intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Xác định đúng chủ đề "Truyện Kiều" - Một điều kiện cần thiết để hiểu đầy đủ hơn về hình tượng tác giả Nguyễn Du"

Chia sẻ: Nguyễn Phương Hà Linh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST
Báo xấu
154
lượt xem 24
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'báo cáo nghiên cứu khoa học: "xác định đúng chủ đề "truyện kiều" - một điều kiện cần thiết để hiểu đầy đủ hơn về hình tượng tác giả nguyễn du"', luận văn - báo cáo phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Xác định đúng chủ đề "Truyện Kiều" - Một điều kiện cần thiết để hiểu đầy đủ hơn về hình tượng tác giả Nguyễn Du"

  1. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 1B-2008 §¹i häc Vinh x¸c ®Þnh ®óng chñ ®Ò “truyÖn kiÒu” - MéT ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó hiÓu ®Çy ®ñ h¬n vÒ h×nh t−îng t¸c gi¶ ngUYÔN DU lª v¨n mÝ (a) Tãm t¾t. Bµi b¸o nµy ®i s©u t×m hiÓu ý thøc cña NguyÔn Du trong viÖc ho¸n c¶i chñ ®Ò “Kim V©n KiÒu truyÖn” thµnh chñ ®Ò míi trong “TruyÖn KiÒu”. Chóng t«i xem viÖc ho¸n c¶i ®ã nh− mét trong nh÷ng yÕu tè thÓ hiÖn ch©n dung cña NguyÔn Du trong “TruyÖn KiÒu”. 1. TruyÖn KiÒu ®−îc thÕ giíi nh×n vµo ®ã mét t− t−ëng míi. ChuyÓn ®æi thÓ lo¹i, ng«n ng÷ vµ nhËn lµ s¶n phÈm tinh thÇn ®éc ®¸o kÕt cÊu, nh−ng ph¶i lµm cho nã phï hîp cña NguyÔn Du, tõ l©u ®· trë thµnh víi ®êi sèng t©m hån d©n téc... NghÜa lµ mét ®èi t−îng nghiªn cøu cña nhiÒu NguyÔn Du gÇn nh− ®· s¸ng t¸c l¹i ngµnh khoa häc, tr−íc hÕt lµ khoa häc thµnh mét t¸c phÈm míi. Quan träng v¨n häc. NhiÒu ng−êi ®· so s¸nh TruyÖn h¬n c¶ lµ «ng ®· ®Æt vµo ®ã nh·n quan KiÒu víi Kim V©n KiÒu truyÖn, vµ nghÖ thuËt cña mét ng−êi tr¶i nghiÖm nh÷ng so s¸nh ®ã ®· cung cÊp thªm c¨n trong câi nh©n gian vµ ®Æt m×nh vµo vÞ cø ®¸ng tin cËy ®Ó chóng ta thÈm ®Þnh trÝ mét ng−êi ®øng gi÷a gi«ng tè cuéc gi¸ trÞ cña mét kiÖt t¸c. ®êi ®Ó m« t¶ vµ lÝ gi¶i nh÷ng biÕn cè TruyÖn KiÒu ra ®êi sau Kim V©n trong thêi ®¹i cña m×nh. §ã thùc sù lµ KiÒu truyÖn cña Thanh T©m Tµi Nh©n nh÷ng yÕu tè thiÕt yÕu cÇn ®−îc quan kho¶ng 160 n¨m. Quan hÖ cña TruyÖn t©m nghiªn cøu, kh¶o s¸t, mét khi ta KiÒu víi Kim V©n KiÒu truyÖn râ rµng muèn t×m hiÓu tÝnh ®a chiÒu, phøc t¹p lµ mèi quan hÖ mét chiÒu. NÕu kh«ng cã cña h×nh t−îng t¸c gi¶ trong TruyÖn Kim V©n KiÒu truyÖn cña Thanh T©m KiÒu. Tµi Nh©n th× ch¾c g× NguyÔn Du cã Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, tæng ®−îc nguån c¶m høng vµ chÊt liÖu ®Ó hîp c¸c nguån dÉn liÖu cã liªn quan vÒ s¸ng t¹o ra ¸ng th¬ tr¸c tuyÖt lµm say TruyÖn KiÒu, chóng t«i nhËn thÊy vÊn ®¾m lßng ng−êi nh− TruyÖn KiÒu? Thêi ®Ò NguyÔn Du ho¸n c¶i chñ ®Ò cña Kim gian gÇn ®©y, cã mét vµi ý kiÕn cho r»ng: nhê sù næi tiÕng cña TruyÖn KiÒu V©n KiÒu truyÖn thµnh chñ ®Ò míi trong TruyÖn KiÒu lµ vÊn ®Ò Ýt ®−îc t×m ë ViÖt Nam mµ ng−êi ta míi biÕt ®Õn hiÓu d−íi gãc ®é cña ph¹m trï h×nh Kim V©n KiÒu truyÖn ë Trung Quèc. ý t−îng t¸c gi¶. ViÖc ho¸n c¶i ®ã theo suy kiÕn ®ã chØ lµ mét c¸ch lËp luËn vµ cÇn nghÜ cña chóng t«i lµ mét ph−¬ng diÖn ®−îc kiÓm chøng l¹i. ®Ó NguyÔn Du thÓ hiÖn m×nh trong t¸c Thùc ra, NguyÔn Du ®· ph¶i lµm phÈm. V× vËy, vÊn ®Ò NguyÔn Du ho¸n rÊt nhiÒu viÖc míi cã ®−îc kiÖt t¸c c¶i chñ ®Ò cña Kim V©n KiÒu truyÖn TruyÖn KiÒu nh− ngµy h«m nay. ¤ng ®· thµnh chñ ®Ò míi trong TruyÖn KiÒu m−în cèt truyÖn cña Thanh T©m Tµi ph¶i ch¨ng còng chÝnh lµ mét gãc nh×n Nh©n, nh−ng ph¶i thæi hån vµo nh©n vÒ ch©n dung cña mét nhµ v¨n? vËt. Thay ®æi chñ ®Ò, nh−ng ph¶i g¾n NhËn bµi ngµy 21/02/2008. Söa ch÷a xong 31/3/2008. 45
  2. x¸c ®Þnh ®óng ... h×nh t−îng t¸c gi¶ ngUYÔN DU, Tr. 45-56 lª v¨n mÝ dung cô thÓ cña t¸c phÈm v¨n häc” [3, Côm tõ “ho¸n c¶i chñ ®Ò” ®−îc chóng t«i sö dông trong bµi viÕt nµy lµ 61]. Chñ ®Ò lµ yÕu tè h¹t nh©n cña mét cña lÝ luËn v¨n häc. Ho¸n c¶i lµ thay v¨n b¶n nghÖ thuËt, cho dï ®ã chØ lµ ®æi, lµ lµm míi l¹i mét vÊn ®Ò ®· cò, ®· mét v¨n b¶n ng¾n. §©y chÝnh lµ lÝ do quen thuéc, kh«ng cßn phï hîp víi c¸ t¹i sao trong s¸ng t¸c vµ nghiªn cøu nh©n m×nh vµ thêi ®¹i m×nh. ViÖc v¨n häc, dï ®øng ë gãc ®é nµo th× nhµ NguyÔn Du lµm thay ®æi chñ ®Ò cña v¨n, nhµ nghiªn cøu còng ®Æc biÖt quan Kim V©n KiÒu truyÖn trong TruyÖn KiÒu t©m ®Õn chñ ®Ò t− t−ëng cña t¸c phÈm. lµ mét hµnh ®éng ®Çy tÝnh ý thøc, Bëi, chñ ®Ò lµ c¬ së ®Ó cho hä ®Þnh tÝnh, khiÕn TruyÖn KiÒu kh«ng ph¶i lµ mét ®Þnh l−îng, vµ ®Þnh danh néi dung t− sù “phiªn dÞch”, hay “m« pháng” thuÇn t−ëng cho mét t¸c phÈm v¨n häc. Kh«ng tóy cña Kim V©n KiÒu truyÖn. TÊt cã chñ ®Ò th× t¸c phÈm v¨n häc sÏ nhiªn, khi lµm viÖc ®ã, thi hµo NguyÔn kh«ng cã ®−îc “®«i ch©n” ®Ó ®i ®Õn Du ®· ph¶i nç lùc v−ît qua nh÷ng ¸p nh÷ng môc tiªu chung trong ®êi sèng lùc cña nguyªn t¸c, trong ®ã cã ¸p lùc con ng−êi. chän chñ ®Ò cho t¸c phÈm. Chñ ®Ò v× ThËt ra, khi ®äc t¸c phÈm v¨n häc thÕ ®−îc xem nh− ch×a khãa më ra ch©n dï thÝch hay kh«ng, ng−êi ta còng vÉn trêi s¸ng t¹o nghÖ thuËt trong TruyÖn muèn biÕt ®−îc chñ ®Ò cña nã lµ g×? KiÒu. Kh«ng t×m hiÓu chñ ®Ò cña t¸c phÈm Hµnh ®éng ho¸n c¶i chñ ®Ò Kim khi th−ëng thøc th× kh¸c nµo t×m hiÓu V©n KiÒu truyÖn cho thÊy NguyÔn Du cã vÒ mét ng−êi m×nh yªu mµ kh«ng quan ý thøc cña mét nhµ v¨n, mét nhµ t− t©m ®Õn t×nh c¶m, th¸i ®é, phÈm chÊt t−ëng,… Nh−ng c¬ b¶n vÉn lµ b¶n lÜnh cña ng−êi ®ã. T×m hiÓu chñ ®Ò chÝnh lµ nghÖ thuËt, lµ tµi n¨ng kh¸m ph¸ c¸i t×m hiÓu ý thøc vµ th¸i ®é cña nhµ v¨n míi, c¸i ®éc ®¸o cña mét con ng−êi. TÊt vÒ con ng−êi. Khi s¸ng t¸c v¨n häc, nhµ c¶ chóng ®· chi phèi nh÷ng viÖc lµm cô v¨n kh«ng thÓ döng d−ng tr−íc nh÷ng c©u hái cña cuéc ®êi ®ang v©y quanh thÓ cña NguyÔn Du khi «ng s¸ng t¹o ra m×nh vµ lu«n ®Æt ra cho m×nh nh÷ng TruyÖn KiÒu. NghÜa lµ «ng ph¶i ®Æt vµo c©u tr¶ lêi b»ng chÝnh c¸i vèn sèng ®ã mét c¸ch nh×n míi vµ mét kiÓu t− riªng cña m×nh. Nh÷ng g× mµ nhµ v¨n duy nghÖ thuËt kh¸c h¬n so víi Thanh dïng ®Ó thuyÕt minh cho t− duy, t×nh T©m Tµi Nh©n. Ph¶i ch¨ng, viÖc ho¸n c¶m, t©m lÝ vµ th¸i ®é cña m×nh chÝnh c¶i chñ ®Ò Kim V©n KiÒu truyÖn thµnh lµ chñ ®Ò cña t¸c phÈm vËy. M. Gorki chñ ®Ò míi trong TruyÖn KiÒu thùc chÊt ®· m« t¶ l¹i sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña lµ sù thÓ nghiÖm chñ quan, khi nhu cÇu chñ ®Ò trong con ng−êi nhµ v¨n nh− ph¸t triÓn cña mét thÓ lo¹i v¨n häc sau: “Chñ ®Ò lµ c¸i t− t−ëng manh nha ®−îc ®Æt ra trong ý thøc s¸ng t¹o cña trong kinh nghiÖm cña t¸c gi¶, do cuéc chñ thÓ tr−íc nh÷ng ®ßi hái cÊp thiÕt sèng gîi lªn, lµm tæ trong kho Ên t−îng cña thêi ®¹i? cña anh ta, nh−ng ch−a ®Þnh h×nh vµ ®ßi hái thÓ hiÖn thµnh h×nh t−îng, thøc 2. Theo“Tõ ®iÓn thuËt ng÷ v¨n häc”, tØnh nhµ v¨n, kªu gäi anh ta lao ®éng chñ ®Ò lµ “vÊn ®Ò c¬ b¶n, vÊn ®Ò trung ®Ó t¹o dùng h×nh thøc cho nã” [10, 262]. t©m ®−îc t¸c gi¶ nªu lªn, ®Æt ra qua néi 46
  3. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 1B-2008 §¹i häc Vinh Cã thÓ nãi, chñ ®Ò lµ mét d¹ng tån −íc m¬ cña hä vÒ mét cuéc sèng th¸i b×nh, thÞnh trÞ. TruyÖn KiÒu cña t¹i cña ý thøc c¸ nh©n, ®−îc tÝch tô tõ qu¸ tr×nh lao ®éng, t×m kiÕm, kh¸m ph¸ NguyÔn Du ®−îc biÓu d−¬ng lµ mét kiÖt c¸c gi¸ trÞ ®êi sèng cña nhµ v¨n. Nã lín t¸c v¨n ch−¬ng ®©u chØ v× ph¸t hiÖn ra c¸i quy luËt “tµi - mÖnh” hay “th©n - dÇn lªn tõ kh¶ n¨ng quan s¸t vµ th©m mÖnh” kh¾c nghiÖt, d−êng nh− kh«ng nhËp vµo cuéc sèng cña c¸ nh©n anh ta. Khi ®Þnh h×nh, chñ ®Ò cã søc t¸c ®éng thay ®æi trong x· héi phong kiÕn ViÖt s©u réng vµo t− t−ëng, t×nh c¶m cña Nam thÕ kØ XVIII. §ã cßn lµ tiÕng nãi nhµ v¨n, lµm h×nh thµnh trong nhµ v¨n lªn ¸n c¸c thÕ lùc h÷u h×nh vµ siªu h×nh ®ang bao v©y lÊy con ng−êi. TruyÖn ý ®å s¸ng t¸c. Chñ ®Ò do ®ã lu«n mang KiÒu cßn lµ lêi ngîi ca kh¸t väng tù do ®Ëm dÊu Ên chñ quan cña ng−êi s¸ng t¹o ra nã. Bëi kh«ng ai ngoµi c¸ nh©n cña t×nh yªu, lµ −íc m¬ c«ng lÝ bay cao, nhµ v¨n lµ ng−êi cã quyÒn cho nã mét lµ tiÕng nãi hiÓu ®êi cña mét con ng−êi. h×nh thøc, mét cÊu tróc thÈm mÜ vµ mét Nã ®· v−ît lªn trªn giíi h¹n cña chñ ®Ò t− t−ëng riªng biÖt. V× thÕ cã ý kiÕn cho “tµi tö giai nh©n”, “t×nh vµ khæ” hay “tµi r»ng: “Chñ ®Ò thÓ hiÖn b¶n s¾c t− duy, mÖnh t−¬ng ®è” cña Thanh T©m Tµi chiÒu s©u t− t−ëng, kh¶ n¨ng th©m Nh©n trong Kim V©n KiÒu truyÖn. Cho nhËp vµo b¶n chÊt cña ®êi sèng” [3, 62]. nªn chñ ®Ò trë thµnh mét yÕu tè quan MÆt kh¸c,“Chñ ®Ò cßn ®−îc xem lµ träng thÓ hiÖn ®Æc ®iÓm t©m hån cña ph¹m vi quan t©m chñ quan cña nhµ chñ thÓ trong mét t¸c phÈm v¨n häc cô v¨n ®èi víi thÕ giíi, lµ h»ng sè t©m lÝ thÓ. cña nhµ v¨n, g¾n víi quan niÖm thÕ giíi Nghiªn cøu vÒ h×nh t−îng t¸c gi¶ cña t¸c gi¶” [3, 62]. ChÝnh ®iÒu nµy ®· trong t¸c phÈm v¨n häc, tÊt nhiªn ph¶i lµm cho chóng t«i quan t©m ®Õn viÖc b¾t ®Çu tõ viÖc nghiªn cøu chñ ®Ò cña t×m hiÓu chñ ®Ò trong mét t¸c phÈm vµ t¸c phÈm Êy. Gi÷a chñ thÓ vµ chñ ®Ò cã ý thøc cña ng−êi thay ®æi chóng trong quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, v× r»ng gi¸ mét t¸c phÈm cô thÓ, ®ã lµ tr−êng hîp trÞ cña c¸i nµy sÏ lµ sù quy ®Þnh gi¸ trÞ cña NguyÔn Du trong TruyÖn KiÒu. cho c¸i kia. Quan hÖ h÷u c¬ Êy ®ßi hái Nh÷ng kiÖt t¸c v¨n ch−¬ng vÜ ®¹i ng−êi kiÕn t¹o ra nã ph¶i cã mét chiÒu x−a nay lu«n hµm chøa chñ ®Ò réng lín, s©u t− t−ëng: “Chñ ®Ò t¸c phÈm nãi lªn cã søc kh¸i qu¸t cao vÒ ®êi sèng x· héi chiÒu s©u t− t−ëng, kh¶ n¨ng n¾m b¾t vµ con ng−êi. Bi kÞch H¨mlÐt cña nh¹y bÐn cña nhµ v¨n ®èi víi nh÷ng vÊn ®Ò cña cuéc sèng. V× vËy tõ nh÷ng SÕcxpia ®©u ph¶i chØ dõng l¹i ë ph¹m vi ®Ò tµi cô thÓ, rÊt b×nh th−êng, t¸c gi¶ cã b¸o thï cha, mµ nã cßn v−¬n tíi sù thÓ nªu lªn nh÷ng chñ ®Ò mang ý nghÜa nhËn thøc vÒ mét x· héi tåi tÖ, xÊu xa. H¨mlÐt cßn thøc tØnh ë con ng−êi ý thøc kh¸i qu¸t to lín, s©u s¾c. Cïng víi t− t−ëng, chñ ®Ò t¹o ra tÇm vãc cña t¸c ®Êu tranh chèng l¹i thÕ giíi ®en tèi Êy. TiÓu thuyÕt Tam quèc diÔn nghÜa cña phÈm” [3, 62]. ChÝnh v× thÕ, kh«ng Ýt La Qu¸n Trung kh«ng chØ dõng l¹i ë ng−êi c¨n cø vµo chñ ®Ò ®Ó nhËn thøc viÖc miªu t¶ cuéc ®Êu tranh phøc t¹p g−¬ng mÆt, t©m hån mét con ng−êi bªn cña c¸c tËp ®oµn phong kiÕn thêi Tam trong t¸c phÈm. quèc, mµ cßn v¹ch trÇn b¶n chÊt tµn VËy th× tÇm vãc vµ vÞ trÝ con ng−êi cña NguyÔn Du trong TruyÖn KiÒu, ch¾c b¹o, gi¶ dèi cña giai cÊp thèng trÞ, ph¶n ¸nh ch©n thùc cuéc sèng li lo¹n, bi ch¾n còng kh«ng n»m ngoµi yÕu tè chñ th−¬ng cña nh©n d©n Trung Quèc vµ ®Ò do «ng t¹o ra. T×m hiÓu viÖc ho¸n c¶i 47
