Báo chí và văn học trong chặng đầu của tiến trình hiện đại hoá

Kû niÖm 81 n¨m ngµy b¸o chÝ c¸ch m¹ng viÖt nam<br /> (21/6/1925 - 21/6/2006)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> b¸o chÝ vµ v¨n häc trong chÆng ®Çu<br /> cña tiÕn tr×nh hiÖn ®¹i ho¸<br /> <br /> (*)<br /> phong lª<br /> <br /> <br /> HiÖn ®¹i ho¸ - cïng víi c¸ch m¹ng ho¸, lµ hai yªu cÇu lín<br /> ®Æt ra trong ®êi sèng d©n téc ViÖt Nam nãi chung, vµ ®êi<br /> sèng v¨n häc-nghÖ thuËt nãi riªng, trong thÕ kû XX, trong ®ã<br /> yªu cÇu hiÖn ®¹i ho¸ ®· ®−îc thùc hiÖn sím trong sù g¾n bã<br /> gi÷a v¨n häc vµ phong trµo b¸o chÝ-xuÊt b¶n, b¾t ®Çu tõ nöa<br /> sau thÕ kû XIX, vµ ph¸t triÓn qua nhiÒu thêi kú cho ®Õn 1930<br /> lµ n¨m kÕt thóc chÆng ®Çu cña nã.<br /> Trªn tiÕn tr×nh ngãt nöa thÕ kû ph¸t triÓn cña b¸o chÝ, v¨n<br /> häc ®· dÇn dÇn cã ®Êt ®ai réng r·i cho sù xuÊt hiÖn cña nã,<br /> víi mét g−¬ng mÆt míi - gåm th¬, v¨n xu«i, dÞch thuËt, kh¶o<br /> cøu, nghÞ luËn, phª b×nh... trong ®ã tiÓu thuyÕt lµ thÓ v¨n héi<br /> ®−îc râ nhÊt nh÷ng dÊu Ên hiÖn ®¹i cña tiÕn tr×nh v¨n häc<br /> d©n téc.<br /> <br /> <br /> <br /> B ¸o chÝ vµ v¨n häc ®· cã c¬ héi ®Õn<br /> víi nhau ngay tõ Gia §Þnh b¸o<br /> (1865) ë Nam Kú trong môc Kh¶o cøu-<br /> lu«n nghÒ c«ng chøc cÊp cao cho chÝnh<br /> quyÒn thuéc ®Þa vµ ®øng ra ®¶m nhiÖm<br /> Chñ bót tê §¨ng cæ tïng b¸o (1907) cã<br /> NghÞ luËn, vµ trong c¸c th«ng tri yªu tiÒn th©n lµ tê §¹i Nam ®ång v¨n nhËt<br /> cÇu ng−êi viÕt bµi ph¶i b¸m ch¾c vµo sù b¸o- tê b¸o ®Çu tiªn b»ng ch÷ H¸n ë Hµ<br /> thËt. Nh−ng ph¶i sang thÕ kû XX, mèi Néi (1893). Ra ®êi vµo thêi ®iÓm s«i næi<br /> quan hÖ ®ã míi thËt mËt thiÕt khi cña phong trµo Duy t©n vµ §«ng Kinh<br /> phong trµo b¸o chÝ chuyÓn ra B¾c Kú nghÜa thôc,(*)§¨ng cæ tïng b¸o lµ n¬i<br /> víi vai trß cña NguyÔn V¨n VÜnh (1882 ®¨ng t¶i mét sè tµi liÖu cæ ®éng cho<br /> - 1936), ng−êi ®i ®Çu trong c«ng cuéc c«ng cuéc canh t©n ®Êt n−íc nh− C¸o<br /> truyÒn b¸ ch÷ Quèc ng÷, vµ cã ý thøc hñ lËu v¨n, Phen nµy c¾t tãc ®i tu, nªn<br /> häc tËp c¸ch thøc lµm b¸o ë ph−¬ng chØ tån t¹i tõ sè 28-3-1907 ®Õn 14-11-<br /> T©y, sau chuyÕn ®i dù TriÓn l·m thuéc 1907 th× bÞ ®×nh b¶n. Ph¶i 6 n¨m sau,<br /> ®Þa ë Marseille n¨m 1906. Trë vÒ n−íc<br /> sau chuyÕn ®i, NguyÔn V¨n VÜnh th«i (*)<br /> GS. ViÖn V¨n häc, ViÖn Khoa häc x· héi ViÖt Nam<br /> 4 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 6. 