ¸ Quan hÖ Trung - Nga nh− ®· tr×nh thuéc Liªn X« cò. Mü t¨ng c−êng ®Èy bµy ë phÇn trªn, ®· vµ ®ang cã nh÷ng m¹nh chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i nh»m kiÒm ®iÒu chØnh quan träng vµ s©u s¾c kÓ tõ chÕ c¶ Nga vµ Trung Quèc, triÓn khai hÖ khi b−íc vµo Thiªn niªn kû míi. Trung thèng phßng thñ tªn löa quèc gia vµ tªn Quèc vµ Nga ®· x¸c ®Þnh ®−îc "quan hÖ löa chiÕn tr−êng (NMD vµ TMD), rót l¸ng giÒng hîp t¸c h÷u nghÞ" gi÷a hai khái NghÞ ®Þnh th− Ky«t«, ph¸t ®éng n−íc, më ra triÓn väng x©y dùng quan hÖ chiÕn tranh tÊn c«ng ¸pganixtan vµ tèt gi÷a hai n−íc l¸ng giÒng lín trªn c¬ ®¸nh chiÕm Ir¾c… nh»m tr¶ ®òa sau sù së míi trong thÕ kû XXI. Tõ sù ph¸t kiÖn 11-9 x¶y ra ë n−íc Mü. D−íi danh triÓn quan hÖ Trung - Nga ®· dÉn tíi nghÜa chèng khñng bè, Mü ®ang nç lùc tËp thµnh lËp Tæ chøc Hîp t¸c Th−îng H¶i hîp lùc l−îng nh»m thùc hiÖn chÝnh s¸ch (SCO), víi nh÷ng ho¹t ®éng cña tæ chøc toµn cÇu, x¸c lËp quyÒn b¸ chñ thÕ giíi. nµy, SCO ®· trë thµnh nh©n tè quan Sù can thiÖp vµ dÝnh lÝu qu©n sù cña träng cho viÖc æn ®Þnh an ninh khu vùc Mü trong nhiÒu ®iÓm nãng xung ®ét biªn giíi phÝa B¾c cña Trung Quèc gi¸p trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi cµng Nga vµ c¸c n−íc Trung ¸, lµ nh©n tè khiÕn Trung Quèc vµ Nga (hai n−íc lín quan träng c©n b»ng chiÕn l−îc vµ an l¸ng giÒng vµ lµ hai n−íc Uû viªn ninh khu vùc vµ thÕ giíi. Th−êng trùc Héi ®ång B¶o an LHQ) "Tuyªn bè chung vÒ trËt tù quèc tÕ ph¶n øng xÝch l¹i gÇn nhau ®Ó ®èi phã. thÕ kû XXI" gi÷a Trung Quèc vµ Nga ChÝnh v× vËy, Trung Quèc vµ Nga ®· x¸c mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh Trung Quèc vµ lËp ®−îc c¬ chÕ phèi hîp chiÕn l−îc víi Nga lu«n chñ tr−¬ng ®a cùc ho¸ thÕ giíi, nhau kh«ng chØ cã lîi cho lîi Ých quèc gia kiªn quyÕt ph¶n ®èi m−u ®å b¸ chñ thÕ mçi n−íc mµ cßn t¹o ra ®èi träng víi giíi cña Mü, chñ tr−¬ng c¸c n−íc vµ c¸c khuynh h−íng ¶nh h−ëng chÝnh trÞ
nghiªn cøu trung quèc sè 5(69)-2006 50 (9) Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt ngµy 25-6- d©n téc trªn thÕ giíi cã quyÒn tù quyÕt 2004 ®Þnh vËn mÖnh cña m×nh, chèng l¹i mäi (10) Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt ngµy 16- thÕ lùc cã hµnh ®éng hoÆc ©m m−u can 10-2004 thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña n−íc kh¸c. (11) Tin tham kh¶o thÕ giíi ngµy 16-10- MÆc dï quan hÖ kinh tÕ Trung - Nga 2004. nh÷ng n¨m qua vÉn ch−a t−¬ng xøng víi (12) Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt ngµy 20- quan hÖ chÝnh trÞ gi÷a hai n−íc, ph¶i 10-2004 thÊy r»ng xu thÕ vËn ®éng cña mèi quan (13) Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt ngµy 4- hÖ hîp t¸c Trung - Nga trong ®ã hîp t¸c lµ 12-2002. xu thÕ c¬ b¶n chñ ®¹o nh−ng yÕu tè c¹nh (14) Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt ngµy 4- tranh còng lµ mét nh©n tè phøc t¹p 12-2002. Chóng ta tin r»ng trong nh÷ng thËp (15) Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt ngµy 8-1- 2003 kû tíi, Trung Quèc vµ Nga ngµy cµng (16) Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt ngµy 9- t¨ng c−êng thóc ®Èy m¹nh mÏ trong nç 10-2004. lùc gi÷ g×n hoµ b×nh æn ®Þnh vµ ph¸t (17) Tin tham kh¶o thÕ giíi 16-10-2004 triÓn trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, nç (18) )Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt 20-10- lùc thóc ®Èy mét thÕ giíi ®a cùc mµ 2004. trong ®ã c¶ Trung Quèc vµ Nga ®Òu lµ (20) Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt 07-07- nh÷ng cùc quan träng. 2004. (21) Nh©n d©n nhËt b¸o (Trung Quèc) 02- 7-2005. (22) Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt ngµy 6-9- chó thÝch : 2005. (1) Liªn X« - Trung Quèc: Tõ ®èi ®Çu ®Õn (23) Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt ngµy 8-9- b¹n bÌ. IU.PESKOP. Trung Quèc trong 2005. chÝnh trÞ thÕ giíi. ViÖn ViÔn §«ng, ViÖn Hµn (24) Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt ngµy 19- l©m khoa häc Nga, M¸t xc¬va 2002, tr.180. 8-2005. (2) Nh©n d©n nhËt b¸o (Trung Quèc) (25) Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt ngµy 25- ngµy 19-7-2000. 11-2005. (3) Nh©n d©n nhËt b¸o, ngµy 17-7-2001 (26) Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt ngµy 27- (4) Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt, ngµy 25- 12-2002. 11-2001. (27) Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt ngµy 27- (5) Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt ngµy 27- 11-2002. 11 n¨m 2002 (28) Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt ngµy 05- (6) Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt ngµy 4-12 06-2003. n¨m 2002 (29) Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt ngµy 22- (7) Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt ngµy 6-12 6-2004. n¨m 2002 (30) Quan hÖ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ Trung - (8) Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt ngµy 5-6- Nga. T¹p chÝ "DiÔn ®µn quèc tÕ", sè 4 - 2004. 2003 Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt ngµy 4-8-2004.