Báo cáo nghiên cứu khoa học " Tôn Trung Sơn và chủ nghĩa tam dân "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

93
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tôn Trung Sơn (1866 – 1925) là nhà tiên phong vĩ đại của cách mạng dân chủ Trung Hoa thời cận đại. Ông tên là Văn, tự là Đức Minh, hiệu là Nhật Tân, sau đổi là Dật Tiên, khi hoạt động cách mạng ở Nhật Bản mang bí danh là Trung Sơn Tiều, quê ở thôn Thuý Hanh, H-ơng Sơn (nay là thành phố Trung Sơn) tỉnh Quảng Đông, xuất thân trong một gia đình nông dân, từ nhỏ đã tham gia lao động sản xuất. Tuổi thanh thiếu niên, ông đã chịu ảnh h-ởng truyền thống đấu tranh...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " Tôn Trung Sơn và chủ nghĩa tam dân "

61 T«n Trung S¬n … Phan V¨n C¸c ¸n chÝnh trÞ t− s¶n, th−êng ph¸t biÓu «n Trung S¬n (1866 – 1925) T c¸c ng«n luËn chèng Thanh, ®ång thêi lµ nhµ tiªn phong vÜ ®¹i cña b¾t ®Çu kÕt giao víi c¸c nhµ c¶i l−¬ng c¸ch m¹ng d©n chñ Trung chñ nghÜa ®−¬ng thêi nh− Hµ Kh¶i, Hoa thêi cËn ®¹i. ¤ng tªn lµ V¨n, tù lµ TrÞnh Quang øng v.v… N¨m 1892, T«n §øc Minh, hiÖu lµ NhËt T©n, sau ®æi lµ Trung S¬n tèt nghiÖp ë Th− viÖn T©y y DËt Tiªn, khi ho¹t ®éng c¸ch m¹ng ë Hång K«ng, sau ®ã võa hµnh nghÒ y võa NhËt B¶n mang bÝ danh lµ Trung S¬n tæ chøc héi bÝ mËt ph¶n Thanh ë ¸o M«n, TiÒu, quª ë th«n Thuý Hanh, H−¬ng S¬n Qu¶ng Ch©u v.v…, liªn l¹c víi c¸c nhµ (nay lµ thµnh phè Trung S¬n) tØnh chÝ sÜ, söa so¹n thµnh lËp ®oµn thÓ c¸ch Qu¶ng §«ng, xuÊt th©n trong mét gia m¹ng. N¨m 1894, «ng göi th− lªn Tæng ®×nh n«ng d©n, tõ nhá ®· tham gia lao ®èc Trùc LÖ-B¾c d−¬ng ®¹i thÇn LÝ ®éng s¶n xuÊt. Tuæi thanh thiÕu niªn, Hång Ch−¬ng nªu ra chñ tr−¬ng c¶i c¸ch «ng ®· chÞu ¶nh h−ëng truyÒn thèng ®Êu “nh©n n¨ng tËn k× tµi, ®¹i n¨ng tËn k× tranh cña n«ng d©n Qu¶ng §«ng, cã c¶m lîi, vËt n¨ng tËn k× dông, ho¸ n¨ng t×nh víi sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña Th¸i s−íng k× l−u” (nghÜa lµ lµm sao cho B×nh Thiªn Quèc. ng−êi cã thÓ dèc hÕt tµi, ®Êt cã thÓ s¶n N¨m 1899 (Quang Tù 5), T«n Trung sinh hÕt hoa lîi, vËt cã thÓ cèng hiÕn hÕt S¬n theo mÑ ®Õn §µn H−¬ng S¬n(1). BÊy c«ng dông, hµng ho¸ cã thÓ l−u th«ng giê anh c¶ «ng lµ T«n Mi ®· thµnh mét th«ng suèt) nh−ng dÜ nhiªn chñ tr−¬ng nhµ t− b¶n Hoa kiÒu ë ®ã. ChÝnh ng−êi cña «ng kh«ng ®−îc chÊp nhËn. anh nµy ®· tµi trî cho T«n Trung S¬n Th¸ng 11 n¨m 1894, T«n Trung S¬n lÇn l−ît ®−îc tiÕp thu mét nÒn gi¸o dôc tõ Th−îng H¶i ®i Hawai tæ chøc H−ng cËn ®¹i ph−¬ng T©y t−¬ng ®èi cã hÖ Trung héi nh»m cøu v·n nguy vong, thèng ë Hawai, Qu¶ng Ch©u vµ Hång chÊn h−ng Trung Hoa víi lêi thÒ “®¸nh K«ng. Cuéc chiÕn tranh Trung-Ph¸p ®uæi giÆc Th¸t, kh«i phôc Trung Hoa, 1883–1885 ®· kh¬i dËy nhiÖt t×nh yªu s¸ng lËp chÝnh phñ hîp chóng”. Th¸ng 2 n−íc ë T«n Trung S¬n tr−íc c¬ nguy n¨m 1895, liªn hîp víi tæ chøc yªu n−íc vong cña d©n téc. ¤ng tËn m¾t chøng cña trÝ thøc Hång K«ng lµ Phô nh©n v¨n kiÕn tÖ h− b¹i chuyªn chÕ vµ téi b¸n x·(2), lËp ra H−ng Trung héi Hång K«ng. n−íc cña triÒu ®×nh nhµ Thanh, vµ b¾t ®Çu n¶y sinh t− t−ëng chèng Thanh vµ muèn c¶i t¹o Trung Quèc b»ng ph−¬ng * PGS. ViÖn Nghiªn cøu H¸n N«m.