2006<br /> <br /> khi §«ng D−¬ng t¹p chÝ ra ®êi, th× ho¹t ta ph¶i kÓ lµ cã c«ng lín trong cuéc x©y<br /> ®éng cña NguyÔn V¨n VÜnh míi thËt sù dùng Quèc v¨n. §äc §«ng D−¬ng t¹p<br /> cã tiÕng vang, vµ cã vÞ trÝ quan träng chÝ ta ®Òu nhËn thÊy tªn nh÷ng nhµ<br /> trong ®êi sèng b¸o chÝ, kh«ng riªng ë nÕu cßn sèng th× lµ ®µn anh trong lµng<br /> Hµ Néi, mµ cßn ®−îc ®ãn ®îi trong c¸c b¸o, kiÖn t−íng trªn v¨n ®µn. Mµ nÕu<br /> giíi b¹n ®äc trÝ thøc B¾c Kú vµ Trung ®· qu¸ cè ®i råi th× còng cßn ®Ó c¸i<br /> Kú. ph−¬ng danh hoÆc l−u l¹i chót sù<br /> nghiÖp” (1, tr.66).<br /> §«ng D−¬ng t¹p chÝ ra sè ®Çu ngµy<br /> DÞch thuËt trªn hai khu vùc H¸n vµ<br /> 15-5-1913 do F.H. Schneider lµm Chñ<br /> Ph¸p, vµ s−u tÇm, kh¶o cøu, nghÞ luËn<br /> nhiÖm, NguyÔn V¨n VÜnh lµm Chñ bót;<br /> lµ ®ãng gãp næi bËt cña §«ng D−¬ng<br /> cã tõ 16 ®Õn 24 trang, tËp hîp ®−îc c¸c<br /> t¹p chÝ trong 4 n¨m tån t¹i, cã gi¸ trÞ<br /> c©y bót cùu häc vµ t©n häc næi tiÕng<br /> mét khëi ®éng quan träng nh»m ®Þnh<br /> nhÊt håi bÊy giê nh− TrÇn Träng Kim,<br /> h×nh vµ hoµn thiÖn diÖn m¹o nÒn Quèc<br /> Ph¹m Duy Tèn, Ph¹m Quúnh, Phan KÕ<br /> v¨n míi vµo nh÷ng n¨m 20.<br /> BÝnh, NguyÔn V¨n Tè, NguyÔn H÷u<br /> TiÕn... ®Ó chuyªn lo c¶ hai phÝa häc Cã thÓ nãi trong 4 n¨m tån t¹i<br /> thuËt vµ dÞch thuËt §«ng T©y. ë sè ®Çu §«ng D−¬ng t¹p chÝ, ho¹t ®éng b¸o chÝ<br /> §«ng D−¬ng t¹p chÝ cã phô ®Ò: Ðdition trong g¾n bã víi v¨n ch−¬ng häc thuËt<br /> spÐciale du “Lôc tØnh t©n v¨n”, par ®· chuyÓn dÇn sù phong phó vµ s«i næi<br /> Tonkin et l’Annam - cã nghÜa: §«ng cña nã ra ®Þa bµn Hµ Néi, sau mét thêi<br /> D−¬ng t¹p chÝ lµ sù tiÕp tôc cña Lôc kh¸ dµi ngãt 50 n¨m khëi ®éng vµ<br /> tØnh t©n v¨n trªn ®Þa bµn B¾c Kú vµ chuÈn bÞ ë ®Þa bµn Nam Bé; ®Ó tõ 1917<br /> Trung Kú. Còng cã nghÜa tê b¸o ra ®êi trë ®i ®· cã thÓ døt kho¸t b−íc vµo mét<br /> trong chñ tr−¬ng cña chÝnh quyÒn thêi kú míi víi vai trß cña T¹p chÝ Nam<br /> thuéc ®Þa nh»m xoa dÞu, ng¨n c¶n Phong. Sau §«ng D−¬ng t¹p chÝ, Nam<br /> phong trµo yªu n−íc t−ëng ®· bÞ ®µn ¸p Phong lµ tê b¸o ®−îc chê ®ãn vµ sím cã<br /> d÷ déi vµo nh÷ng n¨m 1908-1909, c«ng chóng réng r·i v−ît ra khái giíi<br /> nh−ng vÉn cßn nhiÒu ©m Ø ch−a yªn. h¹n B¾c Kú, Trung Kú råi l¹i chuyÓn<br /> ThÕ nh−ng, vÒ phÝa kh¸ch quan, trong dÇn vµo Nam Kú, qua sù tiÕp nhËn cña<br /> sù më réng vµ g¾n nèi mét c¸ch cã ý mét líp trÝ thøc, nh− §«ng Hå, Tróc<br /> thøc ho¹t ®éng b¸o chÝ víi v¨n ch−¬ng - Hµ, NguyÔn V¨n Kiªm, Méng TuyÕt...