Báo cáo " Sự tham gia của cộng đồng lưu vực sông Hương, sông Bồ trong xây dựng và vận hành hồ đập thủy điện ở Thừa Thiên- Huế "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

141
lượt xem 34
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sự tham gia của cộng đồng lưu vực sông Hương, sông Bồ trong xây dựng và vận hành hồ đập thủy điện ở Thừa Thiên- Huế . Tỉnh Thừa Thiên Huế hiện có 3 quy hoạch thuỷ điện, trong đó có 5 công trình với tổng công suất 360 MW chiếm 80% tổng công suất trong tổng số 21 công trình theo quy hoạch. Mặc dù mới chỉ xem xét 2 . Sự tham gia của cộng đồng lưu vực sông Hương, sông Bồ trong xây dựng và vận hành hồ đập thủy điện ở Thừa Thiên- Huế ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo " Sự tham gia của cộng đồng lưu vực sông Hương, sông Bồ trong xây dựng và vận hành hồ đập thủy điện ở Thừa Thiên- Huế "

Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 27 (2011) 101-112 S tham gia c a c ng ñ ng lưu v c sông Hương, sông B trong xây d ng và v n hành h ñ p th y ñi n Th a Thiên- Hu Nguy n ðình Hòe1,*, Nguy n B c Giang2 1 H i B o v thiên nhiên và môi trư ng Vi t Nam (VACNE) 2 Khoa Môi trư ng, Trư ng ð i h c Khoa h c Hu Nh n ngày 8 tháng 3 năm 2011 Tóm t t. T nh Th a Thiên Hu hi n có 3 quy ho ch thu ñi n, trong ñó có 5 công trình v i t ng công su t 360 MW chi m 80% t ng công su t trong t n g s 21 công trình theo quy ho ch. M c dù m i ch xem xét 2 d án là Bình ði n, Hương ði n ñang ho t ñ ng và h T Tr ch ñang tri n khai nhưng ñã n y sinh nhi u tác ñ ng tiêu c c vùng h lưu như: suy gi m ch t lư ng nư c, suy gi m tài nguyên sinh h c, sinh k c a ngư i dân,...Nh ng h u qu trên có liên quan ñ n vai trò tham gia c a c ng ñ ng vào xây d n g và v n hành các h ñ p, th y ñi n. K t qu ñi u tra cho th y, s tham gia c a c ng ñ ng m c ñ r t th p, ñ c bi t s tham gia c a gi i khoa h c không ñáng k . Kho n g 26,7∼28,5% ngư i dân lưu v c sông Hương, và ñ m phá Tam Giang-C u Hai bi t s hi n di n c a h ch a, th y ñi n, nhưng h u h t không ñư c tham gia ñóng góp ý ki n (ngo i tr ngư i dân lưu v c sông B tham gia kho n g 13,3%). Tương t , nhà khoa h c, nhà qu n lý, ñoàn th bi t s hi n di n các h ch a, th y ñi n 100% nhưng m c ñ tham gia ñóng góp ý ki n l i khác nhau, nhà qu n lý 50%, các ñoàn th kho ng 42%, nhà khoa h c không ñ ư c tham gia. Giai ño n v n hành h ch a, c n g ñ n g bi t ñư c vi c tích và x nư c r t th p, ngo i tr nhà qu n lý và c ng ñ n g sông B (dư i 50%). Do ñó c n ph i nhìn nh n l i s tham gia c a c ng ñ ng trong xây d ng và v n hành các h ñ p này. T khóa: lưu v c, tham gia c n g ñ ng, th y ñi n, sông Hương, Sông B . tri n khai 3 quy ho ch liên quan ñ n các h ∗ 1. ð t v n ñ ch a, th y ñi n trên thư ng ngu n h th ng H th ng sông Hương ñ ư c b t ngu n t 2 sông Hương. trung tâm mưa l n c a c t nh là B ch Mã và A M c dù ñã có nhi u công trình ñã tri n khai, Lư i. H th ng sông này có ñ c ñi m ñ d c nhưng n u ch xem xét hai d án h ch a là l n, ch y qua nhi u vùng ñ a hình b chia c t th y ñi n Bình ði n, Hương ði n ñang ho t m nh, sông h u như không có trung lưu nên ñ ng và h ch a T Tr ch ñang tri n khai khu lư ng nư c t p trung nhanh, cư ng su t lũ l n v c ñã b c l các tác ñ ng như thay ñ i ch ñ gây ng p l t vùng h lưu t 8 ñ n 10 gi . ð dòng ch y h lưu sông B làm thi u nư c gi i quy t v n ñ ng p l t ñ ng th i ñ m b o tư i cho nông nghi p vào tháng 12 năm 2009. cho phát tri n kinh t , t nh Th a Thiên Hu ñã S suy gi m dòng ch y bùn cát h lưu c a các _______ sông do các công trình th y ñi n không có thi t ∗ Tác gi liên h . ð T: 0985502602. k c ng x ñáy làm thi u h t lư ng phù sa, cát E-mail: nguyendinhhoe2003@gmail.com 101