nghiªn cøu trung quèc sè 5(69)-2006 62 Th¸ng 10 n¨m ®ã, H−ng Trung héi bÝ c¸ch m¹ng trong l−u häc sinh c¸c n−íc mËt dù ®Þnh khëi nghÜa ë Qu¶ng Ch©u, BØ, §øc, Ph¸p, vµ còng trong thêi gian song c«ng viÖc b¹i lé vµ bÞ thÊt b¹i. T«n nµy ®· b¾t liªn l¹c víi c¸c ®oµn thÓ c¸ch Trung S¬n buéc ph¶i l−u vong ra h¶i m¹ng vµ c¸c chÝ sÜ ë trong n−íc. ngo¹i, ch¹y sang NhËt, råi ®i Hawai, sau Th¸ng 8 - 1905, dùa trªn c¬ së cña ®ã b«n ba sang MÜ vµ sang ch©u ©u. H−ng Trung héi vµ mét sè ®oµn thÓ c¸ch Th¸ng 10 - 1896, tõng bÞ C«ng sø nhµ m¹ng kh¸c, T«n Trung S¬n cïng víi Thanh lõa b¾t ë London (Anh quèc), may Hoµng H−ng vµ mét sè ng−êi kh¸c cã c¸c b¹n ng−êi Anh gióp ®ì míi tho¸t ®· s¸ng lËp t¹i Tokyo (NhËt B¶n) mét hiÓm ®−îc. Sau ®ã, T«n Trung S¬n §ång minh héi C¸ch m¹ng ®¶ng T− s¶n ®· kh¶o s¸t t−êng tËn t×nh h×nh kinh tÕ cã tÝnh chÊt toµn quèc, T«n Trung S¬n vµ chÝnh trÞ cña c¸c n−íc ©u MÜ, ®−îc bÇu lµm Tæng lÝ, vµ t«n chØ c¸ch ®· nghiªn cøu häc thuyÕt chÝnh trÞ cña m¹ng “®¸nh ®uæi giÆc Th¸t, kh«i phôc c¸c tr−êng ph¸i kh¸c nhau, tiÕp xóc víi Trung Hoa, s¸ng lËp D©n quèc, b×nh nh©n sÜ tiÕn bé c¸c n−íc ©u MÜ ®Ó h×nh qu©n ®Þa quyÒn” do «ng nªu ra ®−îc tiÕp thµnh nªn lÝ luËn chñ nghÜa d©n sinh cã nhËn lµm c−¬ng lÜnh cña §ång minh héi. ®Æc s¾c riªng. Chñ nghÜa tam d©n b−íc Trong Lêi ra m¾t tê D©n b¸o , c¬ quan ®Çu h×nh thµnh tõ ®ã (sau 1896). cña §ång minh héi, T«n Trung S¬n lÇn N¨m 1897, T«n Trung S¬n tõ Anh ®Çu tiªn ®Ò ra ba chñ nghÜa lín “D©n téc, d©n quyÒn, d©n sinh”. Sù ra ®êi cña quèc qua Canada quay vÒ NhËt B¶n, kÕt giao víi c¸c nh©n sÜ trong triÒu ngoµi néi §ång minh héi ®· thóc ®Èy phong trµo cña n−íc nµy. Th¸ng 10 - 1900, ph¸i c¸ch m¹ng toµn quèc ph¸t triÓn m¹nh TrÞnh SÜ L−¬ng vÒ Tam Ch©u §iÒn ë mÏ. HuÖ Ch©u (nay lµ HuÖ D−¬ng) Qu¶ng ¤ng ®· cö ng−êi vÒ c¸c n¬i trong n−íc §«ng ph¸t ®éng khëi nghÜa. NghÜa qu©n ®Ó ph¸t triÓn tæ chøc vµ tuyªn truyÒn chiÕn ®Êu ®−îc nöa th¸ng, tho¹t ®Çu c¸ch m¹ng. B¶n th©n «ng trong c¸c n¨m kh¸ thuËn lîi, nh−ng vÒ sau v× thiÕu 1905 – 1906 ®· ®Õn c¸c n−íc §«ng Nam l−¬ng thùc vµ khÝ giíi ph¶i thÊt b¹i. ¸ tuyªn truyÒn vµ quyªn mé kinh phÝ Sau cuéc MËu TuÊt biÕn ph¸p, do trong Hoa kiÒu vµ s¸ng lËp c¸c chi bé ho¹t ®éng cña c¸c nh©n sÜ b¹n bÌ NhËt §ång minh héi ë ®ã. ¤ng truyÒn b¸ réng B¶n, T«n Trung S¬n ®· tõng bµn b¹c r·i t− t−ëng d©n chñ céng hoµ t− s¶n, l«i viÖc hîp t¸c víi ph¸i c¶i l−¬ng do Khang kÐo ®−îc nhiÒu ng−êi tham gia c«ng cuéc H÷u Vi, L−¬ng Kh¶i Siªu ®¹i diÖn, chèng Thanh. T«n Trung S¬n ®· trë nh−ng v× ph¸i c¶i l−¬ng kiªn tr× b¶o thµnh ngän cê cña lùc l−îng d©n chñ hoµng, ph¶n ®èi c¸ch m¹ng, nªn viÖc hîp c¸ch m¹ng Trung Quèc. Cuéc phª ph¸n t¸c kh«ng thµnh. N¨m 1904, T«n Trung phe c¶i l−¬ng do «ng l·nh ®¹o ®· chuÈn S¬n ®· ®i tuyªn truyÒn c¸ch m¹ng trong bÞ t− t−ëng tÝch cùc cho sù bïng næ C¸ch Hoa kiÒu vµ l−u häc sinh ë NhËt B¶n, m¹ng T©n Hîi. Tõ n¨m 1906 ®Õn n¨m Hawai, ViÖt Nam, Xiªm La (nay lµ Th¸i 1911 §ång minh héi ®· tæ chøc nhiÒu Lan) vµ MÜ, n¨m 1905 tæ chøc ®oµn thÓ cuéc khëi nghÜa vµ b«n ba h¶i ngo¹i
63 T«n Trung S¬n … quyªn mé kinh phÝ cho khëi nghÜa. truyÒn chñ nghÜa d©n sinh, kªu gäi thùc Th¸ng 12 - 1907, «ng ®· ®Ých th©n x«ng hiÖn b×nh qu©n ®Þa quyÒn, ®Ò x−íng lªn tiÒn tuyÕn tham gia chiÕn ®Êu trong chÊn h−ng thùc nghiÖp; «ng cßn th©n hµnh ®¶m nhiÖm chøc ®èc biÖn ®−êng cuéc khëi nghÜa ë TrÊn Nam Quan. C¸c cuéc khëi nghÜa Êy ®Òu thÊt b¹i do thiÕu s¾t c¶ n−íc, ra søc gäi vèn n−íc ngoµi ®Ó c¬ së quÇn chóng vµ tæ chøc kh«ng chÆt x©y dùng trôc ®−êng s¾t chÝnh. Nh−ng chÏ, nh−ng c¸c ®¶ng viªn c¸ch m¹ng v× chÝnh quyÒn n»m trong tay Viªn ThÕ chiÕn ®Êu anh dòng, ng−êi tr−íc Kh¶i, nç lùc cña T«n Trung S¬n ®Òu ng· ng−êi sau tiÕp b−íc ®· gi¸ng ®ßn ®¶ kh«ng mang l¹i kÕt qu¶. kÝch nÆng nÒ vµo chÝnh phñ MÉn Thanh Th¸ng 8-1912, §ång minh héi c¶i tæ vµ chiÕn dÞch Hoµng Hoa C−¬ng ë thµnh Quèc d©n ®¶ng, T«n Trung S¬n Qu¶ng Ch©u ngµy 27-4-1911 ®· g©y ®−îc bÇu lµm LÝ sù tr−ëng (Tr−ëng ban chÊn ®éng lín lao trong toµn quèc. trÞ sù). Th¸ng 3-1913, Viªn ThÕ Kh¶i Ngµy 10-10-1911, cuéc khëi nghÜa Vò giÕt h¹i QuyÒn lÝ sù tr−ëng Quèc d©n X−¬ng bïng næ, c¸c tØnh rÇm ré h−ëng ®¶ng lµ Tèng Gi¸o Nh©n, T«n Trung S¬n øng. T«n Trung S¬n ®ang ë MÜ sau khi bÌn chñ tr−¬ng dïng vò lùc hái téi Viªn, ®−îc tin, h¹ tuÇn th¸ng 12 ®· vÒ n−íc, th¸ng 7 n¨m Êy ph¸t ®éng cuéc c¸ch lËp tøc ®−îc ®¹i biÓu cña 17 tØnh bÇu m¹ng lÇn thø hai, nh−ng bÞ thÊt b¹i lµm §¹i tæng thèng l©m thêi Trung Hoa ph¶i l−u vong sang NhËt. d©n quèc. Ngµy 1-1-1912, lµm lÔ nhËm Th¸ng 6-1914, t¹i Tokyo T«n Trung chøc t¹i Nam Kinh, tæ chøc ra chÝnh S¬n tæ chøc Trung Hoa c¸ch mÖnh ®¶ng, phñ l©m thêi Trung Hoa d©n quèc. Ngµy hi väng kh«i phôc vµ ph¸t huy tinh thÇn 12-2-1912, vua Tuyªn Thèng (Phæ Nghi) cña §ång minh héi. Trung Hoa c¸ch nhµ Thanh buéc ph¶i tuyªn bè tho¸i vÞ, mÖnh ®¶ng l¹i tæ chøc nhiÒu cuéc khëi kÕt thóc chÕ ®é qu©n chñ chuyªn chÕ kÐo nghÜa vò trang ë trong n−íc. Viªn ThÕ dµi h¬n hai ngµn n¨m, lËp nªn nhµ n−íc Kh¶i phôc håi ®Õ chÕ thÊt b¹i, th¸ng 5- Céng hoµ. T«n Trung S¬n ra mét lo¹t 1915, T«n Trung S¬n l¹i vÒ n−íc, tiÕp ph¸p lÖnh c¶i