<br /> häc thuËt vµo buæi ®Çu hiÖn ®¹i ho¸, trong nhãm TrÝ §øc häc x·. Vµ, tiÕp tôc<br /> §«ng D−¬ng t¹p chÝ ®· lµm ®−îc nhiÒu sau Nam Phong, cho ®Õn cuèi nh÷ng<br /> viÖc quan träng cã ý nghÜa phæ cËp vµ n¨m 20, ®Çu 30, mét sè b¸o chÝ ë Nam<br /> n©ng cao d©n trÝ trong mét bé phËn trÝ Kú nh− §«ng Ph¸p thêi b¸o, ThÇn<br /> thøc d©n téc ë buæi giao thêi. chung, Phô n÷ t©n v¨n... còng cã hoµn<br /> c¶nh më réng dÇn c«ng chóng ra phÝa<br /> NhiÒu chôc n¨m sau, §«ng D−¬ng B¾c, do sù ph¸t triÓn cña ®éi ngò lµm<br /> t¹p chÝ vÉn ®Ó l¹i ®−îc dÊu Ên kh¸ ®Ëm b¸o vµ viÕt b¸o trªn c¶ ba kú; do sù<br /> trong t©m trÝ kh«ng Ýt häc gi¶ nh− th«ng th−¬ng Nam B¾c, ngoµi ®−êng bé<br /> ThiÕu S¬n, D−¬ng Qu¶ng Hµm, Vò ®· cã thªm ®−êng s¾t, ch¹y tõng chÆng,<br /> Ngäc Phan. Theo ThiÕu S¬n: “Tuy sèng cho ®Õn 1936 th× cã ®−êng xuyªn ViÖt.<br /> cã bèn n¨m mµ tê §«ng D−¬ng t¹p chÝ Ho¹t ®éng b¸o chÝ dÇn dÇn trë nªn s«i<br /> B¸o chÝ vµ v¨n häc... 5<br /> <br /> næi trong sù ®ång hµnh, sù c¹nh tranh 12-1934, gåm 210 sè, Nam Phong t¹p<br /> ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn tr−íc nhu cÇu chÝ ®· ®¨ng 84 truyÖn cña mét sè ng−êi<br /> cµng lóc cµng më réng cña mét thÞ råi sÏ trë thµnh nh÷ng tªn tuæi quen<br /> tr−êng b¸o chÝ vµ v¨n ch−¬ng cã nhiÒu thuéc, bªn c¹nh nhiÒu c©y bót míi<br /> ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho sù ph¸t trong giai ®o¹n 1930-1945.<br /> triÓn, so víi c¸c thËp niªn tr−íc, theo<br /> Hai ng−êi cã c«ng khëi ®éng nÒn<br /> xu h−íng ph¸t triÓn cña ®êi sèng ®« thÞ,<br /> truyÖn ng¾n hiÖn ®¹i lµ NguyÔn B¸ Häc<br /> kÕt qu¶ cña cuéc khai th¸c thuéc ®Þa<br /> vµ Ph¹m Duy Tèn ®Òu mÊt sím.<br /> lÇn thø hai, diÔn ra ngay sau kÕt thóc<br /> NguyÔn B¸ Häc mÊt n¨m 1921, thä 64<br /> §¹i chiÕn thÕ giíi lÇn thø nhÊt, trong<br /> tuæi, ®Ó l¹i 9 truyÖn; Ph¹m Duy Tèn<br /> nh÷ng n¨m 20, d−íi thêi Toµn quyÒn<br /> mÊt n¨m 1927, thä 44 tuæi, ®Ó l¹i 3<br /> Albert Sarraut.<br /> truyÖn. Gi¸ hä sèng l©u thªm, ch¾c con<br /> Sù thËt dÇn dÇn chøng tá: b¸o chÝ ®−êng v¨n ch−¬ng cña hä cßn cã nhiÒu<br /> cÇn sö dông vµ më réng ®Þa bµn cho ®ãng gãp míi cho ta bµn.