intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Báo cáo " Pháp luật Việt Nam trong tiến trình toàn cầu hoá"

Chia sẻ: Phung Han | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

108
lượt xem
11
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Pháp luật Việt Nam trong tiến trình toàn cầu hoá Khi ở vào điều kiện, hoàn cảnh cụ thể, trên cơ sở sự hiểu biết của chủ thể cũng như thái độ, tình cảm của bản thân đối với pháp luật cũng như đạo đức xã hội, từ vốn sống, nhân cách, từ sự hiểu người, hiểu mình, sự ý thức về vị trí và vai trò của bản thân mình, xuất phát từ tình cảm của cá nhân về đối tượng của hành vi, trên cơ sở sự dự liệu về những hậu quả có thể phải gánh chịu...

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Báo cáo " Pháp luật Việt Nam trong tiến trình toàn cầu hoá"

  1. nghiªn cøu - trao ®æi TS. Bïi Ngäc C−êng * H u như gi i nghiên c u pháp lu t u nh n xét r ng hi n nay, khoa h c lu t kinh t v n chưa có quan ni m th ng nh t v nhà nư c vào các ho t ng kinh t . Hai xu hư ng này v a có tính ch t i l p nhau nhưng ng th i n m trong s th ng nh t lu t kinh t , trong khi ó l i i tìm cách xác như m t quy lu t t nhiên.(1) nh ranh gi i v i tư ng i u ch nh c a i di n tiêu bi u cho trư ng phái lí nó. Song t khi xã h i có giai c p, bao gi thuy t t do hóa kinh t là nhà kinh t h c nhà nư c cũng ph i có pháp lu t i u n i ti ng Adam Smith. Là ngư i ch u nh ch nh các ho t ng kinh t . Vì v y, trong hư ng c a thuy t pháp lu t t nhiên, ông cho "ngôi nhà chung pháp lu t" c a chúng ta r ng t do trong kinh t là t do hành ngh , t luôn luôn hi n di n m t b ph n pháp lu t do s h u, t do c nh tranh... Adam Smith tin quan tr ng là pháp lu t kinh t . vào kh năng t i u ch nh c a th trư ng 1. Quan ni m pháp lu t kinh t m t s nên cho r ng nhà nư c không nên can thi p qu c gia có n n kinh t th trư ng phát tri n vào các ho t ng kinh t . Nh ng tư tư ng Nhìn chung, các nư c có n n kinh t c a Adam Smith có nh ng giá tr nh t nh th trư ng phát tri n v n chưa có quan ni m trong khoa h c kinh t cũng như lu t h c. th ng nh t v lu t kinh t . Lu t kinh t ư c Tuy v y, h c thuy t c a ông cũng có nh ng nhìn nh n t nhi u góc như xem xét lu t h n ch nh t nh, b i l , trong b t c xã h i kinh t thu c lu t công hay lu t tư, bao g m nào, dù có văn minh, dân ch n âu thì cũng nhi u b ph n như lu t thương m i, lu t h p không th có t do tuy t i. Ông ch nhìn ng, lu t c nh tranh, lu t phá s n, lu t gi i th y y u t tích c c c a kinh t th trư ng mà th , lu t gi i quy t tranh ch p... không th y ư c khuy t t t c a nó. Chính vì Khi nghiên c u v lu t kinh t , nhi u h c v y, b n thân n n kinh t th trư ng (hi u theo gi cho r ng ó là khái ni m r ng r t khó nghĩa văn minh) ph i ư c i u ti t t phía nh lư ng chính xác v n i dung. Song nhìn nhà nư c. Nhà nư c can thi p vào cơ ch th chung, h thư ng c p hai v n ch y u. trư ng kh c ph c, h n ch nh ng khuy t V n th nh t là t do hóa kinh t , v n t t c a nó, b o v t do kinh doanh, th hai là s can thi p c a quy n l c nhà th c hi n m c tiêu kinh t c a b n thân nhà nư c vào i s ng kinh t . nư c. Công c quan tr ng nh t nhà nư c Xét cho cùng, l ch s khoa h c lu t kinh t can thi p vào các quá trình kinh t ó là các nư c tư b n ch y u nghiên c u v hai xu hư ng, ó là xu hư ng t do hóa kinh t * Gi ng viên chính Khoa pháp lu t kinh t và xu hư ng tăng cư ng s can thi p c a Trư ng i h c lu t Hà N i T¹p chÝ luËt häc sè 1/2004 3
