Báo cáo nghiên cứu khoa học " Xu hướng biến đổi giai tầng và tác động của nó đến xã hội Trung quốc "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

82
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong thời gian dài tới đây, sự phân hóa giai tầng ở Trung Quốc vẫn tiếp tục diễn biến và phát triển t-ơng đối phức tạp, trong đó có giai tầng ngày càng đ-ợc mở rộng, có giai tầng sẽ phải thu hẹp tới mức phù hợp với cơ cấu ngành nghề của xã hội hiện đại. Theo dự báo của nhiều công trình nghiên cứu, sự biến đổi về cơ cấu giai tầng xã hội Trung Quốc trong vài thập niên đầu thế kỷ XXI sẽ mạnh mẽ hơn những thập niên cuối thế kỷ tr-ớc về quy...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " Xu hướng biến đổi giai tầng và tác động của nó đến xã hội Trung quốc "

ths. hoµng huÖ anh §¹i häc Nh©n d©n Trung Quèc o nhiÒu nguyªn nh©n, sau Nh− vËy lµ, c¸c vÊn ®Ò x· héi, trong ®ã D 30 n¨m c¶i c¸ch, c¬ cÊu giai biÓu hiÖn râ nhÊt lµ sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu tÇng x· Trung Quèc ®· cã giai tÇng vµ t¸c ®éng cña nã ®Õn qu¸ nh÷ng biÕn ®æi m¹nh mÏ vµ s©u s¾c. tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi sÏ lµ Trong thêi gian dµi tíi ®©y, sù ph©n hãa mét kh©u rÊt quan träng, ¶nh h−ëng ®Õn giai tÇng ë Trung Quèc vÉn tiÕp tôc diÔn t−¬ng lai ph¸t triÓn cña Trung Quèc. biÕn vµ ph¸t triÓn t−¬ng ®èi phøc t¹p, Theo chóng t«i, c¬ cÊu giai tÇng x· héi trong ®ã cã giai tÇng ngµy cµng ®−îc më Trung Quèc trong thêi gian tíi sÏ biÕn réng, cã giai tÇng sÏ ph¶i thu hÑp tíi ®æi theo nh÷ng xu h−íng chñ yÕu sau: møc phï hîp víi c¬ cÊu ngµnh nghÒ cña 1. Bé phËn ng−êi lao ®éng trong c¸c c¬ x· héi hiÖn ®¹i. Theo dù b¸o cña nhiÒu së phi së h÷u nh n−íc ng y c ng t¨ng c«ng tr×nh nghiªn cøu, sù biÕn ®æi vÒ c¬ cÊu giai tÇng x· héi Trung Quèc trong C¶i c¸ch chÕ ®é qu¶n lý xÝ nghiÖp vµi thËp niªn ®Çu thÕ kû XXI sÏ m¹nh quèc h÷u, x©y dùng chÕ ®é xÝ nghiÖp mÏ h¬n nh÷ng thËp niªn cuèi thÕ kû hiÖn ®¹i vµ ®Èy nhanh tèc ®é cæ phÇn tr−íc vÒ quy m« vµ tèc ®é. Qu¸ tr×nh hãa c¸c doanh nghiÖp quèc h÷u lµ b−íc biÕn ®æi giai tÇng cã mèi liªn quan cùc ®ét ph¸ lín trong tiÕn tr×nh c¶i c¸ch thÓ kú mËt thiÕt víi qu¸ tr×nh vËn hµnh vµ chÕ kinh tÕ ë Trung Quèc. Mét néi dung biÕn ®éng cña toµn bé x· héi. Cã ý kiÕn quan träng trong c¶i c¸ch thÓ chÕ cña cho r»ng: “Tõ nay vÒ sau, x· héi Trung Trung Quèc lµ chÊp nhËn sù tån t¹i song Quèc sÏ ph¶i tr¶i qua con ®−êng chuyÓn song c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. GÇn 3 thËp ®æi hÕt søc ch«ng gai, tuyÖt nhiªn kh«ng kû, tõ sau khi n−íc Céng hoµ Nh©n d©n 1 ph¶i lµ thêi kú thuËn buåm xu«i giã” . Trung Hoa ®−îc thµnh lËp, Trung Quèc Nghiªn cøu Trung Quèc sè 9 (88) - 2008 68