<br /> v¨n ch−¬ng (gåm c¶ s¸ng t¸c vµ nghiªn<br /> Cïng víi Hoµng Ngäc Ph¸ch,<br /> cøu - dÞch thuËt) ®Ó ph¸t triÓn sè l−îng<br /> NguyÔn M¹nh Bæng, vµ c¶ ThiÕu S¬n,<br /> ng−êi ®äc. Vµ v¨n ch−¬ng cÇn dùa vµo<br /> lµ nh÷ng ng−êi kh¸c nh− Tïng V¨n, t¸c<br /> b¸o chÝ ®Ó rÌn luyÖn vµ n©ng cao kh¶<br /> gi¶ cña 9 truyÖn ng¾n trªn Nam Phong;<br /> n¨ng diÔn ®¹t, miªu t¶, qua ®ã tõng<br /> lµ Lª §øc Nh−îng t¸c gi¶ cña 11<br /> b−íc hoµn thiÖn c¸c thÓ v¨n míi ®Õn tõ<br /> truyÖn, ®¨ng liªn tôc trªn Nam Phong<br /> c¸c ¶nh h−ëng ph−¬ng T©y; vµ ®−a<br /> tõ sè 193 (1933) ®Õn sè 210 (1934),<br /> tiÕng ViÖt- Quèc ng÷ lªn tÇm mét ng«n<br /> trong ®ã cã truyÖn nh− B÷a cç nî miÖng<br /> ng÷ phong phó, linh ho¹t, cã n¨ng lùc<br /> ®äc kh«ng kÐm bÊt cø t¸c gi¶ nµo viÕt<br /> thÓ hiÖn mäi tr¹ng huèng sinh ho¹t x·<br /> vÒ phong tôc n«ng th«n tr−íc 1945; thÕ<br /> héi vµ t©m lý con ng−êi.<br /> mµ sau 2 n¨m 1933-1934 bçng mÊt hót<br /> * * tªn tuæi, kh«ng cßn thÊy xuÊt hiÖn n÷a.<br /> * Nam Phong t¹p chÝ cßn cho ®¨ng<br /> NÕu cã thÓ chia giai ®o¹n cho mèi t¶i, lèi feuilleton (trÝch ®o¹n tiÓu thuyÕt<br /> quan hÖ b¸o chÝ- v¨n häc ë chÆng ®Çu ®¨ng dÇn ë nhiÒu kú b¸o), tiÓu thuyÕt<br /> cña tiÕn tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ th× giai Qu¶ d−a ®á cña NguyÔn Träng ThuËt<br /> ®o¹n 1 ®−îc kÕt thóc vµo cuèi ThÕ chiÕn trªn suèt 11 kú b¸o, tõ sè 103 th¸ng 3-<br /> thø nhÊt víi vai trß cña NguyÔn V¨n 1926 ®Õn sè 111 th¸ng 1-1927. Vµ tiÓu<br /> VÜnh trªn §«ng D−¬ng t¹p chÝ; vµ giai thuyÕt §êi sóng ®¹n cña Tïng Toµn<br /> ®o¹n 2 lµ nh÷ng n¨m 20 víi c¸c ®ãng trong 9 kú b¸o, tõ sè 197 ®Õn sè 210 -<br /> gãp quan träng cña t¹p chÝ Nam Phong. n¨m 1934.<br /> Nh÷ng n¨m 20 cña thÕ kû XX, Lµ tê b¸o võa th«ng tin - kh¶o cøu,<br /> Nam Phong t¹p chÝ, h¬n tÊt c¶ c¸c b¸o võa v¨n ch−¬ng - häc thuËt, Nam<br /> kh¸c, lµ n¬i ®¨ng t¶i víi sè l−îng nhiÒu Phong t¹p chÝ më kh¸ nhiÒu chuyªn<br /> h¬n c¶ nh÷ng truyÖn ng¾n cña nhiÒu môc: LuËn thuyÕt, V¨n häc b×nh luËn,<br /> t¸c gi¶, trong ®ã cã ng−êi sù nghiÖp viÕt TriÕt häc b×nh luËn, Khoa häc b×nh<br /> ®−îc b¾t ®Çu tõ Nam Phong. Trong 17 luËn, V¨n uyÓn, T¹p trë, Thêi ®µm...<br /> n¨m tån t¹i, kÓ tõ 7-1917 cho ®Õn 16- nhê ®ã mµ cã søc chuyÓn t¶i mét khèi<br /> 6 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 6. 2006<br /> <br /> l−îng bµi vë lín vµ phong phó h¬n bÊt TuÊn Kh¶i, T¶n §µ cã ý nghÜa b¸o hiÖu<br /> cø b¸o nµo cïng thêi, kÓ c¶ §«ng D−¬ng sù tù do ho¸ c©u th¬, th× v¨n xu«i l¹i<br /> t¹p chÝ - lµ tê cã phÇn nghiªng vÒ kh¶o bao gåm nhiÒu xu h−íng s¸ng t¸c víi sù<br /> cøu vµ dÞch thuËt. Theo nhËn xÐt cña xuÊt hiÖn cña nhiÒu g−¬ng mÆt míi.