Báo chí và văn hóa Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế

BÁO CHÍ VÀ VĂN HÓA VI T NAM<br /> TRONG QUÁ TRÌNH H I NH P QU C T<br /> TS. Nguy n Ánh H ng∗<br /> <br /> 1. Báo chí - lo i hình ý th c xã h i<br /> Ho t<br /> <br /> c thù<br /> <br /> ng c a báo chí Vi t Nam hi n nay là m t v n<br /> <br /> có ý nghĩa xã h i h t s c l n<br /> <br /> lao, b i, có vai trò quan tr ng trong phát tri n xã h i. Nó v a là k t qu c a s phát tri n, v a<br /> là<br /> <br /> ng l c và<br /> <br /> ng th i cũng chính là thư c o c a trình<br /> <br /> phát tri n xã h i. Ho t<br /> <br /> ng c a<br /> <br /> báo chí nh hư ng r t sâu r ng t i các lĩnh v c kinh t - chính tr - văn hóa, nh t là trong b i<br /> c nh hi n nay. Nhi m v c a báo chí Vi t Nam trong th i<br /> <br /> i bùng n thông tin và s phát<br /> <br /> tri n như vũ bão c a các lo i hình truy n thông kĩ thu t s là làm th nào<br /> c áo c a văn hóa dân t c<br /> <br /> ng th i mang tính nhân lo i ph bi n, hi n<br /> <br /> gi<br /> i hóa<br /> <br /> ư cb ns c<br /> làm giàu<br /> <br /> thêm cho chính mình b ng tinh hoa văn hóa th gi i trong khi v n nh t quán v i chính mình.<br /> Báo chí ư c hi u là n ph m xu t b n và phát hành<br /> gia trên th gi i. Báo chí ra<br /> <br /> nh kì phát tri n<br /> <br /> h u h t các qu c<br /> <br /> i và phát tri n do nhu c u khách quan c a xã h i v thông tin<br /> <br /> giao ti p, nhu c u này xu t hi n ngay trong bu i bình minh c a l ch s loài ngư i. Xã h i càng<br /> phát tri n thì nhu c u này ngày càng tr nên c p thi t. Trình<br /> h i c a m i qu c gia v a là i u ki n quy t<br /> ng báo chí, bên c nh ó, ho t<br /> t v i tư cách là m t ho t<br /> <br /> phát tri n kinh t văn hóa xã<br /> <br /> nh v a là tác nhân nh hư ng tr c ti p t i ho t<br /> <br /> ng báo chí cũng ch u nh hư ng c a quan h giao lưu qu c<br /> <br /> ng thông tin<br /> <br /> i chúng. Báo chí là m t lo i hình chính tr xã h i<br /> <br /> c thù b i báo chí là m t trong nh ng h th ng xã h i, n i dung quan tr ng nh t c a báo chí<br /> chính là thông tin chính tr . Bác H<br /> <br /> ã t ng căn d n các nhà báo Vi t Nam là ph i có l p<br /> <br /> trư ng chính tr v ng ch c b i cán b báo chí cũng chính là chi n s cách m ng trên m t tr n<br /> văn hóa tư tư ng, cây bút trang gi y là vũ khí s c bén c a h . Nhi m v c a ngư i làm báo vô<br /> cùng quan tr ng và v vang, và<br /> ∗<br /> <br /> H c vi n Báo chí và Tuyên truy n<br /> <br /> làm tròn nhi m v<br /> <br /> y, ngư i làm báo ph i không ng ng tu<br /> <br /> dư ng<br /> <br /> o<br /> <br /> c, nâng cao năng l c, hoàn thi n kĩ năng nghi p v<br /> <br /> báo chí Vi t Nam có tính<br /> <br /> chuyên nghi p, áp ng ư c nh ng nhu c u ngày càng cao c a cu c s ng.<br /> Trong l ch s văn hóa c a nhân lo i, báo chí xu t hi n không<br /> Nh ng t báo<br /> <br /> u tiên xu t hi n<br /> <br /> ng th i<br /> <br /> các qu c gia.