102 N .Đ. Hòe, N.B. Giang / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 27 (2011) 101-112 s n s i,… d n ñ n nh hư ng hình thái sông và ñ ng c a h th ng h ñ p, th y ñi n b i l nó sinh k c a ngư i dân s ng b ng ngh khai thác g n li n v i s phát tri n kinh t xã h i, ñ ng này. ðáng l ưu ý hơn ch t lư ng nư c trong th i th i cũng ti m n các r i ro và ñ c bi t là tính nguyên sơ c a sông Hương. gian gian tích nư c và x nư c c a các th y ñi n, h ch a ñã làm nh hư ng ñ n ch t lư ng Xu t phát t nh ng v n ñ trên, chúng tôi nư c h lưu do ñó vi c x lý nư c c a nhà ti n hành nghiên c u th c tr ng, phân tích s máy c p nư c Hu ñang g p khó khăn. Ngoài tham gia c a c ng ñ ng trong xây d ng và v n ra, s suy gi m tài nguyên sinh h c vùng h lưu hành các th y ñi n trên cơ s ñó ñ xu t các do ñ m n thay ñ i tăng v mùa khô ñã ñe d a bi n p háp nh m tăng cư ng vai trò c a c ng ñ n các loài nư c ng t và sinh k c a ngư i dân ñ ng trong xây d ng, qu n lý h ch a . vùng ñ m phá Tam Giang-C u Hai. Th c t cho th y, s tham gia c a c ng 2. ð i tư ng và phương pháp nghiên c u ñ ng trong quá trình xây d ng và v n hành các h ch a ñ u m c ñ th p, vi c tham gia 2.1. Khu v c nghiên c u không rõ nét t khâu thi t k , xây d ng và khi h ch a v n hành. Nhìn chung c ng ñ ng trong a) Khái quát v h th ng sông Hương khu v c ñ u quan tâm ñ n s hi n di n và ho t T h y ñi n H ương ði n Th y ñ i n Bình ð i n H T Tr c h Hình 1. Sơ ñ lưu v c h th ng sông Hương, Th a Thiên-Hu .
103 N .Đ. Hòe, N.B. Giang / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 27 (2011) 101-112 Lưu v c sông Hương r ng 5,054 km2, ñ 2) Quy ho ch th y ñi n nh toàn qu c theo d c bình quân lưu v c 2,85o/o, chi u dài lưu Quy t ñ nh s : 3454/Qð-BCN ngày 18/10/2005 v c 63,5 km, chi u r ng bình quân lưu v c 44,6 c a B Công nghi p v vi c phê duy t Quy km, m t ñ lư i sông 0,6 km/km2. T ng lư ng ho ch th y ñi n nh toàn qu c, theo ñó t nh Th a Thiên Hu có các d án, g m: th y ñi n nư c m t trên toàn h th ng sông Hương ư c tính kho ng 9,975 t m3, h th ng sông Hương A R oàng, Th y ñi n Sông B , Tà Lương, Thư ng Nh t, H Tru i v i t ng công su t c a là ngu n nư c m t ch y u cung c p cho thành 05 d án là 27,5 MW ph Hu và các vùng ph c n [1]. 3) Quy ho ch th y ñi n nh c a t nh theo Sông Hương và vùng ph c n có lư ng mưa Quy t ñ nh s : 1666/Qð-UBND ngày và dòng ch y phân b không ñ u theo không 23/7/2008 c a UBND t nh Th a Thiên Hu v gian và th i gian. Hàng năm các sông su i vi c p hê duy t Quy ho ch th y ñi n nh t nh Th a Thiên Hu có hai th i kỳ nư c ki t là th i Th a Thiên Hu ), g m: th y ñi n Alin (2 b c), k ỳ tháng III, IV và tháng VII, VIII. Trong 2 Rào Trăng, Rào Trăng 4, Sông B 1, Thư ng th i kỳ này nhu c u nư c cho s n xu t nông L , Ta Li, Ô Lâu (3 b c), Vi Linh, Rào La v i nghi p và các ngành khác l n nh t cho nên s t ng công su t 12 d án là 108,3 MW. thi u h t v ngu n nư c thêm căng th ng[2]. Ngoài ra, lũ xu t hi n các sông này t p trung Như v y, s lư ng d án th y ñi n theo quy nhanh và rút cũng nhanh. L ũ các sông này ho ch là khá l n, g m 21 d án, t ng công su t thư ng xu ng trư c chi m lĩnh ñ ng b ng làm quy ho ch kho ng 450MW nhưng t p trung ch cho m c nư c trong vùng tăng lên nhanh trư c y u vào 5 công trình: A Lư i, Hương ði n, khi có lũ sông tr c ti p ñ vào ñ ng b ng. Do Bình ði n, A Lin B1 và T Tr ch, v i t ng ñ a hình b ng ph ng, dòng sông sâu hơn m c công su t 360 MW chi m t l 80% trên t ng nư c bi n nên nh hư ng c a thu tri u l n sâu s 21 công trình. Ngoài công trình h Tru i và vào n i ñ a và hi u ng c a nó là s t o t hành T Tr ch là công trình th y l i, nhi m v chính dòng ch y hai chi u trong sông và s xâm nh p là phòng ch ng lũ l t và c p nư c cho h lưu, m n. phát ñi n là nhi m v k t h p, còn l i các công trình khác ñ u có nhi m v chính là phát ñi n b) Khái quát v Quy ho ch các d án th y thương m i, các nhi m v khác ch là k t h p ñi n lưu v c sông Hương: [3]. T nh Th a Thiên Hu hi n có 03 quy ho ch thu ñi n: 02 quy ho ch do B Công Thương l p, và 01 quy ho ch thu ñi n nh c a t nh. 2.2. ð i tư ng nghiên c u T ng công su t t heo các quy ho ch th y ñi n Các ñ i tư ng ñ ư c tham v n ý ki n g m ñư c duy t trên toàn t nh Th a Thiên Hu là 107 ngư i, trong ñó g m: 450 MW, c th như sau: - 30 nhà khoa h c, nhà qu n lý thu c t nh 1) Quy ho ch th y ñi n b c thang sông Th a Thiên – Hu ; Hương theo Quy t ñ nh s : 1646/Qð-NLDK - 25 ngư i dân vùng ñ m p há Tam Giang - ngày 06/5/2005 c a B Công nghi p (nay là B C u Hai; Công Thương) g m: th y ñi n Bình ði n; - 20 ngư i dân h lưu sông B ; Hương ði n, T Tr ch, A Lư i v i t ng công su t c a 04 d án là 314 MW. - 32 ngư i dân h lưu sông Hương.