<br /> ThiÕu S¬n: “GÇn hai chôc n¨m nay Cuèi nh÷ng n¨m 20, ®Çu 30, v¨n<br /> kh«ng biÕt T¹p chÝ Nam Phong cã gióp phong b¸o chÝ ®· cã mét b−íc ph¸t triÓn<br /> ®−îc chót g× cho sù gi÷ g×n ®¹o ®øc theo xu h−íng v−¬n tíi mét ng«n ng÷<br /> trong d©n gian kh«ng th× t«i kh«ng chung cã tÝnh toµn quèc, cho c¶ B¾c vµ<br /> biÕt. Chø thùc t×nh nã ®· gióp ®−îc sù Nam. Mét ng«n ng÷ b¸o chÝ bít dÇn<br /> më mang tri thøc trong quèc d©n nhiÒu chÊt khÈu ng÷ vµ c¸c dÊu Ên ®Þa<br /> l¾m” (1, tr.68). ph−¬ng ®Ó cho ®éc gi¶ c¶ ba miÒn B¾c<br /> Vµ §µo Duy Anh, trong håi ký Nhí Trung Nam ®äc lªn n¬i ®©u còng hiÓu.<br /> nghÜ chiÒu h«m, n¨m 1972, cã ®o¹n Cã sù tiÕn bé ®ã mét mÆt do sù ph¸t<br /> viÕt: “T«i tù häc v¨n häc ViÖt Nam vµ triÓn cña Quèc v¨n sau nhiÒu chôc n¨m<br /> biÕt viÕt Quèc v¨n ph¶i nãi thùc mét tËp d−ît, mÆt kh¸c do sù l−u chuyÓn<br /> phÇn kh«ng Ýt lµ nhê chuyªn ®äc T¹p vµo ra cña ®éi ngò ng−êi lµm b¸o trªn<br /> chÝ Nam Phong. Trong khi d¹y häc ë c¶ ba miÒn B¾c Trung Nam. Sau c¸c<br /> §ång Híi, ®ång thêi víi viÖc häc thªm tªn tuæi ®Çu tiªn ®ãng vai trß khai m¹c<br /> ch÷ Ph¸p theo mét ch−¬ng tr×nh nhÊt ë Nam Kú, nh− Tr−¬ng VÜnh Ký,<br /> ®Þnh, t«i kh«ng bá viÖc nghiªn cøu Huúnh TÞnh Cña, DiÖp V¨n Kú... lµ sù<br /> Quèc v¨n vµ H¸n v¨n, vÉn lÊy T¹p chÝ tiÕp nèi cña ®éi ngò lµm b¸o ë B¾c Kú<br /> Nam Phong lµm c«ng cô chÝnh” (2, víi vai trß khëi ®Çu lµ NguyÔn V¨n<br /> tr.19). HiÖn t−îng ®ã t×m ®−îc sù gi¶i VÜnh. Mét líp ng−êi viÕt ë B¾c vµ<br /> thÝch trong ®êi sèng kinh tÕ, chÝnh trÞ, Trung nh− §µo Trinh NhÊt, Phan<br /> x· héi nh÷ng n¨m 20 thÕ kû XX, sau Kh«i, Ng« TÊt Tè, T¶n §µ... sím cã<br /> khi ThÕ chiÕn lÇn thø nhÊt kÕt thóc. hµnh tr×nh chuyÓn dÞch vµo Nam; trong<br /> §êi sèng thµnh thÞ víi sù h×nh thµnh ®ã cuéc ®i cña T¶n §µ theo lêi mêi vµ<br /> mét tÇng líp tiÓu t− s¶n trÝ thøc cã sù gióp ®ì ®Çy nghÜa hiÖp cña DiÖp V¨n<br /> hoµn c¶nh ph¸t triÓn, do chÝnh s¸ch Kú, qu¶ cã nhiÒu d− vÞ c¶m ®éng. Trong<br /> khai th¸c thuéc ®Þa lÇn thø 2, d−íi thêi mèi giao l−u B¾c-Nam ngµy cµng mËt<br /> Toµn quyÒn Albert Sarraut. Còng lµ thiÕt, vµ víi sù kh¸nh thµnh con ®−êng<br /> nh÷ng n¨m s«i ®éng chuÈn bÞ cho cuéc s¾t xuyªn ViÖt vµo n¨m 1936, c¸c t¹p<br /> chuyÓn giao tõ chñ nghÜa yªu n−íc trªn chÝ Nam Phong, c¸c b¸o Trung B¾c t©n<br /> lËp tr−êng d©n chñ tiÓu t− s¶n qua chñ v¨n, An Nam t¹p chÝ ë B¾c Kú..., Phô<br /> nghÜa yªu n−íc trªn lËp tr−êng v« s¶n. n÷ t©n v¨n, ThÇn chung ë Nam Kú...