Xu h−íng biÕn ®èi giai tÇng… nhanh tiÕn tr×nh biÕn ®æi vµ ph©n ho¸ ®· x©y dùng kinh tÕ theo m« h×nh kÕ giai tÇng x· héi. Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c ho¹ch tËp trung, kh«ng thõa nhËn c¸c nhµ nghiªn cøu, tÝnh ®Õn cuèi thÕ kû XX, thµnh phÇn kinh tÕ phi c«ng h÷u. Thùc tÕ ®· chøng minh râ tÝnh kÐm n¨ng ®éng, tr×nh ®é thÞ tr−êng ho¸ cña nÒn kinh tÕ kÐm hiÖu qu¶ cña thÓ chÕ nµy, kh«ng Trung Quèc ®¹t kho¶ng 55%; dù b¸o ®Õn n¨m 2010 cã thÓ ®¹t kho¶ng 80%; ®Õn ph¸t huy ®−îc tÝnh s¸ng t¹o, chñ ®éng n¨m 2020, Trung Quèc sÏ lµ quèc gia cã cña ng−êi lao ®éng trong c¸c lÜnh vùc nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng hoµn chØnh2. kinh doanh, s¶n xuÊt. §¹i héi toµn quèc Trong xu thÕ ®ã, ph©n ho¸ giai tÇng sÏ lÇn thø XIV §¶ng Céng s¶n Trung Quèc cã ®Æc ®iÓm lµ bé phËn nh÷ng ng−êi lao (n¨m 1994) ®· kh¼ng ®Þnh râ chñ tr−¬ng ®éng thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ phi x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng XHCN c«ng h÷u sÏ t¨ng lªn. Theo dù b¸o cña ®Æc s¾c Trung Quèc, víi viÖc ®a d¹ng c¸c häc gi¶ Trung Quèc, trong 10 n¨m ho¸ h×nh thøc së h÷u vµ ph−¬ng thøc ®Çu thÕ kû XXI, sè lao ®éng c¸ thÓ hµng ph©n phèi, coi kinh tÕ t− nh©n lµ bé n¨m sÏ t¨ng trªn 7%; sè chñ doanh phËn quan träng cÊu thµnh nÒn kinh tÕ nghiÖp t− nh©n sÏ t¨ng hµng n¨m trªn Trung Quèc. Chñ tr−¬ng ®ã cïng víi 20%; giai tÇng trung l−u sÏ lín lªn, thùc tiÔn 15 n¨m c¶i c¸ch ®· më ®−êng chiÕm tû lÖ ngµy cµng cao trong c− d©n réng h¬n cho c¸c tæ chøc kinh tÕ phi quèc Trung Quèc. h÷u h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. Bªn c¹nh Nh− vËy, trong thêi gian tíi, tÇng líp hÖ thèng xÝ nghiÖp h−¬ng trÊn, doanh c«ng nh©n, c¸n bé qu¶n lý, nh©n viªn kü nghiÖp vèn n−íc ngoµi, hé kinh doanh thuËt trong c¸c xÝ nghiÖp quèc h÷u vµ bu«n b¸n nhá, hµng lo¹t xÝ nghiÖp ngoµi tËp thÓ sÏ t¨ng kh«ng nhiÒu so víi c¸c quèc doanh ®· ngµy cµng lín m¹nh, thÓ thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. §iÒu ®ã còng hiÖn râ vai trß vµ ®ãng gãp quan träng, cã nghÜa lµ sè ng−êi trong c¸c giai tÇng hiÖu qu¶ trong c«ng cuéc hiÖn ®¹i ho¸ chñ doanh nghiÖp t− nh©n, c«ng th−¬ng ®Êt n−íc. Sau khi gia nhËp Tæ chøc c¸ thÓ, c«ng nh©n ngoµi c«ng h÷u sÏ Th−¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), Trung Quèc t¨ng nhanh. §©y võa lµ biÓu hiÖn tÝch cµng cã nhiÒu −u thÕ hÊp dÉn c¸c luång cùc cña qu¸ tr×nh biÕn ®æi c¬ cÊu giai ®Çu t− n−íc ngoµi, v× thÕ nhiÒu doanh tÇng x· héi, nh−ng còng lµ nh©n tè chøa nghiÖp phi quèc h÷u tiÕp tôc ®−îc thµnh ®ùng m©u thuÉn x· héi gi÷a c¸c giai lËp t¹i Trung Quèc, sè lao ®éng tham gia tÇng ë Trung Quèc thêi më cöa. vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ nµy còng ngµy mét gia t¨ng. 2. Giai tÇng lao ®éng n«ng nghiÖp Trong t−¬ng lai, xu thÕ thÞ tr−êng ho¸ ng y c ng gi¶m ngµy cµng m¹nh sÏ lµ nh©n tè ®Èy Nghiªn cøu Trung Quèc sè 9 (88) - 2008 69
Trung Quèc ®ang trong qu¸ tr×nh tÝch vµo ®ã lµ m¹ng l−íi kinh doanh, dÞch vô cùc ®iÒu chØnh c¬ cÊu ngµnh, n©ng cao tû n«ng th«n còng ngµy cµng ph¸t triÓn, träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, gi¶m tû nhiÒu c¬ së c«ng th−¬ng nghiÖp tiÕp tôc träng n«ng nghiÖp tíi møc phï hîp víi ra ®êi vµ kinh doanh hiÖu qu¶. Xu h−íng yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i. Qu¸ ®ã ®−¬ng nhiªn ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn tr×nh ®iÒu chØnh c¬ cÊu ngµnh lµ nh©n tè qu¸ tr×nh biÕn ®éng vµ thay ®æi c¬ cÊu quan träng thóc ®Èy m¹nh mÏ sù ph©n giai tÇng trong n«ng th«n Trung Quèc, ho¸ giai tÇng trong x· héi. NÕu tû lÖ lao lµm gi¶m thiÓu ®¸ng kÓ giai tÇng lao ®éng n«ng nghiÖp thuÇn tuý. ®éng trong c¸c ngµnh n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp vµ dÞch vô cña Trung Quèc vµo Bªn c¹nh hai nh©n tè chñ quan trªn n¨m 1998 lÇn l−ît lµ 49,8%, 23,5% vµ lµ trµo l−u ra thµnh phè kiÕm viÖc lµm 26,7% th× ®Õn n¨m 2010, tû lÖ ®ã sÏ lµ cña c− d©n n«ng th«n ngµy cµng t¨ng m¹nh. Theo dù tÝnh, trong mét vµi n¨m 34,9%, 26,3% vµ 38,8%3. Tõ khi c¶i c¸ch tíi, sè lao ®éng n«ng th«n tham gia vµo ®Õn nay, lao ®éng n«ng nghiÖp lµ giai c¸c c¬ së kinh tÕ phi n«ng nghiÖp trung tÇng cã biÓu hiÖn ph©n ho¸ sím vµ râ b×nh hµng n¨m cã thÓ lªn tíi 8 triÖu nÐt nhÊt, bao gåm 2 nh©n tè chÝnh: mét ng−êi4. lµ, chÕ ®é kho¸n hé ®· ®Èy n¨ng suÊt lao Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, t×m kiÕm viÖc ®éng n«ng nghiÖp ngµy cµng cao h¬n, ®êi lµm ë thµnh phè ®· trë nªn khã kh¨n sèng n«ng th«n ®−îc c¶i thiÖn, nhiÒu h¬n, song ng−êi n«ng d©n Trung Quèc n«ng d©n tho¸t ly ruéng ®Êt, ®Çu t− vèn vÉn t×m c¸ch b−¬n ch¶i, m−u cÇu cuéc vµo c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt kh¸c. Hai lµ, sèng chèn ®« héi. Theo ®iÒu tra cña thu nhËp lîi Ých tõ n«ng nghiÖp thÊp Trung Quèc, 90% sè ng−êi ®−îc pháng khiÕn nhiÒu n«ng d©n chñ ®éng bá nghÒ vÊn ®· thõa nhËn kiÕm viÖc lµm ë thµnh n«ng, t×m kiÕm viÖc lµm trong c¸c c¬ së phè lµ rÊt khã, nh−ng hä vÉn cã nguyÖn kinh tÕ phi n«ng nghiÖp. MÆc dï xÝ väng tho¸t ly ®ång ruéng, bëi theo hä, nghiÖp h−¬ng trÊn hiÖn nay ë Trung lµm ¨n ë n«ng th«n cßn khã kh¨n h¬n Quèc kh«ng ph¸t triÓn rÇm ré, nhanh nhiÒu lÇn5. m¹nh nh− thêi kú ®Çu c¶i c¸ch, song Luång c− d©n ®æ ra thµnh phè ngµy tr×nh ®é kü thuËt cña c¸c xÝ nghiÖp cµng lín, kh«ng chØ t¹o søc Ðp ®èi víi h−¬ng trÊn nh×n chung ®· cã b−íc ph¸t c«ng viÖc vµ trËt tù trÞ an thµnh phè, mµ triÓn cao h¬n so víi tr−íc ®©y, v× thÕ cßn lµ søc Ðp trong viÖc ho¹ch ®Þnh vµ kh«ng Ýt s¶n phÈm xÝ nghiÖp h−¬ng trÊn thùc thi mét sè chÝnh s¸ch ®èi víi tÇng ®· ®−îc chÊp nhËn trªn thÞ tr−êng thÕ líp n«ng d©n lµm thuª t¹i thµnh phè. giíi. §iÒu ®ã khiÕn cho sè l−îng ng−êi §· tíi lóc Trung Quèc ph¶i tÝnh to¸n tham gia ho¹t ®éng trong c¸c xÝ nghiÖp nghiªm tóc vµ thËn träng nhiÒu vÊn ®Ò: h−¬ng trÊn kh«ng gi¶m sót nhiÒu. Thªm Nghiªn cøu Trung Quèc sè 9 (88) - 2008 70
Xu h−íng biÕn ®èi giai tÇng… chÕ ®é qu¶n lý hé khÈu (níi láng quy vµo søc lao ®éng vµ “c«ng nh©n ¸o tr¾ng” ®Þnh nhËp hé khÈu thµnh phè); chÕ ®é - chØ nh÷ng ng−êi lµm viÖc trong c¸c xÝ ®¶m b¶o x· héi ®èi víi lùc l−îng lao ®éng nghiÖp cã møc l−¬ng t−¬ng ®èi cao, dùa tõ n«ng th«n ra thµnh phè, bao gåm c¶ vµo lao ®éng trÝ ãc, bao gåm c¶ nh÷ng chÕ ®é häc hµnh cña con c¸i hä; hoµn ng−êi lµ nh©n viªn kü thuËt vµ nh©n thiÖn thÞ tr−êng lao ®éng vµ viÖc h−íng viªn qu¶n lý. Theo ®¸nh gi¸ cña mét sè dÉn c¸c luång di chuyÓn lao ®éng tõ häc gi¶, sè “c«ng nh©n ¸o xanh” ë Trung n«ng th«n ra thµnh phè mét c¸ch hîp lý, Quèc hiÖn nay lµ 95 triÖu ng−êi vµ sè cã trËt tù. “c«ng nh©n ¸o tr¾ng” kho¶ng 23 triÖu ng−êi6. Nh÷ng ng−êi lao ®éng rêi lµng Sù gi¶m thiÓu sè l−îng giai tÇng lao xãm, ®ång ruéng tham gia s¶n xuÊt kinh ®éng n«ng nghiÖp sÏ gãp phÇn quan doanh t¹i c¸c tæ chøc kinh tÕ phi n«ng träng vµo qu¸ tr×nh biÕn ®æi c¬ cÊu giai nghiÖp ®a phÇn lµ thî lµm thuª hoÆc tÇng x· héi hiÖn ®¹i, hîp lý h¬n ë Trung “c«ng nh©n ¸o xanh”, tr×nh ®é v¨n ho¸ Quèc. Tho¸t ly ®ång ruéng, tham gia vµo vµ kü thuËt cña hä kh«ng cao. c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ phi n«ng nghiÖp, ng−êi n«ng d©n Trung Quèc sÏ cã nhiÒu 3. Sè l−îng v vÞ trÝ cña giai tÇng trÝ c¬ héi t¨ng thu nhËp, æn vµ n©ng cao ®êi thøc ng y c ng ®−îc n©ng cao sèng h¬n. Trong qu¸ tr×nh ®ã, nhiÒu Tr−íc hÕt cã thÓ kh¼ng ®Þnh, so víi ng−êi sÏ t¸ch khái giai tÇng yÕu thÕ, gia tr−íc thêi kú c¶i c¸ch, nhÊt lµ trong thêi nhËp giai tÇng trung l−u, khiÕn cho c¬ kú C¸ch m¹ng V¨n ho¸, tÇng líp trÝ thøc cÊu giai tÇng x· héi cña Trung Quèc tiÕn hiÖn nay ë Trung Quèc lín m¹nh lªn rÊt dÇn tíi m« h×nh qu¶ tr¸m - tÇng líp nhiÒu. Chñ tr−¬ng “khoa gi¸o h−ng nh÷ng ng−êi h−ëng lîi tõ c«ng cuéc c¶i quèc” do §¹i héi lÇn thø XVI §¶ng Céng c¸ch vµ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ sÏ gia s¶n Trung Quèc ®Ò ra, ®· x¸c nhËn tinh t¨ng. Xu h−íng biÕn ®æi giai tÇng nh− thÇn coi träng tri thøc, coi träng tÇng líp vËy lµ mét biÓu hiÖn thµnh c«ng cña c«ng cuéc c¶i c¸ch më cöa ë Trung Quèc. trÝ thøc cña Trung Quèc trong bèi c¶nh míi. §ång thêi, yªu cÇu ®æi míi c«ng §−¬ng nhiªn, ®ång thêi víi qu¸ tr×nh nghÖ, n©ng cÊp ngµnh nghÒ ®· ®Æt mçi gi¶m thiÓu lùc l−îng lao ®éng n«ng th«n, sè l−îng c«ng nh©n còng sÏ t¨ng lªn ng−êi lao ®éng Trung Quèc tr−íc nhu ®¸ng kÓ. Sù ph©n ho¸ trong néi bé giai cÇu ph¶i n©ng cao tri thøc, tr×nh ®é v¨n tÇng c«ng nh©n còng diÔn ra mét c¸ch râ ho¸ cña m×nh. nÐt h¬n. VÒ ®¹i thÓ, giai tÇng c«ng nh©n Bªn c¹nh c¸c nhµ khoa häc, ë Trung Trung Quèc sÏ ph©n ho¸ thµnh “c«ng Quèc ®· xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu c¸c nh©n ¸o xanh” - chØ nh÷ng ng−êi lµm nhµ qu¶n lý, nh©n viªn kü thuËt, chñ viÖc trong c¸c xÝ nghiÖp vµ c¬ quan nhµ doanh nghiÖp cã tr×nh ®é v¨n ho¸ cao, n−íc, sèng chñ yÕu b»ng ®ång l−¬ng, dùa Nghiªn cøu Trung Quèc sè 9 (88) - 2008 71
c«ng nh©n tay nghÒ v÷ng. TÊt c¶ hîp t¸c khoa häc gi¸o dôc ®· dÇn dÇn t−¬ng thµnh mét ®éi ngò - mét giai tÇng trÝ xøng h¬n víi n¨ng lùc vµ ®ãng gãp cña thøc míi, víi sè l−îng ®«ng h¬n rÊt hä. ChÝnh phñ Trung Quèc thùc thi nhiÒu so víi tr−íc thêi kú c¶i c¸ch. Trong chÝnh s¸ch ®·i ngé tho¶ ®¸ng h¬n; x· héi thêi gian tíi, ch¾c ch¾n Trung Quèc cßn nh×n nhËn vµ ®¸nh gi¸ ®óng møc h¬n cã b−íc tiÕn dµi h¬n trªn con ®−êng hiÖn ®èi víi giai tÇng trÝ thøc. Thø hai, ®Þa vÞ ®¹i ho¸ vµ n©ng cao tr×nh ®é khoa häc kü x· héi vµ chÝnh trÞ cña giai tÇng trÝ thøc thuËt, ngang tÇm víi c¸c n−íc c«ng ngµy cµng ®−îc n©ng cao, bëi nh÷ng nghiÖp ph¸t triÓn trªn thÕ giíi. Sù lín ®ãng gãp ®−îc ghi nhËn cña hä trong m¹nh cña giai tÇng trÝ thøc sÏ gãp phÇn qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. H¬n ai lµm cho xu thÕ biÕn ®æi c¬ cÊu giai tÇng hÕt, giai tÇng trÝ thøc Trung Quèc lµ lùc ë Trung Quèc h−íng theo chiÒu tÝch cùc, l−îng ñng hé m¹nh mÏ nhÊt c«ng cuéc bëi ®ã lµ mét bé phËn cÊu thµnh m« h×nh c¶i c¸ch më cöa, víi hai lý do c¬ b¶n: mét giai tÇng qu¶ tr¸m - giai tÇng trung gian lµ, c¶i