Tuyển tập các báo cáo nghiên cứu khoa học hay nhất của trường đại học vinh năm 2009 tác giả: 3. Lê Thị Thúy Hà, Tôn Đức Oanh, Tảo lục bộ Desmidiales ở hồ chứa Khe Lang, Can Lộc, Hà Tĩnh.
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Tảo lục bộ Desmidiales ở hồ chứa Khe Lang, Can Lộc, Hà Tĩnh"
- tr−êng §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVIII, sè 4A-2009
t¶o lôc bé desmidiales
ë hå chøa khe lang, can léc, hµ tÜnh
Lª ThÞ Thóy H , T«n §øc Oanh
(a) (b)
Tãm t¾t. Ph©n tÝch c¸c mÉu ®Þnh tÝnh thu ë hå Khe Lang, huyÖn Can Léc, tØnh
Hµ TÜnh qua 2 ®ît nghiªn cøu (th¸ng 11 vµ th¸ng 12 cña n¨m 2006), ®· x¸c ®Þnh
®−îc 36 loµi vµ d−íi loµi t¶o Lôc bé Desmidiales. ¦u thÕ thuéc vÒ c¸c chi
Staurastrum, Euastrum vµ Cosmarium. Thµnh phÇn loµi cã sù biÕn ®éng gi÷a 2 ®ît
thu mÉu vµ t¨ng dÇn vÒ h¹ l−u. §iÒu nµy cho thÊy sù ph©n bè cña t¶o lôc bé
Desmidiales cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi ®iÒu kiÖn m«i tr−êng, trong ®ã yÕu tè quyÕt
®Þnh lµ pH, nhiÖt ®é n−íc vµ chÕ ®é thuû v¨n cña hå.
I. §Æt vÊn ®Ò
Desmidiales lµ bé quan träng cña ngµnh t¶o Lôc (Chlorophyta) cã kho¶ng 30
chi, 5000 loµi [8]. Chóng ph¸t triÓn m¹nh ë c¸c thuû vùc pH thÊp, ®−îc xem lµ sinh
vËt chØ thÞ cho ®é « nhiÔm do sù nh¹y c¶m víi thay ®æi cña m«i tr−êng. C¸c nhµ khoa
häc ®· sö dông Desmid cïng víi c¸c nhãm t¶o kh¸c ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é dinh d−ìng
cña thuû vùc. ë ViÖt Nam, nghiªn cøu vÒ bé nµy th−êng ®−îc tiÕn hµnh cïng víi c¸c
vi t¶o kh¸c, víi 300 loµi vµ d−íi loµi, chiÕm 56% tæng sè loµi t¶o Lôc ®· ph¸t hiÖn
®−îc [5].
Hå Khe Lang n»m ë vÞ trÝ 18024,45,, ®Õn 18029,00,, vÜ ®é B¾c, 105037,10,, ®Õn
105 47 15,, kinh ®é §«ng, thuéc ranh giíi gi÷a 2 x· Nga Léc huyÖn Can Léc vµ §øc
0 ,
Dòng huyÖn §øc Thä, tØnh Hµ TÜnh, diÖn tÝch mÆt n−íc 270 ha, dung tÝch 8 triÖu m3.
Hå lµ n¬i cung cÊp n−íc t−íi tiªu cho c¸c x· ë huyÖn Can Léc vµ mét sè x· cña huyÖn
§øc Thä tØnh Hµ TÜnh. Nghiªn cøu vÒ vi t¶o ë ®©y ®· ®−îc D−¬ng §øc TiÕn (1982)
®Ò cËp ®Õn, tuy nhiªn cßn mang tÝnh kh¸i qu¸t [6]. Bµi b¸o giíi thiÖu mét sè kÕt qu¶
nghiªn cøu ®· ®¹t ®−îc trong n¨m 2006.
II. ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
MÉu t¶o ®ù¬c thu ë tÇng mÆt (tõ 0- 20cm) thu b»ng l−íi vít thùc vËt næi
No75 vµ cè ®Þnh b»ng dung dÞch formol 4%, thu t¹i 3 mÆt c¾t: MÆt c¾t A: gÇn th−îng
nguån, MÆt c¾t B: ë gi÷a hå, MÆt c¾t C: gÇn ®Ëp. Mçi mÆt c¾t thu 3 ®iÓm, hai bªn bê
vµ ë gi÷a. §· tiÕn hµnh thu mÉu 2 ®ît (§ît I: th¸ng 11 – 2006, §ît II: th¸ng 12 -
2006). MÉu t¶o ®−îc quan s¸t, vÏ h×nh vµ chôp ¶nh d−íi kÝnh hiÓn vi cã ®é phãng
®¹i 400-600 lÇn. §Þnh danh c¸c loµi vi t¶o dùa vµo tµi liÖu [4]. HÖ thèng danh lôc t¶o
sau khi ®· ®−îc ®Þnh lo¹i s¾p xÕp theo Van den Hoek vµ céng sù, 1995 [8]. X¸c ®Þnh
ngay t¹i hiÖn tr−êng 1 sè chØ tiªu thuû lý, thuû ho¸ nh− nhiÖt ®é n−íc, ®é trong vµ
pH.