<br /> Cïng víi Nam Phong t¹p chÝ, ®Òu cã thÓ nhanh chãng ®Õn tay b¹n<br /> nhiÒu tê b¸o kh¸c trªn c¶ ba miÒn B¾c ®äc trªn c¶ ba miÒn...<br /> Trung Nam håi nµy còng ®· lµ n¬i ®¨ng Cuèi nh÷ng n¨m 20, ®Çu nh÷ng<br /> t¶i c¸c s¸ng t¸c v¨n ch−¬ng, chñ yÕu lµ n¨m 30, diÖn m¹o b¸o chÝ tiÕp tôc ghi<br /> th¬ vµ truyÖn. NÕu th¬, hÇu hÕt ®Òu nhËn mét cuéc c¸ch t©n vÒ v¨n phong<br /> h−íng tíi c¸i buån sÇu thêi ®¹i, theo vµ vÒ h×nh thøc tr×nh bµy trªn hai tê<br /> c¸c thÓ cæ hoÆc lôc b¸t quen thuéc, trõ Hµ thµnh Ngä b¸o vµ §«ng T©y cña<br /> mét sè bµi theo lèi tõ khóc cña TrÇn nhãm Hoµng TÝch Chu- §ç V¨n, lµ hai<br /> B¸o chÝ vµ v¨n häc... 7<br /> <br /> ng−êi, còng nh− NguyÔn V¨n VÜnh 25 Vò Ngäc Phan gäi ®ã lµ c©u v¨n céc.<br /> n¨m vÒ tr−íc, cã dÞp sang Ph¸p ®Ó häc §ã qu¶ lµ mét cuéc c¸ch m¹ng v¨n<br /> tËp vµ ¸p dông kü thuËt in Ên cña phong, bëi nh×n vÒ tr−íc, vµ cho c¶ ®Õn<br /> ph−¬ng T©y. lóc nµy, c©u v¨n xu«i Quèc ng÷ cßn<br /> Hµ thµnh Ngä b¸o do Bïi Xu©n Häc ch−a hÕt lèi viÕt du d−¬ng, biÒn ngÉu,<br /> lµm Chñ nhiÖm, víi Bé biªn tËp gåm vµ nãi chung lµ rÊt lª thª. Tõ thêi ®iÓm<br /> Hoµng TÝch Chu, §ç V¨n, Phïng B¶o nh÷ng n¨m 30 trë vÒ sau, dÉu cã ý thøc<br /> Th¹ch, TrÞnh §×nh BÝnh, Vò §×nh ChÝ, hoÆc kh«ng, v¨n phong b¸o chÝ ®· b−íc<br /> ra sè 1 - 10-8-1927, ®Õn 15-8-1931 ®æi lµ vµo mét cuéc c¶i c¸ch ®Ó trë nªn gän<br /> Ngä b¸o. Ngä b¸o ra ®Õn 6-1936 th× gµng, s¸ng sña, linh ho¹t; vµ sù biÕn<br /> ®×nh b¶n. ®æi nµy lµ n»m trong bèi c¶nh tiÕn bé<br /> chung cña c©u v¨n Quèc ng÷. Cßn vÒ<br /> §«ng T©y do Hoµng TÝch Chu vµ §ç<br /> h×nh thøc, tr×nh bµy, trªn c¸c s¸ng kiÕn<br /> V¨n chñ tr−¬ng lµ “t¹p chÝ v¨n häc,<br /> cña §ç V¨n qua hai tê Ngä b¸o vµ §«ng<br /> nghÖ thuËt vµ khoa häc”, ra sè ®Çu<br /> T©y, b¸o chÝ ®· chuyÓn sang mét g−¬ng<br /> ngµy 6-11-1929 ®Õn 1932 th× ®×nh b¶n.<br /> mÆt míi.<br /> §«ng T©y ban ®Çu ra hµng tuÇn, råi<br /> chuyÓn sang hµng ngµy - khæ 60x80cm Cïng thêi, kÓ tõ th¸ng 5-1923 ë<br /> - ®¨ng c¸c truyÖn ng¾n Gß c©y mÝt cña Nam Kú, §«ng Ph¸p thêi b¸o cña DiÖp<br /> Hoµng Ngäc Ph¸ch (ký tªn Hoµng V¨n Kú còng cã nh÷ng c¸ch t©n ®¸ng<br /> Tïng), Tr−¬ng Chi, BÝch M· L−¬ng... kÓ. DiÖp ®· bá ra c¶ ngµn ®ång b¹c<br /> §«ng D−¬ng ®Ó tr¶ nî cho T¶n §µ, mêi<br /> Nh÷ng c¶i c¸ch vÒ h×nh thøc, tr×nh<br /> T¶n §µ vµo Nam céng sù, vµ t×m sù<br /> bµy, cïng víi kü thuËt in Ên míi, do<br /> céng t¸c cña nhiÒu c©y bót uy tÝn ë B¾c<br /> Hoµng TÝch Chu vµ §ç V¨n chñ x−íng<br /> Kú. Kh«ng chØ c¶i c¸ch vÒ h×nh thøc, kü<br /> sau khi ë Ph¸p vÒ lµ rÊt g©y Ên t−îng.