c¸ch sÏ ®em ®Õn kh«ng khÝ tù do, ngµy cµng lín so víi hai giai tÇng: giai cëi trãi cho ho¹t ®éng häc thuËt; hai lµ, tÇng qu¶n lý vµ giai tÇng yÕu thÕ. TrÝ trÝ thøc lµ ng−êi hiÓu râ c¶i c¸ch lµ con thøc lµ giai tÇng cã ®Æc tr−ng t−¬ng ®èi ®−êng ®−a Trung Quèc tho¸t khái bÕ t¾c. kh¸c biÖt víi c¸c giai tÇng kh¸c vÒ th©n ChÝnh v× thÕ, trÝ thøc lµ mét giai tÇng phËn vµ ®Þa vÞ chÝnh trÞ, x· héi. Hä cã ®ãng gãp tÝch cùc nhÊt cho c«ng cuéc c¶i thÓ lµ c¸c nhµ khoa häc chuyªn ho¹t c¸ch më cöa, vµ thùc tÕ, hä nhËn ®−îc ®éng trong lÜnh vùc häc thuËt, nghiªn sù t«n träng, ®Ò cao ngµy cµng lín cña x· héi. cøu khoa häc; còng cã thÓ lµ c¸c nhµ qu¶n lý, chñ c¸c doanh nghiÖp t− nh©n, 4. Vai trß cña c¸c giai tÇng trung gian gi¸m ®èc xÝ nghiÖp quèc h÷u; còng cã thÓ trong ®êi sèng kinh tÕ - x· héi ®Êt n−íc lµ c«ng nh©n kü thuËt bËc cao hoÆc nh©n ng y c ng lín viªn kü thuËt trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, Theo mét sè häc gi¶ Trung Quèc, giai n«ng nghiÖp, th−¬ng m¹i dÞch vô... Do ®ã, tÇng trung gian ®−îc h×nh thµnh tõ 4 giai tÇng trÝ thøc cµng lín m¹nh, cµng cã nguån gèc chñ yÕu7: mÆt ®«ng ®¶o trong c¸c lÜnh vùc kinh tÕ - x· héi th× quan hÖ gi÷a c¸c giai tÇng Thø nhÊt lµ “giai tÇng trung gian” cµng thÓ hiÖn sù g¾n kÕt chÆt chÏ h¬n. truyÒn thèng, gåm chñ xÝ nghiÖp nhá, chñ c¸c hé bu«n b¸n nhá, tù kinh doanh Cïng víi sù gia t¨ng vÒ sè l−îng vµ sù b»ng nguån vèn t−¬ng ®èi Ýt, quy m« n©ng cÊp vÒ tr×nh ®é v¨n ho¸ gi¸o dôc, t−¬ng ®èi nhá vµ lîi nhuËn t−¬ng ®èi Ýt. ®Þa vÞ cña giai tÇng trÝ thøc còng kh«ng ngõng ®−îc n©ng cao. Tr−íc hÕt, thu nhËp kinh tÕ cña nh÷ng ng−êi lµm c«ng Nghiªn cøu Trung Quèc sè 9 (88) - 2008 72
Xu h−íng biÕn ®èi giai tÇng… Thø hai lµ mét bé phËn c¸n bé, trÝ mèi liªn hÖ gÇn gòi víi ®«ng ®¶o thµnh thøc ph©n ho¸ trong thÓ chÕ kinh tÕ kÕ viªn trong c¸c giai tÇng cã ®Þa vÞ thÊp ho¹ch; kÐm h¬n. Thø ba lµ chñ doanh nghiÖp t− nh©n, Thø ba, sù lín m¹nh cña giai tÇng chñ xÝ nghiÖp h−¬ng trÊn xuÊt hiÖn trung gian cã lîi cho tiÕn tr×nh d©n chñ trong c¶i c¸ch. Thèng kª cho biÕt, ®Õn ho¸. Giai tÇng trung gian lµ nh÷ng cuèi n¨m 2006, Trung Quèc cã 4,98 triÖu ng−êi cã tr×nh ®é v¨n ho¸, gi¸o dôc cao, doanh nghiÖp t− nh©n, t¨ng 680 ngh×n cã nhËn thøc khoa häc t−¬ng ®èi ®Çy ®ñ, so víi n¨m 2005, ®¹t 15,8%; t¨ng v× thÕ vai trß cña hä trong tiÕn tr×nh d©n 8 104,56% so víi n¨m 2002 . chñ ho¸ ë Trung Quèc lµ ®iÒu cã thÓ kh¼ng ®Þnh. Cã häc gi¶ ®· nhËn xÐt, Thø t− lµ giai tÇng trung gian míi, nh×n mét c¸ch tæng thÓ, “giai tÇng trung xuÊt hiÖn trong qu¸ tr×nh thu hót vèn vµ gian lµ lùc l−îng h¹t nh©n ph¶n ®èi ®éc c«ng nghÖ n−íc ngoµi. TÝnh ®Õn cuèi tµi chÝnh trÞ, b¶o vÖ ph¸p luËt, h¹n chÕ n¨m 2002 cã 3,67 triÖu nh©n viªn phôc quyÒn lùc chÝnh trÞ, x©y dùng nÒn d©n vô trong c¸c xÝ nghiÖp ®Çu t− th−¬ng chñ ph¸p chÕ” 10. m¹i n−íc ngoµi; 3,53 triÖu ng−êi lµm viÖc trong c¸c c¬ së ®Çu t− cña 3 khu vùc Thø t−, giai tÇng trung gian lµ giai 9 Hång K«ng, Ma Cao, §µi Loan . tÇng nhËn ®−îc lîi Ých vµ sù trî gióp lín tõ c«ng cuéc c¶i c¸ch, v× thÕ hä ph¶n ®èi Giai tÇng trung l−u cã 3 ®Æc ®iÓm t×nh tr¹ng biÕn lo¹n, kh«ng æn ®Þnh chÝnh næi bËt: trong