III. KÕt qu¶ nghiªn cøu
Ph©n tÝch c¸c mÉu ®Þnh tÝnh thu ®−îc cña 2 ®ît thu mÉu, chóng t«i ®· ®Þnh
danh ®−îc 36 loµi vµ d−íi loµi t¶o bé Desmidiales. Chóng thuéc 13 chi, 2 hä, trong
®ã −u thÕ tuyÖt ®èi thuéc vÒ hä Desmidiaceae víi 11 chi, 34 loµi vµ d−íi loµi, chiÕm
NhËn bµi ngµy 16/10/2009. Söa ch÷a xong 04/12/2009.
27
- t¶o lôc bé desmidiales ë hå chøa..., TR. 27-31
Thóy H , §øc Oanh
94,44% tæng sè loµi ®· x¸c ®Þnh ®−îc. Hä Mesotaeniaceae míi gÆp 2 loµi, chiÕm
5,56% (b¶ng 1).
B¶ng 1. Danh lôc thµnh phÇn loµi vµ d−íi loµi t¶o Lôc bé Desmidiales
ë hå Khe Lang, Can Léc, Hµ TÜnh
§ît thu mÉu
TT Tªn Taxon
I II
Hä Desmidiaceae
1 Arthodesmus sp. +++ ++
2 Closterium nematodes Jshua + +
3 Closterium strigosum Brebs + +
4 Cosmarium amplum Ndst. + +
5 Cosmarium aucleetum Reinsch var. verrucosum Turn + +
6 Cosmarium rainsch var. verrucosum Turn +
7 Cosmarium phaseolus Breb. + +
8 + +
Cosmarium sp1.
9 + +
Cosmarium sp2.
10 Desmidium aptozgonum Breb. +
11 Euastrum ansatum (Ehr.) Ralfs + ++
12 Euastrum didelta (Turp.) Ralfs ++ +++
13 Euastrum denticulatum (Kirchn.) Gay + +
14 Euastrum jenneri Arch. +
15 Euastrum sinuosum Lenorm + +
16 Euastrum sulstellatum Ndst. + +
17 + +
Euastrum sp.
18 Penium crassiusculum de Bory + +
19 Penium curtum Breb. + +
20 Pleurotaenium trabecula (Breb.) de Bory +
21 Spondylosium pulchellum (Bail.) Arch. + +
22 Sphaerozoma excavate Ralfs + +
23 +
Sphaerozoma sp.
24 Staurastrum anatinoides Scoltaprose var. Javanicum + +
25 Staurastrum libelti Racib. + +
26 Staurastrum gracile Ralfs + +
Staurastrum tohoppekeligenese Wolle var. insigne W &
27 ++ ++
G.S.West.
28 Staurastrum sexangulare (Bulnh) Lund. ++ +
29 +++ ++
Staurastrum sp1.
30 + +
Staurastrum sp2.
31 +++ ++
Staurastrum sp3.
32 Staurastrum vestitum Ralfs +
33 Xanthidium acanthophorum Nordst. + ++
28
- tr−êng §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVIII, sè 4A-2009
34 + +
Xanthidium sp.
Hä Mesotaeniaceae
35 +
Gonatozgon sp.
36 Mesotaenium endlicherionum Naeg + +
Ghi chó: GÆp nhiÒu: +++, th−êng gÆp: ++, gÆp Ýt: +
Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña D−¬ng §øc TiÕn (1982) ë hå Khe Lang cã 25 loµi
vµ d−íi loµi, trong ®ã t¶o Lam cã 7 loµi, t¶o Gi¸p: 7, t¶o Silic: 9, riªng ngµnh t¶o Lôc
míi gÆp 2 loµi, t¶o bé Desmidiales cã Euastrum sinuosum var. parallelum [6], tuy
nhiªn ®©y chØ míi lµ nh÷ng dÉn liÖu ban ®Çu. ChÝnh v× vËy, chóng t«i ®· tiÕn hµnh
nghiªn cøu vi t¶o t¹i thuû vùc nµy, kÕt qu¶ cho thÊy thµnh phÇn loµi t¶o lôc bé
Desmidiales t¹i ®©y kh¸ phong phó vµ ®a d¹ng.