  2. nghiªn cøu - trao ®æi pháp lu t kinh t , như v y, “khi th hi n yêu Trong bài gi ng t i B tư pháp Vi t Nam c u c a công quy n, lu t kinh t kh i sinh t tháng 3 /1997, GS.TS. Depenheuer - Trư ng i trong khu v c lu t công, th hi n thái c a h c t ng h p Mahnheim C ng hòa liên bang công quy n (nhà nư c) trư c nh ng di n c ã ưa ra quan ni m v lu t kinh t như bi n và v n ng c a i s ng kinh t ".(2) sau: Hi u theo cách chung nh t thì lu t kinh Khi nghiên c u lu t kinh t , ngoài hai t là t ng th các quy ph m pháp lu t mà v i v n ch y u là t do hóa kinh t và vai trò các quy ph m ó, nhà nư c tác ng vào các c a nhà nư c trong qu n lí kinh t , nhi u h c tác nhân tham gia i s ng kinh t và các gi còn ti p c n lu t kinh t t ngu n lu t. quy ph m liên quan n m i tương quan Nghĩa là, ngoài các quy nh c a nhà nư c, gi a s t do c a t ng cá nhân và s i u thu c v lu t kinh t còn ph i k n các t p ch nh c a nhà nư c. N u hi u theo cách ó quán, thông l thương m i, các i u ki n thì lu t kinh t m t m t i u ch nh kh năng, nghi p v chung. ó là nh ng v n liên cách th c mà nhà nư c can thi p vào i quan n lu t h p ng. Trong th c t pháp s ng kinh t , b o v l i ích chung; m t khác, lí cũng như trong th c ti n ho t ng s n nó th hi n nguyên t c t do kinh doanh, xu t kinh doanh, r t nhi u t p quán, thông l bình ng và b o v l i ích riêng c a các thương m i ã ư c nhà nư c th a nh n và thành viên tham gia th trư ng. V i cách ưa nó tr thành các quy ph m pháp lu t. Vì hi u như v y, lu t kinh t là khái ni m có n i v y, nhi u h c gi cho r ng lu t kinh t , lu t dung r t r ng: "Lu t kinh t bao trùm lên c thương m i có ngu n g c t các t p quán, công pháp và tư pháp”.(4) thông l thương m i. 2. Quan ni m v pháp lu t kinh t GS.TS. F. Kubler khi nghiên c u v lu t nư c ta hi n nay kinh t , thương m i ã nh n xét r ng: "M t Theo chúng tôi, khó khăn l n nh t hi n i u c n chú ý là trư c khi có các b lu t nay mà các nhà khoa h c pháp lí nư c ta thương m i hoàn ch nh, gi a các thương gia ph i gi i quy t là xác nh ư c mô hình ã t n t i các t p quán thương m i, các t p pháp lu t kinh t phù h p v i c i m c a quán thương m i ó t n t i và phát tri n cho n n kinh t th trư ng Vi t Nam. Mô hình t i ngày nay".(3) Chúng tôi cho r ng cách ti p này chưa t ng t n t i trong l ch s chúng c n và quan ni m như trên là h p lí. nư c ta có th ti p thu, h c h i kinh nghi m. ta, các t p quán thương m i, các thông l , các Trong th i gian qua, gi i khoa h c pháp i u ki n nghi p v chung dù có ư c coi là lí nư c ta ã có nh ng cu c th o lu n, nh ng ngu n c a lu t kinh t , thương m i hay công trình nghiên c u xung quanh v n không thì nh ng v n ó r t có ý nghĩa pháp lu t kinh t . Các cu c th o lu n, các trong th c ti n ho t ng s n xu t kinh công trình nghiên c u ch y u t p trung vào doanh và vì v y, nó góp ph n quan tr ng vào nh ng v n quan h gi a lu t dân s v i vi c hoàn thi n pháp lu t kinh t b o m lu t kinh t , lu t thương m i. N i dung m i quy n t do kinh doanh. v khái ni m lu t kinh t , s khác nhau gi a 4 T¹p chÝ luËt häc sè 1/2004