x· héi. NguyÖn väng cña hä lµ Thø nhÊt, do cã thu nhËp kinh kÕ vµ chÝnh trÞ æn ®Þnh, x· héi trËt tù, nh»m møc sèng t−¬ng ®èi cao nªn giai tÇng më mang vµ ph¸t triÓn sù nghiÖp cña nµy cã søc tiªu thô s¶n phÈm tiªu dïng b¶n th©n. lín trong x· héi. Hä còng lµ nh÷ng ng−êi Do cã nh÷ng ®ãng gãp thùc tÕ vÒ kinh cã chÝ tiÕn thñ, m¹nh d¹n ®Çu t− ph¸t tÕ nªn vai trß vµ vÞ trÝ chÝnh trÞ - x· héi triÓn. Thªm vµo ®ã, ®©y lµ giai tÇng cã cña giai tÇng trung gian ngµy cµng ®−îc tr×nh ®é v¨n ho¸, n¨ng lùc tiÕp nhËn kh¼ng ®Þnh râ ë Trung Quèc. Víi −u thÕ quan ®iÓm, c¸ch lµm míi t−¬ng ®èi cao, vÒ thu nhËp kinh tÕ vµ tr×nh ®é häc vÊn, do vËy hä dÔ dµng trë thµnh cÇu nèi, dÔ sù lín m¹nh cña giai tÇng nµy trong thêi tËp hîp c¸c lùc l−îng x· héi. gian tíi cã ý nghÜa hÕt søc thùc tÕ ®èi víi Thø hai, giai tÇng trung gian (nhÊt lµ môc tiªu hiÖn ®¹i ho¸ cña Trung Quèc. nh÷ng ng−êi cã thu nhËp cao) th−êng cã §ã còng lµ lý do mµ kh«ng chØ riªng vai trß tèt trong viÖc ®iÒu hoµ m©u Trung Quèc muèn giai tÇng trung gian thuÉn x· héi, bëi hä cã n¨ng lùc trî gióp céng ®ång cïng giµu cã, nhÊt lµ hä cã Nghiªn cøu Trung Quèc sè 9 (88) - 2008 73
ngµy cµng ®−îc t¨ng c−êng vÒ sè l−îng lêi th¸ch ®è g¾t gao, nghiªm träng ®èi vµ lín m¹nh vÒ chÊt l−îng. víi ®Êt n−íc cã h¬n mét phÇn t− thÕ kû c¶i c¸ch ®¸ng ng−ìng mé nµy. Chªnh 5. Giai tÇng yÕu thÕ vÉn l th¸ch thøc lÖch giµu nghÌo kh«ng chØ lµm cho lín ®èi víi Trung Quèc trong t−¬ng lai Trung Quèc khã kh¨n h¬n trong viÖc Kh¸i niÖm giai tÇng (quÇn thÓ) yÕu thùc hiÖn môc tiªu “cïng giµu cã”, “ph¸t thÕ hiÖn ®ang ®−îc Trung Quèc dïng ®Ó triÓn hµi hoµ” vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, chØ nh÷ng nhãm ng−êi cã thu nhËp kinh mµ cßn lµ lêi th¸ch ®è tr−íc sù ph©n ho¸ tÕ rÊt thÊp (thËm chÝ kh«ng ®ñ duy tr× giai tÇng, trong ®ã giai tÇng yÕu thÕ lµ cuéc sèng); tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp kÐm mét g¸nh nÆng kh«ng dÔ g× san sÎ. (thËm chÝ mï ch÷); ®Þa vÞ chÝnh trÞ - Tr−íc m¾t, Trung Quèc cÇn ph¶i gi¶i x· héi yÕu ít (thËm chÝ kh«ng hiÓu biÕt quyÕt mét thùc tr¹ng kh¸ bøc xóc, ®ã lµ vÒ chÝnh trÞ). NghÜa lµ, theo quan ®iÓm ®êi sèng cña hµng triÖu c«ng nh©n “h¹ cña nhãm häc gi¶ Lôc Häc NghÖ, ®©y lµ c−¬ng” chê viÖc lµm vµ hµng chôc triÖu giai tÇng thiÕu c¶ 3 nguån lùc: kinh tÕ, lao ®éng d− thõa ë n«ng th«n cã nhu cÇu tæ chøc vµ v¨n ho¸. ra thµnh phè kiÕm viÖc lµm. Bªn c¹nh Víi c¸ch hiÓu nh− vËy, giai tÇng yÕu khã kh¨n vÒ kinh tÕ, Trung Quèc ph¶i thÕ ë Trung Quèc bao gåm c¸c ®èi t−îng: ®èi mÆt víi th¸i ®é ph¶n øng quyÕt liÖt, thÊt nghiÖp hoÆc b¸n thÊt nghiÖp; n«ng t©m lý bÊt m·n, thËm chÝ o¸n th¸n ®èi d©n nghÌo; lao ®éng n«ng th«n lµm thuª víi nh÷ng quyÕt s¸ch ®· ®−a l¹i thiÖt kh«ng æn ®Þnh ë thµnh phè; c«ng nh©n thßi vµ nghÌo tóng cho tÇng líp c«ng “h¹ c−¬ng” chê viÖc lµm; ng−êi tµn tËt, nh©n bÞ ®µo th¶i khái xÝ nghiÖp quèc èm ®au l©u; ng−êi giµ vµ trÎ må c«i h÷u; Trung Quèc cßn ph¶i ®èi mÆt víi kh«ng n¬i n−¬ng tùa; ng−êi mÊt quyÒn nh÷ng th¸ch thøc vÒ trËt tù x· héi, vÒ c«ng d©n. Trung Quèc ®ang tiÕn rÊt chÕ ®é b¶o ®¶m x· héi tr−íc lµn sãng di nhanh trªn con ®−êng hiÖn ®¹i ho¸. d©n tõ n«ng th«n ra thµnh thÞ. H−íng