Trong sè 36 loµi vµ d−íi loµi t¶o Lôc bé Desmidiales chóng t«i ®· x¸c ®Þnh
®−îc cã mét sè loµi ph¸t triÓn m¹nh nh−: Euastrum didelta (Turp.) Ralfs, Euastrum
jenneri Arch.. So s¸nh víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Vâ Hµnh (1983) ë hå KÎ Gç (Hµ
TÜnh)[2], (mét hå mang nhiÒu ®Æc ®iÓm gièng víi hå Khe Lang, c¶ 2 hå nµy ®Òu cã
pH mang tÝnh axit phï hîp cho t¶o bé Desmidiales sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn, ë hå
Khe Lang trung b×nh pH= 6,28, ë hå KÎ Gç pH= 6,65), c¸c loµi chñ ®¹o thuéc vÒ:
Closterium pronum Breb. var. brevis W. West, Cosmarium meneghinii Breb.,
Cosmarium moniliforme (Turp.) Ralfs var. moniliforme, Staurastrum tetracerum
Ralfs var. tetracerum. MÆt kh¸c sè loµi gÆp ë hå KÏ Gç lµ 34 loµi vµ d−íi loµi. §iÒu
nµy cho thÊy tuy kho¶ng c¸ch ®Þa lý gi÷a 2 hå kh«ng c¸ch xa nhau, sè loµi gÆp
kh«ng chªnh nhau nhiÒu nh−ng thµnh phÇn loµi cã nh÷ng ®Æc tr−ng riªng.
XÐt sù ph©n bè c¸c taxon bËc chi, c¸c chi chñ ®¹o thuéc vÒ: Staurastrum cã 10
loµi, chiÕm 27,78% sè loµi gÆp, tiÕp ®ã lµ c¸c chi Euastrum cã 7 loµi (chiÕm 19,44%),
Cosmarium: 6 loµi v¬i 16,67%. C¸c chi Gonatozgon, Desmidium, Mesotaenium míi
gÆp 1 loµi, chiÕm 2,78%.
So s¸nh víi thµnh phÇn loµi t¶o lôc bé Desmidiales ë ViÖt Nam, kÕt qu¶ cho
thÊy tû lÖ b¾t gÆp t−¬ng ®èi gièng nhau. §iÒu nµy cho thÊy t¶o lôc ë hå Khe Lang
mang nh÷ng ®Æc tr−ng cña khu hÖ t¶o nhiÖt ®íi. Tuy nhiªn, t¹i hå Khe Lang cã
nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt nh− sù ph¸t triÓn cña 2 chi Staurastrum vµ Euastrum.
Theo t¸c gi¶ NguyÔn V¨n Tuyªn [7] (2003), ë ViÖt Nam, tû lÖ gÆp cña chi
Staurastrum lµ 19,04%, cßn chi Euastrum th× ch−a cã sè liÖu cô thÓ, ë hå Khe Lang,
tû lÖ cña 2 chi ®ã t−¬ng øng lµ 27,78% vµ 19,44%. Sù kh¸c biÖt nµy cã thÓ do sù sai
kh¸c vÒ ®é pH, còng cã thÓ do ¶nh h−ëng cña tiÓu vïng khÝ hËu.
B¶ng 2. Thµnh phÇn loµi/d−íi loµi gi÷a c¸c ®iÓm nghiªn cøu
§ît thu mÉu
Sè loµi vµ d−íi loµi gÆp
MÆt c¾t
§ît 1 §ît 2
MÆt c¾t A 23 23
MÆt c¾t B 27 25
MÆt c¾t C 29 28
Toµn hå 34 31
29
- t¶o lôc bé desmidiales ë hå chøa..., TR. 27-31
Thóy H , §øc Oanh
XÐt sù ph©n bè cña t¶o lôc bé Desmidiales theo c¸c ®iÓm nghiªn cøu kÕt qu¶
cho thÊy:. sè loµi còng nh− møc ®é gÆp t¨ng dÇn tõ mÆt c¾t A (th−îng nguån) ®Õn
mÆt c¾t C (h¹ nguån, ë gÇn ®Ëp) (b¶ng 2). §©y lµ mét ®Æc ®iÓm vÒ sù ph©n bè cña c¸c
hå chøa víi chÕ ®é thuû v¨n lµ mét hÖ ®éng lùc hë. Cµng xuèng h¹ l−u th× tèc ®é
dßng ch¶y chËm h¬n, ®©y lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña
vi t¶o nãi chung vµ bé Desmidiales nãi riªng. Ngoµi ra còng kh«ng lo¹i trõ c¸c yÕu tè
kh¸ch quan nh− giã t¹i thêi ®iÓm thu mÉu th× h−íng giã trïng víi h−íng chiÒu däc
cña thuû vùc nªn nã ¶nh h−ëng ®Õn sù ph©n bè cña thµnh phÇn loµi. Sè loµi gÆp ë 2
®ît thu mÉu t−¬ng ®−¬ng nhau, ®ît 1 gÆp 34, ®ît 2 gÆp 31 loµi vµ d−íi loµi. Theo
chóng t«i th× do thêi ®iÓm thu mÉu lµ gÇn nhau, c¸c yÕu tè thuû lý, thuû ho¸ Ýt biÕn
®éng gi÷a hai ®ît thu mÉu. Tuy nhiªn, nhiÖt ®é, hµm l−îng c¸c muèi dinh d−ìng ë
®ît 1 cao h¬n ®ît 2 (nhiÖt ®é trung b×nh ë ®ît 1 lµ 26,50C, ®ît 2: 24,40C), trong khi ®ã
pH (®©y lµ yÕu tè quan träng ®èi víi sù tån t¹i cña t¶o bé Desmidiales) ë ®ît 1 l¹i
thÊp h¬n ®ît 2 (pH trung b×nh ë ®ît 1 lµ 6,25, ®ît 2: 6,30).