104 N .Đ. Hòe, N.B. Giang / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 27 (2011) 101-112 3. K t qu nghiên c u và th o lu n 2.3. Phương pháp nghiên c u a) Phương pháp ñi u tra xã h i h c 3.1. S tham gia c a c ng ñ ng trong xây d ng Phương pháp ch ñ o ñư c s d ng là ñánh th y ñi n, h ch a giá nhanh có s tham gia c a c ng ñ ng v i hình th c p h ng v n sâu dành cho nhà khoa a) Các hình th c tham gia và m c ñ ti p h c, nhà qu n lý, ñoàn th và ph ng v n không c n thông tin v h ch a c a các ñ i tư ng. chính th c ñ i v i ngư i dân ñ a phương. S tham gia c a c ng ñ ng ñ ư c trong giai Nhóm các ñ i tư ng ñư c ph ng v n bao g m: ño n xây d ng ñư c th hi n qua vi c các ñ i tư ng bi t ñư c s hi n c a các h ch a. K t - Các nhà khoa h c, chuyên môn liên quan qu ñi u tra trình bày b ng 1 và hình 1 cho ñ a phương th y, ch có các nhà qu n lý, nhà khoa h c và - Các nhà qu n lý trên ñ a bàn t nh các ñoàn th bi t ñ ư c s hi n di n c a các h - Các ñoàn th : h i nông dân, h i ph n ch a chi m 100%, trong khi ngư i dân lưu - Các ngư dân nuôi tr ng th y s n t hu c v c sông Hương, sông B và Tam Giang - C u ñ m phá Tam Giang-C u Hai Hai (TG-CH) bi t có h ch a, th y ñi n l n - Ngư i dân s n xu t nông nghi p lưu v c lư t là 26,7%, 50 % và 28,6%. Tuy nhiên, vi c sông Hương, sông B ngư i dân bi t s xu t hi n c a h ch a không ph i qua thông báo b ng văn b n chính th c mà b) Quan sát hi n trư ng và thu th p thông qua các kênh như ti vi, ñ c báo, truy n mi ng tin v thái ñ c a c ng ñ ng liên quan ñ n h ho c s tham v n c ng ñ ng khi l p báo cáo ch a, th y ñi n ñánh giá tác ñ ng môi trư ng và liên quan ñ n c) Phương pháp x lý s li u công tác di d i, ñ n bù. S d ng các công c c a MS. Excel ñ h tr cho vi c x lý các s li u thu ñư c. B ng 1. T l các ñ i tư ng bi t s hi n di n h ch a, th y ñi n ð i tư ng Tông s phi u S ngư i bi t % Nhà khoa h c 8 8 100 Nhà qu n lý 8 8 100 ðoàn th 14 14 100 Ngư i dân (TG-CH) 7 25 28,57 Ngư i dân (Sông B ) 10 20 50,0 Ngư i dân (Sông Hương) 10 32 26,67 120 % 100 80 60 40 20 0 ñ i tư ng Nhà khoa Nhà qu n lý ðoàn th Ngư i dân Ngư i dân Ngư i dân hc (TG-CH) (Sông B ) (Sông Hươ ng) Hình 1. T l các ñ i tư ng bi t có h ch a, th y ñi n.