Nh÷ng thµnh tùu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ dÉn, s¾p xÕp viÖc lµm æn ®Þnh cho nh÷ng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cho ®èi t−îng nµy lµ bµi to¸n kh«ng hÒ ®¬n ®«ng ®¶o ng−êi d©n cña Trung Quèc lµ gi¶n, buéc Trung Quèc ph¶i gi¶i quyÕt ®iÒu kh«ng thÓ phñ nhËn. Theo dù tÝnh, hiÖu qu¶ trong thêi gian ng¾n. Thªm vµo ®Õn n¨m 2010, GDP b×nh qu©n ®Çu ®ã, x· héi Trung Quèc ®ang trªn ®µ l·o ng−êi cña Trung Quèc sÏ ®¹t tíi con sè ho¸, v× thÕ chÕ ®é vµ chÝnh s¸ch ®èi víi 1.700 USD - b−íc ®ét ph¸ quan träng ®èi ng−êi giµ, ®Æc biÖt lµ ng−êi giµ kh«ng víi sù ph¸t triÓn vµ trçi dËy cña Trung n¬i n−¬ng tùa còng trë thµnh vÊn ®Ò hÕt Quèc. Tuy nhiªn, nghÌo ®ãi côc bé, ph©n søc nan gi¶i ®èi víi Trung Quèc trªn con ho¸ giµu nghÌo vµ tÖ n¹n x· héi vÉn lµ Nghiªn cøu Trung Quèc sè 9 (88) - 2008 74
Xu h−íng biÕn ®èi giai tÇng… ®−êng hoµn thµnh môc tiªu x©y dùng kh¸c biÖt gi÷a thµnh phè vµ n«ng th«n, x· héi kh¸ gi¶ vµo n¨m 2020. nhÊt lµ trong c¸c lÜnh vùc gi¸o dôc, y tÕ, m«i tr−êng, v.v... Gi÷a tÇng líp c¸n bé Cã thÓ kh¼ng ®Þnh, nÕu trong mét hai víi c¸c tÇng líp kh¸c còng tån t¹i m©u thËp kû tíi, Trung Quèc kh«ng gi¶i thuÉn, nhÊt lµ trong nh÷ng tr−êng hîp quyÕt c¨n b¶n ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò hiÖn quan liªu, cöa quyÒn, tham nhòng, øc cßn gai gãc ®èi víi giai tÇng yÕu thÕ, th× hiÕp quÇn chóng. TÇng líp lao ®éng c¸ t¸c ®éng tiªu cùc cña nã ®Õn kÕt qu¶ cña thÓ, chñ doanh nghiÖp t− nh©n còng tån c«ng cuéc c¶i c¸ch lµ rÊt khã l−êng. t¹i m©u thuÉn víi c¸c tÇng líp x· héi Nh÷ng ph©n tÝch trªn cho thÊy, trong kh¸c, nhÊt lµ m©u thuÉn chñ thî. thêi gian tíi, sù biÕn ®æi vµ diÔn biÕn Trong mÊy n¨m gÇn ®©y ë Trung phøc t¹p trong c¬ cÊu giai tÇng x· héi Quèc ®· næ ra ngµy cµng nhiÒu vô xung vÉn lµ mét khã kh¨n kh«ng nhá ®èi víi ®ét x· héi, nhÊt lµ t¹i c¸c vïng n«ng Trung Quèc. Ph©n ho¸ giai tÇng x· héi th«n. Riªng tØnh Tø Xuyªn, nöa ®Çu g¾n liÒn víi sù thay ®æi vÒ quan hÖ lîi n¨m 2000 ®· næ ra 379 vô chèng ®èi cña Ých, tÊt nhiªn sÏ xuÊt hiÖn m©u thuÉn n«ng d©n, víi sù tham gia cña h¬n gi÷a c¸c giai tÇng trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh 52.000 ng−êi (cã 4 ng−êi bÞ chÕt, 96 vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, v.v... MÆc ng−êi bÞ th−¬ng, thiÖt h¹i vËt chÊt dÇu m©u thuÉn gi÷a c¸c giai tÇng trong kho¶ng 154 triÖu NDT) 11. x· héi Trung Quèc ngµy nay lµ kh«ng ph¶i lµ m©u thuÉn ®èi kh¸ng giai cÊp, §¶ng vµ ChÝnh phñ Trung Quèc ®ang nh−ng nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p ®iÒu hoµ rÊt quan t©m ®Õn viÖc gi¶i quyÕt m©u lîi Ých ®Ó ®oµn kÕt c¸c tÇng líp x· héi, thuÉn trong x· héi theo quan ®iÓm cña th× m©u thuÉn néi bé nh©n d©n cã thÓ Chñ tÞch Mao Tr¹ch §«ng ®−a ra tr−íc tiÒm Èn nguy c¬ chuyÓn ho¸ thµnh m©u ®©y: "m©u thuÉn cã tÝnh chÊt kh¸c nhau, thuÉn ®èi kh¸ng. C«ng nh©n vµ n«ng chØ cã thÓ dïng ph−¬ng ph¸p cã tÝnh 12 d©n lµ hai tÇng líp chñ yÕu cña x· héi chÊt kh¸c nhau míi gi¶i quyÕt ®−îc" . Trung Quèc hiÖn nay (néi bé c«ng nh©n Theo quan ®iÓm cña Trung Quèc, m©u vµ néi bé n«ng d©n cã thÓ chia ra nhiÒu thuÉn gi÷a c¸c tÇng líp x· héi Trung tÇng