  4. x¸c ®Þnh ®óng ... h×nh t−îng t¸c gi¶ ngUYÔN DU, Tr. 45-56 lª v¨n mÝ chñ ®Ò cña NguyÔn Du trong TruyÖn cã tµi mµ v« mÖnh” [7, 62]. ý kiÕn cña KiÒu còng chÝnh ®Ó lµm râ mét ch©n «ng vÒ NguyÔn Du cã khi l¹i hÕt søc chñ dung con ng−êi trong t¸c phÈm. quan vµ gay g¾t: “Chñ ®Ò s¸ng t¸c cña Xung quanh vÊn ®Ò chñ ®Ò cña c¸i lèi m−în chÐn ng−êi kh¸c ®Ó rãt bÇu TruyÖn KiÒu, cho ®Õn nay ®· cã nhiÒu t©m sù cña m×nh Êy hoµn toµn nhÊt trÝ quan ®iÓm nh×n nhËn kh¸c nhau. Tr−íc víi viÖc «ng c¶i biªn TruyÖn KiÒu” [4, hÕt xin nãi tíi quan ®iÓm xem chñ ®Ò 1551] cña TruyÖn KiÒu lµ “Tµi mÖnh t−¬ng NguyÔn V¨n D©n trong c«ng tr×nh ®è”. “Nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn cña v¨n häc so §µo Duy Anh cho r»ng t− t−ëng s¸nh”, th× l¹i nh×n nhËn chñ ®Ò cña “Tµi mÖnh t−¬ng ®è” lµ “nßng cèt tinh TruyÖn KiÒu gÇn gièng víi ý kiÕn cña thÇn cho toµn truyÖn mµ mçi mét §æng V¨n Thµnh. ¤ng kh«ng xem chñ ch−¬ng, mçi mét t×nh tiÕt, mçi mét ®o¹n ®Ò cña TruyÖn KiÒu lµ “tµi mÖnh t−¬ng chØ lµ ®Ó chøng minh cho nã mµ th«i” ®è”. Ng−îc l¹i, «ng gÇn nh− phñ nhËn [1, 128]. Cßn Phan Ngäc trong c«ng sù s¸ng t¹o cña NguyÔn Du trªn tr×nh “T×m hiÓu phong c¸ch cña NguyÔn ph−¬ng diÖn chñ ®Ò vµ t− t−ëng cña Du trong TruyÖn KiÒu” ®· dµnh riªng TruyÖn KiÒu: “T− t−ëng tµi mÖnh t−¬ng gÇn nh− trän vÑn ch−¬ng II ®Ó bµn luËn ®è” lµ t− t−ëng xuyªn suèt cña Kim V©n vÒ chñ ®Ò vµ t− t−ëng cña TruyÖn KiÒu. KiÒu. Vµ ch÷ tµi ë ®©y lµ tµi t×nh, tµi ¤ng qu¶ quyÕt kh¼ng ®Þnh “tµi mÖnh s¾c, tµi hoa cña kiÕp hång nhan, chø t−¬ng ®è” lµ t− t−ëng cña TruyÖn KiÒu, kh«ng ph¶i lµ tµi thao l−îc vâ bÞ cña nh−ng l¹i xem ®ã lµ mét s¸ng t¹o cña ®Êng nam nhi… t− t−ëng “tµi t×nh NguyÔn Du: “Cho ®Õn nay, ai còng cho mÖnh b¹c” lµ t− t−ëng xuyªn suèt cña r»ng chñ ®Ò t− t−ëng cña NguyÔn Du lµ Kim V©n KiÒu mµ NguyÔn Du chØ tiÕp thuyÕt tµi mÖnh t−¬ng ®è. Nã ®−îc nh¾c thu l¹i mµ th«i” [7, 131]. ®i nh¾c l¹i 16 lÇn trong t¸c phÈm (…) Hoµng Ngäc HiÕn th× l¹i nh×n nhËn ai còng cho r»ng ®©y lµ mét s¸o ng÷, chñ ®Ò cña TruyÖn KiÒu theo mét c¸ch kh«ng cã g× míi mÎ (…). Chóng t«i sÏ riªng. ¤ng cho r»ng: “Tµi mÖnh t−¬ng chøng minh lý thuyÕt nµy lµ cña ®è kh«ng ph¶i lµ t− t−ëng cña TruyÖn NguyÔn Du kh«ng ph¶i vay m−în” [9, KiÒu mµ NguyÔn Du nãi ®Õn “tµi – 29]. Nhµ s− NhÊt H¹nh, trong “TruyÖn mÖnh” víi mét th¸i ®é mØa mai, ®øng vÒ KiÒu d−íi c¸i nh×n thiÒn qu¸n”, còng ch÷ “tµi” ®Ó ®¶ kÝch x· héi phong kiÕn” cho r»ng “Tµi mÖnh t−¬ng ®è” lµ chñ ®Ò [2, 68]. Còng theo Hoµng Ngäc HiÕn, cña TruyÖn KiÒu: “B¾t ®Çu TruyÖn KiÒu, “Néi dung ch÷ tµi ®−îc më réng trong t¸c gi¶ nªu lªn t− t−ëng tµi mÖnh t−¬ng néi dung h×nh t−îng TruyÖn KiÒu. Tµi ®è, tµi n¨ng vµ sè mÖnh ®è kþ nhau” [6, lµ tµi n¨ng vµ nhan s¾c, lµ t×nh vµ ®øc 5] h¹nh, lµ nh÷ng g× tèt ®Ñp nhÊt ë con VÒ quan ®iÓm xem chñ ®Ò cña ng−êi. Cã thÓ nãi “tµi” lµ b¶n chÊt con TruyÖn KiÒu kh«ng ph¶i lµ “Tµi mÖnh ng−êi, lµ b¶n chÊt loµi ng−êi lu«n lu«n t−¬ng ®è”, cÇn ph¶i nh¾c tíi nhµ nghiªn v−¬n tíi ch©n, thiÖn, mü. Tµi lµ mét gi¸ cøu §æng V¨n Thµnh (Trung Quèc). trÞ thùc t¹i, do ®ã nã cã thÓ “biÓu hiÖn” ë Sau khi ®äc TruyÖn KiÒu cña NguyÔn con ng−êi nµng KiÒu nh− mét néi dung Du, «ng ®i ®Õn sù kh¼ng ®Þnh: “Tãm l¹i, h×nh t−îng” [2, 203]. So víi néi dung chñ ®Ò ®ã lµ m−în cèt truyÖn tiÓu thuyÕt gi¶i thÝch cña NguyÔn V¨n D©n, th× lêi Trung Quèc ®Ó göi g¾m nçi c¶m kh¸i vÒ gi¶i thÝch cña Hoµng Ngäc HiÕn cã thÓ 48