105 N .Đ. Hòe, N.B. Giang / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 27 (2011) 101-112 C ng ñ ng tham gia ñóng góp ý ki n trong CH) ñ a phương chưa ñư c tham gia ñóng giai ñ o n xây d ng cũng r t th p, k t qu ñi u góp ý ki n, nhóm các ñ i tư ng khác có liên tra nêu b ng 2 và hình 2 cho th y, h u như quan lĩnh v c q u n lý cũng ch tham gia m c dư i 50%. nhóm các ñ i tư ng nhà khoa h c, ngư i dân sông B , ñ m phá Tam Giang-C u Hai (TG- B ng 2. T l các ñ i tư ng trong c ng ñ ng ñư c tham gia ñóng góp ý ki n ð i tư ng Tông s phi u n % Nhà khoa h c 8 0 0,00 Nhà qu n lý 8 4 50 ðoàn th 14 6 42,86 Ngư i dân (TG-CH) 25 0 0,00 Ngư i dân (Sông B ) 20 3 15,0 Ngư i dân (Sông Hương) 32 4 12,5 % 60 50 40 30 20 10 ð i t ư ng 0 Nhà khoa Nhà qu n ðoàn th Ngư i dân Ngư i dân Ngư i dân hc lý (TG-CH) (Sông B ) (Sông Hương) Hình 2. T l các ñ i tư ng không ñư c tham gia ñóng góp ý ki n. Mong mu n c a c ng ñ ng trong vi c tham ngư i dân. Tuy nhiên m c ñ tham gia cũng có gia ñóng góp ý ki n giai ño n xây d ng ñư c s khác nhau, nhóm nhà qu n lý và ñ oàn th trình bày b ng 3 và hình 3 cũng cho th y ña mong mu n tham gia trên 90 %, trong khi c ng s c ng ñ ng ñ u mong mu n ñư c tham gia ñ ng các h lưu sông Hương, sông B và ñóng góp ý ki n, b i l s hi n di n c a h Tam Giang - C u Hai (TG-CH) l n lư t là 21,9%, 35% và 16%. ch a, th y ñi n liên quan ñ n ñ i s ng c a B ng 3. T l các ñ i tư ng mong mu n ñư c tham gia khâu xây d ng ð i tư ng Tông s phi u ðóng góp ý ki n Không có ý ki n Nhà khoa h c 8 - - Nhà qu n lý 8 7 1 ðoàn th 14 13 1 Ngư i dân (TG-CH) 25 4 21 Ngư i dân (Sông B ) 20 7 13 Ngư i dân (Sông Hương) 32 7 25
106 N .Đ. Hòe, N.B. Giang / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 27 (2011) 101-112 100.00 % 90.00 80.00 70.00 60.00 50.00 40.00 30.00 20.00 10.00 ñ i tư ng 0.00 Qu n lý ðoàn th Ngư i dân Ngư i dân Ngư i dân (TG-CH) (Sông B ) (Sông Hương) Hình 3. T l các ñ i tư ng mong mu n ñư c tham gia khâu xây d n g. Các hình th c mà ngư i dân ñ ngh tham Viên các thông s ch t lư ng nư c (Mn, t ng gia ñóng góp ý ki n bao g m: Coliform, Fe, ñ oxy hóa) năm 2010 tăng 3 l n so v i năm 2008 [5]. ð ng v t n i vùng ñ m - T ch c h i th o v a thông báo s xu t phá th i ñi m 2009 gi m so v i năm 2000 t hi n các h ñ p th y ñi n, v a nghe ñóng góp ý 7 ñ n 8 l n [6]. ki n c a ngư i dân H ch a, th y ñi n tích nư c và x nư c - Ti n hành h p dân nh ng vùng b tác trong giai ño n v n hành h ch a không theo ñ ng b i h ch a quy ñ nh và chưa có cơ ch thông báo thông tin - Thông báo qua chính quy n ñ a p hương và k p th i ñ n c ng ñ ng. Nhìn chung ngư i dân các c p nh hơn ñ a phương ( c p thôn) bi t ñư c thông tin liên quan v v n hành r t th p, ch có các nhà qu n lý, m t s ñoàn th 3.2. S tham gia c a c ng ñ ng trong giai ño n n m ñư c thông tin này. K t qu ñi u tra trình v n hành th y ñi n, h ch a bày b ng 4 và hình 4 cho th y, ngư i dân sông B n m ñư c thông tin ñư c 50%, còn l i Th i gian qua, s v n hành c a h ch a ñã ngư i dân lưu v c sông Hương, vùng ñ m gây nhi u tác ñ ng tiêu c c ñ n sinh k , ch t phá Tam Giang- C u Hai (TG-CH) bi t ñư c lư ng môi trư ng nư c, s n xu t nông nghi p, vi c h ch a tích và x nư c r t th p. nuôi tr ng th y s n,…c a ngư i dân vùng h lưu. C th ño n sông t V n Niên ñ n Giã B ng 4. T l các ñ i tư ng bi t thông tin tích và x nư c th y ñi n ð i tư ng Tông s phi u n % Nhà khoa h c 8 0 0 Nhà qu n lý 8 4 50 ðoàn th 14 2 14.29 Ngư i dân (TG-CH) 21 0 0 Ngư i dân (Sông B ) 20 10 50 Ngư i dân (Sông Hương) 30 0 0