<br /> <br /> châu Âu mu n hơn r t nhi u n u so v i nh ng ki t tác văn<br /> <br /> h c ã xu t hi n t trư c Công nguyên, nhưng báo chí l i phát tri n r t nhanh, m r ng ph m<br /> vi thông tin và tr thành công c<br /> h c kĩ thu t.<br /> <br /> c l c cho vi c tuyên truy n chính tr , ph bi n tri th c khoa<br /> <br /> n cu i th k XX, th gi i ã có hơn 53.000 t báo, hàng ngày phát hành trên<br /> <br /> 830 tri u b n. Báo chí Vi t Nam xu t hi n mu n hơn so v i nhi u nư c trên th gi i. T báo<br /> u tiên xu t hi n t i Sài Gòn b ng ti ng Pháp là t Nam Kì Vi n Chinh Công Báo do th ng<br /> c Pháp<br /> <br /> Nam Kì cho xu t b n, phát hành m i tu n m t b n. S<br /> <br /> ngày 29/9/1861,<br /> <br /> n năm 1888, t báo b<br /> <br /> 1865 cũng t i Sài Gòn là t Gia<br /> 1892<br /> <br /> ình b n. T báo ti ng Vi t<br /> <br /> nh Báo. T<br /> <br /> B c Kì ư c in b ng ch Nho. K t<br /> <br /> Nam, Trung, B c. T báo cách m ng<br /> ó cho<br /> <br /> i Nam<br /> <br /> u tiên xu t b n năm<br /> <br /> ng Văn Nh t Báo xu t b n năm<br /> <br /> ó, hàng lo t các báo xu t hi n kh p ba mi n<br /> <br /> u tiên c a Vi t Nam là t Thanh Niên do Nguy n Ái<br /> <br /> Qu c xu t b n t i Qu ng Châu năm 1925,<br /> Vi t Nam. T<br /> <br /> u tiên ư c phát hành<br /> <br /> t n n móng cho s ra<br /> <br /> i c a báo chí cách m ng<br /> <br /> n nay, báo chí Vi t Nam ngày càng phát tri n m nh m . Hi n nay c<br /> <br /> nư c có hơn 700 cơ quan báo chí v i hơn 800 n ph m khác nhau: trên 170 báo, hơn 500 t p<br /> chí các lo i. Hơn 15.000 ngư i ư c c p th nhà báo, hàng ngàn cán b kĩ sư làm vi c trong<br /> các cơ quan báo chí, hàng ch c nghìn ngư i khác là c ng tác viên.<br /> <br /> c bi t có kho ng 150 báo<br /> <br /> i n t và các trang tin i n t c a các cơ quan báo chí và hàng ngàn trang website c a các cơ<br /> quan, t ch c doanh nghi p ang ho t<br /> <br /> ng có hi u qu , ưa thông tin<br /> <br /> nư c. Các lo i hình báo chí c a Vi t Nam<br /> tr thành m t phương ti n<br /> <br /> u phát tri n v i t c<br /> <br /> n m i mi n c a<br /> <br /> t<br /> <br /> nhanh chóng khi n báo chí<br /> <br /> c bi t c a s tương tác xã h i, có vai trò và s c m nh ngày càng<br /> <br /> l n trong t t c các lĩnh v c khác nhau c a<br /> <br /> i s ng.<br /> <br /> Quá trình sáng t o m t tác ph m báo chí có liên quan m t thi t<br /> <br /> n nh ng công vi c c a<br /> <br /> ngư i ngh sĩ khi sáng t o m t tác ph m ngh thu t b i tác ph m báo chí chính là s n ph m<br /> c a sáng t o văn hóa, nó ch a<br /> b ng lý trí.