  3. nghiªn cøu - trao ®æi các khái ni m lu t kinh t , pháp lu t kinh t . Ch ng h n s n xu t, con ngư i ph i Cũng có ý ki n cho r ng trong i u ki n c a chi m h u tư li u s n xu t. Chính vi c n n kinh t th trư ng nên thay khái ni m chi m h u ó làm phát sinh quan h s h u - lu t kinh t b ng khái ni m m i là lu t kinh m t d ng c a quan h kinh t nhưng cơ b n doanh hay lu t thương m i. Pháp lu t là m t l i thu c i tư ng i u ch nh c a lu t dân ch nh th th ng nh t, nó ra i, phát tri n s . Ho t ng s n xu t kinh doanh òi h i g n li n v i s phát tri n c a xã h i loài ph i s d ng lao ng. T ó phát sinh quan ngư i t khi xu t hi n nhà nư c. H th ng h gi a nhà kinh doanh (ngư i s d ng lao pháp lu t luôn luôn có s thay i v n i ng) và ngư i lao ng là quan h lao ng dung, cơ c u (pháp lu t ph n ánh s phát - m t d ng c a quan h kinh t nhưng thu c tri n c a các m i quan h xã h i). Vì v y, i tư ng i u ch nh c a lu t lao ng... pháp lu t luôn v n ng và phát tri n t th p (khó có th li t kê h t nh ng quan h kinh t n cao, ngày càng a d ng, phong phú. Xã n y sinh trong xã h i). Song chúng ta u h i ngày càng phát tri n s n y sinh nh ng th y các quan h này khác nhau v tính ch t, quan h m i có nhu c u i u ch nh; và vì n i dung và thành ph n ch th . Vì v y, yêu v y, s xu t hi n nh ng lĩnh v c pháp lu t c u t ra là c n có s phân nh ranh gi i m i. S phát tri n c a lu t dân s là m t ví gi a các nhóm quan h xã h i nh m áp d ng d i n hình. Lúc m i ra i, lu t dân s g n các quy ph m thích h p m b o hi u qu như bao trùm h u h t các lĩnh v c có liên cao c a s i u ch nh pháp lu t. i u này quan n con ngư i, như v tài s n, lao cho th y pháp lu t kinh t không ph i là ng, hôn nhân gia ình, thương m i... V ngành lu t c l p. Ngư c l i, pháp lu t kinh sau, do s phát tri n c a các quan h xã h i t là khái ni m t ng h p, ch t ng th các ã d n n s tách r i c a các quy ph m văn b n pháp lu t thu c nhi u lĩnh v c khác pháp lu t v hôn nhân gia ình, lu t lao nhau có liên quan n quá trình v n hành ng, lu t thương m i và chúng ư c i x n n kinh t . Như v y, các quan h kinh t như nh ng ngành lu t c l p. Theo quy lu t bao g m nh ng quan h xã h i phát sinh ó, các quan h xã h i trong lĩnh v c kinh t trong t t c các khâu (t s n xu t, trao i luôn v n ng, phát tri n. Khó có th hình n phân ph i tiêu dùng) cũng như m i lĩnh dung ư c r ng lu t kinh t l i quay tr l i v c khác nhau c a n n kinh t (công nghi p, v i lu t dân s , tr thành m t b ph n c a v n t i, thương m i, xây d ng, ngân hàng...). lu t dân s . Và th c t ã ch ng minh lu t Các quan h này khác nhau v tính ch t, n i kinh t v n t n t i và phát tri n. Trong khoa dung, thành ph n ch th tham gia nên h c pháp lí nư c ta, khái ni m pháp lu t kinh không th là i tư ng i u ch nh c a m t t ư c hi u theo hai nghĩa khác nhau: ngành lu t. Nghĩa r ng và nghĩa h p. Pháp lu t kinh t Nhìn m t cách khái quát, nh ng quan h i u ch nh các quan h kinh t ; các quan h mà pháp lu t kinh t i u ch nh tr i r ng trên kinh t cũng r t a d ng và phong phú. nhi u khâu, nhi u lĩnh v c, nhi u giai o n T¹p chÝ luËt häc sè 1/2004 5
  4. nghiªn cøu - trao ®æi c a quá trình tái s n xu t xã h i. Vì v y, pháp - Pháp lu t v tài phán kinh t ; lu t kinh t là khái ni m t ng h p, không - Pháp lu t v phá s n doanh nghi p.(5) thu n nh t, nó là lĩnh v c pháp lu t h n h p Trong m t công trình nghiên c u c a bao g m các quy ph m, các ch nh ư c mình, PGS.TS. Nguy n Văn Luy n cho r ng quy nh trong các văn b n pháp lu t thu c các khái ni m pháp lu t kinh t có n i dung h t ngành lu t khác nhau (như các quy nh c a s c r ng l n, chi m t tr ng áng k trong h lu t hi n pháp, lu t hành chính, lu t dân s , th ng pháp lu t nói chung. Pháp lu t kinh t lu t lao ng, lu t tài chính, lu t ngân hàng, ph i bao quát ư c toàn b ho t ng kinh t lu t t ai, lu t thương m i, lu t hình s ...). (dù nó t n t i dư i hình th c nào) t kinh Theo PGS.TS. Dương ăng Hu thì doanh, d ch v n các ho t ng văn hóa - quan h kinh t ư c hi u theo hai nghĩa: văn ngh , th d c th thao như các câu l c b Nghĩa r ng và nghĩa h p nên pháp lu t kinh bóng á chuyên nghi p, hay các ho t ng t cũng ư c hi u theo hai nghĩa khác nhau. bi u di n ngh thu t. Theo PGS.TS. Nguy n Pháp lu t i u ch nh quan h kinh t nào Văn Luy n thì pháp lu t kinh t i u ch nh các (r ng hay h p) thì t o thành pháp lu t kinh t nhóm ho t ng sau: theo nghĩa ó. V n c n ph i làm rõ ây - Các ho t ng s n xu t t o ra s n ph m; là th nào là quan h kinh t theo nghĩa r ng - Các ho t ng thương m i và d ch v ; và th nào là quan h kinh t theo nghĩa h p. - Các ho t ng khác nh m m c ích thu Cũng theo PGS.TS. Dương ăng Hu thì l i nhu n. quan h kinh t theo nghĩa r ng là quan h Ngoài các nhóm trên, các m ng pháp phát sinh trong t t c các khâu c a quá trình lu t quy nh a v pháp lí các doanh tái s n xu t xã h i (s n xu t, lưu thông, phân nghi p; các quy nh c a Nhà nư c nh m h ph i, tiêu dùng) và trong t t c các lĩnh v c tr thúc y ho t ng kinh t ; nh ng quy s n xu t kinh doanh (xây d ng, v n t i, thương nh v gi i quy t tranh ch p cũng ư c x p m i, ngân hàng, b o hi m...). Các quan h này vào pháp lu t kinh t .(6) gi ng nhau ch ho c là tr c ti p ho c là gián N u quan ni m pháp lu t kinh t theo ti p liên quan n ho t ng s n xu t kinh nghĩa r ng như ã trình bày trên thì lu t doanh. Còn quan h kinh t theo nghĩa h p là thương m i là m t lĩnh v c trong pháp lu t quan h phát sinh trên cơ s tr c ti p th c hi n kinh t . B i l , ho t ng thương m i cũng các ho t ng s n xu t kinh doanh gi a các ch là m t lĩnh v c c a ho t ng kinh t nói ch th kinh doanh nh m m c ích tìm ki m chung. Theo quy nh c a Lu t thương m i l i nhu n ho c phái sinh, b t ngu n t ho t Vi t Nam thì Lu t thương m i xác nh " a ng s n xu t kinh doanh ó. Pháp lu t kinh t v pháp lí c a thương nhân" và "các hành vi theo nghĩa h p (còn g i là ngành lu t kinh t ) thương m i". Các hành vi thương m i theo bao g m b n ch nh cơ b n sau: Lu t thương m i bao g m mư i b n hành vi - Pháp lu t v các ch th kinh doanh; c a thương nhân. Hơn n a, khái ni m hàng - Pháp lu t v h p ng kinh t ; hóa trong Lu t thương m i quy nh cũng r t 6 T¹p chÝ luËt häc sè 1/2004