107 N .Đ. Hòe, N.B. Giang / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 27 (2011) 101-112 % 60 50 40 30 20 10 0 ð i tư ng Nhà khoa Nhà qu n ðoàn th Ngư i dân Ngư i dân Ngư i dân hc lý (TG-CH) (Sông B ) (Sông Hươ ng) Hình 4. T l các ñ i tư ng bi t thông tin tích và x nư c th y ñi n. Theo k t qu tham v n c ng ñ ng, ph n l n l i là ñơn v qu n lý quy ho ch và th m ñ nh các nhà khoa h c chưa nh n ñư c b t k ỳ thông các h ch a và các công trình th y l i nên n m tin, hay các văn b n liên quan ñ n h ch a. S b t t t c các h ch a trên ñ a bàn ñã, ñang và tham gia góp ý trong giai ñ o n v n hành h r t s xây d ng. Phòng là ñơn v tham mưu cho quan tr ng nhưng các nhà khoa h c chưa ñư c giám ñ c s phê duy t quy ho ch th y l i toàn chính quy n t o cơ h i và m i tham gia ñóng t nh, do ñó ch trì các quy ho ch và thông qua các thi t k cơ s . góp ý ki n. H u qu là tr n l t năm 2009 do x nư c tr y ñi n Bình ði n làm tăng ng p l t Trung tâm Nư c s ch t nh là ñơn v tr c h lưu. Không có s minh b ch trong v n hành thu c s NN&PTNT nên có bi t các công trình nhà máy (công b th i gian tích và xã nư c), ñã, ñang, s xây d ng nhưng cũng không ñư c tăng ng p l t h lưu làm dân không k p ng tham gia ý ki n trong quy ho ch và xây d ng phó v i tai bi n này. các công trình này. Ban Phòng ch ng l t bão M t s cơ quan như: Trung tâm y t d t nh (PCBL) là ñơn v n m b t k ho ch, quy phòng t nh; Nhà máy c p nư c không ñư c ho ch, xây d ng và v n hành các h ñ ch tham gia và không ñư c thông báo h i ý ki n; ñ ng phòng ch ng l t b o, thiên tai. Khi quy Chi c c Nuôi tr ng Th y s n có bi t vi c xây ho ch , xây d ng có t ch c l y ý ki n ñóng d ng quy ho ch qua cu c h p các phòng ban góp. Ban PCLB ñã ñ xu t các phương án ñ m c a s Nông nghi p và Phát tri n nông thôn b o c t lũ h lưu, ch ng h n, ñ m b o v n (NN&PTNT), nhưng khi quy ho ch và v n hành hi u q u các công trình tránh gây các nh hành h thì không ñ ư c tham gia và h i ý ki n; hư ng tiêu c c, ñ c bi t là các phương án có l i Phòng Tr ng tr t là ñơn v tr c thu c s cho ngư i dân. Khi h ch a tích nư c hay x NN&PTNT nên có bi t các h ñã, ñang và s p nư c có thông báo cho ban PCLB. Ban PCLB xây d ng trên thư ng ngu n các sông c a t nh th c hi n vi c giám sát qu n lý các h ch a nhưng khi xây d ng phòng không ñ ư c thông theo quy trình v n hành ñã ñư c nhà nư c phê báo, không tham gia ý ki n. Trong giai ño n duy t. Ch có m t s ban ngành liên quan ñư c v n hành h , các ñơn v có liên quan ñ n h h p, ph bi n và ñóng góp ý ki n nhưng vi c s ñư c m i tham gia ñóng góp ý ki n nhưng ch d ng các ý ki n còn ít. Khi quy ho ch h ñ p có phòng th y l i ñóng góp ý ki n; Phòng th y ch có lãnh ñ o s Tài nguyên và Môi trư ng
108 N .Đ. Hòe, N.B. Giang / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 27 (2011) 101-112 tham gia, chi c c B o v Môi trư ng không Mong mu n c a c ng ñ ng ñư c tham gia ñư c tham gia có l vì là ñơn v c p dư i c a s . khâu v n hành ñ ư c th hi n b ng 5. Theo k qu ñi u tra, mong mu n ñ ư c tham c a c ng Ngư i dân không ñư c tham gia gì vào ñ ng các h lưu sông Hương, sông B và khâu quy ho ch và xây d ng h t h ng h / ñ p. Tam Giang - C u Hai (TG-CH) l n lư t là 60%, Ngay c khi x lũ hay tích nư c h cũng không 95% và 78,1%. ñư c thông báo. B ng 5. T l nhóm c ng ñ ng mong mu n ñư c tham gia khâu v n hành ð i tư ng Tông s phi u ðóng góp ý ki n Không có ý ki n Nhà khoa h c 8 - - Nhà qu n lý 8 7 1 ðoàn th 14 13 1 Ngư i dân (TG-CH) 25 15 10 Ngư i dân (Sông B ) 20 19 1 Ngư i dân (Sông Hương) 32 25 7 100.00 % 90.00 80.00 70.00 60.00 Xây d ng 50.00 V n hành 40.00 30.00 20.00 10.00 ñ i tư ng 0.00 Qu n lý ðoàn th Ngư i dân Ngư i dân Ngư i dân (TG-CH) (Sông B ) (Sông Hương) Hình 5. T l nhóm c n g ñ n g mong mu n ñư c tham gia khâu v n hành. Vi c c ng ñ ng mong mu n c a c ng ñ ng còn h n ch , t p trung ch y u vào các khía ñư c tham gia khâu v n hành v i các m c ñích: c nh sau: - Ch ñ ng l ch th i v và ñ m b o lư ng - Chưa t o ra hình th c ñ ng qu n lý gi a nư c cho s n xu t nông nghi p. các ñoàn th ho c các h p tác xã và ñơn v qu n lý h - n ñ nh v m t tinh th n và ñ i phó v i l ũ l t. - S ph i h p v n hành gi a các h ch a v i các ñơn v liên quan ñ n s n xu t nông nghi p, c p nư c,… 3.3. S ph i h p gi a các ban ngành và ñơn v - S tham gia c a c ng ñ ng m c ñ r t khai thác h , th y ñi n trong xây d ng, v n th p ñ c bi t giai ño n v n hành h . hành và mong mu n c a c ng ñ ng. - S tham gia c a gi i khoa h c không ñáng S ph i h p gi a ñơn v khai thác công k , ch có m t vài phát bi u trong h i th o ñ i trình h ch a và các ñ ơn v trong ñ a bàn t nh