c¸ch vµ tiÕn bé, vµ ngµy tôc ®Êu tranh b¶o vÖ chÕ ®é céng hoµ. 11-3, ban bè “Trung Hoa d©n quèc l©m Sau ®ã trë l¹i NhËt B¶n, kÕt h«n víi thêi −íc ph¸p” cã tÝnh chÊt mét b¶n hiÕn Tèng Kh¸nh Linh ë Tokyo. Th¸ng 7- ph¸p nhµ n−íc céng hoµ t− s¶n. 1917, bän qu©n phiÖt B¾c d−¬ng ®øng ®Çu lµ §oµn K× Thôy ®· gi¶i t¸n quèc Do chÞu ¸p lùc m¹nh mÏ cña chñ nghÜa ®Ð quèc vµ chñ nghÜa phong kiÕn héi vµ vøt bá “L©m thêi −íc ph¸p”, T«n vµ còng do sù rêi r¹c cña b¶n th©n ®¶ng Trung S¬n ®· thèng lÜnh mét bé phËn h¶i qu©n ®i xuèng phÝa nam, kªu gäi c¸c c¸ch m¹ng, nªn ngµy 13-2-1912, sau khi nghÞ viªn quèc héi ®Õn Qu¶ng §«ng, vua Thanh tho¸i vÞ, T«n Trung S¬n buéc ph¶i tõ chøc l©m thêi ®¹i tæng thèng, liªn hiÖp víi qu©n phiÖt T©y nam thµnh lËp chÝnh phñ qu©n sù ë Qu¶ng Ch©u, nh−êng chç cho Viªn ThÕ Kh¶i, ®Õn ngµy 1-4 th× chÝnh thøc tõ chøc. H¬n mét n¨m th¸ng 9 ®−îc cö lµm §¹i nguyªn so¸i, sau, T«n Trung S¬n tÝch cùc tuyªn tiÕn hµnh cuéc chiÕn tranh b¶o vÖ −íc
nghiªn cøu trung quèc sè 5(69)-2006 64 ph¸p (Sö gäi lµ Hé ph¸p chiÕn tranh). luËn c¸ch m¹ng d©n chñ. Th¸ng 10 Nh−ng trong chÝnh phñ qu©n chÝnh nµy, tuyªn bè Trung Hoa c¸ch mÖnh ®¶ng c¶i tæ thµnh Trung Quèc quèc d©n ®¶ng. T«n Trung S¬n ph¶i chÞu nhiÒu søc Ðp cña c¸nh chÝnh kh¸ch qu©n phiÖt nªn Th¸ng 8 - 1920, T«n Trung S¬n chØ ®Õn th¸ng 5-1918 ®µnh ph¶i tõ chøc §¹i thÞ cho qu©n ®éi ®ãng ë M©n ViÖt quay nguyªn so¸i, qua NhËt B¶n ®i Th−îng vÒ Qu¶ng §«ng, ®uæi qu©n phiÖt QuÕ hÖ H¶i. ThÊt b¹i cña cuéc chiÕn tranh b¶o (c¸nh Qu¶ng T©y) ®i. Th¸ng 11, T«n vÖ −íc ph¸p lÇn thø nhÊt khiÕn T«n Trung S¬n vÒ Qu¶ng Ch©u, gi−¬ng l¹i Trung S¬n nhËn râ ®−îc r»ng bän qu©n ngän cê b¶o vÖ −íc ph¸p. Th¸ng 5 - 1921, phiÖt Nam hay B¾c th× còng cïng mét t¹i Qu¶ng Ch©u nhËn chøc §¹i tæng duéc. Tõ n¨m 1918 ®Õn n¨m 1920, T«n thèng ®Æc biÖt (Phi th−êng ®¹i tæng Trung S¬n ®· hoµn thµnh xong b¶n thèng) do Quèc héi ®Æc biÖt (Phi th−êng “KiÕn quèc ph−¬ng l−îc” vèn ®· b¾t tay Quèc héi) bÇu, sau ®ã xuÊt qu©n ®i khëi th¶o tõ tr−íc, tiÕn hµnh tæng kÕt Qu¶ng T©y, tiªu diÖt thÕ lùc qu©n phiÖt kinh nghiÖm c¸ch m¹ng tõ tr−íc ®Õn QuÕ hÖ cña Lôc Vinh §×nh, chuÈn bÞ lÊy nay, ®Ò ra kÕ ho¹ch vÜ ®¹i c¶i t¹o vµ kiÕn L−ìng Qu¶ng lµm c¨n cø ®Þa B¾c ph¹t. thiÕt Trung Quèc. Nh−ng TrÇn Quýnh Minh, kÎ n¾m N¨m 1917 C¸ch m¹ng Th¸ng M−êi quyÒn chØ huy qu©n ®éi ë Qu¶ng §«ng Nga th¾ng lîi, mïa hÌ n¨m 1918, T«n l¹i g©y ra vô ph¶n lo¹n th¸ng 6 - 1922. Trung S¬n göi ®iÖn cho Lªnin vµ chÝnh Sau khi tho¸t hiÓm, T«n Trung S¬n phñ X«-viÕt chóc mõng th¾ng lîi vÜ ®¹i ®· chØ huy h¶i qu©n ph¶n