<br /> thuËt, v¨n thÓ, DiÖp cßn quan t©m<br /> Vò B»ng, ng−êi cã ba truyÖn ®Çu tay<br /> “biÕn tê b¸o thµnh mét khÝ giíi s¾c bÐn<br /> ®−îc ®¨ng trong môc Bót míi cña §«ng ®Ó tranh ®Êu cho quyÒn lîi cña ®ång<br /> T©y, lÇn ®Çu tiªn ®−îc thÊy c¸i qu¶ng bµo vµ ®Êt n−íc” (1, tr.302). Do thÕ,<br /> c¸o cho b¸o, to b»ng c¸i chiÕu treo ë §«ng Ph¸p thêi b¸o bÞ ®ãng cöa sau<br /> Hµng Trèng vµ Hµng Bµi vÏ mét ng−êi h¬n 6 n¨m tån t¹i. Kh«ng n¶n mái,<br /> ®ì mét qu¶ cÇu to t−íng trªn vai... Cã DiÖp cho ra tiÕp tê ThÇn chung, ho¹t<br /> lÏ, ®©y lµ lÇn ®Çu tiªn, sø mÖnh ng−êi ®éng cho ®Õn th¸ng 3-1930.<br /> lµm b¸o ®· ®−îc t«n vinh b»ng “qu¶ng<br /> * *<br /> c¸o” mét c¸ch ®Æc biÖt nh− thÕ...<br /> NhËn xÐt vÒ hiÖu qu¶ c¸c c¶i c¸ch *<br /> cña Hoµng TÝch Chu, ThiÕu S¬n viÕt: VËy lµ sau h¬n nöa thÕ kû ra ®êi -<br /> “C¸i v¨n cña «ng Chu lµ dùa theo có tÝnh tõ Gia §Þnh b¸o, ®Õn nh÷ng n¨m<br /> ph¸p v¨n T©y, míi ®Çu cã h¬i tr¸i tai 20 thÕ kû XX, v¨n häc míi thËt sù cã<br /> phÇn nhiÒu ®éc gi¶ Annam, bÞ nhiÒu ®Êt ®ai réng r·i cho sù hiÖn diÖn cña nã<br /> ng−êi næi lªn c«ng kÝch. Nh−ng lÇn lÇn trªn c¸c mÆt b¸o, gåm th¬ - theo c¸c thÓ<br /> ng−êi ta còng chÞu nã lµ mét lèi v¨n rÊt cæ, vµ lôc b¸t; vµ truyÖn, gåm truyÖn<br /> thÝch hiÖp cho sù viÕt b¸o mµ ®ua nhau ng¾n, truyÖn nhiÒu kú, phãng t¸c, dÞch<br /> tËp theo nhiÒu l¾m” (1, tr.80-81). thuËt, nghÞ luËn, kh¶o cøu, phª b×nh...<br /> 8 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 6. 2006<br /> <br /> víi vai trß chuÈn bÞ lµ §«ng D−¬ng t¹p chóng réng r·i. TiÓu thuyÕt - ®−îc g¾n<br /> chÝ vµ ®¹t ®−îc sù phong phó, ®a d¹ng kÌm víi c¸c ®Þnh danh: t¶ ch©n, t©m lý,<br /> cña nã trªn Nam Phong. ¸i t×nh, trinh th¸m, phiªu l−u, lÞch sö,<br /> d· sö... lµm nªn diÖn m¹o hÊp dÉn cña<br /> Nh×n vµo diÖn m¹o chung cña nÒn<br /> nã, tr−íc khi ®i tíi sù quy tô thµnh hai<br /> Quèc v¨n míi, mµ phÇn lín lµ nhê vµo<br /> dßng chÝnh lµ l·ng m¹n vµ t¶ ch©n, chi<br /> vai trß chuyÓn t¶i cña b¸o chÝ thÊy v¨n<br /> phèi v¨n ®µn nh÷ng n¨m 30 cho ®Õn<br /> xu«i cã b−íc ph¸t triÓn râ rÖt nhÊt, võa<br /> 1945, víi më ®Çu lµ Hån b−ím m¬ tiªn<br /> tiÖm tiÕn, võa ®ét biÕn theo m« h×nh<br /> (1933) cña Kh¸i H−ng vµ kÕt thóc lµ<br /> ph−¬ng T©y. Qua b¸o chÝ, thÊy v¨n xu«i<br /> Sèng mßn (viÕt 1944, in 1956) cña Nam<br /> - víi môc tiªu theo ®uæi lµ tiÓu thuyÕt,<br /> Cao.