Báo cáo Quy hoạch phát triển bền vững hệ thống và môi trường nước nhằm thích nghi với biến đổi khí hậu – thí điểm nghiên cứu cho thành phố Cần Thơ, Việt Nam

Qui Hoạch Phát Triển Bền Vững Hệ<br /> Thống và Môi Trường Nước nhằm<br /> Thích Nghi với Biến Đổi Khí Hậu –<br /> Thí Điểm Nghiên Cứu cho Thành Phố<br /> Cần Thơ, Việt Nam<br /> Báo Cáo Tổng Hợp Kết Quả Dự Án<br /> Tháng 11 năm 2012<br /> <br /> Cách trích dẫn tài liệu này:<br /> CSIRO (2012) Qui Hoạch Phát Triển Bền Vững Hệ Thống và Môi Trường Nước nhằm Thích Nghi với Biến<br /> Đổi Khí Hậu – Thí Điểm Nghiên Cứu cho Thành Phố Cần Thơ, Việt Nam, Báo Cáo Tổng Hợp Kết Quả Dự<br /> Án (bản tiếng Việt)<br /> Tác giả: Minh Nguyễn, Stephen Cook, Magnus Moglia, Luis Neumann, and Nguyễn Hiếu Trung<br /> ISBN: 978-1-922173-05-8 (Print); 978-1-922173-06-5 (Online)<br /> Những người đóng góp:<br /> Nhóm nghiên cứu bao gồm các nhà khoa học và nghiên cứu của Cơ quan nghiên cứu khoa học và công<br /> nghiệp (CSIRO) của Úc, Viện Nghiên cứu Tương lai Bền vững, ĐH Kỹ thuật Sydney (UTS), Khoa Môi<br /> trường và Tài nguyên Thiên nhiên và Viện Nghiên cứu Biến đổi Khí hậu, ĐH Cần Thơ (CTU), và các chuyên<br /> viên của các đơn vị chức năng của TP Cần Thơ.<br /> CSIRO, Úc: Minh Nguyễn (Trưởng dự án), Matthew Inman (Quản lý dự án), Stephen Cook, Magnus Moglia,<br /> Luis Neumann, Ashok Sharma<br /> Đại học Cần Thơ (CTU), Việt Nam: Lê Quang Trí, Nguyễn Hiếu Trung, Nguyễn Văn Bé, Lâm Văn<br /> Thịnh, Đinh Diệp Anh Tuấn, Huỳnh Vương Thu Minh, Nguyễn Đình Giang Nam, Nguyễn Xuân Hoàng,<br /> Nguyễn Anh Thi<br /> Thành phố Cần Thơ, Việt Nam: Trịnh Công Đoàn (WSSC), Kỹ Minh Châu (DONRE), Đỗ Xuân Thủy<br /> Viện Nghiên cứu Tương lai Bền vững, ĐH Kỹ thuật Sydney (UTS) Úc: Michael Paddon, Naomi Carrard,<br /> Dustin Moore<br /> Chủ biên:<br /> Minh Nguyễn, Nguyển Hiếu Trung, Anne Leitch<br /> Lời cảm tạ<br /> Dự án này được tài trợ bởi Liên Minh Nghiên Cứu cho Phát Triển CSIRO-AusAID (www.rfdalliance.com.au)<br /> và Chương trình nghiên cứu Thich Nghi Khí Hậu củ a CSIRO (Climate Adaptation Flagship). Chúng tôi chân<br /> thành cảm ơn sự đóng góp to lớn của tất cả các cơ quan, tổ chức, và cá nhân đã tham gia vào các hoạt<br /> động của dự án.<br /> © Copyright Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation (CSIRO Australia), 2012<br /> Chú ý:<br /> Không một phần nào của báo cáo này được in ấn hoặc nhân bản dưới bất kỳ hình thức nào mà không có<br /> sự đồng ý của CSIRO.<br /> The results and analyses contained in this report are based on a number of technical, circumstantial or<br /> otherwise specified assumptions and parameters. The user must make its own assessment of the suitability<br /> for its use of the information or material contained in or generated from the report. To the extent permitted<br /> by law, CSIRO excludes all liability to any party for expenses, losses, damages and costs arising directly or<br /> indirectly from using this report.<br /> <br /> Địa chỉ liên lạc:<br /> Dr Minh Nguyễn<br /> CSIRO Climate Adaptation Flagship<br /> Ph +61 3 9252 6290<br /> Email: minh.nguyen@csiro.au<br /> Dr Nguyễn Hiếu Trung<br /> Khoa Môi trường và Tài nguyên Thiên nhiên<br /> ĐH Cần Thơ<br /> Ph +84 710 3831068<br /> Email: nhtrung@ctu.edu.vn<br /> <br /> Qui Hoạch Phát Triển Bền Vững Hệ<br /> Thống và Môi Trường Nước nhằm<br /> Thích Nghi với Biến Đổi Khí Hậu –<br /> Thí Điểm Nghiên Cứu cho Thành Phố<br /> Cần Thơ, Việt Nam<br /> Báo Cáo Tổng Hợp Kết Quả Dự Án<br /> Tháng 11 năm 2012<br /> <br /> Tóm tắt. .................................................................................................................................... 