líp). Gi÷a c«ng nh©n vµ n«ng d©n Quèc hiÖn nay lµ mét tån t¹i kh¸ch quan hiÖn cã nhiÒu m©u thuÉn vÒ lîi Ých. Møc vµ lµ s¶n phÈm tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh sèng cña n«ng d©n t¨ng chËm so víi møc chuyÓn ®æi x· héi. Nh−ng ®ã lµ nh÷ng sèng cña c«ng nh©n vµ sù chªnh lÖch ®ã m©u thuÉn trªn c¬ së thèng nhÊt vÒ lîi ngµy cµng lín. Cã häc gi¶ cho r»ng sù Ých c¨n b¶n. Nãi c¸ch kh¸c lµ nh÷ng chªnh lÖch møc sèng gi÷a thµnh thÞ vµ m©u thuÉn trong néi bé nh©n d©n, n«ng th«n ë Trung Quèc lµ cao nhÊt thÕ kh«ng cã tÝnh chÊt ®èi kh¸ng vµ cã thÓ giíi. NhiÒu ®iÒu kiÖn sèng kh¸c còng rÊt ®iÒu hoµ ®−îc. Nguyªn t¾c ®Ó gi¶i quyÕt Nghiªn cøu Trung Quèc sè 9 (88) - 2008 75
chÝnh s¸ch biÕn ®éng ngµnh nghÒ ë Trung ®óng ®¾n nh÷ng m©u thuÉn ®ã lµ c«ng Quèc, Nxb Qu¶n lý kinh tÕ. b»ng, b×nh ®¼ng, vµ tõng b−íc. BiÖn 4. T¨ng ThiÖu D−¬ng, §−êng HiÓu ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt ®óng ®¾n nh÷ng m©u §»ng (2004): L−u chuyÓn n«ng d©n trong thuÉn ®ã lµ ra søc ph¸t triÓn kinh tÕ, qu¸ tr×nh biÕn ®æi x· héi, Nxb Nh©n d©n h×nh thµnh c¬ chÕ ®iÒu hoµ lîi Ých hîp lý, Giang T©y, tr.38. hoµn thiÖn chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi, t¨ng 5. B¸o Thanh niªn Trung Quèc, 17-11- c−êng x©y dùng §¶ng trong s¹ch vµ 1999. chèng tham nhòng trong bé m¸y c«ng 6. Chu Quang Luü (1998): Ph©n tÝch c¸c quyÒn. §ång thêi, ®Ó gi¶m thiÓu c¸c m©u giai tÇng x· héi Trung Quèc hiÖn nay, Nxb thuÉn x· héi, Trung Quèc nhÊt ®Þnh Nh©n d©n Thiªn T©n. ph¶i x©y dùng ®−îc mét c¬ cÊu giai tÇng 7. Cao tuyÕt Ngäc (2004): Nh×n nhËn hîp lý, hiÖn ®¹i. §iÒu ®ã ®−¬ng nhiªn x· héi häc vÒ giai tÇng trung gian, Häc b¸o ®Æt ra rÊt nhiÒu vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc §¹i häc C«ng th−¬ng ChiÕt Giang, sè 4, tiÔn ®ßi hái Trung Quèc gi¶i quyÕt vµ xö tr.79. lý linh ho¹t, tÝch cùc. 8. Nh÷ TÝn, Lôc Häc NghÖ, Lý Båi L©m – Chñ biªn (2008): Ph©n tÝch vµ dù b¸o t×nh h×nh x· héi Trung Quèc n¨m 2008, Nxb V¨n hiÕn Khoa häc x· héi (Trung Quèc), tr. 291. 9. Côc Thèng kª Nhµ n−íc (2003): Niªn gi¸m thèng kª 2003, Nxb Thèng kª Trung Chó thÝch: Quèc. 10. Chu HiÓu Hång - chñ biªn (2005): 1. Ng« Ba: Ph©n tÝch giai cÊp giai tÇng §iÒu tra giai tÇng trung l−u Trung Quèc, x· héi Trung Quèc trong giai ®o¹n hiÖn Nxb V¨n hiÕn Khoa häc x· héi, B¾c kinh, nay, Nxb §¹i häc Thanh Hoa, 2004, tr.275. tr 304. DÉn theo Mao Thä Long: ChÝnh trÞ DÉn theo: Tæ nghiªn cøu chuyªn ®Ò x· héi häc, Nxb Khoa häc x· héi Trung chuyÓn ®æi c¬ cÊu x· héi, Héi nghiªn cøu Quèc, 2001, tr.285. chiÕn l−îc vµ qu¶n lý Trung Quèc: Xu 11. B¸o c¸o cña Tæ chuyªn ®Ò TØnh uû h−íng vµ nguy c¬ tiÒm Èn trong qu¸ tr×nh Tø Xuyªn (2001): Ph©n tÝch vµ xö lý ®óng chuyÓn ®æi c¬ cÊu x· héi Trung Quèc, ®¾n c¸c sù kiÖn xung ®ét céng ®ång ®¨ng ChiÕn l−îc vµ qu¶n lý, 1998, tr.5. trªn t¹p chÝ "Chñ nghÜa M¸c vµ hiÖn thùc" 2. Cï H¶i Binh: Tr×nh ®é thÞ tr−êng ho¸ sè 2. nÒn kinh tÕ Trung Quèc, Thêi b¸o kinh tÕ Trung Quèc, 13-8-1999. 12. TuyÓn tËp Mao Tr¹ch §«ng (1990), 3. Qu¸ch Kh¾c Sa, V−¬ng Diªn Trung - TËp 1, Nxb Nh©n d©n 1990, tr. 286. chñ biªn (1999): Nghiªn cøu xu thÕ vµ Nghiªn cøu Trung Quèc sè 9 (88) - 2008 76