  5. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 1B-2008 §¹i häc Vinh chÊp nhËn ®−îc, nh−ng néi hµm ch÷ cña Hoµng Ngäc HiÕn vµ Hoµi Thanh vÒ “tµi” cña «ng l¹i mang mét hµm nghÜa chñ ®Ò cña TruyÖn KiÒu. Trªn c¬ së qu¸ réng, khiÕn cho ng−êi ®äc TruyÖn ph©n tÝch c©u th¬ trong TruyÖn KiÒu, KiÒu khã n¾m b¾t sù n«ng s©u. chÞ ®· ®i ®Õn kÕt luËn: “Thùc ra, chñ ®Ò “tµi - mÖnh trong §o¹n tr−êng t©n Trong c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ thanh ®· kh¸ râ rµng. Song NguyÔn Du “Thi ph¸p TruyÖn KiÒu”, TrÇn §×nh Sö kh«ng nãi “tµi mÖnh t−¬ng ®è” hay “tµi cho r»ng: “NguyÔn Du cã tiÕp thu cña d÷ mÖnh tranh” hoÆc”cæ lai tµi mÖnh chñ ®Ò “tµi mÖnh t−¬ng ®è”, nh−ng ®· l−ìng t−¬ng ph−¬ng” (x−a nay tµi mÖnh cã sù ®æi míi thµnh “th©n mÖnh t−¬ng ghÐt nhau) mµ nãi: ®è”, mét chñ ®Ò xuÊt hiÖn trong v¨n häc Tr¨m n¨m trong câi ng−êi ta ViÖt Nam tõ thÕ kû XVIII, lµm cho Ch÷ tµi ch÷ mÖnh khÐo lµ ghÐt nhau. TruyÖn KiÒu trë thµnh truyÖn xãt th©n Hai tiÕng “khÐo lµ” xen vµo gi÷a ®au lßng thÊm thÝa nhÊt” [11, 59]. ¤ng “tµi” vµ “mÖnh” thÓ hiÖn th¸i ®é cña t¸c thuyÕt phôc ng−êi ®äc b»ng nh÷ng lÝ lÏ gi¶: Ghi nhËn c¸i luËt o¸i o¨m ë “câi rÊt x¸c thùc tõ trong v¨n b¶n cña ng−êi ta” nµy, nh−ng xem ®ã lµ v« lÝ, lµ TruyÖn KiÒu: “XÐt chñ ®Ò cña NguyÔn kh«ng chÝnh ®¸ng” [7, 62-63]. C¸ch Du trong t¸c phÈm thiÕt nghÜ ph¶i theo ph©n tÝch cña t¸c gi¶ NguyÔn H»ng dâi c¸ch më vµ kÕt cña t¸c phÈm. Më Thanh xem ra ®· lµm lé diÖn thªm mét ®Çu b»ng tµi - mÖnh: b×nh diÖn kh¸c vÒ chñ ®Ò TruyÖn KiÒu. Tr¨m n¨m trong câi ng−êi ta Nhãm t¸c gi¶ NguyÔn Th¹ch Giang, Ch÷ tµi ch÷ mÖnh khÐo lµ ghÐt nhau råi kÕt thóc víi sù tr¨n trë vÒ t©m - tµi: TriÖu Ngäc Lan, L« óy Thu trong bµi ThiÖn c¨n ë t¹i lßng ta viÕt “Mét sè nhËn xÐt vÒ Kim V©n KiÒu Ch÷ t©m kia míi b»ng ba ch÷ tµi truyÖn víi §o¹n tr−êng t©n thanh”, th× ta ph¶i thÊy TruyÖn KiÒu kh«ng chØ ®¨ng trªn “T¹p chÝ S«ng H−¬ng”, sè 2, lµ c©u chuyÖn “tµi mÖnh t−¬ng ®è” mµ 1994 th× cho r»ng: “Chñ ®Ò hai cuèn cßn lµ c©u chuyÖn vÒ ch÷ t©m, vÒ mèi truyÖn tuy cã sù gièng nhau bÒ ngoµi, quan hÖ gi÷a tµi vµ t©m” [TruyÖn KiÒu, nh−ng thùc ra ®· kh¸c tõ trong c¨n b¶n 109]. (…). Míi nh×n qua ta còng cã c¶m t−ëng Mét sè nhµ nghiªn cøu l¹i chó ý ®Õn nh− thÕ. Nh−ng thùc ra vÊn ®Ò l¹i kh¸c. c¸c ph−¬ng diÖn kh¸c cña TruyÖn KiÒu. MÆt gièng th× s©u s¾c h¬n nhiÒu, mÆt Nh− viÖc nghiªn cøu tÝnh hiÖn thùc vµ kh¸c th× kh¸c tõ c¨n b¶n (…). NguyÔn tÝnh nh©n ®¹o cña TruyÖn KiÒu, tõ ®ã ®i Du ë §o¹n tr−êng t©n thanh s©u s¾c vµ ®Õn kh¼ng ®Þnh chñ ®Ò míi cña TruyÖn da diÕt v« cïng xuÊt ph¸t tõ cuéc ®êi KiÒu. T¸c gi¶ Hoµi Thanh ®Æt chñ ®Ò tõ thùc cña t¸c gi¶: vÊn ®Ò “QuyÒn sèng con ng−êi trong “§o¹n bång nhÊt phiÕn t©y phong cÊp TruyÖn KiÒu”, cßn §Æng Thai Mai th× TÊt c¸nh phiªu linh hµ xø quy’’ nãi chñ ®Ò trong tinh thÇn t¶ thùc cña (Giã t©y tíi tÊp t¬i bêi TruyÖn KiÒu. Sù më réng c¸ch nh×n Cá bång mét ngän ®©u n¬i d¹t vÒ). nhËn TruyÖn KiÒu nh− vËy còng lµ mét [tr. 928] h−íng tiÕp cËn rÊt cÇn thiÕt hiÖn nay. Nhãm t¸c gi¶ nµy ®· ph©n tÝch tõ T¸c gi¶ NguyÔn H»ng Thanh trong c¸c sè liÖu thèng kª ®−îc ë hai t¸c phÈm c«ng tr×nh “NghÖ thuËt t¸i t¹o nh©n vËt vµ ®i ®Õn kÕt luËn: “Nh−ng xÐt cho KiÒu trong §o¹n tr−êng t©n thanh cña cïng, c¸i ®Ì nÆng lªn ta kh«ng ph¶i c¸i NguyÔn Du”, th× l¹i t©m ®¾c víi ý kiÕn “mÖnh”, c¸i “nghiÖp”, mµ chÝnh lµ c¸i 49
  6. x¸c ®Þnh ®óng ... h×nh t−îng t¸c gi¶ ngUYÔN DU, Tr. 45-56 lª v¨n mÝ b¹o tµn cña thÕ lùc cña x· héi phong d©n téc, c¶ trong thêi k× chiÕn tranh kiÕn, v× cuéc sèng néi t©m s©u s¾c cña còng nh− trong thêi k× hßa b×nh, TruyÖn nh©n vËt, v× cuéc sèng cña nh÷ng t©m KiÒu vÉn lµ mét niÒm ®am mª cña ®¹i hån cã ý thøc m¹nh mÏ vÒ quyÒn sèng ®a sè c«ng chóng. Do ®ã, chñ ®Ò cña cña m×nh trong x· héi thèi n¸t, trùc tiÕp TruyÖn KiÒu kh«ng ph¶i lµ mét c¸i g× xa ®µy ®äa lªn m×nh. Sè mÖnh vÉn lïi dÇn l¹ ®èi víi con ng−êi ViÖt Nam, nã ph¶i ®»ng sau bøc mµn s¾t kh¾c nghiÖt cña h−íng tíi nh÷ng vÊn ®Ò chung nhÊt cña x· héi phong kiÕn”. chÝnh thêi ®¹i ®· s¶n sinh ra nã, kÕ ®Õn §©y gÇn nh− lµ tinh thÇn chung nã ph¶i lµ lêi gi¶i thÝch, thuyÕt minh cña s¸ch gi¸o khoa Ng÷ v¨n 10 ph©n cho nh÷ng biÕn cè mang tÝnh quy luËt ban hiÖn nay. Trong s¸ch Ng÷ v¨n 10 cña cuéc sèng trong mçi con ng−êi ViÖt thuéc ch−¬ng tr×nh n©ng cao (cña nhãm Nam. NghÜa lµ NguyÔn Du ®· ph¶i v−ît t¸c gi¶ do TrÇn §×nh Sö lµm Tæng chñ lªn trªn c¸i ¸p lùc cña nh÷ng nguyªn biªn), chñ ®Ò cña TruyÖn KiÒu ®−îc nªu t¾c rµng buéc cña thÓ lo¹i vµ c¸c quan nh− sau: “Nhµ th¬ lªn ¸n sù tµn nhÉn, niÖm nghÖ thuËt cña v¨n ch−¬ng ViÖt b¹c ¸c cña c¸c thÕ lùc ®en tèi mµ «ng Nam trung ®¹i ®Ó ho¸n c¶i chñ ®Ò cho gäi chung b»ng c¸i tªn ®Þnh mÖnh” [12, TruyÖn KiÒu. ThËt ra, v−ît qua ¸p lùc 156]. S¸ch Ng÷ v¨n líp 10 thuéc ch−¬ng Êy kh«ng ph¶i lµ chuyÖn khã kh¨n ®èi tr×nh c¬ b¶n (cña nhãm t¸c gi¶ do Phan víi nhµ v¨n. Mét sè t¸c gi¶ ViÖt Nam Träng LuËn lµm Tæng chñ biªn) còng trung ®¹i ®· lµm ®−îc viÖc nµy trong cho r»ng: “Nhµ th¬ triÕt lÝ víi nçi ®au vÒ c¸c truyÖn nh− TruyÖn Song Tinh, Ngäc th©n phËn bÊt h¹nh cña ng−êi phô n÷ KiÒu Lª, Hoa Tiªn truyÖn, nh−ng ®èi víi trong x· héi cò: §au ®ín thay phËn ®µn viÖc ho¸n c¶i chñ ®Ò Kim V©n KiÒu bµ - Lêi r»ng b¹c mÖnh còng lµ lêi truyÖn thµnh chñ ®Ò míi trong TruyÖn chung” [8, 95]. KiÒu l¹i cã nh÷ng chç kh¸c biÖt vµ khã Nh− vËy, xung quanh viÖc nh×n kh¨n h¬n. Chñ ®Ò cña §o¹n tr−êng t©n nhËn chñ ®Ò cña TruyÖn KiÒu ®· cho thanh cã søc kh¸i qu¸t cao kh«ng chØ ë