  5. nghiªn cøu - trao ®æi h n h p (các i u 1, 5, 45 Lu t thương m i). ngu n l c. Nói cách khác, Lu t thương m i có ph m vi N u d a vào tính ch t, c i m c a i u ch nh h p hơn so v i lu t thương m i nh ng quan h mà nó i u ch nh thì b ph n c a các nư c. Do ó, nó là m t b ph n c a pháp lu t này có th phân thành các nhóm pháp lu t kinh t . Quan ni m v v n này, ch y u sau: TS. Ph m Duy Nghĩa cho r ng: "M t khái + Các quy nh v s d ng t ai liên ni m t ng quát hơn, khái ni m pháp lu t quan n ho t ng s n xu t kinh doanh; kinh t ã t ra phù h p hơn bao hàm nhi u + Các quy nh v s d ng lao ng lĩnh v c c a lu t pháp liên quan n các ph c v cho s n xu t kinh doanh; ho t ng kinh t , trong ó có lĩnh v c pháp + Pháp lu t v khuy n khích u tư trong lu t thương m i. Nói cách khác có th xem và ngoài nư c; pháp lu t thương m i là m t t p h p con + Pháp lu t v th trư ng tài chính (ti n trong m t t p h p l n hơn, ó là pháp lu t t , ch ng khoán, ngo i h i...); kinh t ”.(7) + Các quy nh liên quan n th trư ng Như v y, pháp lu t kinh t là khái ni m khoa h c, công ngh thông tin, trong ó pháp t ng h p ch t ng th các quy ph m pháp lu t v s h u trí tu óng vai trò quan tr ng; lu t thu c nhi u lĩnh v c pháp lu t khác + Pháp lu t v ngân hàng, các giao d ch nhau có liên quan n quá trình ho t ng b o m. s n xu t, kinh doanh và qu n lí n n kinh t . 5. Pháp lu t v c nh tranh lành m nh và Căn c vào nh ng nguyên t c c trưng ch ng c quy n. mang tính quy lu t c a s v n ng c a các 6. Pháp lu t v gi i quy t tranh ch p quan h kinh t th trư ng (nguyên t c tính trong kinh doanh và pháp lu t v phá s n a d ng c a ch s h u; nguyên t c t do doanh nghi p. kinh doanh; nguyên t c c nh tranh; nguyên 7. Pháp lu t i u ch nh các quan h trong t c bình ng trong kinh doanh; nguyên t c ho t ng qu n lí vĩ mô c a Nhà nư c. H th hi n vai trò i u ti t c a nhà nư c i th ng nh ng quy nh liên quan n ho t v i các ho t ng kinh t ), căn c vào th c ng qu n lí vĩ mô c a Nhà nư c ch y u tr ng pháp lu t kinh t nư c ta, có th xác bao g m: nh cơ c u c a h th ng pháp lu t kinh t - Các quy nh v m b o ngu n thu c a Vi t Nam trong quá trình chuy n i sang cơ Nhà nư c (pháp lu t v thu , pháp lu t ngân ch th trư ng bao g m nh ng b ph n c u sách nhà nư c, pháp lu t v phí và l phí); thành sau: - Các quy nh v ki m soát giá c ; 1. Pháp lu t v s h u. - Các quy nh v tiêu chu n ch t lư ng 2. Pháp lu t v t ch c các lo i hình doanh hàng hóa; nghi p (các ch th kinh doanh). - Pháp lu t v k toán, ki m toán; 3. Pháp lu t v h p ng. - Nh ng quy nh v x lí vi ph m trong 4. Pháp lu t v huy ng và s d ng các ho t ng qu n lí (bao g m các quy nh v T¹p chÝ luËt häc sè 1/2004 7