kÝch bän ph¶n cña C¸ch m¹ng Nga. Phong trµo “Ngò lo¹n, phÊn ®Êu h¬n 50 ngµy, nh−ng v× tø” n¨m 1919 ®· ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn kh«ng cã qu©n cøu viÖn nªn buéc ph¶i T«n Trung S¬n, «ng ®¸nh gi¸ cao vµ hÕt rêi Qu¶ng Ch©u ®i Th−îng H¶i. søc ñng hé phong trµo häc sinh sinh viªn. Cuéc ph¶n lo¹n cña TrÇn Quýnh Tõ n¨m 1920, T«n Trung S¬n b¾t ®Çu Minh ®· ®Èy T«n Trung S¬n vµo t×nh tiÕp xóc víi c¸c chÝnh kh¸ch Nga X«, c¶nh cùc kú khã kh¨n. ¤ng quyÕt t©m th¸ng 12 - 1921 héi kiÕn t¹i QuÕ L©m víi tiÕp nhËn sù gióp ®ì cña Quèc tÕ céng ®¹i biÓu Quèc tÕ céng s¶n Ma-lin, th¶o s¶n vµ §¶ng céng s¶n Trung Quèc, hoan luËn c¸c vÊn ®Ò x©y dùng ®¶ng c¸ch nghªnh LÝ §¹i Chiªu vµ mét sè ng−êi m¹ng vµ lùc l−îng vò trang c¸ch m¹ng. céng s¶n kh¸c gia nhËp Quèc d©n ®¶ng Th¸ng 4 - 1922 l¹i héi kiÕn víi ®¹i diÖn Trung Quèc víi t− c¸ch c¸ nh©n. Th¸ng toµn quyÒn cña Nga X« ë Qu¶ng Ch©u, 1 - 1923, cïng víi Yue-fei ®¹i biÓu Liªn tõ chç ¶o t−ëng t×m kiÕm viÖn trî ë chñ X« ra b¶n “Tuyªn ng«n T«n V¨n-Yuefei”, nghÜa ®Õ quèc ®· chuyÓn sang hi väng ®Æt c¬ së cho chÝnh s¸ch liªn Nga, sau ®ã liªn Nga. cö Liªu Träng Kh¶i ®i NhËt ®µm ph¸n Th¸ng 8 - 1919, T«n Trung S¬n giao víi Yue-fei. Th¸ng 1 - 1923, qu©n ®éi cho Hå H¸n D©n, Chu ChÊp TÝn vµ Liªu V©n Nam-Qu¶ng T©y biÓu thÞ phôc tïng Träng Kh¶i s¸ng lËp t¹p chÝ “KiÕn thiÕt” T«n Trung S¬n, ®· ®uæi TrÇn Quýnh t¹i Th−îng H¶i, ra søc tuyªn truyÒn lÝ Minh ra khái Qu¶ng Ch©u. Th¸ng 2, T«n
65 T«n Trung S¬n … Trung S¬n tõ Th−îng H¶i vÒ Qu¶ng trªn ®· nãi. Lêi thÒ vµo héi cña tæ chøc Ch©u lËp l¹i ®¹i b¶n doanh lôc h¶i qu©n, ®Çu tiªn cña ph¸i d©n chñ c¸ch m¹ng t− nh©n danh §¹i nguyªn so¸i thèng lÜnh s¶n ®ã lµ “Khu trõ Th¸t lç, Kh«i phôc c¸c c¸nh qu©n kiªm tæng lÝ chÝnh vô. Trung Hoa, kiÕn lËp hîp chóng chÝnh §ång thêi, tõng b−íc ®Èy m¹nh “§oµn phñ”. Lêi thÒ ®ã cïng víi néi dung “cøu ®¹i biÓu b¸c sÜ T«n DËt Tiªn” do T−ëng vong ®å tån, chÊn h−ng Trung Hoa” cña Giíi Th¹ch dÉn ®Çu sang Liªn X« kh¶o §iÒu lÖ H−ng Trung héi lµ c¸ch tr×nh s¸t vÒ chÝnh trÞ, ®¶ng vô vµ qu©n sù. bµy ng¾n gän cña chñ nghÜa d©n téc vµ chñ nghÜa d©n quyÒn. Trong chÝnh Th¸ng 10, mêi B«-r«-®in do Liªn X« ph¸i c−¬ng cña §ång minh héi, chñ nghÜa sang lµm cè vÊn; sau ®ã, giao cho Liªu tam d©n ®−îc ph¸t biÓu hoµn chØnh Träng Kh¶i, §µm B×nh S¬n v.v… thµnh lËp Ban chÊp hµnh trung −¬ng l©m thêi thµnh 4 vÕ “Khu trõ Th¸t lç, kh«i phôc cña Trung Quèc quèc d©n ®¶ng míi, Trung Hoa, s¸ng lËp D©n quèc, b×nh chÞu tr¸ch nhiÖm tró bé c«ng t¸c c¶i tæ qu©n ®Þa quyÒn”. Mét trong nh÷ng