<br /> <br /> ng nh ng i u kì di u mà ôi khi không th nh n th c ư c<br /> <br /> i u kì di u y làm nên s c h p d n c a báo chí, b i tài năng và th gi i quan<br /> <br /> trong quá trình sáng t o m t tác ph m báo chí xu t phát t tài năng c a ngư i c m bút, t o nên<br /> c trưng hình tư ng và tính truy n c m cho tác ph m báo chí. Ngư i làm báo là ngư i bi t<br /> quan sát, là ngư i có trí tư ng tư ng sáng t o, có nh ng năng l c tư duy, có s tích lũy tri<br /> th c, có v n hi u bi t văn hóa xã h i sâu r ng. Sáng t o ra tác ph m báo chí là kì công và sau<br /> khi tác ph m ư c hoàn thành nó s<br /> <br /> ư cg it i<br /> <br /> c gi như là m t thông i p<br /> <br /> tác<br /> <br /> ng<br /> <br /> n tư tư ng tình c m con ngư i. Quá trình sáng t o ó òi h i ph i tuân th nh ng nguyên<br /> t c khách quan g n v i<br /> <br /> c trưng m i lo i hình báo chí, g n v i cá tính sáng t o và kh năng<br /> <br /> sáng t o c a ch th b i m i ngư i làm báo<br /> <br /> u có m t hoàn c nh s ng, m t lĩnh v c quen<br /> <br /> thu c, m t phong cách sáng t o riêng. Sáng t o là ho t<br /> m o c a th gi i khách quan, nhân hóa th gi i ó<br /> <br /> ng t o ra cái m i, là bi n<br /> <br /> i di n<br /> <br /> nó tr thành s n ph m văn hóa phù h p<br /> <br /> v i quan ni m th m m , nh n th c c a con ngư i và nh m hư ng t i ph c v con ngư i. Lao<br /> ng sáng t o trong ho t<br /> <br /> ng báo chí òi h i ngư i làm báo ph i luôn luôn t nâng cao v n<br /> <br /> ki n th c xã h i, luôn có khát v ng vươn xa<br /> năng l c tư duy s c s o và bi n ch ng<br /> n m b t quy lu t t nhiên<br /> năng<br /> <br /> tích lũy và m r ng t m hi u bi t, ph i có m t<br /> <br /> bi n quá trình ào t o thành quá trình t<br /> <br /> c i t o t nhiên. Báo chí v i tư cách là s n ph m văn hóa có ch c<br /> <br /> c bi t quan tr ng, nó không ch mang tính<br /> <br /> nhìn nh n và th m<br /> Báo chí mang<br /> <br /> nh<br /> <br /> ào t o,<br /> <br /> nh hư ng xã h i, nó còn th hi n kh năng<br /> <br /> i s ng hi n th c xã h i y m t cách bi n ch ng và sâu s c.<br /> <br /> n cho ta nh ng thông tin chính tr xã h i văn hoá ã và ang di n ra trên<br /> <br /> th gi i t ng ngày, t ng gi . Ngh làm báo hôm nay không th khép mình trong văn hoá n i<br /> sinh, mà ph i bi n báo chí thành c u n i, ưa văn hoá dân t c lên t m cao nhân lo i, ph i thu<br /> vào trang báo c th gi i trong chi u sâu vô t n và chi u r ng vô cùng. Vi t Nam hôm nay ã<br /> chính th c bư c vào ngôi nhà chung kinh t toàn c u, WTO s t o ra nhi u thay<br /> ng báo chí Vi t Nam. S v n<br /> công ngh … s thúc<br /> <br /> i cho ho t<br /> <br /> ng phát tri n c a các lĩnh v c kinh t , môi trư ng, khoa h c<br /> <br /> y quá trình giao lưu ti p bi n văn hoá mà bi u hi n trư c tiên là<br /> <br /> quy<br /> <br /> mô, ý nghĩa c a giao ti p thông qua các phương ti n báo chí truy n thông. Quá trình này ang<br /> di n ra vô cùng m nh m , nhanh chóng và sôi<br /> <br /> ng. Tri th c văn hoá c a m i qu c gia tr<br /> <br /> thành tài s n chung c a c nhân lo i, làm giàu cho nhau b ng s thâm nh p, tái sinh r i l i tr<br /> v v i văn hoá dân t c, gõ c a m i tâm h n theo nhi u phương th c, phương ti n khác nhau.