  6. nghiªn cøu - trao ®æi x lí hành chính; các quy nh v x lí hình Tóm l i, pháp lu t kinh t nư c ta ã tr i s ; trách nhi m tài s n); qua quá trình hình thành và phát tri n trong - Nh ng quy nh v b o v môi trư ng; nh ng b i c nh khác nhau v chính tr , kinh - Nh ng quy nh v b o v quy n l i t , xã h i. Hi n nay, pháp lu t kinh t c a ngư i tiêu dùng... nư c ta ang t n t i trong b i c nh m i, ó Nh ng quy ph m, ch nh pháp lu t nêu là n n kinh t th trư ng nh hư ng xã h i trên ư c quy nh trong các văn b n pháp ch nghĩa và s có nh ng s bi n i căn lu t như Hi n pháp (1992); B lu t dân s ; b n. Pháp lu t kinh t là b ph n c u thành B lu t lao ng; Lu t doanh nghi p nhà c a cơ ch kinh t và ư c nhìn nh n nư c; Lu t h p tác xã; Lu t doanh nghi p; nh ng c p khác nhau (nghĩa r ng và Lu t u tư nư c ngoài; Lu t t ai; các nghĩa h p). Trong h th ng pháp lu t nư c lu t thu ... T t c các ch nh pháp lu t ta thì pháp lu t kinh t là b ph n "năng ư c quy nh trong các văn b n pháp lu t ng nh t", thư ng xuyên v n ng, phát khác nhau liên quan tr c ti p n quá trình tri n theo s phát tri n c a các quan h kinh ho t ng s n xu t, kinh doanh và qu n lí t . Dù có nh ng quan ni m khác nhau v tên kinh t c a Nhà nư c t o thành h th ng g i, v n i dung song khi nghiên c u lĩnh pháp lu t kinh t . v c pháp lu t này bao gi ngư i ta cũng Như v y, có th hi u h th ng pháp lu t kinh t là t ng th các quy ph m pháp lu t quan tâm n hai v n chính là: m b o do Nhà nư c ban hành i u ch nh các quy n t do kinh doanh và hình th c can quan h xã h i liên quan tr c ti p n quá thi p c a Nhà nư c vào i s ng kinh t ./. trình t ch c, qu n lí và ti n hành các ho t (1).Xem: TS. Nguy n Am Hi u, "Hoàn thi n lu t kinh ng s n xu t, kinh doanh. Các quy ph m t Vi t Nam trong n n kinh t th trư ng nh hư ng pháp lu t ó có m i liên h th ng nh t v i XHCN". Lu n án PTS lu t h c, tr. 27, năm 1996. nhau, ư c phân chia thành các ch nh hay (2).Xem: TS. Nguy n Như Phát, “Lu t kinh t - M y lĩnh v c (ngành lu t) và ư c th hi n trong kinh nghi m và bài h c t nư c ngoài", Khoa h c các văn b n pháp lu t dư i nh ng hình th c pháp lí, s 8/2001, tr. 36, 40. nh t nh. (3), (4).Xem: FKubler, "M y v n v pháp lu t kinh T quan ni m trên, ta th y r ng h th ng t C ng hòa liên bang c", Nxb. Pháp lí, H. 1992, pháp lu t kinh t bao g m hai phương di n: tr. 22, 223. (5).Xem: TS. Dương ăng Hu , Báo cáo khoa h c t i H th ng c u trúc bên trong c a pháp lu t và B tư pháp v các bi n pháp x lí vi ph m pháp lu t h th ng văn b n. H th ng c u trúc bao g m kinh t , năm 1999, tr. 4. các quy ph m, các ch nh, các lĩnh v c (6).Xem: TS. Nguy n Văn Luy n, T p chí nhà nư c pháp lu t có liên quan. H th ng văn b n và pháp lu t, s 10/1999, tr. 3, 10. pháp lu t bao g m nhi u ngu n khác nhau (7).Xem: TS. Ph m Duy Nghĩa, "M i quan h gi a c a h th ng pháp lu t kinh t ư c bi u hi n pháp lu t thương m i kinh t và dân s ", T p chí khoa b ng các o lu t, pháp l nh, ngh nh... h c i h c qu c gia Hà N i năm 1999, tr.22, 28. 8 T¹p chÝ luËt häc sè 1/2004
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2