néi Quèc d©n ®¶ng. dung chñ yÕu cña chñ nghÜa d©n téc, chÝnh lµ “ph¶n M·n”. “Khu trõ Th¸t lç, Th¸ng 1 - 1924, §¹i héi ®¹i biÓu toµn kh«i phôc Trung Hoa” tr−íc sau lµ khÈu quèc lÇn thø nhÊt cña Trung Quèc quèc hiÖu chiÕn ®Êu cña ph¸i d©n chñ c¸ch d©n ®¶ng häp t¹i Qu¶ng Ch©u, do T«n m¹ng t− s¶n thêi cuèi Thanh. Néi dung Trung S¬n chñ tr×. §¹i héi ®· th«ng qua c¬ b¶n cña nghÜa d©n quyÒn lµ lËt ®æ ®Õ C−¬ng lÜnh vµ §iÒu lÖ míi, trªn thùc tÕ chÕ phong kiÕn b»ng con ®−êng “c¸ch ®· x¸c lËp ba chÝnh s¸ch lín “liªn Nga, m¹ng quèc d©n”, ®Ó thay vµo ®ã chÕ ®é liªn Céng, phï trî n«ng c«ng” bÇu ra c¬ céng hoµ “d©n chñ lËp hiÕn”. Néi dung cÊu l·nh ®¹o trung −¬ng cã ng−êi cña chñ yÕu cña chñ nghÜa d©n sinh lµ hai §¶ng céng s¶n Trung Quèc tham gia. vÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ t− b¶n. Trªn thùc Khi ®¹i héi th«ng qua “Tuyªn ng«n cña chÊt lµ ph−¬ng ¸n ph¸t triÓn chñ nghÜa §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø nhÊt t− b¶n ë møc ®é tèi ®a, mÆc dï cã phÕt Quèc d©n ®¶ng Trung Quèc”, T«n Trung lªn mét n−íc s¬n x· héi chñ nghÜa chñ S¬n ®· cã sù gi¶i thÝch míi vÒ chñ nghÜa quan. tam d©n, t¨ng c−êng néi dung ph¶n ®Õ Chñ nghÜa tam d©n cò mang nh÷ng ph¶n phong. h¹n chÕ lÞch sö cña nã, chñ yÕu thÓ hiÖn Chñ nghÜa tam d©n vèn lµ c−¬ng lÜnh ë chç thiÕu néi dung ph¶n ®Õ ph¶n c¸ch m¹ng d©n chñ do T«n Trung S¬n ®Ò phong râ rÖt vµ triÖt ®Ó. x−íng gåm chñ nghÜa d©n téc, chñ nghÜa d©n quyÒn vµ chñ nghÜa d©n sinh. Qu¸ Tuy nhiªn, nã ®· kÕ thõa cã phª ph¸n tr×nh ph¸t triÓn cña chñ nghÜa tam d©n nh÷ng néi dung tÝch cùc cña chiÕn tranh chia lµm hai giai ®o¹n lµ chñ nghÜa tam n«ng d©n vµ phong trµo Duy T©n, vay d©n cò vµ chñ nghÜa tam d©n míi. Chñ m−în thªm chÊt liÖu cña chñ nghÜa d©n nghÜa tam d©n cò manh nha tõ n¨m chñ ë ph−¬ng t©y, lµm thµnh mét c−¬ng 1894 khi T«n Trung S¬n s¸ng lËp ra lÜnh c¸ch m¹ng d©n chñ trong x· héi cËn H−ng Trung héi ë §µm H−¬ng S¬n nh− ®¹i Trung Quèc, cã ý nghÜa t−¬ng ®èi
nghiªn cøu trung quèc sè 5(69)-2006 66 trän vÑn, vµ ®· cã t¸c dông tÝch cùc lín Th¸ng 5 - 1924, T«n Trung S¬n s¸ng lËp lao trong ®iÒu kiÖn lÞch sö lóc bÊy giê. Tr−êng sÜ quan lôc qu©n ë ®¶o Tr−êng Ch©u Hoµng Phè Qu¶ng Ch©u, ®· ®Æt c¬ Khi lÞch tr×nh c¸ch m¹ng Trung Quèc së cho viÖc x©y dùng qu©n ®éi c¸ch b−íc vµo giai ®o¹n chñ nghÜa d©n chñ m¹ng. míi, T«n Trung S¬n ®· tiÕp thu sù gióp ®ì cña §¶ng Céng s¶n Trung Quèc vµ Trong ®Êu tranh, T«n Trung S¬n ®· giai cÊp v« s¶n quèc tÕ, x¸c lËp ba chÝnh nhËn thøc ®−îc muèn giµnh ®−îc ®éc lËp s¸ch lín liªn Nga, liªn Céng, phï