<br /> qu¶ lµ thÓ v¨n nhËn ®−îc sù thÓ<br /> nghiÖm tÝch cùc nhÊt cña c¸c thÕ hÖ<br /> * *<br /> ng−êi viÕt, vµ lu«n lu«n nhËn ®−îc sù<br /> chê ®îi cña ng−êi ®äc. Vµ do thÕ, ë tiÓu *<br /> thuyÕt - thÊy cã sù héi tô râ nÐt nhÊt<br /> nh÷ng dÊu Ên hiÖn ®¹i cña tiÕn tr×nh Chän ®iÓm dõng ë n¨m 1930, bëi<br /> v¨n häc. tõ 1930 ®Õn 1945 lµ mét giai ®o¹n ph¸t<br /> Mét lÞch sö v¨n xu«i Quèc ng÷ triÓn míi cña ®êi sèng, sau khi §¶ng<br /> h−íng tíi tiÓu thuyÕt ®−îc b¾t ®Çu tõ Céng s¶n §«ng D−¬ng ra ®êi; còng lµ<br /> KiÕp phong trÇn (1882) cña Tr−¬ng mét giai ®o¹n míi trong sù ph¸t triÓn<br /> VÜnh Ký, TruyÖn thÇy Lazar« PhiÒn cña v¨n häc, giai ®o¹n hoµn thiÖn diÖn<br /> (1887) cña NguyÔn Träng Qu¶n, råi m¹o hiÖn ®¹i cña nã, trªn c¬ së mét<br /> ng¾t qu·ng h¬n 20 n¨m, cho ®Õn 1910 phong trµo b¸o chÝ xuÊt b¶n thùc sù lµ<br /> víi c¸c bé Phan Yªn ngo¹i sö (1910) cña bµ ®ì, lµ ng−êi nu«i d−ìng cho v¨n<br /> Tr−¬ng Duy To¶n, Hoµng Tè Oanh ch−¬ng häc thuËt cã ®−îc mét mïa<br /> hµm oan (1910) cña TrÇn Ch¸nh ChiÕu, mµng béi thu, víi c¸c t¸c gia - t¸c phÈm<br /> Hµ H−¬ng phong nguyÖt (1912) cña Lª ®Ønh cao trªn tÊt c¶ c¸c khu vùc: th¬,<br /> Ho»ng M−u... ThÕ nh−ng ph¶i ®Õn tiÓu thuyÕt, truyÖn ng¾n, c¸c lo¹i ký,<br /> 1921 míi cã mét ®Þnh nghÜa vÒ tiÓu phª b×nh, kh¶o cøu, nghÞ luËn… §ãng<br /> thuyÕt ®Çu tiªn trªn Nam Phong t¹p gãp næi bËt, vµ cã vai trß quan träng<br /> chÝ sè 43 cña Ph¹m Quúnh: cho sù nu«i d−ìng ®ã lµ c¸c tê Phong<br /> ho¸, Ngµy nay, TiÓu thuyÕt thø B¶y,<br /> “Nay cø lý héi c¸c tÝnh c¸ch chung<br /> Tao ®µn, Tri t©n, Thanh nghÞ…<br /> cña tiÓu thuyÕt ®êi nay th× cã thÓ gi¶i<br /> nghÜa tiÓu thuyÕt nh− thÕ nµy: TiÓu<br /> thuyÕt lµ mét truyÖn viÕt b»ng v¨n xu«i Tµi liÖu tham kh¶o<br /> ®Æt ra ®Ó t¶ t×nh tù ng−êi ta, phong tôc<br /> x· héi hay lµ nh÷ng sù l¹, tÝch kú ®ñ 1. B¸o giíi vµ v¨n häc Quèc ng÷. NghÖ<br /> lµm cho ng−êi ®äc høng thó”.<br /> thuËt nh©n sinh. H.: V¨n hãa th«ng<br /> KÓ tõ ®Þnh nghÜa nµy, tiÓu thuyÕt tin, 2000.<br /> råi sÏ xuÊt hiÖn víi mËt ®é kh¸ ®Ëm<br /> trªn c¶ ba miÒn, vµo nh÷ng n¨m 20 thÕ 2. §µo Duy Anh. Nhí nghÜ chiÒu h«m.<br /> kû XX, bëi sù −a chuéng cña c«ng Tp. Hå ChÝ Minh: Nxb. TrÎ, 1989.<br />