thÊy mét qu¸ tr×nh kh¸m ph¸. Chóng sù ph¶n ¸nh, mµ cßn ë tÇm t− t−ëng, sù t«i rÊt ®ång t×nh víi ý kiÕn kh¼ng ®Þnh nh¹y c¶m cña mét tr¸i tim nh©n ®¹o. sù ho¸n c¶i, s¸ng t¹o cña NguyÔn Du Ho¸n c¶i thµnh chñ ®Ò míi cho TruyÖn trong quan niÖm tµi- mÖnh. §ã kh«ng KiÒu, NguyÔn Du ®· ®Æt vµo ®ã mét h¬i ph¶i lµ sù tiÕp thu thuÇn tóy tõ chñ ®Ò thë, mét nhÞp ®Ëp con tim vµ ®«i m¾t cña Kim V©n KiÒu truyÖn, mµ chÝnh lµ cña mét con ng−êi sèng gi÷a câi nh©n sù tiÕp thu cã chän läc vµ s¸ng t¹o gian. Chóng t«i ®ång t×nh víi tinh thÇn thµnh chñ ®Ò míi. Chñ ®Ò “tµi – mÖnh” nhËn ®Þnh vÒ chñ ®Ò, t− t−ëng TruyÖn trong Kim V©n KiÒu truyÖn chØ lµ chÊt KiÒu cña c¸c t¸c gi¶ NguyÔn Th¹ch liÖu gîi dÉn ®Ó NguyÔn Du ho¸n c¶i Giang, TriÖu Ngäc Lan, L« óy Thu vµ thµnh chñ ®Ò “tµi – mÖnh” trong TruyÖn nhãm t¸c gi¶ hai bé s¸ch gi¸o khoa Ng÷ KiÒu. Gi÷a chóng cã sù kh¸c nhau vÒ v¨n líp 10 ph©n ban hiÖn nay. §ã chÝnh chiÒu s©u t− t−ëng vµ cÊp ®é ph¶n ¸nh ®êi sèng x· héi. lµ sù ®ång c¶m, tiÕc th−¬ng cña NguyÔn Søc sèng cña TruyÖn KiÒu ®· ®−îc Du cho sè phËn con ng−êi, lµ lêi lªn ¸n kh¼ng ®Þnh qua h¬n hai thÕ kØ ®Çy biÕn ®anh thÐp cña NguyÔn Du ®èi víi c¸c ®éng cña lÞch sö d©n téc, TruyÖn KiÒu thÕ lùc ®en tèi, lµ lêi ngîi ca cña «ng vÒ ®· b¸m rÔ s©u vµo ®êi sèng t©m hån t×nh yªu tù do cïng víi −íc m¬ c«ng lÝ, 50
  7. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 1B-2008 §¹i häc Vinh ph¸p TruyÖn KiÒu. Thùc sù ®ã lµ nh÷ng lµ tiÕng nãi “hiÓu ®êi” cña mét con vÊn ®Ò thó vÞ trong nghiªn cøu so s¸nh, ng−êi. §©y chÝnh lµ nh÷ng “vÊn ®Ò c¬ ®èi chiÕu gi÷a hai t¸c phÈm, tiÕc r»ng b¶n, vÊn ®Ò trung t©m ®−îc t¸c gi¶ nªu ®ã kh«ng ph¶i lµ chñ ý t×m hiÓu cña lªn, ®Æt ra qua néi dung cô thÓ cña t¸c chóng t«i trong chuyªn môc nµy. C«ng phÈm v¨n häc” [3, 61]. viÖc chÝnh cña chóng t«i lµ t×m hiÓu c¸c V× vËy, viÖc NguyÔn Du ho¸n c¶i biÓu hiÖn cña ý thøc NguyÔn Du trong chñ ®Ò Kim V©n KiÒu truyÖn lµ mét viÖc tiÕp thu vµ c¶i biÕn nh÷ng chñ ®Ò trong nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n t¹o thµnh ®ã trong TruyÖn KiÒu. h×nh t−îng t¸c gi¶ trong TruyÖn KiÒu. ThËt ra, sù “ho¸n cèt ®o¹t thai” cña Chóng t«i tiÕn hµnh t×m hiÓu vÊn ®Ò NguyÔn Du trong TruyÖn KiÒu lµ ®· nµy th«ng qua viÖc t×m hiÓu ý thøc cña kh¸ râ rµng. T¸c gi¶ §µo Duy Anh chñ thÓ s¸ng t¹o trong viÖc ho¸n c¶i chñ trong “Kh¶o luËn vÒ truyÖn Thóy KiÒu” ®Ò cña Kim V©n KiÒu truyÖn. ®· kh¼ng ®Þnh sù s¸ng t¹o cña NguyÔn 3. Sau ®©y, chóng t«i xin tËp trung Du trong TruyÖn KiÒu. «ng ®· so s¸nh bµn tíi ý thøc cña chñ thÓ s¸ng t¹o vÒ kh¸ tØ mØ TruyÖn KiÒu víi Kim V©n viÖc ho¸n c¶i chñ ®Ò cña Kim V©n KiÒu KiÒu truyÖn vµ cho r»ng: “NguyÔn Du truyÖn thµnh chñ ®Ò míi trong TruyÖn ®· ho¸n cèt ®o¹t thai Kim V©n KiÒu KiÒu. truyÖn mµ t¹o thµnh t¸c phÈm hoµn Theo ý kiÕn chung cña nhiÒu ng−êi toµn míi”. ý kiÕn ®ã lµ sù ®¸nh gi¸ bao th× chñ ®Ò cña Kim V©n KiÒu truyÖn lµ qu¸t vÒ toµn bé h×nh thøc vµ néi dung “tµi - mÖnh”. Nh−ng Phan Ngäc th× l¹i cña TruyÖn KiÒu, nh−ng ch¾c ch¾n cho r»ng “chñ ®Ò cña truyÖn Kim V©n trong lêi nhËn ®Þnh chung Êy cña t¸c KiÒu kh«ng ph¶i lµ “tµi mÖnh t−¬ng ®è” gi¶ §µo Duy Anh vÒ sù “ho¸n cèt ®o¹t mµ lµ “t×nh vµ khæ”. Nh−ng xÐt thÊy thai”, “hoµn toµn míi” Êy cã c¶ sù nh×n “chñ ®Ò cña truyÖn Kim V©n KiÒu lµ nhËn cña «ng vÒ chñ ®Ò TruyÖn KiÒu. “t×nh vµ khæ” th× ch−a ®Çy ®ñ v× nã chØ Häc gi¶ Phan Ngäc khi “T×m hiÓu phong lµ lêi ®Çu tiªn trong håi I vµ ®Æc biÖt lµ c¸ch cña NguyÔn Du trong TruyÖn KiÒu” ®o¹n m−êi l¨m n¨m l−u l¹c cña KiÒu còng ®· ®−a ra nh÷ng nhËn ®Þnh t−¬ng kh«ng thÓ bao qu¸t hÕt c¶ t×nh vµ khæ, tù. ThÕ nh−ng, vÒ sù ho¸n c¶i chñ ®Ò sù xung ®ét gi÷a t×nh vµ khæ”[7, 60]. trong TruyÖn KiÒu, «ng nãi ®Õn mét Chóng t«i t©m ®¾c víi c¸ch lËp luËn c¸ch râ rµng vµ cô thÓ h¬n: “Khi viÕt nµy cña t¸c gi¶ NguyÔn H»ng Thanh, TruyÖn KiÒu, NguyÔn Du ®· thay ®æi nhÊt lµ vÊn ®Ò ®−îc ®Æt ra tõ kÕt cÊu chñ ®Ò cña t¸c phÈm, chuyÓn chñ ®Ò tõ cña t¸c phÈm: “Chñ ®Ò cña truyÖn Kim t×nh vµ khæ sang tµi vµ mÖnh. «ng ®· V©n KiÒu cßn thiÕu sù thèng nhÊt chÆt ®−a t− t−ëng cña m×nh vµo, ®Ó tæ chøc chÏ, cã c¶m t−ëng t¸ch biÖt v× cã sù l¾p l¹i toµn bé c©u chuyÖn, chø kh«ng vay ghÐp, ch¾p nèi c¸c sù kiÖn mét c¸ch m−în nã ë Thanh T©m Tµi Nh©n” [9, láng lÎo cña ba m¶ng truyÖn kh¸c nhau. Ph¶i ch¨ng, chñ ®Ò cña TruyÖn Kim 32]. V©n KiÒu chÝnh lµ chñ ®Ò cña ba m¶ng TrÇn §×nh Sö trong “Thi ph¸p truyÖn ghÐp l¹i víi nhau? §ã lµ t×nh yªu TruyÖn KiÒu” ®· nh×n nhËn sù viÖc theo tµi tö giai nh©n, con ng−êi trung nghÜa mét h−íng kh¸c: “Chóng t«i cho r»ng vµ con ng−êi kÜ n÷” [7, 61]. §iÒu nµy ®· NguyÔn Du cã tiÕp thu ¶nh h−ëng cña ®−îc TrÇn §×nh Sö lµm râ trong Thi chñ ®Ò “tµi mÖnh t−¬ng ®è” nh−ng ®· cã 51