<br /> <br /> Bên c nh hàng trăm, hàng nghìn bài báo in xu t hi n hàng ngày, hàng gi là sách báo i n t ,<br /> i n nh, tivi, h n i m ng… Văn hoá<br /> <br /> c ang b c nh tranh kh c li t b i s hi n di n c a<br /> <br /> văn hoá máy tính. Con ngư i ngày càng ư c m r ng t m nh n th c, nâng cao s hi u bi t<br /> c a mình. H có quy n l a ch n thông tin theo cách mà h cho là phù h p và h p d n.<br /> này khi n ngư i c m bút trong sáng t o báo chí hôm nay ph i t<br /> không b b quên. Trong dòng<br /> mô típ quen thu c ch a<br /> <br /> i sôi<br /> <br /> i u<br /> <br /> i m i, t nâng cao<br /> <br /> ng, muôn màu hôm nay, trang báo ơn sơ v i nh ng<br /> <br /> ng thông tin c n thi t không còn h p d n<br /> <br /> t làm m i mình. Báo chí Vi t Nam ngày càng kh ng<br /> <br /> c gi n a. Báo chí ph i<br /> <br /> nh v th c a mình trên di n àn văn<br /> <br /> hoá xã h i, di n ph c p ngày càng sâu r ng. Báo Vi t không ch c a ngư i Vi t mà ã tr<br /> thành b n tâm giao c a nhi u b n<br /> h c<br /> <br /> mi n<br /> <br /> c trên th gi i, b i ngư i nư c ngoài s ng, làm vi c và du<br /> <br /> t di u kỳ Vi t Nam ngày càng nhi u. Văn hoá Vi t v n tr ng tình hi u khách.<br /> <br /> Còn cách th hi n nào sâu s c hơn tình c m v i du khách Pháp khi báo chí Vi t Nam dùng tên<br /> tác ph m “Ba chàng ng lâm pháo th ” c a A.<br /> <br /> uyma<br /> <br /> t tên cho tít báo c a mình? Và không<br /> <br /> riêng ngư i M có c m giác m n ng khi b t g p trên trang báo ti ng Vi t dòng tên tác ph m<br /> “Cu n theo chi u gió”. Ngư i Vi t Nam<br /> <br /> m say trong “Mùa thu vàng” c a Lêvitan, ngư i<br /> <br /> Nga m m cư i tin c y khi nh n th y ng n l a t “Trái tim<br /> <br /> ancô” c a h<br /> <br /> ang to sáng trên<br /> <br /> ph c Hà thành Vi t Nam. Báo chí có kh năng ánh th c trong m i b n<br /> <br /> c nh ng rung c m<br /> <br /> sâu xa nh t, nh ng liên tư ng kì thú nh t. B ng cách y, báo chí n i li n nh ng trái tim, n i<br /> li n nh ng n n văn hoá khác bi t. S c m nh c a báo chí khi s d ng i n tích văn h c th gi i<br /> dư i góc nhìn văn hoá xã h i là s c m nh màu nhi m c a tri t lý hoà h p, hoà bình, tri t lý<br /> ngh thu t. M i i n tích không ch g n v i m t mã văn hoá mà nó th c s m ra m t vùng<br /> văn hoá, b i kh năng tái sinh, m r ng trư ng nghĩa dư i bàn tay tinh t c a ngư i vi t là vô<br /> cùng. M i trang báo n ch a giá tr văn hoá Vi t, m t v<br /> <br /> p bình d mà sâu xa. Nó không ch<br /> <br /> cung c p thông tin, không nh m ơn thu n gi i trí, mà còn góp ph n b i dư ng ngu n nhân<br /> l c, nghĩa là nâng cao nh n th c cho ngư i<br /> <br /> c ngu i vi t, cung c p ki n th c sâu r ng cho<br /> <br /> b n<br /> <br /> nư c ngoài cũng luôn ón ch m i trang báo<br /> <br /> c xa g n. C ng<br /> <br /> ng ngư i Vi t Nam<br /> <br /> Vi t v i bao khao khát, tin c y s chia.