2<br /> .<br /> Những kiến nghị cho tương lai phát triển của Thành phố........................................................ 3<br /> Dự án Thích ứng khí hậu thông qua Phát triển đô thị bền vững.............................................. 4<br /> Hợp Phần FA1: Tìm hiểu vấn đề: bối cảnh, hiện trạng, hướng phát triển tương lai,<br /> và tác động của BĐKH............................................................................................................. 8<br /> Hợp phần FA2: Các Phương Án Chiến Lược cho Thành Phố................................................19<br /> Hợp Phần FA3: Thí Điểm Điển Hình...................................................................................... 23<br /> .<br /> Xây dựng mối hợp tác bền vững và nâng cao năng lực của các bên liên quan...................... 30<br /> Ấn phẩm của dự án................................................................................................................ 34<br /> Tài liệu tham khảo.................................................................................................................. 36<br /> <br /> A synthesis of key findings and implications for the local context<br /> <br /> 1<br /> <br /> Tóm tắt<br /> Dự án Thích Nghi Biến Đổi Khí Hậu qua Phát Triển Bền<br /> Vững là một sáng kiến nghiên cứu do Liên Minh cơ<br /> quan phát triển quốc tế (AusAID) và cơ quan nghiên cứu<br /> khoa học và công nghiệp (CSIRO) của Úc liên kết thực<br /> hiện. Đây là một chiến lược nhằm đưa phát triển bền<br /> vững vào thực tiễn một cách cụ thể và đồng thời là một<br /> biện pháp hiệu quả để thích nghi với BĐKH. Báo cáo<br /> này tổng kết kết quả của thí điểm nghiên cứu của dự<br /> án tại Cần Thơ, Việt Nam. Dự án đã ứng dụng phương<br /> pháp tiên tiến “Quản lý tích hợp hệ thống nước đô thị”<br /> để cải thiện hệ thống dịch vụ và môi trường nước, qua<br /> đó tăng cường khả năng thích nghi với biến đổi khí hậu<br /> (BĐKH) của thành phố. Dự án đã thành lập một phương<br /> pháp phát triển đô thị bền vững nhằm hỗ trợ các quyết<br /> định để cải thiện các điều kiện tiếp cận nước sạch và<br /> vệ sinh môi trường. Với thí điểm này, dự án đã thể hiện<br /> được một phương cách để xây dựng năng lực của các<br /> cộng đồng địa phương vùng đồng bằng sông Cửu Long<br /> trong công tác phát triển hệ thống dịch vụ nước thích<br /> nghi với BĐKH, nhằm cải thiện môi trường và dân sinh.<br /> Báo cáo này tóm tắt những thành tựu, kết quả chính và<br /> từ đó nêu lên các kiến nghị cho Thành phố trong việc<br /> phát triển hệ thống nước trong tương lai. Thông tin chi<br /> tiết về các kết quả được trình bày trong các ấn phẩm<br /> của dự án được liệt kê trong phần cuối của báo cáo.<br /> Dự án đã được thực hiện hơn hai năm từ tháng 10 năm<br /> 2010 đến tháng 11 năm 2012. Dư án có ba Hợp Phần<br /> chính: (1) Tìm hiểu các vấn đề, (2) Thiết lập các phương<br /> án chiến lược; và (3) Triển khai các thí điểm. Chi tiết<br /> được trình bày cụ thể ở Chương sau. Trong tiến trình<br /> thực hiện, sự tham vấn và cộng tác chặt chẽ với các cơ<br /> quan hợp tác nghiên cứu và các ban ngành địa phương<br /> đã là một thành phần chủ yếu, nhằm đảm bảo tối đa khả<br /> năng ứng dụng kết quả của dự án trong tương lai.