trî phó c−êng cho Trung Quèc th× ph¶i ra n«ng c«ng, ph¸t triÓn chñ nghÜa Tam søc ®¸nh ®æ chñ nghÜa ®Õ quèc. VÒ cuèi d©n cò thµnh chñ nghÜa Tam d©n míi, ®êi, «ng ®· kiªn quyÕt trùc tiÕp ®Êu ®· biÓu hiÖn b−íc tiÕn cña ph¸i d©n chñ tranh víi chñ nghÜa ®Õ quèc. Th¸ng 12 - c¸ch m¹ng t− s¶n trong giai ®o¹n c¸ch 1923, c¸c n−íc ®Õ quèc ®· v× viÖc chÝnh m¹ng míi vµ trë thµnh c¬ së t− t−ëng phñ c¸ch m¹ng Qu¶ng §«ng ®ßi thu håi chÝnh trÞ cho Quèc - Céng hîp t¸c lÇn chñ quyÒn h¶i quan mµ tËp trung hµng thø nhÊt. lo¹t chiÕn h¹m trªn mÆt s«ng Qu¶ng C¸ch gi¶i thÝch míi cña T«n Trung Ch©u ®Ó ®e do¹ T«n Trung S¬n. Nh−ng S¬n vÒ chñ nghÜa Tam d©n ®−îc tr×nh th¸i ®é qu¶ ®o¸n kiªn quyÕt cña T«n bµy ®Çy ®ñ trong t¸c phÈm “Tam d©n Trung S¬n trong sù kiÖn nµy ®· khiÕn chñ nghÜa” (n¨m 1924) gåm mét lêi tùa c¸c n−íc ®Õ quèc chÊp nhËn nép thuÕ tù viÕt lÊy, s¸u bµi gi¶ng vÒ chñ nghÜa quan cho chÝnh phñ Qu¶ng §«ng vµo d©n téc (tõ th¸ng 1 ®Õn th¸ng 3-1924), th¸ng 5 - 1924. Th¸ng 10 - 1924, T«n s¸u bµi gi¶ng vÒ chñ nghÜa d©n quyÒn Trung S¬n ®· trÊn ¸p vô ph¶n lo¹n vò (th¸ng 3 ®Õn th¸ng 4 - 1924), vµ bèn bµi trang cña th−¬ng ®oµn Qu¶ng Ch©u. gi¶ng vÒ chñ nghÜa d©n sinh (th¸ng 8 - Th¸ng 10 - 1924, qu©n phiÖt ph¸i 1924). VÒ chñ nghÜa d©n téc, chñ tr−¬ng Phông Thiªn lµ Tr−¬ng T¸c L©m vµ ph¸i trong n−íc thùc hiÖn b×nh ®¼ng d©n téc, Trùc LÖ lµ Phïng Ngäc T−êng liªn hîp ®èi ngo¹i ph¶n ®èi ®Õ quèc x©m l−îc, víi nhau lËt ®æ chÝnh quyÒn qu©n phiÖt lµm cho Trung Quèc giµnh ®−îc ®éc lËp Trùc hÖ do Tµo C«n lµm tæng thèng. d©n téc; vÒ chñ nghÜa d©n quyÒn, chñ Phïng Ngäc T−êng, §oµn Kú Thuþ, tr−¬ng d©n quyÒn b×nh ®¼ng phæ biÕn, Tr−¬ng T¸c L©m lÇn l−ît göi ®iÖn mêi mäi c¸ nh©n vµ ®oµn thÓ chèng ®Õ quèc T«n Trung S¬n lªn B¾c ®Ó cïng bµn quèc ®Òu ®−îc h−ëng quyÒn tù do d©n chñ; vÒ sù. T«n Trung S¬n nhËn lêi mêi vµ ®Ò chñ nghÜa d©n sinh, chñ tr−¬ng b×nh xuÊt biÖn ph¸p xo¸ bá c¸c ®iÒu −íc bÊt qu©n ®Þa quyÒn, tiÕt chÕ t− b¶n, c¶i b×nh ®¼ng, triÖu tËp Héi nghÞ quèc d©n thiÖn ®Þa vÞ kinh tÕ vµ t×nh tr¹ng ®êi ®Ó gi¶i quyÕt thêi cuéc. Th¸ng 11 rêi sèng cña n«ng d©n c«ng nh©n. ViÖc triÖu Qu¶ng Ch©u lªn B¾c, tr−íc hÕt ®Õn Th−îng H¶i råi vßng qua NhËt B¶n ®Õn tËp §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø Thiªn T©n. Cuèi th¸ng 12, «ng ®Õn B¾c nhÊt cña Trung Quèc Quèc d©n ®¶ng Kinh trong lóc mang bÖnh. Ngµy 12 - 3 - ®¸nh dÊu t− t−ëng c¸ch m¹ng vµ sù 1925, «ng t¹ thÕ t¹i B¾c Kinh v× ung th− nghiÖp c¸ch m¹ng cña T«n Trung S¬n ®· gan. N¨m 1929, thi hµi «ng ®−îc chuyÓn ph¸t triÓn sang mét giai ®o¹n míi.