  8. x¸c ®Þnh ®óng ... h×nh t−îng t¸c gi¶ ngUYÔN DU, Tr. 45-56 lª v¨n mÝ sù ®æi míi thµnh “th©n mÖnh t−¬ng ®è” th× NguyÔn Du ®· lùa chän vµ ®Æt tªn cho t¸c phÈm cña m×nh lµ “§o¹n tr−êng [11, 59]. §¸ng chó ý nhÊt lµ ý kiÕn cña «ng khi nhÊn m¹nh ®Õn ý thøc cña t©n thanh” h¼n ph¶i cã mét dông ý chñ NguyÔn Du trong viÖc ho¸n c¶i chñ ®Ò quan nµo ®ã cña riªng «ng. H¬n n÷a, Kim V©n KiÒu truyÖn: “NguyÔn Du ®· chñ ®Ò “tµi - mÖnh” trong Kim V©n KiÒu chuyÓn c©u chuyÖn “bÊt hñ” cña Kim truyÖn vµ chñ ®Ò “tµi - mÖnh” trong V©n KiÒu TruyÖn thµnh c©u chuyÖn §o¹n tr−êng t©n thanh l¹i ®−îc sinh ra ®o¹n tr−êng, ®Çy ®au ®ín, xãt xa, bi trong hai x· héi vµ hai thêi ®¹i c¸ch xa kÞch. §©y lµ sù thay ®æi träng t©m (hay nhau, ®ång thêi còng kh«ng cïng chung nÐt chñ ®¹o) trong chñ ®Ò. Mét sè t¸c mét ®Êt n−íc. Ch¾c ch¾n, quan niÖm vÒ gi¶ kh¸c còng chó ý tíi c¸c khÝa c¹nh “tµi- mÖnh” trong hai t¸c phÈm còng sÏ chñ ®Ò kh¸c g¾n víi thùc t¹i ViÖt Nam, kh«ng thÓ nh− nhau ®−îc. Trong s¸ng nh− t©m sù hoµi Lª, quyÒn sèng con t¹o nghÖ thuËt còng nh− trong ý thøc ng−êi, tè c¸o hiÖn thùc ®en tèi, quyÒn s¸ng t¹o cña mét nhµ nho nh− NguyÔn sèng ng−êi phô n÷. TruyÖn KiÒu ®· g¾n Du, lßng tù t«n d©n téc kh«ng cho phÐp víi bèi c¶nh ®êi sèng tinh thÇn kh¸c víi «ng lÊy l¹i c¸i cña ng−êi kh¸c ®Ó lµm tµi Trung Quèc” [5, 80]. s¶n tinh thÇn cho d©n téc m×nh vµ c¸ Nh− vËy, viÖc NguyÔn Du ®· ho¸n nh©n m×nh. §µnh r»ng, ng−êi ®i sau cã c¶i chñ ®Ò cña Kim V©n KiÒu truyÖn thÓ tiÕp thu tinh hoa cña ng−êi ®i tr−íc, thµnh chñ ®Ò míi trong TruyÖn KiÒu lµ nh−ng kh«ng thÓ dÉm ch©n lªn lèi mßn ®iÒu ch¾c ch¾n, râ rµng. Chóng t«i xem cña ng−êi ®i tr−íc ®−îc. Trong s¸ng t¹o ®ã lµ mét viÖc lµm cã chñ ®Ých vµ mang nghÖ thuËt, ng−êi nµo dÉm ch©n lªn lèi tÝnh ý thøc cña mét c¸ nh©n, lµ mét sù mßn cña ng−êi ®i tr−íc chÝnh lµ tù thñ dông c«ng, dông ý khÐo lÐo cña NguyÔn tiªu m×nh. §äc TruyÖn KiÒu cña Du ®Ó t¹o cho TruyÖn KiÒu cã ®−îc mét NguyÔn Du, ai còng nhËn thÊy sù s¸ng h×nh hµi vµ søc sèng míi. t¹o cña mét thiªn tµi tõ chñ ®Ò cho ®Õn Thùc sù, Thanh T©m Tµi Nh©n sù thuyÕt minh nã mét c¸ch s©u s¾c trong Kim V©n KiÒu truyÖn cã sù ch¾p trong t¸c phÈm. Râ rµng, NguyÔn Du nèi nhiÒu sù kiÖn l¹i víi nhau, quan hÖ “®· ®−a t− t−ëng cña m×nh vµo, chø gi÷a c¸c sù kiÖn do ®ã còng kh¸ láng kh«ng vay m−în nã ë Thanh T©m Tµi lÎo. ChÝnh v× vËy mµ chñ ®Ò cña Kim Nh©n” [9, 32]. V©n KiÒu truyÖn kh«ng cã sù nhÊt qu¸n ý thøc ho¸n c¶i chñ ®Ò cña NguyÔn tõ ®Çu ®Õn cuèi. ¤ng ®· th«ng qua Du trong TruyÖn KiÒu xuÊt ph¸t tõ ý nh©n vËt cña m×nh trong t¸c phÈm mµ thøc d©n téc, tõ nhËn thøc vÒ thêi ®¹i thÓ hiÖn chñ ®Ò, chø kh«ng ph¶i tõ c¶m quan hiÖn thùc, tõ vèn sèng t¹o mµ t¹o vµ hiÖn thùc x· héi cña c¸ nh©n «ng. nªn chñ ®Ò cho t¸c phÈm cña m×nh. ThÕ kØ XVIII lµ thÕ kØ cña sù thøc tØnh Th«ng th−êng, tªn truyÖn lµ phÇn cña ý thøc c¸ nh©n, mçi c¸ nh©n cã nhu kÕt tinh hµm sóc nhÊt cña chñ ®Ò. Nã cÇu tù biÓu hiÖn m×nh tr−íc cuéc sèng. võa lµ h×nh thøc bªn ngoµi, nh−ng còng Cho nªn mçi con ng−êi cã nhu cÇu béc võa lµ néi dung t− t−ëng bªn trong. lé c¸i t«i c¸ nh©n c¸ thÓ cña m×nh. Khi Nh−ng ®iÒu nµy ë Kim V©n KiÒu truyÖn ®øng tr−íc “nh÷ng ®iÒu tr«ng thÊy mµ cña Thanh T©m Tµi Nh©n l¹i kh«ng cã ®au ®ín lßng”, NguyÔn Du ®· ý thøc nã ®−îc. Bëi Thanh T©m Tµi Nh©n ®Æt tªn nh− mét ®èi t−îng ®Ó thÓ hiÖn trong t¸c truyÖn cña m×nh tõ tªn nh©n vËt. VËy phÈm cña m×nh. Qua chñ ®Ò míi, 52
  9. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 1B-2008 §¹i häc Vinh hay lµ c©u chuyÖn “xãt lßng” trong §o¹n NguyÔn Du ®· ý thøc “vÒ vai trß x· héi tr−êng t©n thanh, chÝnh lµ mét c¶m vµ vai trß v¨n häc cña m×nh trong t¸c quan nghÖ thuËt míi mÎ vµ mang tÝnh phÈm, mét vai trß ®−îc ng−êi ®äc chê ®ét ph¸ cña mét nhµ v¨n nh©n ®¹o. ®îi” [3, 149]. §©y chÝnh lµ dÊu hiÖu cña ChÝnh v× vËy, trong nh÷ng c¶nh huèng h×nh t−îng t¸c gi¶ trong TruyÖn KiÒu. Ðo le, trong nh÷ng c¶nh ®êi d©u bÓ cña Sù ho¸n c¶i chñ ®Ò trong TruyÖn con ng−êi trong TruyÖn KiÒu khiÕn cho KiÒu ph¶i lµ kÕt qu¶ cña mét qu¸ tr×nh ng−êi ®äc nã ph¶i r¬i n−íc m¾t, th× Kim tù nhËn thøc vµ ý thøc cña chñ thÓ. V©n KiÒu truyÖn l¹i kh«ng cã ®−îc. §©y NguyÔn Du ®· ý thøc ®−îc c¸i lèi mßn, lµ mét b»ng chøng x¸c thùc nhÊt vÒ sù c¸i m«tÝp tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn Trung dông c«ng, dông ý cña NguyÔn Du Quèc nã kh«ng phï hîp khi gieo vµo ®êi trong viÖc ho¸n c¶i chñ ®Ò cña TruyÖn sèng tinh thÇn cña con ng−êi ViÖt Nam. KiÒu. NguyÔn Du ý thøc vÒ thiªn chøc cña Nh×n vµo c¶nh trao duyªn, c¶nh ng−êi nghÖ sÜ, vµ s©u s¾c h¬n lµ ý thøc KiÒu ë lÇu xanh, c¶nh KiÒu gÆp Tõ H¶i cña mét ng−êi hiÓu ®êi, hiÓu ng−êi. vµ c¶nh Kim - KiÒu t¸i hîp trong Trong v¨n ch−¬ng ViÖt Nam thêi trung TruyÖn KiÒu, chóng ta thÊy rÊt râ ý ®¹i cßn cã ai ý thøc cao nh− NguyÔn Du? thøc vµ quan niÖm s¸ng t¹o nghÖ thuËt ThËt kú l¹, trªn mçi dßng th¬ trong cña NguyÔn Du, nhÊt lµ nghÖ thuËt thÓ TruyÖn KiÒu ng−êi ta nh− ch¹m vµo bµn hiÖn chiÒu s©u t©m hån con ng−êi. DÊu tay, khèi ãc cña mét NguyÔn Du tµi hoa, Ên c¸ nh©n cña «ng in ®Ëm trong c¶nh nh− vang lªn nhÞp ®Ëp con tim cña mét trao duyªn chÝnh lµ quan niÖm cña «ng NguyÔn Du tµi tö, nh©n ®¹o. Cø mçi vÒ con ng−êi c« ®¬n. Nh©n vËt Thóy lÇn ng−îc vµo vïng xo¸y tù sù, hoÆc khi KiÒu ®−îc «ng ®Æt trong quan niÖm miªn man trong câi t×nh, ng−êi ta l¹i “th©n mÖnh t−¬ng ®è”, nh−ng ®ã còng nghe ®−îc thanh ©m cña tiÕng nãi ®au lµ c¸i nh×n míi cña NguyÔn Du vÒ con ®ín, xãt xa cña NguyÔn Du vÒ cuéc ®êi. ng−êi c« ®¬n, nã sinh ra ®Ó ®èi lËp víi NÕu ®ã kh«ng ph¶i lµ chç s©u s¾c trong thuyÕt “tµi mÖnh t−¬ng ®è”. B»ng chñ viÖc ho¸n c¶i chñ ®Ò cña Kim V©n KiÒu ®Ò Êy, NguyÔn Du ®· v¹ch trÇn sù ®ång truyÖn trong chñ ®Ò cña TruyÖn KiÒu th× lâa cña hai thÕ lùc h÷u h×nh vµ siªu nã lµ g×? ThËt vËy, kh«ng ph¶i v× trong h×nh trong x· héi phong kiÕn tµn b¹o. Kim V©n KiÒu truyÖn v¾ng ®i nh÷ng Ngay trong hµnh ®éng v× nghÜa cña trang tù s−, hoÆc nh÷ng trang tr÷ t×nh Thóy KiÒu, mµ lÔ gi¸o phong kiÕn biÓu mµ ë chç thÕ giíi ®−îc t¹o ra tõ nh÷ng d−¬ng, khen ngîi th× ng−îc l¹i NguyÔn trang tù sù vµ tr÷ t×nh Êy thiÕu ®i c¸i Du ®· cho thÊy nã còng lµ mét thÕ lùc c¸ch ®Ó lµm cho ng−êi ta xóc ®éng vµ siªu h×nh. Bëi nÕu kh«ng cã nã th× cuéc c¨m giËn khi mçi lÇn ®èi diÖn víi hiÖn ®êi cña Thóy KiÒu còng sÏ kh¸c ®i. thùc quanh m×nh. NguyÔn Du ®· ®Æt Nh−ng trong c¶nh KiÒu gÆp Tõ H¶i l¹i m×nh trong ý thøc cña c«ng chóng ®Ó chøa ®ùng trong ®ã c¸i nh×n nhiÒu ho¸n c¶i chñ ®Ò sao cho tiÕng nãi bi chiÒu cña NguyÔn Du vÒ con ng−êi. Tõ th−¬ng cña nh÷ng bi kÞch ®ín ®au kia H¶i chøa ®ùng kh¸t väng tù do, Tõ H¶i kh«ng cßn lµ cña riªng ai. Cho nªn viÖc lµ −íc m¬ c«ng lÝ, Tõ H¶i lµ kho¶nh ho¸n c¶i tõ c¸i m«tÝp cña c©u chuyÖn kh¾c th¨ng hoa vµ næi lo¹n cña t− “tµi tö - giai nh©n”, “t×nh vµ khæ” thµnh t−ëng… c©u chuyÖn “tµi-mÖnh”, “th©n- mÖnh” 53
  10. x¸c ®Þnh ®óng ... h×nh t−îng t¸c gi¶ ngUYÔN DU, Tr. 45-56 lª v¨n mÝ §»ng sau c¶nh nh− vËy, ng−êi ta nh− ch¹m vµo c¸i vá bäc bªn ngoµi cña thÊy mét NguyÔn Du kÝn ®¸o, hoµi nghi chñ ®Ò. Nã chøa ®ùng mét bøc th«ng vÒ thuyÕt siªu h×nh, «ng nhËn diÖn râ ®iÖp míi vÒ nçi xãt th−¬ng, ®au ®ín cña NguyÔn Du. “NguyÔn Du ®Æt tªn truyÖn chóng mçi khi biÕn hãa, mçi khi tung nh− vËy chøng tá «ng ®· cã c¸ch nh×n hoµnh trong thÕ giíi h÷u h×nh. Ph¶i ch¨ng “thiªn mÖnh”, “®Þnh mÖnh” vµ “lÔ riªng so víi Thanh T©m Tµi Nh©n”[11, nghÜa” ®i cïng víi nhiÒu thø kh¸c n÷a 37]. NÕu ®ã kh«ng ph¶i lµ sù cói s¸t trong x· héi phong kiÕn còng lµ nh÷ng xuèng tõng vong linh con ng−êi vµ nÕu kh«ng ph¶i lµ sù ®óc kÕt tõ hiÖn thùc thÕ lùc tµn b¹o ®ang bao quanh con ng−êi? Ng−îc l¹i, trong c¶nh Kim KiÒu x· héi, tõ c¸c hiÖn t−îng cña ®êi sèng t¸i hîp lµ sù ®oµn viªn, nh−ng l¹i chøa con ng−êi th× ch¾c g× NguyÔn Du ®· ®ùng bªn trong nã mét bi kÞch lín cña ch¾t läc vµ ho¸n c¶i thµnh c¸i tªn “§o¹n tr−êng t©n thanh” - mét nhan ®Ò h¹nh phóc con ng−êi, lµ lêi kÕt ¸n cuèi cïng cña NguyÔn Du tr−íc khi kÕt thóc hµm chøa chñ ®Ò míi, cã søc kh¸i qu¸t mét thiªn truyÖn. Kim V©n KiÒu truyÖn cao nh− thÕ? §©y lµ mét ®iÓm kh¸c biÖt cña Thanh T©m Tµi Nh©n d−êng nh− trong ý thøc chän tªn truyÖn gi÷a ch−a cã ®−îc c¸i nh×n nh− thÕ vµ ch−a Thanh T©m Tµi Nh©n víi NguyÔn Du. ®Æt ra ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò s©u s¾c nh− ChÝ Ýt NguyÔn Du ®· v−ît khái c¸i m«tip ®Æt tªn t¸c phÈm tõ tªn cña nh©n thÕ. Râ rµng, vai trß cña chñ thÓ trong thiÕt kÕ nh÷ng chi tiÕt, t×nh tiÕt, sù viÖc vËt, mµ chóng ta th−êng thÊy trong nh− vËy lµ v« cïng quan träng. Nã tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn Trung Hoa, nh− LiÔu thÞ truyÖn cña Høa Nghiªu T¸, chøng tá mét NguyÔn Du ®Çy quyÕt t©m trong viÖc ho¸n c¶i chñ ®Ò cña Kim V©n Oanh Oanh truyÖn cña Nguyªn ChÈn, KiÒu truyÖn, ®i cïng víi môc ®Ých lµm Ngäc KiÒu Lª cña Lý V¨n Phøc, truyÖn Kim V©n KiÒu cña Thanh T©m Tµi míi mét thÓ lo¹i tiÓu thuyÕt nh− TruyÖn KiÒu. Nh©n. C¸c truyÖn N«m ViÖt Nam nh− Tèng Tr©n Cóc Hoa, Ph¹m T¶i Ngäc Tuy nhiªn, nh÷ng ®iÒu trªn l¹i Hoa, Ph¹m C«ng Cóc Hoa, Phan kh«ng x¶y ra ®èi víi kh«ng Ýt t¸c phÈm th¬ N«m nh− TruyÖn Song Tinh cña TrÇn… phÇn lín ®Òu ®−îc vay m−în tõ NguyÔn H÷u Hµo ®Çu thÕ kØ XVIII vµ m« tÝp ®Æt tªn truyÖn cña Trung Hoa. truyÖn Hoa Tiªn cña NguyÔn Huy Tù ViÖc ho¸n c¶i chñ ®Ò cña TruyÖn KiÒu tÊt nhiªn kh«ng thÓ kh«ng liªn gi÷a thÕ kØ XVIII. LÝ gi¶i vÊn ®Ò nµy, TrÇn §×nh Sö cho r»ng: “Kim V©n KiÒu quan ®Õn “nh÷ng ®iÒu tr«ng thÊy” cña TruyÖn” cã chñ ®Ò hång nhan b¹c mÖnh, NguyÔn Du tr−íc mét giai ®o¹n lÞch sö cã phong vËn bÊt h÷u, nh−ng chñ yÕu cã ®Çy biÕn ®éng trong x· héi phong kiÕn nÐt míi lµ ai o¸n ®o¹n tr−êng. §©y lµ ViÖt Nam cuèi thêi Lª, ®Çu thêi yÕu tè mµ c¸c t¸c phÈm tµi tö- giai NguyÔn. HiÖn thùc lÞch sö giai ®o¹n nh©n nãi trªn vµ c¶ mét sè t¸c phÈm nµy ®· t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn t©m hån, kh¸c nh− Ngäc KiÒu Lª, N÷ tó tµi, Phan trÝ tuÖ, t×nh c¶m cña NguyÔn Du cïng TrÇn ®Òu kh«ng cã. ChÝnh nã lµ yÕu tè víi sù tr¶i nghiÖm cuéc ®êi, thêi ®¹i gîi ý ®Ó NguyÔn Du s¸ng t¹o §o¹n m×nh, d©n téc m×nh ®Ó nhµ th¬ hiÖn tr−êng t©n thanh ®Çy xãt th−¬ng ®au h÷u thµnh §o¹n tr−êng t©n thanh - mét ®ín”[5, 81]. nhan ®Ò ®· nãi lªn t− t−ëng nh©n ®¹o ThËt ra, ngay trong c¸i tªn truyÖn cña NguyÔn Du vÒ th©n phËn con ng−êi. lµ “§o¹n tr−êng t©n thanh” ng−êi ta Cho nªn nãi chñ ®Ò cña TruyÖn KiÒu lµ 54