<br /> <br /> Các kết quả chính của dự án<br /> Sau hai năm triển khai từ tháng 10 năm 2010 đến tháng<br /> 11 năm 2012, dự án đã đạt được các kết quả sau:<br /> • Hoàn thành một cuộc khảo sát rộng rãi các hộ gia<br /> đình về các vấn đề dịch vụ, môi trường nước đô thị<br /> và biến đổi khí hậu. Kết quả khảo sát đã cung cấp<br /> các thông tin toàn diện về các tương tác giữa mức độ<br /> tiếp cận các dịch vụ nước và kết quả kinh tế xã hội<br /> của các địa phương trong thành phố.<br /> <br /> 2<br /> <br /> • Phân tích các tác nhân nghèo cùng với các tổn<br /> thương của biến đổi khí hậu trong vấn đề cung cấp<br /> nước sạch và vệ sinh môi trường. Kết quả phân tích<br /> nhấn mạnh rằng các hộ nghèo –phải tự tiếp cận<br /> nước sạch và vệ sinh môi trường bởi chính họ - là<br /> đặc biệt dễ bị tổn thương trước những tác động có<br /> thể có của biến đổi khí hậu.<br /> • Xác định một tập hợp các phương án thích ứng chiến<br /> lược cho sự phát triển bền vững của hệ thống và môi<br /> trường nước của thành phố trong điều kiện khí hậu<br /> thay đổi; và phân tích tính khả thi của các lợi ích liên<br /> quan đến việc thực hiện các chiến lược này.<br /> • Tiến hành một thí điểm nghiên cứu trình bày cụ thể<br /> các hệ thống thu gom nước mưa. Nghiên cứu này<br /> đã cung cấp các thông tin về chất lượng nước mưa ;<br /> đề xuất các biện pháp đã được tiến hành thử nghiệm<br /> để thu gom nước mưa với chất lượng nước tốt nhất<br /> ; tính toán, phân tích hiệu quả kinh tế. Hệ thống thu<br /> gom nước mưa đã được triển khai thí điểm ở một hộ<br /> gia đình tại vùng ven đô thị, và cho một tòa nhà trong<br /> trường Đại học Cần Thơ.<br /> • Tiến hành một thí điểm nghiên cứu tính toán cụ thể<br /> cho quy hoạch và thiết kế bền vững các phương án<br /> cho hệ thống dịch vụ cung cấp nước sạch và vệ sinh<br /> môi trường trong một khu vực thí điểm ven đô thị.<br /> Tính toán này đã xem xét các chi phí vòng đời, các<br /> tác động môi trường và năng lực quản lý của thể chế<br /> địa phương.<br /> • Phát triển một tập sách bản đồ bao gồm 25 bản đồ<br /> GIS mô tả các vấn đề hiện tại và những thách thức<br /> cho hệ thống và môi trường nước của thành phố.<br /> • Phát triển một khả năng nghiên cứu và phát triển mới<br /> cho các đối tác nghiên cứu địa phương và các Sở<br /> Ban Ngành liên quan về kỹ thuật tích hợp trong quản<br /> lý hệ thống nước đô thị.<br /> • Phát triển được một quan hệ hợp tác chặt chẽ và tốt<br /> đẹp giữa nhóm dự án với các cơ quan nghiên cứu<br /> và các ban ngành của Thành Phố thông qua các<br /> hoạt động tham vấn, hội thảo và các buổi hợp tác<br /> làm việc.<br /> <br /> Những kiến nghị cho tương lai phát<br /> triển của Thành phố<br /> Dự án đã tạo một nền tảng vững chắc cho sự hiểu biết<br /> về các vấn đề liên quan đến biến đổi khí hậu và cải thiện<br /> khả năng tiếp cận nước sạch và vệ sinh môi trường tại<br /> thành phố Cần Thơ. Trên cơ sở các kết quả của dự án,<br /> CSIRO có các kiến nghị cho thành phố như sau:<br /> • Xem xét sử dụng các giải pháp chiến lược mà các<br /> cơ quan ban nghành liên quan đã cùng thiết lập với<br /> CSIRO vào các kế hoạch phát triển của thành phố;<br /> và tích cực chủ động tìm hỗ trợ từ chính phủ trung<br /> ương hay các cơ quan viện trợ quốc tế nhằm triển<br /> khai hoặc phát triển thêm các giải pháp này<br /> • Ứng dụng phương cách tư duy hệ thống để xem xét<br /> phối hợp giữa các ban nghành trong công tác quy<br /> hoạch và phát triển hệ thống dịch vụ nước, nhằm tạo<br /> được sự hợp tác đồng bộ và hiệu quả vốn rất cần<br /> thiết cho công tác thích nghi BĐKH. Tiến trình này có<br /> thể sử dụng các công cụ hỗ trợ đã phát triển trong<br /> dự án.