109 N .Đ. Hòe, N.B. Giang / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 27 (2011) 101-112 tư ng tham gia chưa ñ i di n nên không ph n sông Hương. Tác ñ ng c a h th ng h ñ p ánh ñúng các v n ñ trong xây d ng và v n hi n có ñ n v n ñ An ninh môi trư ng Th a hành h . T khâu quy ho ch, xây d ng, v n Thiên - Hu cũng ñã t ng ñư c phân tích g n ñây [4]. hành các h ñ p, ngư i dân và ña ph n các nhà qu n lý các s ngành cũng như gi i khoa h c Các n i dung c ng ñ ng mong mu n t ham h u như không ñ ư c nh n thông tin gì. Do ñó gia trong khâu xây d ng và v n hành h ñư c c ng ñ ng hoàn toàn b ñ ng trư c các tác ñ ng ñư c trình bày b ng 6. tiêu c c c a h ñ p trên thư ng ngu n h th ng B ng 6. Các ñ i tư ng mong mu n ñư c tham gia các công ño n xây d ng và v n hành h ñ p ð i tư ng N i dung Nhà khoa h c - Th hi n trách nhi m ñ i v i ngư i dân - Cùng nghiên c u s lư ng, quy trình v n hành h ñ p m t cách h p lý Nhà qu n lý - Quy ñ nh ràng bu c gi a ban qu n lý h ñi u ti t h p lý ngu n nư c - ð m b o ch t lư ng nư c cho các ñ i tư ng s d ng nư c: nhà máy nư c, nuôi tr ng th y s n,.. - Xác ñ nh các vùng nh y c m (khô h n, ng p úng) ñ ch ñ ng phương án ph i h p các ngành liên quan - ð m b o s th ng nh t trong ñ nh hư ng, quy ho ch và v n hành các công trình ñ t hi u qu - Ch ñ ng phòng tránh, gi m thi u ñư c các r i ro và nâng cao trách nhi m c a nhà qu n lý trong qu n lý và v n hành ðoàn th - Thu n l i cho vi c theo dõi ngu n nư c, có k ho ch ch ng ng t hóa ñ m b o ch t lư ng ngu n nư c cho nuôi tr ng th y s n - Có thông tin k p th i ñ ch ñ ng th i v s n xu t nông nghi p khi h ch a x nư c hay tích nư c - ð m b o ngu n nư c và ch t lư ng nư c ñ m b o cho s n xu t Ngư i dân (TG- - Chu n b phương án di d i (khi xây d ng), ch ñ ng phòng tránh lũ (khi v n hành) CH), (Sông B ), - N m b t ñư c thông tin ñ ch ñ ng th i v s n xu t (Sông Hương) - n ñ nh v m t tinh th n trư c các di n bi n v h ch a (v ñ p, x lũ,…) Các yêu c u c a các nhóm ñ i tư ng ñ i v i chính quy n liên quan ñ n q uá trình v n hành h ñư c nêu b ng 7 B ng 7. Các yêu c u c a ngư i dân v quá trình v n hành h ñ p, th y ñi n ð i tư ng N i dung Nhà khoa h c - Tính toán l i s lư ng các công trình h ch a, th y ñi n trên thư ng ngu n các lưu v c sông - Khi quy ho ch và xây d ng ph i tính toán liên h và b t bu c cam k t các nhi m v c a t ng h ch a trong vi c c t lũ, ch ng h n - C n có nghiên c u c th v nhu c u c a ñ a phương ñ ñ xu t s lư ng h ch a và v n hành - Chính quy n ph i th hi n trách nhi m c a mình trư c nhân dân, ngư i dân ph i ñư c quy n giám sát Nhà qu n lý - B sung quy trình v n hành h ñ p, ñ c bi t quy trình v n hành liên h - Xây d ng quy ch xã h i hóa ñ m i ngư i, ngành, c p tham gia giám sát ki m tra - Quy ñ nh s ph i h p ch t ch gi a các ban ngành trong vi c v n hành ñ khai thác h ñ p hi u qu
110 N .Đ. Hòe, N.B. Giang / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 27 (2011) 101-112 ðoàn th - C n ñư c tham gia ngay t ban ñ u ñ n m b t ñư c các chính sách ch trương t ñó tri n khai cho nông dân ñư c t t nh ng vùng b nh hư ng, m t ñ t, tác ñ ng ñ n ngành ngh ,.. - T nh c n ti p thu ý ki n ph n ánh c a ñoàn th ñ k p th i ñi u ch nh quá trình v n hành h sao cho có l i cho ngư i dân - C n ñư c thông báo khi h tích nư c và x lũ ñ k p th i báo cáo v i dân. - L p ñ t h th ng còi báo hi u khi x nư c ñ p Th o long, tránh d n nư c ñ t ng t Ngư i dân (TG- trong nuôi tr ng th y s n CH), (Sông B ), - Ho t ñ ng c a h , th y ñi n không ñư c gây thi u nư c cho s n xu t nông nghi p, (Sông Hương) ñ c bi t tích nư c vào mùa hè. Cam k t ñ m b o nư c tư i cho các v s n xu t nông nghi p, không làm ng t hóa hay m n hóa vùng ñ m phá ñ nuôi tr ng th y s n ñư c thu n l i hơn - Chú ý l ch th i v c a dân, tham kh o ý kiên c a dân, tính toán nư c v h lưu cho h p lý, thông báo k p th i cho dân ñ ch ñ ng s n xu t - ð ngh UBND t nh ch ñ o tr c ti p b t bu c Ban qu n lý h tuân th quy ñ nh th i gian x nư c, giám sát ch t ch ho t ñ ng c a h ñ p tránh ñ x y ra nh ng tác ñ n g x u cho dân trong tương lai - T nh c n có quy ñ nh ưu tiên thu hút lao ñ ng ñ a phương khai thác các ho t ñ ng d ch v sau khi h hoàn thành - T nh c n quy ñ nh v m c b i thư ng khi h ñ p làm nh hư ng ñ n hoa màu, tài s n c a ngư i dân - Thư ng xuyên thông báo bi t tình hình ho t ñ ng c a h , ñ an toàn c a công trình ñ dân yên tâm hơn Ngu n: K t qu tham v n c ng ñ ng c a tác gi , 2010 S tham gia c a c ng ñ ng liên quan ñ n s chi m dư i 33,3%. Tuy nhiên trong quá trình phát tri n c a h ñ p ñư c trình bày hình 6. kh o sát, ñ i ña s các ý ki n ñ u cho r ng ch Nhìn chung ña s các ý ki n ñ u cho r ng gi c n 1 ñ n 2 h là ñ trong s các h hi n có và nguyên s lư ng các h , th y ñi n hi n có và n u khai thác v n hành h p lý, ưu tiên m c ñích không nên tăng thêm chi m ña s trên 56,67%. phòng lũ s ñ m b o ñ ư c lưu l ư ng t i h n và ch ng ng p úng, lũ l t cho vùng h lưu. Các ý ki n tăng s lư ng và gi m s lư ng % 120.00 100.00 100.00 92.86 85.00 Gi nguyên h ñ p t h y ñi n 75.00 80.00 Không có ý ki n 56.67 Tăng s l ư ng h ñ p th y ñi n 60.00 Gi m s lư ng h ñ p t h y ñi n 42.86 40.00 33.33 28.57 23.81 20.00 12.50 12.50 10.00 7.14 4.76 5.00 5.00 5.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 ñ i tư ng 0.00 Nhà khoa Nhà qu n lý ðoàn th Ngư i dân Ngư i dân Ngư i dân hc (TG-CH) (Sông B ) (Sông Hương) Hình 6. Ý ki n c a các nhóm ñ i tư ng v s s lư ng h ñ p th y ñi n.
111 N .Đ. Hòe, N.B. Giang / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 27 (2011) 101-112 - Khi quy ho ch và xây d ng c n tham kh o 3.4. Nguyên nhân và tr ng i s tham gia c ng thêm ý ki n c a t t c các ban ngành liên quan ñ ng ñ ñ m b o s th ng nh t trong ñ nh hư ng và Các phân tích trên ñã ch rõ m c ñ tham quy ho ch th y l i và c p nư c. gia c a c ng ñ ng trong quá trình xây d ng và - Trong giai ñ o n v n hành h ch a c n q uy v n hành h ch a m c ñ th p. Qua tìm hi u ñ nh quy ch p h i h p ch t ch gi a ch ñ u tư, các ñ i tư ng cho th y, nguyên nhân d n ñ n ñ a phương và các s ban ngành có liên quan tình tr ng trên như sau: 1) Lu t tài nguyên nư c chưa quy ñ nh s tham gia c a c ng ñ ng 4. K t lu n 2) Chưa xây d ng ñư c cơ ch p hù h p huy - S tham gia c a c ng ñ ng m c ñ r t ñ ng kh năng c a c ng ñ ng tr thành nh ng th p, ngư i dân lưu v c sông Hương, và ñ m ngư i h tr chính cho vi c giám sát b o v phá Tam Giang-C u Hai bi t s hi n di n c a ngu n nư c và ngăn ch n các hành vi tiêu c c h ch a, th y ñi n kho ng 26,7∼28,5% nhưng làm cho ngu n nư c b ô nhi m và suy thoái; h u h t không ñư c tham gia ñóng góp ý ki n 3) Chưa t o ra cơ ch quy n ti p c n thông (ngo i tr ngư i dân lưu v c sông B tham gia tin cho các ñ i tư ng kho ng 13,3%). 4) Vai trò c a các ñ i tư ng s d ng nư c - Các ñ i tư ng nhà khoa h c, nhà qu n lý, ho c b nh hư ng b i ngu n nư c ít ñư c chú ñoàn th bi t s hi n di n các h ch a, th y tr ng trong các h th ng qu n lý nư c. ñi n 100% nhưng m c ñ tham gia ñóng góp ý 5) Quy n ra quy t ñ nh thu c v ñơn v ki n l i khác nhau, nhà qu n lý 50%, các ñoàn qu n lý h ñ p, th y ñi n trong các giai ño n th kho ng 42%, nhà khoa h c không ñư c xây d ng và v n hành h ñ p. tham gia. Giai ño n v n hành h ch a, c ng ñ ng bi t ñư c vi c tích và x nư c r t th p, ngo i tr nhà qu n lý và c ng ñ ng sông B 3.5. ð xu t gi i pháp ñ m b o s tham gia (dư i 50%). c a c ng ñ ng vào xây d ng và v n hành h - Mong mu n c a c ng ñ ng trong vi c ñ p b n v ng tham gia ñóng góp ý ki n giai ño n xây d ng cũng có s khác nhau r t l n, nhóm nhà qu n lý 1) Gi i pháp lâu dài và ñoàn th chi m trên 90 %, trong khi c ng - C n xây d ng mô hình qu n lý có s liên ñ ng các h lưu sông Hương, sông B và k t h u cơ gi a nhà qu n lý, ñài khí tư ng th y Tam Giang - C u Hai l n lư t là 21,9%, 35% văn, nhà qu n lý v n hành h và ngư i dân và 16% và trong giai ño n v n hành là 60%, - Chuy n giao trách nhi m và quy n ñ 95% và 78,1%. ki m soát h th ng t i ñ a phương, tăng cư ng - Các hình th c tham gia c a c ng ñ ng còn s ph i h p gi a ch ñ u t ư và chính quy n ñ a h n ch , chưa t o ra cơ ch và quy n ñư c ti p phương c n thông tin 2) Gi i pháp trư c m t V n ñ th y l i và th y ñi n là c n thi t ñ i - T nh c n có quy ch xã h i hóa ñ m i v i s p hát tri n kinh t xã h i, song c n ph i ngư i, m i ngành, m i c p tham gia ñóng góp ý tính toán công b ng ñ n l i ích dân sinh, môi ki n trong quá trình quy ho ch và giám sát quá trư ng và cân b ng sinh thái. S tham gia c a trình xây d ng và v n hành h ch a, th y ñi n. c ng ñ ng luôn ñóng vai trò quan tr ng góp Nhìn chung, yêu c u hàng ñ u c a vi c th c ph n gi m ñư c ñ ư c thi t h i và các xung ñ t hi n s tham gia c a c ng ñ ng là ñ m b o l i ích gi a các nhóm ñ i tư ng s d ng nư c quy n ti p c n thông tin c a c ng ñ ng.
112 N .Đ. Hòe, N.B. Giang / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 27 (2011) 101-112 [3] Nguy n ðính. Nh ng t n t i và v t c p v môi trong khu v c, ñ c bi t là s ph i h p gi a nhà trư ng t nhiên và xã h i trong xây d ng và v n qu n lý và c ng ñ ng liên quan ñ n h ch a. hành các công trình th y ñi n Th a Thiên– Do ñó c n ph i nhanh chóng xây d ng cơ ch Hu , các gi i pháp nâng cao hi u qu . H i th o ph i h p gi a các ñơn v v n hành h và c ng ðánh giá tác ñ ng và ñ xu t gi i pháp tăng ñ ng ñư c quy n ti p c n thông tin hay s t cư ng qu n lý khai thác hi u qu các h ch a ch u trách nhi m. b c Trung b . Hu 5-6/11/2010 [4] Nguy n ðình Hòe, Nguy n B c Giang. An ninh môi trư ng nư c Th a thiên-Hu . T p chí Khoa h c và T qu c, s t háng 10 năm 2010 Tài li u tham kh o [5] Trương Công Nam. Di n bi n ch t lư ng nư c sông Hương. H i t h o Môi trư ng nư c và c ng [1] C c Tài nguyên nư c. Báo cáo Quy ho ch tài ñ ng Hu , Hu , 8/2010 nguyên nư c lưu v c sông Hương và vùng ph c n. Hà N i 1/2009 [6] Võ Văn Phú, Võ Thành Chung. ðánh giá tác [2] C c Tài nguyên Nư c. ði u tra tình hình khai ñ ng c a ch ñ th y văn sông Hương ñ n ña d ng sinh h c h ñ m phá Tam Giang – C u hai thác s d ng tài nguyên nư c và x nư c th i và các gi i pháp gi m t hi u tác ñ ng tiêu c c. vào các ngu n nư c lưu v c sông Hương và Tuy n t p báo cáo h i th o khoa h c ñ t ài c p vùng ph c n. Hà N i, 2006 nhà nư c KC.08/06-10, Hà N i, 5/2010. The participation of community in Huong and Bo watersheet in building and operating hydropower dams in Thua Thien Hue province Nguyen ðinh Hoe1, Nguyen Bac Giang2 1 Vietnam association for conservation of nature and Environment (VACNE) 2 College of Sciences, Hue University. Thua Thien Hue province currently has three hydropower plans, which has five projects with a total capacity of 360 MW, accounting for 80% of the total 21 projects under planning. Although having considered only two projects which are Binh Dien, Huong Dien (operating projects) and Ta Trach (launching project), there has arisen many negative impacts in downstream areas such as degradation in water quality, reduction in biological resources, livelihood of the people, ... The consequences relate to the role of community participation in the construction and operation of dams, h ydroelectric power. The survey results have showed the involvement of the community at very low levels, particularly the participation of the scientific community was negligible. Approximately 26.7 ∼28.5% of the people in Huong watersheet, and the Tam Giang-Cau Hai lagoon knew the presence of reservoirs, hydroelectric power, but most were not participated in comments (except Bo watersheet residents participating in approximately 13.3%). Similarly, scientists, managers and masses knew the presence of reservoirs and hydropower 100% but the levels of participation differ, managers 50%, about 42% for masses, scientists were not involved. In the operation period of the reservoirs, the community knows that the keeping and discharging water is at a low level, except for managers and communities in the Bo River (under 50%). Therefore it is needed to consider again the involvement of communities in the construction and operation of these dams. Keywords: watersheet, community participation, Huong river, Bo river.