  11. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 1B-2008 §¹i häc Vinh “th©n mÖnh t−¬ng ®è” lµ thÓ hiÖn c¸ch chóng trong chñ ®Ò míi cña TruyÖn KiÒu. Do ®ã, h×nh t−îng t¸c gi¶ trong nh×n tõ sù quan t©m cña chñ thÓ s¸ng TruyÖn KiÒu ngoµi nh÷ng yÕu tè ®−îc t¹o ®èi víi c¸ nh©n con ng−êi. §©y lµ ®iÓm nh×n míi, mang tÝnh ®ét ph¸ mµ ®Ò cËp ®Õn nh− c¸i nh×n, giäng ®iÖu vµ TrÇn §×nh Sö nãi ®Õn trong Thi ph¸p sù tù biÓu hiÖn, th× vÊn ®Ò ho¸n c¶i chñ TruyÖn KiÒu. ¤ng ®Æc biÖt nhÊn m¹nh ®Ò trong TruyÖn KiÒu ®−îc xem nh− ®Õn sù vËn ®éng cña ý thøc c¸ nh©n mét ph−¬ng diÖn biÓu hiÖn kh¸c cña NguyÔn Du: “NguyÔn Du v−ît qua sù ph¹m trï nµy. rµng buéc cña ý thøc hÖ phong kiÕn vµ ViÖc ho¸n c¶i chñ ®Ò trong TruyÖn t«n gi¸o ®Ó v−¬n tíi kh¼ng ®Þnh gi¸ trÞ KiÒu ®−îc NguyÔn Du thÓ hiÖn tõ trong tù th©n cña con ng−êi” [5, 158]. c¸ch ®Æt nhan ®Ò, c¸ch quan niÖm vµ ThiÕt nghÜ, ®ã lµ mét trong nh÷ng c¸ch thÓ hiÖn t− t−ëng cña «ng. Th«ng ph−¬ng diÖn c¬ b¶n ®Ó lÝ gi¶i vµ nh×n qua ®ã, ng−êi ®äc nhËn ra ch©n dung NguyÔn Du trong TruyÖn KiÒu “nh− mét nhËn ch©n dung cña NguyÔn Du trong TruyÖn KiÒu. ng−êi d©n th−êng ®øng gi÷a thÕ gian… nh− mét ng−êi ®øng gi÷a d«ng tè cuéc 4. Tãm l¹i, trong bµi viÕt nµy, chóng ®êi”. ¤ng lµ mét nhµ v¨n biÕt cói s¸t t«i tËp trung lµm râ kh¸i niÖm chñ ®Ò xuèng tõng kiÕp ng−êi, biÕt n©ng niu hä vµ ý nghÜa cña viÖc t×m hiÓu chñ ®Ò trong tÊm lßng th−¬ng vµ mang hä ®Çu trong t¸c phÈm v¨n häc nãi chung. Tõ thai vµo câi v¨n ch−¬ng cña m×nh… ®ã, chóng t«i ®Æt ra vÊn ®Ò t×m hiÓu chñ ®Ò trong TruyÖn KiÒu vµ viÖc NguyÔn ¤ng ®· lÝ gi¶i nh÷ng bi kÞch cuéc ®êi Du ho¸n c¶i chñ ®Ò Kim V©n KiÒu con ng−êi b»ng chÝnh c¸i vÞ trÝ vµ nh©n truyÖn, lµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¬ c¸ch Êy. Dßng ch¶y tr÷ t×nh vÒ nh÷ng kiÕp b¶n thÓ hiÖn h×nh t−îng t¸c gi¶ trong ng−êi vÉn tuÇn hoµn nh− dßng m¸u TruyÖn KiÒu. trong tr¸i tim Ng−êi. Sù ho¸n c¶i chñ Chóng t«i xem viÖc ho¸n c¶i chñ ®Ò cña Kim V©n KiÒu truyÖn lµ mét viÖc ®Ò cho mét t¸c phÈm ®· n©ng NguyÔn Du thµnh mét thi hµo d©n téc! lµm ®Çy s¸ng t¹o vµ cã ý thøc cña NguyÔn Du: «ng ®· ®Æt m×nh vµo ý thøc d©n téc, ý thøc c¸ nh©n vµ ý thøc c«ng T I LIÖU THAM KH¶O [1] §µo Duy Anh, Kh¶o luËn vÒ TruyÖn Thóy KiÒu, Quan H¶i tïng th−, HuÕ, 1943. [2] Hoµng Ngäc HiÕn, V¨n häc vµ Häc v¨n, NXB V¨n häc, Hµ Néi, 1997. [3] Lª B¸ H¸n, TrÇn §×nh Sö, NguyÔn Kh¾c Phi (®ång chñ biªn), Tõ ®iÓn thuËt ng÷ v¨n häc, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi, 2004. [4] Lª Xu©n LÝt, 200 n¨m nghiªn cøu bµn luËn TruyÖn KiÒu, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi, 2005. [5] NguyÔn §¨ng §iÖp (tuyÓn chän), TrÇn §×nh Sö tuyÓn tËp (tËp 1), NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi, 2005. 55
  12. x¸c ®Þnh ®óng ... h×nh t−îng t¸c gi¶ ngUYÔN DU, Tr. 45-56 lª v¨n mÝ [6] NhÊt H¹nh, Th¶ mét bÌ lau, NXB T«n gi¸o, Hµ Néi, 2005. [7] NguyÔn H»ng Thanh, NghÖ thuËt t¸i t¹o nh©n vËt KiÒu trong §o¹n tr−êng t©n thanh, NXB Thanh niªn, Hµ Néi, 2003. [8] Phan Träng LuËn (tæng chñ biªn), L· Nh©m Th×n (chñ biªn phÇn V¨n), Bïi Minh To¸n (chñ biªn phÇn TiÕng ViÖt), Lª A (chñ biªn phÇn Lµm v¨n), NguyÔn Th¸i Hßa, §ç Kim Håi, NguyÔn Xu©n Nam, Vò D−¬ng Quý, §Æng §øc Siªu, TrÇn Nho Th×n, L−¬ng Duy Thø, §oµn ThÞ Thu V©n, Ng÷ v¨n 10 (tËp 2), NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi, 2006. [9] Phan Ngäc, T×m hiÓu phong c¸ch NguyÔn Du trong TruyÖn KiÒu, NXB KHXH, Hµ Néi, 1985. [10] Ph−¬ng Lùu (chñ biªn), Lý luËn v¨n häc, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi, 2006. SUMMARY to identify the topic of kieu story accurately - a necessary factor to understand fully nguyen Du' image This article tried to clarify Nguyen Du's conciousness in changing topic of Kim Van Kieu Story into the new one in Kieu Story. We thought that change as one of the factors expressing Nguyen Du's portrait through Kieu Story. (a) Cao häc 13 Lý luËn v¨n häc, tr−êng §¹i häc Vinh. 56
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.11: Bộ Luận Văn Tốt Nghiệp Chuyên Ngành Tài Chính Ngân Hàng
172 tài liệu
829 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2