<br /> <br /> i n tích văn h c th gi i i vào trang báo Vi t Nam v i nhi u d ng th c, c p<br /> <br /> và<br /> <br /> trư ng nghĩa khi n chi u kích trang báo ư c nâng lên, s c h p d n l n hơn, ch t trí tu sâu<br /> s c hơn. Ch t li u văn h c th gi i s làm giàu thêm văn hoá dân t c, giúp ngư i làm báo ưa<br /> tri th c<br /> <br /> n v i ngư i<br /> <br /> c m t cách ngh thu t và khoa h c, giúp ngư i<br /> <br /> c nâng cao văn hoá<br /> <br /> l i s ng c a mình. S d ng i n tích văn h c th gi i trong tác ph m báo chí là cách<br /> chí Vi t Nam nâng mình ngang t m qu c t , là<br /> <br /> báo<br /> <br /> ng l c cho báo chí phát tri n. B i quá trình<br /> <br /> qu c t hoá thông tin không ch p nh n vi c báo chí<br /> <br /> ng ngoài cu c. Vai trò c a báo chí<br /> <br /> ng<br /> <br /> thu n v i s phát tri n c a xã h i; xã h i nào thì báo chí y. M i quan h tương tác y cho<br /> th y ch c năng nh n th c - giáo d c - th m m c a báo chí Vi t Nam th t l n lao.<br /> Công chúng là ch th th m<br /> báo. M i b n<br /> th gi i s<br /> <br /> nh ánh giá tác ph m s khám phá,<br /> <br /> ng sáng t o v i nhà<br /> <br /> c có m t v n văn hoá, m t quan ni m, m t th hi u riêng, i n tích văn h c<br /> <br /> ư c tái t o qua màng l c văn hoá<br /> <br /> giàu thêm l p nghĩa tư ng minh v n có<br /> chương xưa nay luôn ch a<br /> <br /> c<br /> <br /> Vi t Nam, tr nên m i m và sâu s c, làm<br /> <br /> n n văn hoá phát sinh i n tích. Nh ng ki t tác văn<br /> <br /> ng nh ng tri th c vô cùng quý giá v cu c s ng, có ý nghĩa<br /> <br /> c<br /> <br /> bi t trong vi c ph n ánh di n m o l ch s văn hoá nhân lo i. Tác ph m văn h c lưu tr và trao<br /> truy n mã văn hoá cho tương lai thông qua giao ti p b ng truy n thông báo chí. Khi ch t li u<br /> văn h c ư c tái t o trong tác ph m báo chí, các giá tr k t tinh ph m ch t nhân tính c a con<br /> ngư i ư c ph bi n, văn hoá dân t c i<br /> <br /> n g p g văn hoá nhân lo i. Phóng viên báo chí ã<br /> <br /> tìm v c i ngu n, tìm v kho tàng ư c l c xưa<br /> <br /> bi u<br /> <br /> mu n nói th i nay. Báo chí ưa ch t li u văn h c th gi i<br /> văn h c giúp báo chí<br /> văn hóa là tìm<br /> <br /> t sinh<br /> nv ib n<br /> <br /> l i cu c s ng v i ý nghĩa trang báo – trang<br /> <br /> n v i khuôn vàng thư c ng c<br /> <br /> m t n n văn hoá Vi t Nam tiên ti n mà<br /> <br /> ng, thâm thuý i u h<br /> c và chính ch t li u<br /> i. Báo chí tìm<br /> <br /> tìm ki m m t s c s ng m i,<br /> <br /> nv i<br /> <br /> xây d ng<br /> <br /> m à b n s c, n n văn hoá trí tu Vi t Nam.<br /> <br /> 2. Báo chí và quá trình h i nh p qu c t<br /> Báo chí là y u t văn hóa ngo i sinh khi văn hóa Vi t Nam c u trúc l i chính mình trong<br /> giao lưu ti p bi n v i văn hóa phương Tây.<br /> i ngũ nh ng ngư i làm báo:<br /> <br /> i u này ã m c nhiên<br /> <br /> t ra m t nhi m v cho<br /> <br /> nâng cao tính chuyên nghi p c a báo chí, ngư i làm báo<br /> <br /> không ch ph i có v n văn hóa dân t c sâu s c, mà còn ph i trang b cho mình v n văn hóa xã<br /> <br />