67 T«n Trung S¬n … tõ B¾c Kinh vÒ di t¸ng t¹i Tö Kim S¬n ë m¹ng lín, kiªn tr× niÒm tin v÷ng ch¾c Nam Kinh. vµo sù nghiÖp yªu n−íc chèng ®Õ quèc, bµy tá hy väng hai n−íc Trung – X« d¾t T«n Trung S¬n lµ nhµ tiªn phong tay nhau cïng tiÕn, giµnh lÊy th¾ng lîi c¸ch m¹ng d©n chñ vÜ ®¹i cña Trung trong cuéc chiÕn ®Êu lín giµnh tù do cho Quèc, ®· suèt ®êi dèc hÕt t©m huyÕt vµ c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc trªn thÕ giíi. T«n tinh lùc ®Ó c¶i t¹o Trung Quèc vµ ®· lËp Trung S¬n cßn ch©n thµnh ®Ò nghÞ Tèng nªn c«ng lao bÊt hñ trong lÞch sö Trung Kh¸nh Linh thay mÆt «ng sang th¨m Quèc, ®Ó l¹i di s¶n quý b¸u vÒ chÝnh trÞ Liªn X« ®Ó thùc hiÖn di nguyÖn cña «ng. cho líp ng−êi kÕ tiÕp. T¸c phÈm chñ yÕu Di chóc cña T«n Trung S¬n thÓ hiÖn râ cña «ng cã “KiÕn quèc ph−¬ng l−îc”, tinh thÇn c¸ch m¹ng vÜ ®¹i yªu n−íc “KiÕn quèc ®¹i c−¬ng”, “Chñ nghÜa Tam chèng ®Õ quèc vµ kiªn tr× ba chÝnh s¸ch d©n” v.v… Sau khi qua ®êi, t¸c phÈm vµ lín cña «ng. bµi viÕt cña «ng ®−îc tËp hîp xuÊt b¶n thµnh T«n Trung S¬n toµn tËp 11 quyÓn ¤n l¹i tiÓu sö vµ t− t−ëng cña nhµ do Trung Hoa th− côc xuÊt b¶n n¨m yªu n−íc nhµ c¸ch m¹ng d©n chñ vÜ ®¹i 1986, vµ Quèc phô toµn tËp xuÊt b¶n c¸c T«n Trung S¬n cña thêi cËn ®¹i Trung n¨m 1969,1973,1985 t¹i §µi B¾c. Hoa, chóng ta cµng thÊm thÝa t¹i sao Còng cÇn ph¶i nh¾c ®Õn Di chóc T«n Chñ tÞch Hå ChÝ Minh l·nh tô vÜ ®¹i cña Trung S¬n «ng ký tªn vµ ®Ó l¹i tr−íc lóc c¸ch m¹ng ViÖt Nam lóc sinh thêi ®· v« qua ®êi ngµy 12 - 3 - 1925, gåm 3 v¨n cïng kh©m phôc, tõng so s¸nh «ng víi kiÖn “Quèc sù di chóc” (di chóc viÖc Khæng Tö, Giª-su, C¸c-M¸c, kh¼ng ®Þnh n−íc), “Gia sù di chóc” (di chóc viÖc nhµ) r»ng “chñ nghÜa cña b¸c sÜ T«n DËt Tiªn vµ “TrÝ T« Nga di th−” (di th− göi Nga cã −u ®iÓm lµ phï hîp víi t×nh h×nh cña X«). Trong b¶n di chóc viÖc n−íc, «ng n−íc ta” vµ b¶n th©n Ng−êi “tù nguyÖn ®· tæng kÕt kinh nghiÖm 40 n¨m c¸ch lµm mét ng−êi häc trß nhá cña c¸c vÞ Êy”. m¹ng, rót ra kÕt luËn lµ “Ph¶i thøc tØnh d©n chóng vµ liªn hîp víi c¸c d©n téc ®èi ®·i b×nh ®¼ng víi ta ë trªn thÕ giíi ®Ó cïng nhau phÊn ®Êu” vµ ®−a ra lêi kªu chó thÝch: gäi “C¸ch m¹ng ch−a thµnh c«ng, c¸c ®ång chÝ vÉn ph¶i g¾ng søc”, hy väng (1) Tøc quÇn ®¶o Hawai, cßn gäi lµ quÇn ®¶o Sandwich, mét quÇn ®¶o thuéc MÜ ë §¹i r»ng chñ tr−¬ng c¸ch m¹ng vµ chñ nghÜa D−¬ng, ë Trung B¾c Th¸i B×nh D−¬ng, trong c¸ch m¹ng cña «ng sÏ ®−îc thùc hiÖn. ®ã lín nhÊt lµ ®¶o Hawai khÝ hËu «n hoµ Trong Di chóc viÖc nhµ, «ng nãi râ tÊt ®−îc mÖnh danh lµ L¹c viªn Th¸i B×nh c¶ s¸ch vë, quÇn ¸o, nhµ ë cña «ng ®Òu D−¬ng, thñ phñ lµ H«n«lulu. ®Ó l¹i cho phu nh©n Tèng Kh¸nh Linh (2) Tªn cña tæ chøc nµy lÊy tõ mét c©u trong lµm kû niÖm, yªu cÇu c¸c con «ng kÕ s¸ch LuËn ng÷ “dÜ v¨n héi h÷u, dÜ h÷u phô thõa di chÝ c¸ch m¹ng cña «ng. Trong nh©n” (lÊy v¨n ®Ó häp b¹n, lÊy b¹n ®Ó gãp søc lµm ®iÒu nh©n) Th− ®Ó l¹i göi Nga X«, «ng tr×nh bµy râ (3) Tõ th¸ng 1 ®Õn th¸ng 3 - 1924. viÖc «ng thùc hiÖn ba chÝnh s¸ch c¸ch