IV. KÕt luËn
1. §· x¸c ®Þnh ®−îc 36 loµi vµ d−íi loµi t¶o Lôc bé Desmidiales, thuéc 2 hä, 13 chi.
Trong ®ã hä Desmidiaceae chiÕm −u thÕ tuyÖt ®èi vÒ thµnh phÇn loµi (34/36 loµi vµ d−íi
loµi), hä Meszotaeniaceae míi gÆp 2 loµi vµ d−íi loµi. C¸c chi chñ ®¹o thuéc vÒ:
Staurastrum, Euastrum vµ Cosmarium.
2. Thµnh phÇn loµi t¶o lôc bé Desmidiales cã sù biÕn ®éng gi÷a 2 ®ît thu mÉu
vµ t¨ng dÇn vÒ h¹ l−u. §iÒu nµy cho thÊy sù ph©n bè cña t¶o lôc bé Desmidiales cã
mèi quan hÖ mËt thiÕt víi ®iÒu kiÖn cña m«i tr−êng, trong ®ã yÕu tè quyÕt ®Þnh lµ
pH, nhiÖt ®é n−íc vµ chÕ ®é thuû v¨n cña hå.
T i liÖu tham kh¶o
[1] American Public Health Association, Standard methods for examination of water
and wastewater. Sixteenth edition, 1985.
[2] Vâ Hµnh, Thùc vËt næi ë hå KÎ Gç (NghÖ- TÜnh), Tãm t¾t luËn ¸n PTS Sinh häc,
Kisinhov., 1983 (tiÕng Nga).
[3] Vâ Hµnh, T¶o häc. Ph©n lo¹i- sinh th¸i, NXB KH& KT Hµ Néi, 2007, 196 tr.
[4] Lindau G., Melchior H., Die algen, Verley von Julius Spinger, Berlin, 1930, 301p.
[5] §Æng Ngäc Thanh, Hå Thanh H¶i, D−¬ng §øc TiÕn, Mai §×nh Yªn, Thuû sinh
häc c¸c thuû vùc n−íc ngät néi ®Þa ViÖt Nam, NXB Khoa häc vµ Kü thuËt Hµ
Néi,2002, 399 tr.
[6] D−¬ng §øc TiÕn, Khu hÖ t¶o c¸c thuû vùc n−íc ngät néi ®Þa ViÖt Nam,Tãm t¾t
luËn ¸n TiÕn sÜ Khoa häc Sinh häc, Taskent, 1982 (tiÕng Nga).
[7] NguyÔn V¨n Tuyªn, §a d¹ng sinh häc t¶o trong c¸c thñy vùc n−íc ngät ViÖt Nam,
TriÓn väng vµ thö th¸ch, NXB N«ng nghiÖp, Thµnh phè Hå ChÝ Minh, 2003.
30
- tr−êng §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVIII, sè 4A-2009
[8] Van den Hoek C., Mann D G., Jahas M. H., Algae. Introduction to phycology.
Cambridge University Press, 1995, 625p.
Summary
The components of order Desmidiales in Khe Lang reicevois,
Can Loc district, Ha Tinh province
Based on the analysis of qualitative samples collected in two-research time
(November and December, 2006), of Khe Lang reicevois, Can Loc district, Ha Tinh
province, we identified 36 species and subspecies of order Desmidiales. The
dominant genera were Staurastrum, Euastrum and Cosmarium. There have been
changes of the species components between 2 collections samples and gradually
increase towards at lower section. This showed distribution of Desmidiales which
has close ties with the environmental condition, among them pH, water temperature
and hydrography regime of reicevois.
(a) Khoa Sinh, tr−êng §¹i häc Vinh
(b) Líp 43E1, Khoa Sinh, tr−êng §¹i häc Vinh.
31
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