<br /> • Trong công tác phát triển hệ thống dịch vụ nước, cụ<br /> thể cần:<br /> -- Ưu tiên xem xét phát triển hệ thống dịch vụ vệ sinh<br /> môi trường, bao gồm xử lý nước thải và rác, nhằm<br /> cải thiện môi trường nước, giảm ô nhiễm sông<br /> rạch, nâng cao sức khỏe và sinh kế cho nhân dân.<br /> Kết quả của dự án cho thấy phát triển kết hợp giữa<br /> hệ thống tập trung và phân tán cho các dịch vụ<br /> nước là phương cách hiệu quả và thích hợp nhất<br /> cho điều kiện của thành phố.<br /> -- Xem xét ứng dụng phương pháp đánh giá bền<br /> vững cho công tác qui hoạch và thiết kế dịch vụ<br /> cấp thoát nước và vệ sinh đã được trình bày thí<br /> điểm cụ thể trong dự án do ĐH Cần Thơ tiến hành<br /> cùng với CSIRO và UTS. Phương pháp này tính<br /> đến các chi phí vòng đời, tác động môi trường,<br /> và khả năng thể chế quản lý với một tầm nhìn<br /> dài hạn.<br /> -- Xác định rõ hơn về thể chế và trách nhiệm quản lý<br /> hệ thống dịch vụ nước, nhất là cho các vung ven<br /> đô thị. Khả năng quản lý của thể chế địa phương<br /> cần được quan tâm phát triển đồng bộ với phát<br /> triển hạ tầng cơ sở tại các vùng ven này.<br /> <br /> và an toàn của nước cấp cho sinh hoạt. Hệ thống<br /> đường ống cấp nước cũng cần được cải tạo.<br /> -- Tiếp tục đẩy mạnh công tác vận động tuyên<br /> truyền, thuyết phục và giáo dục quần chúng thay<br /> đổi hành vi nhằm cải thiện hệ thống môi trường<br /> nước. Đặc biệt là cần có các biện pháp hành<br /> chánh song song với cung cấp dịch vụ hiệu quả<br /> hơn trong việc giảm xả thải rác ra sông rạch, và sử<br /> dụng nước tiết kiệm và hiệu quả hơn.<br /> -- Xem xét phát triển thu gom và sử dụng nước<br /> mưa dựa trên thí điểm đã được ĐH Cần Thơ triển<br /> khai trong dự án cho các mục đích thích hợp,<br /> đặc biệt là nhằm tăng cường nguồn nước sinh<br /> hoạt cho các khu vực chưa được cấp nước trong<br /> thành phố.<br /> Dựa trên các kết quả của dự án, các đề tài nghiên cứu<br /> và phát triển thêm có thể xem xét tiến hành trong tương<br /> lai như sau:<br /> • Tích hợp các kết quả nghiên cứu của dự án vào kế<br /> hoạch tổng thể của Thành phố.<br /> • Xem xét ứng dụng và mở rộng quy mô các kết quả<br /> nghiên cứu một cách rộng rãi và thích hợp cho các<br /> cộng đồng và địa phương khác, nhằm xây dựng hệ<br /> thống và môi trường nước thích nghi với biến đổi khí<br /> hậu cho toàn khu vực, tạo hiệu quả cao và đồng bộ.<br /> • Tiếp tục xây dựng và cung cấp năng lực kỹ thuật và<br /> quản lý cho các tổ chức tại địa phương trong việc<br /> thực hiện đánh giá tích hợp các dịch vụ đô thị để đạt<br /> được nhiều mục tiêu trong phát triển bền vững.<br /> • Nghiên cứu sự tương tác hệ thống ở qui mở rộng<br /> lớn hơn trong việc phát triển năng lực thích nghi của<br /> cộng đồng với biến đổi khí hậu, ví dụ như tương tác<br /> giữa khí hậu-nước-lương thực -năng lượng<br /> • Thiết kế hệ thống thoát nước cho đồng bằng sông<br /> Cửu Long với mục tiêu tối đa hóa thu hồi tài nguyên<br /> từ nước thải, giảm thiểu nhu cầu năng lượng và ít<br /> phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính.<br /> <br /> -- Cải tiến và bảo dưỡng cơ sở hạ tầng nước đô thị<br /> hiện hữu nhằm nâng cao và đảm bảo độ tin cậy<br /> <br /> A synthesis of key findings and implications for the local context<br /> <br /> 3<br /> <br />